Leander
zeventig
ZATERDAG 11 MAART 1972
Hun namen staan niet op onze
verjaardagskalender, maar
dat houdt niet in, dat de tijd
voor hen stilstaat. En daarmee
bedoelen wij de grote sterren
uit de voor de film zo gunstige
jaren dertig. Vóór de tweede
wereldoorlog waren deze ster
ren bepalend voor het commer
ciële succes van de film, nie
mand bekommerde zich om de
namen van regisseurs of scena
rioschrijvers. Hollywood had
een ,,stal van dure raspaard-
jes" die het publiek naar de
kassa wist te lokken, in Frank
rijk triomfeerde de „zwarte
film" met formidabele acteurs
als Gabin, Jouvet en Raimu en
in Duitsland trachtte men met
muzikale komedies en verfilmde
operettes de moed er in te hou
den. Maar al die gevierde sterren van toen naderen nu de zeventig of zijn
die reeds gepasseerd. Er gaat bijna geen week voorbij of er valt wel een
zeventigste verjaardag te vieren. Op 7 maart was het Heinz Rühmann, 15
maart wordt Zarah Leander zeventig jaar. Reden om eens stil te blijven
staan bij de merkwaardige carrière van deze Zweedse actrice, die gedu
rende zes jaren de grote trekpleister in Nazi-Duitsland was.
ZWEEDSE BOERENDEERNE
ZES JAAR LANG
ONGEKROONDE KONINGIN
VAN NAZI-DUITSLAND
In 1967 bij een bezoek aan ons land.
Rond 1936 kwam de UFA tot de
conclusie, dat de Duitse filmin
dustrie hard nieuwe vrouwelijke
sterren nodig had. Of beter ge
zegd: één ster. De koningin van
de Duitse film. De destijds nog
zeer populaire Renate Müller
was daar toen al te ziek voor,
de niet veel verouderende maar
wel steeds mager wordende Li
lian Harvey had haar beste tijd
gehad en de aangewezen candi
date voor de troon zat al jaren
in Hollywood.
Goebbels mocht dan diverse van
haar Amerikaanse films verbo
den hebben, omdat er te veel jo
den aan meewerkten, voor
Duitsland was Mariene Dietrich
nog steeds dè koningin van het
witte doek. Tot haar grootste be
wonderaars behoorden Hitier en
Goebbels zelf. Zij hadden al
haar films, ook de verboden,
een paar maal gezien. Wat een
triomf zou het zijn voor Duits
land, welk een blamage voor
Hollywood als Mariene naar
Duitsland zou terugkeren!
AFKERIG
VAN
KLEINE
MANNEN,
dus
OOK
GOEBBELS
sadnce naar I onJen wnar Die
trich juist aan het filmen was.
Zij zou haar eigen salaris mo
gen bepalen en dat zou in dol
lars v-orden uitbetaald. Maar
Marie e voelde daar niets voor
en zei ijskoud ,,nee". Goebbels
werci daarover zo kwaad, dat hij
cl-o gde alle copieën van „Der
blaue Eng'l" te vernietigen.
Marlene's commentaar: ,,Dan
zal hij ook alle mensen moe en
v i'nlM'-jen, diie de film gezien
hebbe
lew
de
goede dag in de buurt met va
kantie waren en haar in het
kerkkoor hoorden zingen. Diep
onder de indruk van haar stem,
maar niet van haar uiterlijk
een grote, dikke vrouw met een
bril met sterke glazen beslo
ten zij haar toch een kans te ge
ven in hun nieuwe revue.
Zarah, zoals zij haar naam toen
ging schrijven, mocht één ietwat
weemoedig lied zingen achter
een aantal visnetten verborgen.
Doch ziet: de grove, verre van
aantrekkelijke vrouw bleek op
het toneel plotseling een impo
sante statige persoonlijkheid te
zijn die zich helemaal niet ach
ter netten aan het oog behoefde
te onttrekken. En haar stem?
Die veroverde in een klap Stock
holm, gevolgd door heel Zweden
en daarna Denemarken. Maar
buiten Skandinavië had nog nie
mand van deze als een komeet
onihooggesohoten operette-ster
gehoord.
