Winkelcentrum
Oude Wetering
dit jaar rond?
Azen op
trillingen
als merel
op de wurm
Adelbert
voormalige
College op
remise HTM
Piano
stemmer
Zeldzame verschijning met
een uitstekende boterham
Maar vraag
niet of hij
„even" iets
voor n doet
Mevrouw Detmers
voorzitster van
Vrouwengilde
PONDERDAG 20 JANUARI 1972
LEIDSE COURANT
PAGINA
ang 20. u
Ie com!
„Wach.
nda
!üeetèt
een
uitstervend
vak
LEIDEN "Zitten we straks al
lemaal met valse piano's te suk
kelen?" Dit is een vraag, die
onze gezinnetjes-met-piano, de
huisconcertanten, muziekscho
len, café-restaurants, hotellerie-
bedrijven, tingeltangelbars, ba
sisscholen en inrichtingen voor
voortgezet onderwijs, kortom ie
dereen die aan de klavierwereld
gelièerd is, wel eens mag gaan
bezighouden. Er is bijna geen
pianostemmer meer te vinden.
Het is een ras, dat overal dreigt
uit te sterven. Niet alleen in ons
land, maar ook daarbuiten. In
de Ver. Staten staan naar schat
ting maar eventjes driemiljoen
piano's, die uiterst zelden of
nooit gestemd worden. Wie in
deze dagen stemmend door het
leven gaat vindt een snarenzee
voor zich waarin hij geheel al
leen kan zwemmen. Voor een
geroutineerde pianostemmer,
uitgerust met stemhamer, -vork
en -keiltje en die „het" in
de vingers heeft zitten, is econo
mische recessie geen begrip.
Vooral het zelfstandige baasje
ziet in het klankbord een roe
pend perspectief. Hij kan een
(toon)ladder beklimmen die
voert tot het paradijs der "stille
rijken". Ik stak mijn licht hier
over op bij enige stem-cory-
feeën, die in Leiden en verre
omgeving dagelijks de handen
vol hebben aan het sleutelwerk,
en zij beaamden het waardig
maar zonder terughoudendheid.
Onlangs zag ik toevalligerwijs een
mij bekende stemmer in een
portiek staan. H-ij had blijkbaar
ergens al aangebeld. Totdat er
werd opengedaan vulde hij de
tijd met zichtbare binnenpret
jes. Sterker nog: ik zag hem in
zijn beide vuistjes lachen. "Kan
ik dat goed hebben gezien?",
vroeg ik later de heer L. H.
Kloos (52), die sinds '37 de
stempraktijk uitoefent. "Dat is
heel wel mogelijk, meneer.
Daar sta ik niet van te kijken.
Ik moet u eerlijk bekennen, dat
wij stemmers in de gelukkige
omstandigheid zijn ons te kun
nen verkneukelen op z':i tijd",
zei hij zich verontschuldigend.
"Meneer Van Hooidonk hier,
een echte ouwe pikeur van het
goede soort, zal dit kunnen be-
Tony Tuis houdt de trillingen onder zijn stemhamer in de gaten als
wil verschalken
vestigen". Inderdaad meneer
Van Hooidonk (Herman, 64, en
sedert zijn elfde jaar in het
vak) viel de heer Kloos bij.
Voor de oorlog was de pianostem
mer een beetje bijzonder
mannetje, dat hier en daar on
opvallend naar binnen glipte bij
deftige klanten. Hij had daarom
ook grijze handschoenen aan,
droeg een bolhoed en hanteerde
de wandelstok. Een goede pia
nist te zijn wil nog niet zeg
gen, dat-ie ook kan stemmen.
Een goede stemmer hoeft niet
muzikaal te zijn of te kunnen
spelen. Stemmer Kloos: "het is
natuurlijk wel prettig als je iets
ordentelijks uit de toetsen
kunt halen. De mensen denken
anders al gauw: dat is geen
goeie stemmer. Veel meer dan
vroeger komen we bij het zo
als men wel 'ns zegt gewonere
publiek, waarvoor de piano
geen luxe meer is, en na het
stemmen is het steevast: "me
neer, speel eens een moppie".
Maar de meeste pianostemmers
kunnen niet spelen. Die hebben
een vast riedeltje, dat ze dan
verplicht weggeven".
„Het is me het vak wél, hoor",
vertelde pikeur Van Hooidonk
verder. "In m'n jongensjaren
was het 's avonds martelen op
een oud pianootje bij een pitje.
Overdag leerde je voor amper
een gulden vijftig per week de
andere factoren van het beroep:
de hele tijd maar politoeren, le
ren veertjes in dempers zetten,
stukjes leer opplakken, snaren
inzetten. Wel aardig, maar je
kon ndet zeggen: dit is het.
