Voor achttien dollar
een nieuw tijdperk
Sovjet-Unie ligt vijf
jaar achter op Amerika
met ruimte-onderzoek
THOMAS ALVA EDISON VERBAASD
OVER ZIJN FONOGRAAF
ASTRONOOM CHRIET TITULAER:
ZATERDAG 5 FEBRUARI 1972
Op een dag In het jaar 1877 overhandigde Thomas
Alva Edison zijn vriend John Kruesi enige werkte
keningen met de opdracht het daarop weergegeven
apparaatje te vervaardigen. Het moest dienen om
het geluid van de menselijke stem vast te leggen en
vervolgens weer te geven, zo voegde de uitvinder
daaraan toe. John Kruesi had al heel wat met Edi
son te doen gehad en het was niet de eerste keer,
dat hij de wenkbrauwen fronste als hij van de genia
le man een opdracht kreeg. Deze keer echter was hij
geneigd de brave burgers te geloven, die volhielden,
dat er aan Thomas Alva Edison een steekje los was.
Thomas Alva Edison in zijn laboratorium.
Maar wat doe je als je zo'n op
dracht krijgt? Je voert ze uit en
als de rekening ten bedrage van
achttien dollar dan prompt be
taald wordt vraag je je niet af
of je werkstuk een kleine eeuw
later in het Londense Victoria-
and-Albertmuseum zal staan of
dat het aan de vergetelheid zal
worden prijsgegeven.
John Kruesi maakte dus volgens
aanwijzingen van Edison de
"geluidsschrijver", de fonograaf
en toen hij deze afleverde mocht
hij getuige zijn van de proef op
de som. Edison begon langzaam
aan een slinger te draaien, zo
dat een naald begon te krassen
in het plaatje tin, dat op de rol
zat gespannen, die door de slin
ger in een draaiende beweging
werd gebracht. Toen sprak hij
langzaam en duidelijk de eerste
woorden uit van het kinderliedje
"Mary had a little lamb", zette
de naald weer terug aan het be
gin van de groef en begon op
nieuw te draaien. Kruesi kon
zijn oren niet geloven: het appa-
raat herhaalde met een nasaal
en eigenwijs stemgeluid de
woorden, die Edison had gespro
ken: "Mary had a little lamb".
Tovenaar
"Ik ben nog nooit in mijn leven
zo verbaasd geweest als toen",
zou Edison later schrijven, "en
ik was er niet gerust op. Ik was
altijd wantrouwig als zo'n nieuw
ding het de eerste de beste keer
al deed". Maar nog dezelfde
nacht ging hij aan de slag om
het povere eerste mensengeluid,
dat langs mechanische weg was
vastgelegd wat meer karakter te
geven. De volgende dag gaf hij
het bericht over zijn uitvinding
door aan de pers, die „de tove
naar van Menlo Park" - zoals
Edison al vaker was genoemd -
uitbundig bejubelde.
Maar in Europa stonden de
mannen van de wetenschap nog
al sceptisch tegenover de sensa-
tionale berichten uit Amerika,
waar ook in die tijd wel meer
dolle dingen vandaan kwamen.
En toen Edison zijn fonograaf
enige tijd later liet demonstre
ren voor de academie van we
tenschappen in Parijs kon een
incident niet uitblijven. Nauwe
lijks had het apparaat de eerste
klanken geproduceerd of een ze
kere professor Bouillaud sprong
woedend op en blafte de man,
die het apparaat demonstreerde
toe, dat hij zich niet door een
buikspreker voor de gek liet
houden. Toen de man hem voor
stelde, dat hij zelf zijn stem op
het tin zou vast leggen om ze in
strikte eenzaamheid te reprodu
ceren wilde de prof. er nog niets
van weten. "Een mens met ge
zond verstand kan onmogelijk
geloven, dat het nobele geluid
van de menselijke stem aan een
tinnen plaatje gehecht kan wor
den", meende hij.
De sensatie dreef over, maar
Thomas Alva Edison bleef aan
zijn fonograaf werken, overtuigd
als hij was van de enorme mo
gelijkheden, die het apparaat
bood. Men kon er immers ge
sprekken en brieven mee vast
leggen, redevoeringen van de
groten der aarde mee bewaren
voor de toekomst. En de mees
terwerken der muziek zouden tot
de grote massa gebracht kunnen
worden, zonder dat zij de entree
voor de concertzaal hoefden te
betalen. Toen een andere Ameri
kaan, een zekere Berliner, in
1888 de geluidsrol van Edison
verving door de vlakke ronde
plaat was de grammofoon klaar
voor zijn industriële opmars.
Caruso
tenor Enrico Caruso op de plaat
vastgelegd en iedereen luisterde
verrukt naar het geknepen ge
luid dat door een nevel van
naaldruis en gekras uit de enor
me hoorn kwam. In plaats van
het handwerk aan de zwengel
kwam het trapsysteem van de
naaimachine om het apparaat
draaiende te houden en nog wat
later vond een zekere Johnson
de veeropwinding uit. De komst
van de radio bleek de grammo
foonplaat niet te deren, zoals
sommige pessimisten hadden
voorspeld. Integendeel: de plaat
werd kind in huis in de radiostu
dio. De platenindustrie is een
wereldbusiness geworden.
