IUYDTWIJCK
Theo Niermeijer
ziet in schroot
nog schoonheid
zeer doelmatig
tehuis voor
chronisch zieken
Burgerij moet blijven
meeleven met verpleegden
ATERDAG 25 MAART 1972
LEIDSE COURANT
.EIDEN Aan het eind Van de Aaltje Noorde-
wierlaan is een gebouw verrezen. „Zuydtwijck"
is rijzig en evenwichtig grijs, voorzien van veel
glas en bekroond door een markante, zwarte
dak-etage. 'Het is strak, sober en fors van con
ceptie maar zeker (niet saai, zoals omliggende ge
bouwen, iwaar het te dicht op straat.
Om zijn architectonische kwaliteiten maar ook om
zijn bestemming, is Biet te betreuren, dat het ver
pleeghuis en reactiveringscentrum „Zuydtwijck"
niet méér in de aandacht is geplaatst.
Op 31 maart draagt de aannemingsmaatschappij
Geerdink n.v. te Rotterdam het gebouw over aan
de stichting tot Verpleging van Langdurig Zieken
te Leiden. Op 17 april nemen de eerste patiënten
er hun intrek. Met bouw en inrichting van
„Zuydtwijck" is een bedrag van miljoenen gul
dens gemoeid. Daar was nog voor igeen dubbeltje
overbodige luxe bij: elke cent is uitgegeven voor
het belang van de patiënten.
i de Aaltje Noordewierlaan, die 11 april de eerste patiënten
Zuydtwijck" is bestemd voor de
verpleging van chronisch zieke
•mensen, die er voor een deel
zullen verblijven, totdat ze zo
ver genezen zijn, dat ze naar
hun eigen huis, dan wel naar
een verzorgings- of bejaardente
huis kunnen gaan. Maar er wor
den ook patiënten opgenomen,
die een zo ernstige ziekte heb
ben, dat het leven er niet mee
verenigbaar is. De behandeling
die ze er zullen krijgen, is ge
richt op het mobiel houden, dan
wel het bevorderen van de mo
biliteit van de zieke en hen
daardoor in staat te stellen, zo
danig te acclimatiseren, dat ~e
Izich in „Zuydtwtijck" Ühulis voe
len. Omdat ze bij hun opname
vaak alle contacten met de bui
tenwereld verliezen, moet het
Icontact met de verpleegde cen
traal staan.
'•ie Zuydtwijck" binnengaat, ziet
dat deze opzet uit het gehele in
terieur spreekt.
De hal heeft twee toegangen. Een
daarvan is overhuifd door de
tweede bouwlaag, zodat de zie
kenwagen - weer of geen weer
de patiënt droog kan afleveren.
Binnen vindt men een receptie
en een dagwinkel. Verder ligger
er een kapsalon en „om de
hoek" op het noorden een ui
terst moderne keuken met rui
me overcapaciteit. De parterre
onderhoudt op deze wijze duide
lijk de relatie met de buitenwe
reld. Ook de eerste verdieping
staat nog los van het verpleeg
huis maar ze heeft evenmin
contact met het leven op straat.
Dat geeft de rust, die ten goede
komt aan het intensieve werk
dat hier verricht wordt. Men
vindt er de administratieruim
ten, directie- en bestuurska
mers, röntgenkamer, laborato
rium en zeer uitgebreide fy-
siotherapeutische afdeling met
vertrekken voor hydrotherapie,
electrotherapie, massage en pa-
raffinebaden. Deze laag wordt
gecompleteerd door een ruimte
voor arbeidstherapie en een
grote recreatiezaal.
De derde bouwlaag is bestemd
voor de dagreactivering van cir
ca deriCg patiënten, die niet in
„Zuydtwijck" verpleegd wor
den. Ze komen periodiek uit de
hele regio. Deze afdeling omvat
onderzoek-, bad- en behandelka
mers, spreekkamers voor logo
pedisten, maatschappelijk werk
sters, massageruimten, rustka-
mertjes een eetzaal en een ar-
beidstherapielokaal.