Vroeger werkten we met 5 man
aan oude piano's tot ze weer
nieuw waren. Dat is er niet
meer bij. Veel te duur. Je kunt
beter een nieuwe nemen. Maar
in elk geval, als stemmer moet
je ook iets van een technicus
hebben. Het is een afgang als je
bij een klant moet zeggen: me
vrouw, voor die snaar zal ik
wel iemand sturen.
Het is een taai vak. De lage belo
ning schrikt een beginneling af.
In Amsterdam en ook Rotter
dam is 's zaterdags een
school die de eerste beginselen
van het stemmen uit de doe
ken doet. "Maar op een
school", aldus de heer Kloos,
"kun je het niet leren. Het is de
praktijk. Steeds opnieuw dóén.
Pas na een jaar of drie ga je
het vak een beetje beheersen.
En zoiets spreekt de jongelui
niet aan. Bovendien moet je
een goed ontwikkeld gehoor
hebben. Je moet zo goed moge
lijk de piano, die een "onrein"
instrument is (de viool is rein),
„onzuiver" kunnen stemmen.
Klinkt natuurlijk gek, maar een
piano krijg je nooit perfect zui
ver. Twee stemmers kunnen
verschillend oordelen over de
zuiverheid. Het gaat om de
„temperatuur" van A tot A.
Temperaturen is het belang
rijkst. Je moet uitkomen met de
toonafstand, met de kwinten
en kwartencirkel. Als dat niet
lukt hou je een verwrongen
klank. Je moet voelen, hoe ver
je kunt gaan; een kwestie van
doen en kijken. Maar weinig
mensen kunnen goed beoordelen
of een piano goed gestemd is of
dat je knoeiwerk hebt afgele
verd. Als iemand goed kan spe
len is hij tot mislukken ge
doemd als hij zélf wil gaan
stemmen".
De weinige stemmers worden te
genwoordig belegerd. Tony Tuis
(36), die 12 jaar een uitsteken
de leerschool had bij de beken
de Bik (een ouderwetse, degelij
ke stemmer), vervplgens als
pianist bij de HollandAmerika
Lijn terecht kwam en aan de
overkant van de oceaan overal
als een vorst en lijfarts werd
ontvangen, kan er van meepra
ten. Toen men op de lijnreizen
ontdekte, dat Tuis behalve pia
nist ook nog stemmer was werd
hij met égards omgeven. Hij
kreeg meteen op de boot acht
piano's te verzorgen. In de Sta
tes reed hij met een slee naar
de rijke lui, wier vleugels in ja
ren geen stemmer aan de pen
nen hadden gehad. In Curasao
werd hij aan de wal opgewacht
en hij kon er meteen een huis
krijgen. In San Francisco kent
hij een Nederlander die als
stemmer naar Amerika werd
gesleept en nu daar leeft als
een richard in een droombun-
galow. "Waarom ik er niet ge
bleven ben? Wel, in Nederland
is voor ons werk genoeg. Ik heb
nu een praktijk waar muziek in
zit. Met hard werken zou je hier
rijk kunnen worden als de be
lastingen je niet achter de vod
den zaten".
Tony Tuis heeft liefde voor z'n
werk. "Dat moet ook wel, want
het is geen zaak van geld ver
dienen alleen. Ook 's avonds
kan men een beroep op me
doen. Je moet kunnen optreden
tegenover de mensen en als het
nodig is vakantiefotootjes kunnen
meekijken. Je moet redelijk zijn
met de prijzen (bij abonnement
is een bezoek 20,25 gulden
normaal) en je moet feeling
hebben. Een stemmer die nog
behoorlijk kan spelen ook, heeft
bijna overal een gul entree:
„eet u een hapje mee. me
neer?, een glaasje misschien?
"Je wordt onthaald op feestjes
en je hebt er zè weer een klant
bij. In paleizen en op kastelen
kom je, bij rijk en arm, in ker
ken tegen de kersttijd en ook de
restaurants hebben dan opeens
een stemmer nodig, terwijl ze
je anders wegsturen".
Een pianostemmer heeft iets van
een huisarts. Hij komt een paar
keer per jaar naar de patiënt
kijken en de mevrouwen (de
mannen zijn overdag meestal
buitenshuis werkzaam) leggen
vaak hun hele hebben en hou
wen bloot, blij dat ze eens hun
hart kunnen luchten. "Ze vertel
len dikwijls de gekste dingen
(terwijl je dan op je horloge kij
kend al weer aan de volgende
klant zit te denken). In Noord-
wijk bijvoorbeeld word ik ergens
in de salon ontvangen met
sherry op een zilveren blaadje.
