,De
moord
in
den
trein"
{Ina&
Raadselachtige misdaad op oudjaar 1921
Thee een zaak van handen
BLEEF VIJFTIG
JAAR ONOPGELOST
DRIE
KOGELS
MAAKTEN
EIND
AAN
JONG
ADVOCAAT
VRIJDAG 31 DECEMBER 1$
EN HAAG Consternatie op
■t perron van het Haagse sta
in Hollands Spoor!
>t Is zaterdag 31 december
!1, een koude oudejaarsavond,
juist is, sissend en met veel
lom, trein 1135 uit het donker
t station binnen komen rijden,
t is de trein van 19.15 uur uit
msterdam, die om 20.36 uur in
Haag moet zijn. Stopplaat-
en onderweg: Haarlem en Lei-
n. Geroezemoes, slaande por
ren, haastige voetstappen,
(pende witkielen, geluiden
lis bij de aankomst van iede-
trein. Wie Den Haag als eind
stemming had, stapt uit, an-
eren stappen in. Een kruier
M lor een dame het portier
klein compartiment aan
et eind van een eerste klasse-
ragon. Hij ontdekt, dat er zich
ln de coupé be-
d-sllffadt, onderuit gezakt, weggedo-
ïgen ken in zijn jas. De kruier denkt
I dat de man onwel
dronken is. Dan
Hij rent weg. De
chef wordt er bij
dokter en de politie
geroepen. Zenuwachtig
geloop en geroep. De conclusie is
al snel: de man is dood. Hij is
schotwonden. Er
irden twee patroonhulzen ge
vonden, géén wapen. De nog
Jonge man is vermoord...
vuurd: in de hartstreek, een
sleutelbeen en de linker onder
arm. Snel wordt naar station
Rotterdam gebeld, waarheen de
trein vertrokken is. Daar wordt
de derde huls gevonden.
De identiteit van het slacht
offer is aanvankelijk moeilijk te
bepalen, omdat de man geen pa-
moordzaken in de Nederlandse
jgeschiedenis. Een moord, van
daag precies vijftig jaar gele
den, die onopgelost gebleven is...
iOp het station vindt een vluchtig
iderzoek plaats in de wagon,
let lijk wordt dan naar het poli
tiebureau aan de Rijswijkseweg
(bracht. Daar blijkt, dat er
kogels op de man zijn afge-
pieren op zak heeft. In zijn on
dergoed komt een merkje voor
met de naam Wijsman. Al vrij
snel daarna komen de recher
cheurs te weten, dat de ver
moorde de advocaat mr. Jac
ques L. Wijsman is, geboren op
31 december 1889 en dus ver
moord op zijn 32ste verjaardag!
Hij is niet getrouwd en zelfs
„ongeëngageerd". Hij werkt op
een advocatenkantoor in Am
sterdam en wilde de jaarwisse
ling bij zijn ouders in Den Haag
doorbrengen.
Een heleboel vragen komen
naar boven: waarom werd Wijs
man vermoord, door wie, waar
mee. wanneer precies, waar
heeft de dader de trein verla
ten? Roof als motief lijkt twij
felachtig. De man had een por
temonnee met tien gulden nog
bij zich, maar bezat geen porte
feuille.
De conducteur van trein 1135
weet de politie te vertellen, dat
in Amsterdam in de bewuste
coupé zijn ingestapt een dame
van ongeveer 23 jaar en een
heer van circa 30 jaar, mr.
Wijsman. Vlak voor het vertrek
stapte nog een tweede heer in.
de coupé vol was; het
was een „halve" coupé met
slechts één bank.
In de twee daarop volgende da
gen komt de politie met de
schaarse gegevens niet veel ver
der. Pas up dinsdag 3 januari
meldt zich de dame die ook in
de coupé zat. Het is de 24-jarige
Greetje de Boer, verpleegster in
het Wilhelminagasthuis in Am
sterdam. Zij heeft het bericht
van de moord pas op die dag in
het ochtendblad gelezen. Zij was
in Leiden uit de trein gestapt en
tot die plaats had zich in de
coupé niets voorgedaan; er was
zelfs niet gesproken.
De verpleegster kan een signale
ment geven van een onbekende
man die de moordenaar zou
moeten zijn: forse gestalte, vol
blond haar, blozend gezicht,
grijze regenjas en een bruin,
rond „artiestenhoedje". Zieduar,
een spoor voor de recherche!