Totdat de Deen Max Hansen in
het „Theater an der Wien" voor
zijn n.euwste opetrebte „Axel vor
der Himmelstür" een tegen
speelster zocht en daarvoor con
tact opnam met Zarah. Bij haar
aarkomst in Wenen keken de
geldschieters zuinig. Moest deze
kolossale vrouw de tegenspeelster
worden van de kleine Hansen?
Maar opnieuw was het Zarah
Leanders overrompelende thea
terpersoonlijkheid, gepaard aan
een donkere koffiebruine stem,
die al deze bezwaren wegspoelde
toen zij eenmaal op de planken
stond. ..Axel" werd door haar
een doorslaand succes en van
het Weense theater naar de
Duitse filmstudio was toen nog
maar een stap.
De UFA lanceerde zijn nieuwe
ontdekking in een middelmatig
thrillertje spelend in de revue
wereld „Première" genaamd.
Een werKje, dat snel in de ver
getelheid zou zijn verdwenen
als „die onbekende zangeres"
Zarah Leander niet samen met
de komiek Theo Lingen de show
gestolen had. De UFA had zijn
nieuwe, grote ster.
In rap tempo volgden „Zu neuen
Ufern" (Zarah smachtend in een
Australische gevangenis voor
een misdrijf door haar minnaar
begaan) „La Habanera" (Zarah
als Zweedse ongelukkig gehuwd
met een stierenvechter) „Hei
mat" (Zarah als officiersdoch
ter, die tegen de wil van thuis
zangeres wordt) en ,,Dre Frau
init der Blaufuchs".
Het publiek droeg haar op han
den en velen trachtten het ge
heim van dit fenomenale succes
te analyseren. Wat had deze
vrouw, wat veel knappere en
slankere vrouwen misten? Ze
had een grote, sterke persoon
lijkheid, een warme stem en ze
kon acteren. Maar er was meer.
Zarah Leander had een licht ac
cent, dat haar ongeschikt maak
te om een Duitse vrouw te spe
len. Zij riep voor de eenvoudige
Duits» c in het Derde Rijk, voor
wie het in die tijd onmogelijk
was om vrijelijk in het buiten
land te reizen een zekere nostal
gie op. Naar betere tijden, naar
de wereld buiten de landsgren-
der nog kon aantasten. Een wij
ziging in het beleid van de UFA
Goebbels, de geweldige
macht van het medium film als
propagandamiddel inziend, ging
zich nog meer met de te verfil
men scenario's bemoeien
werkte een terugslag in de
hand. Zarahs volgende films wa
len ronduit ridicuul. „Das Lied
der Wtlste" had een teken aan
de wand moeten zijn, maar Za
rah als geliefde van de compo
nist Tsjaikowski in "Es war
cine rauschende Ballnacht" en
Zarah als een zingende veel te
dikke Maria Stuart deden zelfs
de studio-bazen inzien, dat zij
met „hun koningin" op de ver
keerde weg waren.
Zarah zelf zag dat ook wel in en
vroeg om een andere regisseur.
Haar keus viel tenslotte op de
jeugdige Rolf Hansen met wie
zij nog „Der Weg ins Freie"
„Die grosze Liebe" en „Da-
mals" maakte, stuk voor
stuk een duidelijke verbetering.
Toch zou de filmcarrière van
Zarah Leander spoedig een
abrupt einde nemen. Goebbels,
toch al geïrriteerd door het feit
dat zijn filmkoningin zich aan
alle uitnodigingen voor officiële
feesten onttrok en die liever in
haar villa in Grtinewald gaf,
riep haar op het matje. Reden
was haar conbnact, dat vereiste
dat de helft van haar salaris in
Zweedse Kronen zou worden uit
betaald. Zarah, die een hekel
nan kleine mannen had en aan
Goebbels in het bijzonder, liet
zich niet intimideren en weer
stond met „Contract is con
tract" zijn woe^e-uitbarstingen.
Goebbels was machteloos, wat
eg vrij voor
Zarah Leander, die zes jaar
over het scherm zou regeren.