Maar men laat je ook nog wel
eens een kwartier in de vesti
bule staan of je krijgt via het
meisje na enige tijd te horen
"dat het niet gelegen komt".
Tony Tuis is een vrijgezel met
een avontuurlijk leven. Hij ziet
de instrumenten als mensen:
wel eens vals, niet te genieten,
humeurig en met kuren. "Men
sen zou je óók wel eens willen
restaureren; maar ja, een piano
kun je altijd wel goed krijgen,
een mens niet". Tuis is niet
gauw ergens te beroerd voor.
Er zijn stemmers, die zeggen:
voor een valse kom ik niet. Tuis
gaat dan wél. Ook toen eens een
meneer z'n piano van beneden
naar boven wilde transporteren
en daarvoor het halve instru
ment had gesloopt. Of Tuis 'm
"maar even" in elkaar wilde
zetten. Dat kostte toen twee da
gen voor driehonderd gulden.
Maar ja, de piano was nog van
moeder en het gaf niet wat het
kostte, al was het hele ding dat
geld niet waard. Zoiets is een
gevoelskwestie. Iets bonter
maakten het 's nachts een paar
studenten in Leiden. Tuis werd
uit z'n bed gebeld: "stemmer,
stemmer, kunt u even langsko
men?, de piano is de trap afge
donderd, zeg". Tuis ging zeer
sceptisch kijken, maar de pa
tiënt was grondig overleden;
„ik kon er niets meer aan doen
en udviseerde de kraakwagen".
gen".
Als een stemmer praat over z'n
vak (het lijkt wel een geestelij
ke roeping; per jaar worden er
een paar afgeleverd en in Lei
den zijn ze op de vingers van
één hand te tellen) komt er
wel méér los. „Een probleem
zijn de huizen met c.v., de pia
no's gaan er naar de bliksem.
Je hebt tegenwoordig vochtver-
delers. Koop ze en wees wijs,
vul ze tijdig bij. 's winters".
Er zijn veel goede piano's in Ne
derland; veel Duitse, dat zijn de
beste volgens Tuis. En tóé
maar: Rippen maakt blikken
trommels, je blijft eraan stem
men. Het toucher is zwaar, niet
dóór te komen. Bovendien zijn
ze rechtsnarig en dat is uit de
tijd. Russische en Japanse in
strumenten zijn in opkomst.
Franse (op hout gebouwd) zijn
er goddank haast niet meer.
Een Pleyel of Caveau zijn wel
aardig als meubel, maar te
licht gebouwd en vale. Tony
Tuis vindt, dat de meeste pia
no's te laag "staan", dat kan
een halve tot een hele toon
schelen. "Er zijn stemmers die
draaien maar raak. Ik probeer
zo hoog mogelijk, zeker op toon,
te stemmen. Het gaat om dat
temperatuur leggen, weet u.
Een goeie stemmer is geen
tovenaar, die iets „even" doet.
Zeker niet als meneer z'n in
strument heeft geschilderd en
er de toetsen uit gehaald".
Wc moeten zuinig zijn op de
stemmers die ons nog resten.
Het is een klein, hoogst ach
tenswaardig gilde van lieden die
de stemming van uw plano pel
len; sommigen ook de inhoud
van uw portemonnee. Even zin-
tuigelljk gescherpt als de merel
die in uw tuin de wurmen uit de
grond haalt luisteren zij naar de
trillingen In uw dichtbesnaard
instrument. Wees dankbaar voor
hun correcties en zeg niet:
ik dacht dat-Ie nog goed was.
Er is één stemmende vrouw In
ons land, in Utrecht; voor het
overige zijn het heren, van wie
u afhankelijk bent. Als u er een
tegenkomt neem dan uw even
tuele hoed voor hem af. HIJ is
zeldzaam. En misschien wel op
weg naar huis met een barsten
de hoofdpijn.
TON PIETERS
ie
ALKEMADE Plannen voor de
bouw van een winkelcentrum in
het plan De Meerkreuk te Oude
Wetering blijken onverwaehts
reeds in een vergevorderd sta
dium te verkeren. Directeur
Smit van de Beleggings Maat
schappij voor Bedrijfsobjectem
uit Amersfoort verwacht dat
reeds in april met de bouw kan
worden begonnen en dat in het
najaar de eerste winkels kunnen
worden opgeleverd. Het winkel
centrum, dat een bedrijfsopper-
vlakte krijgt van ongeveer
1450 m2, wordt gebouwd door de
Ned. Combinatie Bouw N.V.