Dat moeten helaas maar al te
veel mannen in het hele land on
dervinden, zodra zij maar
enigszins aan het signalement
beantwoorden. De politie wil
graag weten waar zij op oude
jaarsavond geweest zijn. Het re
sultaat is nihil. De politie blijft
zitten met een kaartenbak vol
forse, blozende heren.
Raadsels
Er meldt zich ook iemand die
op de bewuste avond op het
Haugse perron stond te wachten
op trein 1135. Hij had gezien dat
iemand uit de trein was ge
sprongen nog voor deze stil
stond. En die man had geen
hoed op! De controleur weet
zich dan te herinneren, dat er
uit die trein iemand zonder hoed
de controle gepasseerd is. Om
dat de hoed ook niet in de coupé
lag, wordt met honden langs de
baan gezocht. Er wordt echter
niets gevonden. Een krantenbe
richt van die dag eindigt met:
„Moge het den commissaris van
politie Besseling en zijn helpers
spoedig gelukken dit mysterie
tol klaarheid te brengen".
De volgende dag liggen op de
tafel van de commissaris zes
hoeden die door mensen langs
de spoorbaan gevonden zijn. Dé
hoed is er echter niet bij. Ook
huiszoeking in het pand Rnkin
124 in Amsterdam, waar Wijs
man woonde, levert weinig op.
Men denkt niet. dat de moord
leis te maken heeft met een
rechtszaak waar Wijsman als ad
vocaat bij betrokken was. Ook
de onschuld van de verpleegster
wordt bij voorbaat aangenomen.
Tóch staat er in de krant van 4
januari: ,.Er zijn evenwel zóó
vele valstrikken uitgezet, dat het
wel een uiterst geraffineerde be
roepsmisdadiger zou moeten we
zen. wilde hij aan de Gerechtig
heid blijven ontkomen. En dat
geloven we niet".
Op donderdag 5 januari wordt
Jacques Wijsman onder grote
belangstelling op de begraaf
plaats Eik en Duinen in Den
Haag begraven. Voorlopig, want
het was zijn wens gecremeerd
te worden. Algemeen wordt over
Wijsman gesproken als over een
intelligent, zeer humaan en
kunstlievend man. met een
zwakke lichaamskracht.
De raadselachtige moord houdt,
begrijpelijk, velen bezig. Tal
van geruchten en veronderstel
lingen doen de ronde. Een Rot
terdamse treinconducteur die
naar huis loopt wordt aangehou
den door een man die uit een
auto springt en dan zegt: „Nee,
jou moet ik niet hebben". Was
hel de moordenaar? Een vrouw
die in trein 1135 zat. herinnert
zich, dat er na het vertrek uit
Den Haag een opgewonden man
haar coupé binnenkwam, die
zich vreemd gedroeg en niet
deelnam aan de gesprekken
over de zojuist ontdekte moord.
In Dordrecht was de man uitge
stapt. Was dat de moordenaar?
Er wordt ook rekening gehouden
met de gedachte dut de dader
een buitenlander is. Het soort
patronen dat gebruikt werd
komt in Nederland weinig voor.
De man zou nog met de nacht
boot uit Hoek van Holland ver
trokken kunnen zijn. Een vol
gend stukje voor de politionele
legpuzzel wordt aungedr.igen
door een Amsterdammer die in
Londen verblijft en schrijft, dat
hij op oudejaarsavond een man
heen en weer heeft zien lopen
voor het huls van Wijsman. De
moordenaar? Een vrouw die in
trein 1135 zat zegt. dal zij kort
na bet vertrek uit Lelden drie
knollen hoorde. Ze schonk cr
geen aandacht aan. het was
Oudejaar. Hoorde zij de fatale
schoten?
De man die zonder hoed uit de
trein sprong blijkt intussen ook
weinig houvast te bieden Hij
heeft zich gemeld Het blijkt een
violist te zijn, die zonder toe
stemming in de trein gespeeld
had en zich bij aankomst snel
uit de voeten mankte Hij is een
bekende van de politie cri kan
de dader niet zijn.
Voor het eerst klinkt nu in de
krantenkolommen enige twijfel
omtrent de werkwijze van de
politie. Natuurlijk was het een
blunder, dat de trein rnct de
„moordcoupé" zomaar kon ver
trekken, waardoor mogelijke
sporen vernield werden De
kranten willen dit verwijt echter
„voorlopig laten rusten".