Boven de dagreactivering bevindt
zich het eigenlijke verpleeghuis,
dat plaats b'iedit aan 156 patiën
ten. Ze worden ondergebracht
op zes identieke verdiepingen.
Deze verdiepingen bevatten
twee zespersoons- en drie vier-
persoonskamers, twee isoleerka
mers, dokterskamer, onderzoek-
kamer en recreatiekamer. Op
de bovenste verdieping tenslotte
vindt men o.a. kamers voor sta
giaires, theorie- en praktijkles
lokalen - het laatste bewoond
door een namaakmens, waarop
bijna alle verpleegkundige han
delingen en ingrepen verricht
kunnen worden - een linnenka
mer, de bibliotheek en 'n proef-
flat voor paitiiënten, die op het
punt staan „Zuydtwijck" weer
te verlaten.
De zwarte doos" op het dak be
vat een complete machineka
mer met liftenmachine, koelma
chine, airconditioning, diesel-
noodstroomaggregaat en centra
le verwarming.
Het gebouw rust op een kelder,
die ten behoeve van de bevoor
rading etc. voor auto's toegan
kelijk is. Voorts is er een rij
wielberging, een werkplaats
voor de technische dienst en
daartegenover een hobbyruimte
voor „zwaar" werk, waar de
patiënt altijd technische hulp
kan krijgen.
In het hele gebouw kan geen
raam open. Maar het kljmaat is
er volledig geconditioneerd.
warming door intraphil - een
heerlijk verse maaltijd op tafel.
Het sanitair is op bijzondere eisen
berekend Er zijn rolstoeltoilet
ten en ook de gewone toiletpot
ten zijn van ongewone hoogte
om te voorkomen dat de ver
pleegde, die moeilijk doorhur-
ken kan, zal vallen.
Om de patiënt z'n privacy te ver
zekeren, zijn er badkamers
waar hij zichzelf kan wassen.
In de gangen (2,40 m. breed) zijn
de plafonds van aluminium. De
winden .bekleed met mozaïek
steentjes in variërende tinten
grijs, zijn voorzien van stoot-
planken en railingen, bekleed
met jranjerood plastic. Daar
door kan elke beschadiging snel
hersteld worden zodat een pa
tiënt niet steeds weer, bjj het
zien van een bluts of deuk, her
innerd hoeft te worden aan zijn
kwaal die de val of botsing ver
oorzaakte.
Want de verpleegde mag, na de
voorgeschreven behandelingen,
in het gebouw gaan en staan
waar hij wil.
„De kamers zijn er alleen voor de
nacht", zegt dokter J. M. Hee-
zen (49), geneesheer-directeur
van „Zuydtwijck"
Vol trots somt hij de veertien ver
blijven op, waarover de patiën-
heeft geen moeite gespaard om
bruikbare ideëen in zijn ont
werp over te nemen. Daardoor
is .Zuydtwijck" een voorbeeld
van bouwkunst voor een ver
pleeghuis".
Over de verpleging vertelt hij:
„Tachtig tot vijfentachtig pro
cent van de patiënten, die wij
hier krijgen, zijn mobiel. Zij
moeten gereactiveerd worden
om naar huis te kunnen terug
keren of om zichzelf zoveel mo
gelijk te kunnen blijven helpen.
De overige patiënten komen al
leen om verpleegd te worden.
Het succes van de reactivering
is afhankelijk van de mate
waarin de patiënt meewerkt.
Maar dan moet zijn mentale in
stelling ooik ?6 zijn, dat hij die
kan geven. Daarom is een psy
chisch gestoorde hier niet op
zijn plaats.
„Als iemand hier wordt opgeno
men, gaan we eerst na „wat
heeft hij en hoever is het pro
ces?" Dan maken we een plan.
Door fysische therapie leert hij
de aangetaste of verslapte
spiergroepen weer gebruiken.