Een groot gedeelte van het cen
trum zal worden ingenomen
Geen gevaar
voor Fluks
tegen ODO
Leiden Eersteklasser Fluks
is er gisteravond in de slecht
bezette 5 Meihal in geslaagd
de tweede overwinning in de
microkorfbalcompetitie te
bemachtigen.
Slachtoffer daarvan werd het 2
punten hoger gerangschikte
ODO uit Dordrecht. Na een
op redelijk niveau staande
wedstrijd finishte Fluks win
nend met 7—5. Treffers van
resp. Jan Heinrichs, en 2
van Jan v.d. Leek bezorgden
Fluks een 31 voorsprong,
waarvan halverwege echter
nog maar 1 punt over was:
43. (Leide treffer Jan
Heinrichs). Na de pauze
kwam de Leidse korf nog en
kele malen in gevaar, maar
Corry du Pré maakte aan de
onzekerheid een doeltreffend
einde, wat Frans de Haas in
spireerde tot het 7de doel
punt.
Verdere uitslagen luiden:
WEST OVERGANGSKLASSE
B: Aurora-Ready 2—3.
RIJNDELFLAND: 2A: Vicus
Oriëntis 4Ons Eiland 3 5
1. 3B: Vicus Oriëntis 5-KNS
4 51. 4A: Warmond 2TOP
4 4—4. JUN. B I: Fiks JI—
De Danaïden J2 2—2; KNS
JI—Velocitas JI 3—4.
door een Sperwer-supermarkt
van ongeveer 500m2. Verder is
het vrijwel zeker, dat ln het
centrum een filiaal zal worden De middenstand in Roelof arendsveen voelt niet zoveel voor een nieuw winkelcentrum. Wel begrijpelijk.
gevestigd van de Amrobank.
Het winkelcentrum De Meer
kreuk krijgt de vorm van een U.
Voor de acht overige units van
elk 50 m2 zijn nog geen gegadig
den bekend. De huurprijs ligt
rond de 90 gulden per m2.
huis van Alkemade. Het is defi
nitief van de baan. Mede omdat
de plaatselijke middenstand er
Plannen voor de bouw van een Voorzitter Vesseur van
trum heeft ontwikkeld bij het
Noordeinde. Vele zaken zijn de
afgelopen jaren flink uitgebreid
gemoderniseerd".
winkelcentrum in De Meerkreuk
dateren niet van vandaag of
gisteren. Al een kleine tien jaar
houden diverse maatschappijen
zich er mee bezig. Alle plannen
bleken echter niet te realiseren.
Het meest in opspraak is ge
weest een plan van de N.V.
denstandsvereniging St. Maar
ten: „We hebben er destijds een
econoom van de landelijke bond
opgezet om uit te dokteren of er
brood in zat. Deze econoom
kwam tot de conclusie dat het
onverantwoord was er aan te
beginnen".
mi<*" De heer Vesseur gelooft dat een
Grootstad uit Nootdorp. Deze De heer Vesseur geeft ook het
maatschappij wilde een groots nieuwe plan - waar hij overi-
centrum opzetten van 2300 m2, gens pas via de Leidse Courant
waarin luifelbanen zodat het pu- van hoorde - weinig kans van
bliek overdekt zou kunnen win- slagen. Volgens hem is er geen
kelen. De maquette van dit door behoefte aaa.
bet architectenbureau Van der „Volgens mij is er niet voldoende
Gaag ontworpen plan hangt nog animo voor. Vergeet niet, dat
steeds in de gang van het raad- zich een heel aardig winkelcen-
Sassenheim Om de gemeentelijke diensten en afdelingen beter te kunnen huisvesten wordt er momen
teel het nodige gebouwd in Sassenheim. Voor de politie wordt aan de Menneweg een nieuw bureau
gezet zie elders in dit blad), zodat er de nodige soulaas kan komen voor gemeentelijke diensten, die
met de politie moeten samenwonen. Tot de bouwactiviteiten van gemeentewege behoort ook de bouw
van een accommodatie aan de Molenstraat. Dat is bestemd voor de onderhouds- en plantsoenendienst.
winkelcentrum wel kans van
slagen heeft wanneer een groot
winkelbedrijf als V. en D. zich
er in zou vestigen. Hij zou dat
zelfs toejuichen. „Dat trekt men
sen aan. Er zou veel minder
kooppubliek naar Alphen en Lei
der gaan, waardoor er ook voor
de kleinere middenstand in zo'n
centrum goede exploitatiemoge
lijkheden komen."