Dan schijnt de zaak een verras
sende wending te nemen' Op
zondag 8 januari noemt een tip
gever de politie de naam van
een man die ruzie mei Wijsman
zou hebben. Het portret van de
man wordt opgespoord en maan
dagavond grijpt de politie hem
in Amsterdam in de kraag Het
1* de 31-jarige handelsreiziger
S.. wonende in Zandvoort. De
verpleegster blijft zeggen dat ze
confronteerd en herkent in de
man met de meeste stelligheid
de dader! Zou dan eindelijk de
zaak opgelost zijn'' Het alibi van
de man lijkt niet erg sterk.
Intussen is de bewuste coupé
naar Haarlem gebracht en
wordt onder de bank een zakje
met een garnaal gevonden BIJ
het visrestaurant in Amsterdam,
vanwaar het zakje afkomstig is.
weet men zich te herinneren,
dat op oudejaarsavond een man
twee broodjes garnual kocht.
Later blijkt evenwel, dat de gar
naal al zeker zes of zeven we
ken onder de bank moet hebben
gelegen. Wéér een spoor dat
dood loopt
Na-ijver
Op woensdag 11 Januari wordt
S. vrijgelaten, ondanks dut de
verpleegster blijft reggrn dat ze
de man herkent. Zijn |W is
voldoende om niet de inuordr-
nuur ie kunnen zijn. Op hei mo
ment dat hij al in de trein had
moeten zitten, heeft hij nog van
uit restaurant Americatn een te
legram verstuurd. De raadsman
van S. dient een eis tot 10.000
gulden schadevergoeding in, om
dat de goede naam vnn zijn
cliënt is aangetast en hij door
de politie slecht behandeld i*.
De raadsman zegt voorts: „De
onderlinge naijver der politie is
m i. fnuikend geweest voor het
onderzoek. Haarlem wilde Am
sterdam en 's-Gravenhage r»-n
vlieg afvangen".
Het slachtoffer. Jacques Wijs
man. wordt op 13 januari gecre
meerd. Hoewel dc moordzaak,
algemeen aangeduid als „de
moord In den trein", tot nu Ine
Iedere dag voor kolummen kran-
tenvoer heeft gezorgd, wordt «Ie
belangstelling minder. De politie
loopt blijkbaar vast met het
onderzoek en heeft weinig nieu
we details mee te delen.
Op 18 januari wordt nog meege
deeld. dat de Justitie een belo
ning vnn duizend gulden uitlooft
voor degenen die aanwijzingen
kunnen geven die lot aanhouding
van de moordenaar kunnen lel-
den Een onbekende Hagenaar
doet er Dog eens duizend gulden
bij. Dan Is het stil. De gesprek
ken over de zaak-Wijsman ver
stommen.
Nodnt de kranten Iedere dag uit
voerig de van de politie verkre
gen gegevens nnn de lezers heb
ben voorgeschoteld, krijgt de po
litie echter nog een fikse veeg
uit de pun van het met veel
foto's geïllustreerde weekblad
..Het Leven". Dit bl.»d drukt in
zijn nummer van 16 Januari en
kele foto's af. ondermeer een
portret van Wijsman en een foto
van de reconstructie. In een ar-
een foto gemookt tij
dens de reconstructie. Zó moet
de kruier mr. Wijsman in de
kleine coupé hebben aange
troffen.
tikel wordt op ongeaouten wijze
verteld welke fouten de politie
In deze zaak heeft gemaakt:
Het is onvergeeflijk, dut de be
treffende wagon niet is afge
haakt en verzegeld Er zijn ter
plaat-..geen foto's gemnukt.
Mogelijke sporen werden ver
nield omdat velen de coupé In
en uit liepen. „Een vergrijp
tegen de allereerste beginselen
der reeherchrleer". Het portret
van het slachtoffer werd niet In
grote aantallen verspreid Het
inderzoek was niet in één hand,
maar er werd op vijf verschil
lende plaatsen gewerkt. Hoewel
de identiteit van de dode .1 ren
uur, nu aankomst vun de trein
vaststond, werd de familie niet
gewaarschuwd.