Thomas Alva Edison heeft het
niet bij de uitvinding van de fo
nograaf gelaten, hij heeft in to
taal 1.200 patenten laten regi
streren op het gebied van de
elektrotechniek en aanverwante
branches. Twee jaar nadat hij
zijn fonograaf demonstreerde
liet hij zijn eerste elektrische
De Russen hebben op het gebied van het ruimteon
derzoek een voorsprong van zeker vijf jaar op de
Amerikanen. De interplanetaire technieken van de
Russen zijn veel verder ontwikkeld dan wat de Ame
rikanen nu hebben bereikt. Een deel van de Russi
sche Mars-2 satelliet maakte een geslaagde landing
op Mars en zond gedurende twintig seconden gege
vens naar de aarde; Mars-3 zendt duidelijke foto's
en telemetrische gegevens naar de aarde. De astro
noom drs. Chriet Titulaer, juist terug van een be
zoek aan Passadena waar de Marsvlucht van de
Amerikaanse Mariner-9 wordt begeleid, is er stellig
van overtuigd dat de Russen nog voor de Amerika
nen een bemande vlucht naar Mars zullen maken.
Ook in Houston, waar hij twee weken geleden een
wetenschappelijk congres over de Apollo-maanvluch-
ten bijwoonde, erkenden NASA-functionarissen dat
de Sovjet-Unie door de geslaagde landing van de
Mars-2 bewezen hebben ver vooruit te zijn op de
Amerikanen.
Vorig jaar mei lanceerden Ame
rikanen en Russen hun satellie-
ten naar Mars. De Amerikaanse
missie begon met een teleurstel
ling: kort na de start stortte de
Mariner-8 in de Atlantische
Oceaan. De Russische expeditie
naar de rode planeet verliep
echter voortreffelijk. Mars-2 en
Mars-3 koersten zonder haperen
op hun gemeenschappelijk doel
af.
De mislukte start van de Mari-
ner-8 dwong de Amerikanen de
opdrachten voor Mariner-9 te
wijzigen. De Mariner-9 werd in
november in een hogere baan
om Mars gebracht opdat een
groter deel van deze planeet ge
fotografeerd kon worden. Toen
de Mariner-9 met zijn werk-
zaamheden begon stak een zand
storm op.
.Titulaer: In Passadena was re
kening gehouden met de zand
storm. Men had echter niet ver
wacht dat het zo lang zou duren.
De langste zandstorm had tot nu
toe zes weken geduurd. De hui
dige zandstorm woedt al drie
maanden en begint nu pas te
liggen.
Ondanks deze teleurstellingen
heeft de Mariner-9 voortreffelijk
zijn taak vervuld, namelijk het
in kaart brengen van Mars. Ma-
riner-6 en Mariner-7 hadden
slechts tien procent van Mars
gefotografeerd, Mariner-4 één
procent.
Mariner-9 heeft nu al zeventig
procent in kaart gebracht, voor
het grootste deel onbekende ge
bieden. Opvallend waren de lan
ge en diepe ravijnen in de voor
ons tot nu toe onbekende gebie
den.
U;t de foto's van de Mariner-9
Opmerkelijke verschijnsels op
de recente foto's zijn de donkere
vlekken met tintverschillen.
Deze vlekken, die werden gefo
tografeerd in het zuidpoolgebied
van Mars, trekken zich niets
aar. van het relief.
Drs. Titulaer: Als er vegetatie
is op Mars dan zal het zich op
deze wijze manifesteren. Bij de
NASA houdt men er rekening
mee dat de donkere vlekken ve
getatie is en er dus een vorm
van leven op Mars bestaat.
Vegetatie
Over de zandstorm zegt hij: Dit
verschijnsel is voor de NASA
een geluk bij een ongeluk. Toen
hij werd ontdekt zijn extra men
sen ingeschakeld om dit natuur
verschijnsel te bestuderen. Op
vallend was bijvoorbeeld dat de
zandstorm langzaam ging lig
gen. In 1969 hadden de Mariner-
6 en 7 via radarpeilingen een
van de hoogste bergen in het
noorden gelocaliseerd'; Nix
Olympica. Pas eind november
kwam de top van deze berg
weer te voorschijn. Je zag een
waas met een donker puntje.
Hieruit kon worden geconclu
deerd dat de zandstorm lang
zaam ging liggen.
Uit de Marsfoto's blijkt verder
dat deze planeet aan sterke
erosie onderhevig is. De kraters
hebben grote vlakke vloeren.
Mede op grond van de foto's
van de Mariner-9 zullen de Ame
rikanen een landingsplaats kie
zen voor hun onbemande en be
mande landingen op Mars. De
onbemande landingen zullen niet
voor 1980 plaats vinden. De Rus
sen echter zullen waarschijnlijk
volgend jaar weer een onbe
mand ruimteschip op Mars
plaatsen.