Hij leert bijvoorbeeld, weer te
spreken. Daarom zijn er logope
disten aan het huis verbonden.
Door arbeidstherapie - die op
hun afwijking is afgestemd,
woners een tweede tehuis wor
den, waar ze ongeveer kunnen
leven, zoals ze het thuis ook
zouden doen. De patiënt wil, dat
je met hem praat op 'n ver
trouwd niveau. Dan heb je ook
het beste contact met hem en
dan pas kan je hem bewerken,
want dan heeft hij begrip voor
de situatie. Dat hoeft in een zie
kenhuis niet. Maar hier moet ie
dereen eraan medewerken, dat
de patient zich thuisvoelt. Daar
om moet er ook onder het per
soneel een goede sfeer en ver
standhouding zijn. Dan gaan de
mensen zich éën voelen. De ver
pleging is pas een succes, als
dc patiënt die het hu:is verlaten
heeft, nog éénmaal terugkomt.
Als hij kan.
Maar ook de buitenwereld moet
contact blijven houden met de
verpleegden. Dat is onmisbaar
voor de psycho-reactivering. De
patiënten willen betrokken blij
ven bij het gebeuren in Leiden
en omgeving. Ze willen er nog
bij horen en ze verwachten dus
iets van de gemeenschap van
Leiden.
Die gemeenschap kan aan de
„dromen" van de verpleegden
tegemoet komen door, bijvoor
beeld, na hun vacantie een reis-
filmpje te komen draaien; door
Historie
Zuydtwijck
begon in
^64 met
commissie
LEIDEN Nadat reeds eerder
het probleem van de zorg voor
langdurig zieke bejaarden on
der ogen was gezien, besloten in
mei 19G4 Burgemeester en Wet
houders van Leiden tot de in
stelling van een werkcommissie
ter voorbereidng van plannen
voor een verpleeghuis voor
langdurig zieke bejaarden.
Deze commissie bestond uit: twee
personen te benoemen door Cu
ratoren R.U., resp. Academisch
Ziekenhuis, twee leden te benoe
men door de stichting tot exploi
tatie van Bejaardencentra te
Leiden en twee leden te benoe
men door Burgemeester en Wet
houders zelf.
Later werd deze commissie het
Bestuur van de Stichting tot
Verpleging van Langdurig Zie
ke Bejaarden en bestaat thans
uit:
Dr. R. J. van Zonneveld, Drs. J.
B. M. Verhey, Mr. J. Bool, de
heer P. van Heerden, de heer
W. van den Brink, Mr. G. N.
Lavaleije en J. G. Bazuin, di
recteur G. G. en G.D. Dokter
Bazuin werd aangewezen als
voorzitter.
Op 13 september 1965 verleende
de Raad goedkeuring aan een
bedrag van 25.000,— voor een
schetsplan, later nog eens met
eenzelfde bedrag verhoogd.
Bij schrijven van 15 juni 1967
werd de goedkeuring ontvangen
van het Ministerie van Sociale
Zaken en Volksgezondheid voor
de bouw van een verpleeginrich
ting met een capaciteit van 150
bedden. De bouw werd opgedra
gen aan het Architectenbureau
Groosman te Rotterdam, de uit
voering opgedragen aan de Aan
nemers Bureau Geerdink, even
eens te Rotterdam.
De eerste paal werd geslagen op
27 februari 1970 en het hoogste
punt werd bereikt op 28 april
1971. Het gebouw kreeg de
naaam „Zuydtwijck". Deze is
door de voormalige gemeente
archivaris, mej. nu-, A. J. Ver
sprille, aan de historie ontleend.
Het verpleeghuis staat op een
perceel grond dat voorkomt op
een plattegrond van de Boshui-
ze r wetering van maart 1650,
waarop de eigenaar staat ver
meld. Die eigenuar was ene
heer Benjamin van Halewijn,
heer van Zuydtwijck en Nieuw-
veen, ambachtsheer van Oude
en Nieuwe Tonge (Overflakkee).