Dc 70 Jarige vader van Wijsman
moest het SdlOfckéOdD nieuws
vernemen, loen hij op de och
tend van de eerste Januari uun
het station ging vragen of er
soms een treinongeluk gebeurd
was. omdat zijn zoon de vorige
avond niet aangekomen was!
Waarom werd het station niel
meteen hermetisch afgesloten?
Ook wordt de politie verweten,
dat ztj geen gebruik heeft willen
maken van de pers. „Wij kon
den nis enige, ondank» de tegen
werking van de politie, hel por-
tret van Wijsman publiceren".
Van de zijde van de politie komt
er geen reu» lie. Dr /.ink gaol In
dr doofpot Op 28 Januari wordt
hei gei echtelijk vooronderzoek
ufgeslolen.
Beroering
De stilte duurt een paar jaar.
Dan wordt er alom grote beroe
ring gewekt door het weekblad
„De Wereld". In januari en fr
bruart 1927 verschijnen In dit
blad iwee .rtlkrlen die een heel
ander licht op de zaak werpen.
Rednrteur J J I van Zuylen
schrijft, dat hij lang mei de
zonk bezig geweest Is Volgens
hem heeft de verpleegster niet
in de bewuste coupé gezeten. Hij
zegt. dut Wijsman vermoord t*
door H. in opdracht vnn ene J.
die een schuld vnn 3000 gulden
bij Wijsman had. Het tweede ar
tikel Is belangwekkender en is
geschreven door ..Wijsman"
(toeval7Hij schrijft vastbern
der ..We Réén publiceren. We
weten welke kans we lopen".
Zijn bevindingen komen hierop
neer: mr. Wijsman wns homo-
Den Haag, „kon hij zijn lagere
lusten botvieren". De vermoorde
was een onevenwichtige figuur,
„dto in sexueel vervul raakte
door zedelijk lage vrienden".
Van zijn vader had hij veel geld
gekt egen, maur iedere keer nis
hij thuiskwam moest p« hem
weer geld toeschuiven. Wijsman
werd in bepaalde kringen een
bekende figuur en werd zelf ook
afgeperst. Het kalme leventje
van Wijsman was blijkbaar een
fabeltje ..ln zijn kamer rookte
doorlopend wierook".
Met Kerstmis, een peur dagen
voor zijn dood, zou Wijsman
naar Berlijn geweest zijn en
duur zou hij een ontmoeting
hebben gehad die hem fataal
werd. Wijsman zou van een IS*
Jarig vriendje een briefje heb
ben afgepakt en in zijn porte-
feullle gestoken. Op dat briefje
stonden lieve naampjes. Het was
afkomstig van een vrij bekende
Nederlander die heel vriend
schappelijke betrekkingen met
de Jongen onderhield. „Hij Is
vermoord om hel be/It van een
Jongen". „Maar", zo slaat in het
zelfde artikel, ..kon de dode
«preken, dun zou hl) erkennen,
dat hij veel schuldiger was dan
iemand anders".
Du hele verhaal was de politie
bekend. Men is er zelfs voor
nztor Berlijn geweest Maar al
les is, volgens de schrijver, ge
heim gehouden, omdat anders
de kop van een vooraanstaand
persoon zou vallen. „De moorde
naar wordt gespiiui d omwille
van de opdrachtgever".
D-- redactie van De Wereld
heeft het wél geweten. Er wordt
i11 ,.pg. in,i<-n
veel exemplaren van hst blad
worden in beslag genomen. Tot
ren sirafrechierlijke vervolging
komt het echter niet. Het blijkt
„in het algemeen belang" af ie
zien van vervolging. En dat
geeft natuurlijk ook weer te den
ken.
Een Jaar inier, als de storm
»eer geluwd is, rakelt de heer
Van /uylen de rank weer op.
HIJ geeft een brot hurt uit over
«Ie /.iak-WiJ»mun. HIJ gaat daar
in te keer tegen de politie en
zegt ie beschikken "ver alle cor-
respondentia vnn Wijsman, om
dat de politie die hij de huiszoe
king o -r het hoofd had gezien.
De politie ln Den Haag zou hem
bij zijn onderzoekingen aangera
den hebben geen slapende hon
den wakker ie maken Vun Zuy
len stelt verder voor, geld bijeen
te brrngen en een detectivebu
reau de rook tot de grond loe te
laten uitspitten. Hij besluit met
de waarschuwing, dat als er nu
geen renctie komt. hl) definitief
zal zwijgen ovtr de zaak.
