JEUGD
ACHTER
DE
MUUR
Op zoek naar oude kennissen (II)
JULLIE
IN
HET WEST}
HEBBEN
ONS
00K
NIETS TE
BIEDEN
ZATERDAG 2 OKTOBER
Op 7 oktober bestaat de D.D.R. tweeëntwintig jaar. De
eerste echte D.D R.-generatie is er dus, bestaande uit de
huidige Oostduitse tieners. Geboren in de D.D.R.,
opgevoed als kinderen van Marx en volwassen geworden
in het volstrekte isolement achter de (in 1961 gebouwde)
Muur.
In dit tweede artikel over de D.D.R. vertelt onze
verslaggeefster (zelf in Oost-Duitsland geboren, als
tiener naar het Westen gevlucht, Nederlandse geworden
en onlangs op bezoek geweest in haar vroegere
vaderland) over de Oostduitse jeugd van nu. Over hun
opvoeding en vorming, maar ook over hun steeds
kritischer wordende houding, zowel tegenover hun eigen
staat als tegenover het Westen.
(Van een onzer versla ggeef-
De 34 leerlingen van de vierde
bias lagere school in GQstrow
wachten gespannen op het ant
woord van hun onderwijzer.
Hans-Peter (9 jaar oud) heeft
gevraagd wat het woord „job"
betekent.
„Hoe kom je aan dat woord,
Hans-Peter?".
„Gehoord op de radio, meester".
„Dat dacht ik wel".
Meester glimlacht een beetje ver
legen in mijn richting, maar
gaat het probleempje niet uit
de weg: „Hans-Peter heeft ze
ker naar een uitzending van
„drüben" (de overkant) geluis
terd, want het is een Ameri
kaans woord".
Nu is de kleine vraagsteller dui
delijk in verlegenheid. Heeft
hij z'n mond voorbijgepraat?
Maar de meester tilt er niet zo
zwaar aan (want wie in de
DDR luistert niet naar muziek
programma's van RIAS-Berlijn,
Deutschlandfunk of Radio
Luxemburg?). Hij pakt Meyers
Zaklexikon A-Z van 1965, bla
dert even en leest dan voor:
„Job", geschreven j-o-b, spreek
uit: dsjob. Een in 't kapitalisme
winstgevende zaak; betrekking,
Ook de D.D.R.-jeugd draagt
jeans, slobbertruien en
heeft lange haren. Hier
twee jongelui onder de
vlag van de werkende
jeugd-
Hans-Peter knikt. Dat was dat.
De klas gaat verder met reke
nen. Walter leest som 6 voor:
..De LPG (Collectieve boerderij)
Rode Banier heeft haar kip-
penstallen uitgebreid. Er zijn
nu 217 leghennen. Men rekent
met een opbrengst van 180 eie
ren per hen per jaar. Voor
eigen verbruik hebben de LPC-
genoten 10.200 eieren nodig. De
LPG moest 90 eieren per hen
afleveren (Pflichtablieferungl).
Bereken hoeveel eieren de
LPG boven haar verplichting
kan afleveren, tot welzijn van
onze socialistische staat". Een
gewoon sommetje voor DDR-
kinderen. De staat garandeert
de jeugd een goede opleiding,
maar neemt eveneens het leeu-
wedeel van de opvoeding voor
zijn rekening. Ook na school
tijd en in de vakanties. De
opvoeding kan door de ouders
geschieden, wanneer zij dat
doen zoals de Staat zich dat
voorstelt. Trekken ze zich daar
te weinig van aan, dan geeft
50 van de nieuwe Gezinswet
(1965) de Staat het recht om
bijzondere maatregelen te ne
men. Het Orgaan van de Jeugd-
hulp kan de ouders of het kind
verplichtingen opleggen of maat
regelen voor zijn opvoeding ne
men, die tijdelijk ook buiten het
uderlijk huis uitgeoefend kunnen
worden".
Een moeder van drie schoolgaan
de kinderen vertolkt de mening
van de vele andere vrouwen
met wie ik tijdens mijn rond
reizen door de DDR heb ge
sproken: „Mijn man en ik voe
len ons burgers van de DDR.