De voorsprong van de Russen in
de interplanetaire reizen is vol
gens Chriet Titulaer gemakke
lijk te verklaren:
De Verenigde Staten hebben
zich geconcentreerd op het Apol-
lo-project: de landing op de
maan. De Amerikanen wilden
als eerste maanmateriaal naar
de aarde brengen. De Sovjet-U
nie is de Verenigde Staten bijna
te snel afgeweest met de expedi
tie van Loena-15 die een dag
voordat Armstrong de maan
baan bereikte, reeds om onze
satelliet cirkelde. De maanexpe
ditie van de Loena-15 mislukte
omdat de Russen de invloed van
de mascons (massa concentra
ties op maan) niet voldoende
kenden. De Loena-15 slaagde er
niet in op de maan te landen. Pas
een jaar later, in 1970, lukte de
landing met de Loena-16, die
maanmonsters verzamelde en
naar de aarde terugbracht.
Het enige probleem dat de Rus
sen nog moeten oplossen is de
terugkeermanoeuvre van astro
nauten. Voordat ze een man op
Mars neerzetten dienen ze eerst
geslaagde bemande vluchten
naar de maan te hebben uitge
voerd. Dit is naar mijn mening
maar een kwestie van een
twee jaar en dan is de weg vrij
voor bemande vluchten naar
Mars omstreeks 1985. De Ameri
kanen zullen gezien de stand
van zaken niet voor 1990 op
Mars landen. Tenzij Washington
om prestige overwegingen,
enorm veel geld beschikbaar
stelt voor het Mars project, en
tegen elke prijs de Russen pro
beert in te halen. Voorlopig zie
ik Washington dit niet doen. Uit
de begroting van president
Nixon voor het jaar 1972-1973
blijkt dat het accent van het
Amerikaanse ruimteonderzoek
komt te liggen op de ontwikke-
gloeilamp branden, maar hij
vond ook de accu uit, de smelt-
veiligheid, de fitting. Voordat
men het bestaan van het elek
tron vermoedde had Edison de j
ionisatie, zoals deze thans in ra
diobuizen plaatsvindt, weten aan
te tonen. De wereld van van
daag zou donker en arm aan
communicatie zijn als Thomas
Alva Edison niet zo ijverig had
uitgevonden. Want aan zijn ijver j
en zijn doorzettingsvermogen
heeft het ook gelegen, niet al
leen aan zijn briljante geest.
"Mijn uitvindingen bestaan voor j
een procent uit inspiratie en
voor 99 procent uit transpira
tie" verklaarde hij zelf.
Op 11 februari a.s. is het 125
jaar geleden, dat hij in Milan
(Ohio) geboren werd. Evenals
zoveel andere groten begon hij
als krantenjongen, werkte zich
op tot drukker en uitgever van
een eigen weekblad en bleef in
tussen op technisch gebied expe
rimenteren in een afgedankte
spoorwegwagon achter het huis.
Toen hij zijn grafisch bedrijf
moest opgeven werd hij telegra
fist bij de West Telegraph Union
in Menlo Park. Hier kon hij zijn
vindingrijke vleugels wat verder
uitslaan, hetgeen resulteerde in
een verbetering van de tele-
graafapparatuur en in de uitvin-
ding van de koolmicrofoon. Na
de uitvinding van de gloeilamp
richtte hij de Edison Electric
Light Company op, de voorloper
van de huidige industriegigant
General Electric. Thomas Alva
Edison stierf op 18 oktober 1931
in een heel andere wereld dan
hij geboren was. Hij had dat
voor een goed deel aan zichzelf
te danken: er zijn niet veel
mensen, die hem zoiets kunnen
nazeggen.
C. DENEER
ling
de
ruimtependel die geleerden er
astronauten naar het dit buiten
aardse station zal brengen.
Nadat de zandstorm was gaan liggen maakte Mariner-9 deze
opname van Mars. Op de bovenste foto is bij de krater (links)
een schaduw zichtbaar die er op zou kunnen wijzen dat er
vegetatie op Mars is. Ook de andere donkere vlekken, die over
het Marsreliëf lopen doen vermoeden dat er vegetatie aanwezig
is. Het vierkantje op de bovenste foto geeft het gebied (óOO x
900 km) aan dat met een telelens op de onderste foto werd
vastgelegd.
„MARY HAD
A LITTLE
LAMB"
eerste woorden
uit de
fonograaf
Uit deze foto gemaakt door Mariner-9 werd geconcludeerd dat de zandstorm ging liggen De
berg Nix Olympica (zie pijl) werd zichtbaar door de waas (zandstorm) die over Mars ligt.
•Op zijn recente reis naar het ruimtevaartcentrum in Houston had Chriet Titulaer (rechts) een gesprek met Apollo-15 astronaut James
Irwin. Links NOS-regisseur Rudolf Spoor die met Titulaer de opnamen maakte voor t.v.-uitzendingen, tijdens de vlucht van de
Apollo-16 in april.