Ook voor de heer J. van de Meer,
secretaris van middenstandver
eniging St. Maarten is het nog
maar de vraag of het nieuwe
plan rendabel is.
Hij is wel van mening dat er een
zeker branche-tekort is in De
Veen, „maar of dat nu opgehe
ven moet/kan worden met een
winkelcentrum, dat is voor mij
nog een vraag", aldus de heer
Van der Meer, die ook al via de
Leidse Courant van het nieuwe
pion moest vernemen. Van de
BMB of de gemeente had hij
nog niets vernomen. Dat ver
baasde hem niet. „In het verle
den zijn er wel zo'n vier A vijf
plannen geweest. We werden er
wel vaker laat in gekend. Het is
wel toevallig dat er nu opeens
een nieuw plan is. Deze week
heb ik mijn jaaroverzicht ge
schreven voor de jaarvergade-
ring van volgende week. Daarin
stel ik voor dat de midden-
stardsvereniglng zelf maar eens
een initiatief moet ontplooien.
Samen met de gemeente kan
misschien eens worden uitge-
zocht: a) hoe het winkelbestand
op het ogenblik is, b) waaraan
behoefte is. en e) hoe die behoef
te opgevuld kan worden."
De BMB-plannen voor het nieuwe
winkelcentrum liggen momen
teel op het gemeentehuis van
Alkemade. Of en wanneer de
gemeente een bouwvergunning
afgeeft is nog niet bekend. Di
recteur Smit van de BMB ver
wacht wel dat de rijksgoedkeu
ring voor het plan spoedig af
komt. Hij heeft ook goede ver- j
wachtingen voor de toekomst,
temeer daar de gemeente vol
gens hem reeds schriftelijk
heeft toegezegd dat bij de mo
gelijke bebouwing van het plan
De Gogh rekening zal worden
gehouden met het winkelcen
trum De Meerkreuk, met andere
woorden: dat e» te zijner tijd
geen winkelbestand komt in De
Gogh.
ZOETERWOUDE Tijdens van de contributie behoefde
de jaarvergadering van het te worden overgegaan,
katholiek Vrouwengilde, die Voor het tweede gedeelte van
gisteravond in het Don Bos-
cohuis werd gehouden Is me
vrouw P. Detmcrs-Berben
gekozen als voorzitster.
Zij volgde daarmede mevr. M.
de Jong-v.d.Zon op die deze
functie elf jaar bekleedde en
zich niet meer herkiesbaar
stelde. De verkiezing van de
nieuwe voorzitster geschiedde
bij acclamatie. Het jaarover
zicht van mevr. L. A. v. Die-
men-v.d. Veldt vermeldde
weer een groot aantal aktivi-
teitcn. De cijfers van het fi
nancieel verslag waren zoda
nig dat niet tot verhoging
het seizoen staat o.m. op het
programma: een kaartavond
(2 februari), een inleiding
van mevr. Gardeniers-Be-
rendsen. Tweede Kamerlid
over „Communicatie in het
gezin", 'n bingo-avond, mo
deshow, een avond met een
orthopedist en een optreden
van de accultist-parapsycho-
loog „Prof. Benevoli". Nog
enige excursies zijn In voor
bereiding. Na de korte ver
gadering bracht pater J.
Claasscn met een film en
muziek een programma over
Israël.
WASSENAAR Dit is de voor
malige remise van de HTM, die
mogelijk zal moeten wjjken
voor het nieuwe Adelbert Colle
ge. Zekerheid omtrent de toe
komst van het oude nachtver
blijf van de „gele tram", dat
tegenwoordig als opslagplaats
gebruikt wordt, is er pas als
Gedeputeerde Staten zich bin
nen vier maanden na de inzen
ding akkoord verklaren met het
schetsontwerp voor het College.
Wanneer tekening ingediend kan
Het Delftse ingenieursbureau
worden is ook nog een vraag.
Het Delftse ingenieursbureau
van prof. ir. J. H. Frogcr is al
vele jaren bezig met het Adel
bert; in het hijzonder Ir. Meij-
sink, die met het ontwerp bezig
is. Als Gedeputeerde Staten bin
nen vier maanden na de indie
ning geen positieve uitspraak
gedaan hehhen zal het Adelberi
College gebouwd worden op dl
zogenaamde Spinbaan bij de 'a
Gravensandeweg. Het aanwlfze
van een alternatieve bouwplaat!
gebeurde maandagavond in dl
Wassenaarse gemeenteraad
Wordt de grond van de Spin
baan aan het schoolbestuur ves
kocht dan zal het terrein van dl
remise worden bestemd vool
woningbouw.