Een maand later komt er nóg
een brochure uit. nu vnn „Wijs
man" Hij schrijft' „Publiek, ik
veracht ui", omdat men inder
tijd zo belust was op de sensatie
van de moordzaak. II!) verhaalt
de gedachtenloop van en de ge
sprekken tussen moordenaar en
slachtoffer, zoels die geweest
zouden kunnen zijn lijden» de
fatale treinreis lussen Leiden
en Den Haag. Hei slot van het
boekje luidt: „Publiek! Nooit
zult gij de ware dader zien
staan!"
Hij heeft gelijk gekregen. Het la
nu pracics vijfng j.mr na de
moord en het publiek heeft da
ware dader nooit gezien De
dood van een jonge man blijft in
nevelen gehuld. Naast de enkele
tientallen andere onopgeloste
moordzaken van deze eeuw In
de/r loadselachllge moord In de
doofpot gestopt fif de wnre toe
dracht mei iwkend mócht wor
den, of dat de politie helemaal
wns vastgelopen in de doofpot.
Het is misschien maar heter zo.
Hoewel, theoretisch Is hei niet
uitgesloten dat >ie onbekende
moordenaar nog leeft
WILLIHMORD RUIGROK
Mr. Jocques Wijsman, de man die vijftig jaar geleden, op zijn 32ste verjoardog.
onbekende met drie schoten om het leven werd gebrocht.
DEN HAAG De wekker loopt af, op blote voelen loop
Je naar dc keuken om alvast het theewater op te zeilen.
Straks als je helemaal aangekleed bcni giet je water
over de theeblaadjes of over de zakje*. I n dat 1» onze
hele thee-ceremonie. Op dit vroege uur beseflen we niet
of nauwelijks hoeveel mensenhanden nodig waren om
ons kopje thee te maken.
Misschien ook daarom worden in het Verre Oosten van
het theedrinken zulke ceremonieën gemaakt. Vooral Ja
pan blinkt uit door een thee-cultus. Voor het zetten van
poeder-thee op hoogtijdagen daar zijn al 29 gereed
schappen nodig
Een volwassen theestruik is ongeveer één meter twinlig
hoog. Gevoelige vrouwen vingers plukken de theeblade
ren en «laar - rp in manden. De manden worden dnn
vervoerd n 'r theefabriek waar dc bladeren zo'n
uchtber in ogen worden gelegd. In die tijd ver
mindert .(gehalte in dc bladeren van 80 lot 30%.
Na dit ve en. en" gaan de bladeren in de droogma-
ch.ro Hier worden zr met matige «nelheid doorheen
geleid om er dan als gedroogde theebladeren uit te ko
men. Dit is een van do meest kritieke stadia in de be
reiding van de thee. Als het blad met voldoende of te
veel gedroogd is. is bet waardeloos geworden.
Voor een theestruik volwassen is zijn er zo'n acht ne
gen jaar verstreken. De thoezaden ter grootte van ha
zelnoten, worden in bokken geplant en na ongeveer ecu
jaar overgeplant op de hellingen waar zij, ol naar gc
lang de hoogte en het klimaat, een eigen karakter krij
gen
De theevelden zijn verdeeld in tuinen" Iedere tuin
wordt eens in de acht negen dagen geplukt. In dit
plukken beslaan verschillen. Hoe meer bladen legelltk
geplukt worden hoe minder de kwaliteit
Vanaf de theeplantage gaan de gedroogde theeblader-n
naar de veilingen en worden daarna verscheept naar de
vele theedrinkend» landen. De bladeren worden ver-
voerd in met aluminium-folle beklede kisten, zodat
tocht noch vocht enige Invloed kunnen hebben op de
bladeren.
Volgens de overlevering is het een Chinese keizer ge
weest. die het theedrinken heeft uitgevonden Toen hij
eens water kookte in een bosje waren >-r wat blaadje*
van een onbekende plant in zijn waterkom gevallen
Het vocht geurde e< hter zo lekker, dat de keizer het
toch opdronk en het bleef doen Dat was ongeveer 2000
jaar voor Christus. Wat Nederland betreft, wij maakten
voor het eerst kort na 1600 kennis met de thee. en het
bleef niet bij kennismaken alleen.
ANK VAN DUGTEREN