Thans is dit fraaie gebouw dan
vrijwel gereed, zodat de genees
heer-directeur, Dr. J. M. Hee-
zen, en zijn staf 17 april gereed
staan om de eerste patiënten te
ontvangen. De officiële opening
vindt plaats op een tijdstip als
het geheel vol in bedrijf zal
zijn.
Daardoor wordt het uitdrogen
van keel en luchtwegen voorko
men en loopt de patiënt niet het
risico van een longontsteking.
Er is geen recirculatie. Geen
hinder dus van de „luchtjes"
van anderen: de lucht in het ge
bouw is altijd fris.
centrum beheert. Dokter Heezen, tot 1 juli LI. geneesheer-directeur van „St. Bernardus" te Sassenheim, De keuken werkt met het -^e8e"
studeerde medicijnen te Leiden, waar hij in 1955 arts werd. Na enkele jaren algemeen assistent in een thermiek systeem". Dat bete-
ziekenhu'ts te zijn geweest, heeft hij enige tijd in een rheumatologische kliniek gewerkt. In de sociale kent: koken, snel koelen tot
geneeskunde deed hij ervaring op als bedrijfsarts en gemeente-arts totdat hij, in 1968, werd aangesteld even ooven het nulpunt en ook
in Sassenheim. enkele dagen later nog - na ver
ten - afhankelijk van hun be
hoeften - hun vrije tijd kunnen
verdelen. Daaronder zijn de
kleine- en de grote recreatie
ruimten, de hobbyruimte maar
ook de absolute stilte van de
leeszaal en bibliotheek.
Dokter Heezen is vol lof over ar
chitect Groosman te Rotterdam,
ontwerper van het gebouw.
„Groosman heeft ongelooflijk
goed nagedacht en heeft veel
naar anderen geluisterd. Hij
moet de pat'iënt die spiergroe
pen, ook na de fysiotherapeuti-
sche behandeling ook blijven
oefenen.
Je moet de patiënt psychisch
beïnvloeden, dan doet hij de
rest ook. We proberen hem te
pakken op z'n zwakste punt.
Dan krijgt hij een zodanige
kick. dat hij ook fysiek weer
overeind komt. Geneeskunde is
voor een deel psychologie.
„Zuydtwijck" moet voor zijn be
eens met een zangkoortje of een
toneelgezelschap een uitvoering
te geven. Er zijn in die sfeer
zoveel mogelijkheden, waardoor
de bevolking van stad en regio
een aandeel kan hebben in hun
genezing". En ook daarom is
het jammer dat „Zuydtwijck"
niet een plaats heeft gekregen
midden in het gebeuren.
is de aandacht meer dan
JAN BAKKER
Het
R.-k. vieringen
met Palmwijding
Parochie Antonlus 9.30 uur en
11.00 uur gezinsmis; Hartebrug
19.00 (samen bouwen-samen de
len); Herensingel 11.00 uur;
Leonardus 9.00 uur en 10.45 uur
voor de kinderen; 1 odewijk 9.30
uur en 11.00 uur; Petrus 10.30
uur; Menswording (Leiderdorp)
9.00 uur, 10.30 uur en 12.00 uur;
Oi-gstgeesi 10.30 uur; l.auron-
tius (Voorsch.) 8.30, 10.00, 11.00,
12.00 uur. N. Hofland 11.30 uur;
Moeder Gods (Voorsch.) 10.00
uur; Merenwijk 10.00 uur.
Hub Hierck
met mooie
collages
bij het LAK
.EIDEN In de foyer van
het LAK-theater aan het
Levendaal stelt Hub Hierck
uit Wassenaar een aantal
opmerkelijke collages ten
toon.
)e prenten kenmerken zich
door een minimum aan
compositie en daarnaast
door een maximum aan ex
pressie. In zeer eenvoudige
vormgeving van grauw,
'bruin en zwart papier, zo
nu en dan wat opgehoofd
iob met lichtere stroken of wat
aJidjj kleurknipsels weet Hierck
direct-aanspreekbare soms
indringende suggesties te
wekken.