Wie was eigenlijk deze uit het
n1i opgedekt Ti Zweedse? Haar
eigenlijke roaam was Sara Hed-
berig. Haar voorouders woonden
al generaibics lang m de Zweedse
provincie Vdrmland. Toen de
zestienjarige Sara te kennen
gaf, dat zJij aan het toneel wilde,
r ep dat omrniddeU'ijk weerstan
den op bij haar moeder, diie al
leen maar voor de kerk leefde
en acteren zondig vond.
Maar, wat voor kansen had zo'n
veel te <ük, roodharig en sproe
tig kind nu op de planken? Sara
zou dan ook haar hele leven een
Zweedse boerendeerne gebleven
zijn als zij niet de begaafde to
neelspeler Niels Leander had
ontmoet en hals over kop met
hem n het huwelijk was getre
den. Door hem kreeg zij kleine
rolletjes op het toneel, maar wat
het jonge vrouwtje niet wist
was, dat haar man een kwar
taaldrinker was, die soms da
genlang zoek bleef.
Toen de toestand tenslotte on
houdbaar werd trok Sara zich
terug bij haar schoonouders op
het platteland. Ook daar zou zij
voor haar verdere leven „begra
ven" zijn geweest, ware het
niet dat een paar vroegere
vrienden van haar man op een
hem zelden overkwam. Hij kon
de lieveling van het publiek niet
openlijk disciplinair straffen zon
der zijn gezicht te verliezen. Al
les zou dan ook bij het oude zijn
gebleven, ware het niet dat een
verdwaalde bor.( het landhuis
van Zarah in GrUr»,*wald in lich
ter laaie zette.
Deze riante villa was Zarah
Leanders bolwerk in Nazi-Duits
land waar zij zich terugtrok om
er voor vrienden exclusieve
feesten te geven, waarbij zij
zich een voortreffelijke gast
vrouw toonde. Rijk gevulde ta
fels met gerechten, die de mees
te Duitsers in jaren niet hadden
gezien laat staan geproefd en 'n
grote variëteit aan sterke drank.
Zarah Leander was een vol
maakte gastvrouw, maar ook
haar eigen beste gast. Zij at
voor drie en met het glas dronk
zij zonder een spier te vertreken
menige mannelijke gast letter
lijk onder tafel. En als men don
bedenkt dat zij een afkeer had
van kleine mannen en vrijwel al
haar gasten tegen de twee me
ter lang waren, kan men zht
Suscces met een donkerbruine stem i
NIET
AFKERIG
VAN
LEKKER
ETEN
EN
EEN
DRANKJE
Toch was het verlies van haar
bezittingen niet de directe nan-
lelding, dat Zarah er de brul
aan gaf. Zij was er de vrouw
niet naar om in paniek te raken
o! te wanhopen. Koelbloedig
trachtte zij nog zoveel mogelijk
te redden door de kostbnarsto
bezittingen waaronder drie
nertsja.vsen uit het raam te
werpen. Op het laatste nippertje
uit het instortende huis ontsnapt
kwam zij bulten lot de ontdek
king, dat vriendelijke buren zich
over haar bezittingen hadden
„ontfermd".
DU' gaf de doorslag. Zij nam
het eerste het bes'e vliegtuig
naar Zweden en bleef daar de
rest vum de oorlog, al Goebbels'
dreigementen wegens contract
breuk ten spijt.
In 1950 maakte Zarah Leander
in Duitsland nog een operette
film, maar toen haddon over
vloedige spijs on drank al hun.
vernietigend werk gedaan. Za
rah Leander, die er steeds in
was geslaagd voor de aanvang
van iedere film door een korte
doch drastische vermagerings
kuur haar figuur enigszins op
peil te houden, was in de film
operette een formidabele Wal-
ktlre, goed voor een Wugner-
opera, maar zeker niet geschikt
voor een vederlicht nlemndalle-
tje als „Gabriela".
Haar filmcurrlèrj was ten ein
de. Wel gaf zij nog enkele con-
I t>n m diverse Europese lan
en, maar ook die werden met
hei ki mmen der jaren minder
en minder in aantal. Maar ach,
om niet Zarah Leander te zin
gen Davon gchl die Welt nicht
uniei Zij had lang voor haar
zevenstigste immers al haar
schaapjes op het droge.
OTTO MILO