^oorbeelden daarvan zijn
onder meer bladen als
«Nocturne", „Amulet" en
„Koning en koningin." Het
lijkt allemaal zeer eenvou
dig (technisch is het dat
ook) maar om middels
deze eenvoud tot zulke ar
tistieke resultaten te ko
men is meer dan alleen
maar huisvlijt.
.3
rie van d»ze kunstvorm
holdt raden we aan de
werkstukken van Hicrc
eens rustig te gaan bekij
ken.
Wpr.
LEIDEN In het nog wijde
land van Zunderdorp, een
vlek ten noorden van Am
sterdam over het Y, ligt bij
een groot autokerkhof de
werkbarak van de construc-
tievistische beeldhouwer
Theo Niermeyer. Hier vindt
hij het materiaal voor zijn
schrootplastieken, waaruit
een selectie thans te zien is
in De Lakenhal.
De schrootplastiek beleefde
zijn bloeitijd omstreeks de
zestiger jaren. Ze was toen
de meest uitgesproken ui
ting van het na-oorlogse ex
pressionisme in de beeldhouw
kunst. Er zijn grote namen
onder de beoefenaars van
deze kunstvorm zoals de Ja
panner Tajiri en anderen.
Na het ijzer maakten- ook de
kunststoffen opgang als con
cessie aan de tijd van het
plastic, een veel handzamer
materiaal dat echter de rui
ge eerlijkheid van het ijzer
en het staal mist.
Hoewel de grote rage van de
schrootplastiek al weer enke
le dagen vorbij is zoekt de in
1940 geboren Theo Nier
meyer zijn materiaal' nog
steeds op de schroothoop van
het autokerkhof en vormt
daarmee op het ogenblik een
uitzondering op de beeldhou
wers van zijn eigen genera
tie. Maar hij gebruikt het ma
teriaal ook op een heel ande
re wijze dan de expressionis
ten van rond 1960. Nier
meyer verandert maar wei
nig aan de vorm van de door
hem te gebruiken onderde
len, zodat het resultaat een
sec karakter krijgt of liever
gezegd houdt.
Maar, hoewel hij de gekozen
onderdelen zoveel mogelijk
door de eigen vormen daar
van laat spreken, dat wil
weer niet zeggen dat hij door
persoonlijke ingrepen, kleine
veranderingen, rangschik
king en zo meer het geheel
niet transformeert tot een
zelfstandig beeldend element
met een eigen persoonlijk
karakter.
Bij een bepaalde stroming is
het werk van Niermever niet
onder te brengen. Zijn plas
tieken ademen een geheel ei
gen sfeer en vertonen een
geraffineerd ruimtelijke wer
king. Ze passen zich gemak
kelijk aan bij hun toch dik
wijls in wezen wildvreemde
omgeving. En dat niet alleen
de grotere stukken die de
wijdheid van de open rimte
behoeven maar ook de
kleinere plastieken voor bin
nenshuis.
Dat geldt niet alleen voor de
„illustratieve" beelden waar
van de overigens abstracte
vormen toch associaties op
roepen met titels als „Paren
de vogels". Vizier" en het
zeer fraaie kleine „Pagode",
maar wanneer die associa
ties niet zo spreken, vager
zijn of een volslagen abstrac
tie vertonen, tonen de wer
ken toch een sterk persoon
lijk karakter. Dat kan door
het materiaal alleen niet
worden verklaard, maar wel
in samenhang met het kun
stenaarschap van de maker.
De tentoonstelling blijft in de
Lakkenhal tot 23 april. Ze
kwam tot stand in samen
werking met de Gemeentelij
ke tentoonstelling te Den
Bosch.
WILLEM PRINS
Schrootplastieken van Nier
meyer aan de rand van het
arbeidsterrein, een autokerk-
'hof te Zunderdorp.