Wi] zouden ons in het Westen
waarschijnlijk helemaal niet
thuis voelen, als ik afga op wat
we zo via de Westduitse radio
en t.v. opvangen, met al die
reclames, die relletjes, verdo
vende middelen, opstandige
jeugd en zo. De Hitlertijd was
slecht, maar wat jullie nu on
der vrijheid verstaan is iets
wat ons hier ook niet meer
kan boeien. Geef mij dan maar
de DDR, ook al ben ik geen lid
van de partij. Het enige dat ik
op ons land tegen heb, is dat
de regering ons te veel betut
telt. We worden behandeld als
of we niet zelfstandig kunnen
denken, we mogen geen bui
tenlandse kranten lezen en we
mogen ook niet naar het Wes
ten reizen. En dan vooral
onze kinderen. Die worden
door de Staat steeds meer los-
gepeld van de ouders en van
het gezin. Ze worden helemaal
door het socialisme ingekap
seld. Als ik moest kiezen tussen
ons socialisme (of communisme,
als u dat liever zegt) en jullie
kapitalisme (ook al noemen
jullie dat dan democratie), dan
kies ik toch voor ons systeem.
Onder protest. Omdat ik vind
dat wij meer vrijheid zouden
moeten hebben en minder
dwang. Maar misschien is ons
volk daar inderdaad nog niet
rijp voor, zoals steeds gezegd
wordt, als ik mijn kritiek naar
voren breng".
Openlijke kritiek
De DDR-burger mag in tegen
stelling tot vroegere jaren
openlijk kritiek uiten. In ver
gaderingen, maar ook in het
café. Dat gebeurt dan ook,
vooral door de jongeren.
De ouderen houden zich
liever stil. Waarom? „Ach",
(43)
fabriek, „we zijn al
zoveel jaar gewend geweest
onze mond te houden. Eerst in
de Hitlertijd en daarna ook ja
renlang. Je moest altijd oppas
sen met wat je zei, want over
al had je partijmensen die je
erbij lapten. Sinds de muur er
is, is dat allemaal wat gemak
kelijker geworden. Als je nu in
een café kankert op je werk of
op nieuwe partijvoorschriften,
dan word je niet meer opge
pakt, maar dan komt er ie
mand van de partij met je
praten. Om je te overtuigen
van je ongelijk. Die partijfunc
tionarissen praten net zolang
totdat je toegeeft of je mond
houdt. Ik ga nog liever de bak
in, dan dat ik urenlang dat
gebla-bla moet aanhoren.
Daarom houd ik m'n mond
maar en praat ik over sport en
zo". Maar de jeugd, opgefokt in
een wereld van praten-en-pra-
ten, steekt haar mening niet
onder de rode stoelen of ban
ken. Daarover straks meer.
Eerst even terug naar het on
derwijs.
Mopperende moeder
Het oude schoolsysteem is ver
vangen door de algemeen vor
mende (polytechnische) 10-klas-
senschool, waar de kinderen
van 6 tot 16 jaar gratis basis
onderwijs ontvangen, compleet
rnet middagmaal dat voor 55
Pfennig wordt verstrekt. Kin
deren, die te ver van een
school wonen, kunnen in een
internaat; daarvoor betalen de
ouders dan 45 Mark per maand.
Er wordt in de DDR veel gemop
perd op het verplichte (moeilij
ke) taalvak Russisch. Ook
openlijk, zoals ik in een uitga
ve van het Oostduitse vrou
wenblad „Für Dich" las. In een
reportage over het schoolvak
Russisch komt mevrouw Böhme
uit Halle aan het woord: „Da's
veel te moeilijk voor de kinde
ren". En mevrouw Richter,
eveneens uit Halle, zegt: Wie
van de kinderen weet nu al
precies wat hij of zij wil wor
den. Waarom dan per se dat
Russisch leren?" Slot van het
voorlichtingsliedje is, dat de
„Für Dich"-redactie het nut
aantoont en de ouders advi
seert zélf ook deze taal te gaan
leren, zodat ze hun kinderen
kunnen helpen.
Tieners
De polytechniche opleiding dient
niet alleen als middel tot be
roepsbegeleiding waardoor
de staatsplanners al ver vooruit
hun economie kunnen uitstip
pelen maar ook om de leer
lingen in partijpolitieke zin op
te voeden. Tijdens de schoolu
ren en in de vrije tijd. Want
zodra een kind zes jaar is en
naar school gaat, krijgt het in
negen van de tien gevallen de
blauwe halsdoek om. Dan
wordt het opgenomen bij de
Jonge Pioniers. Dat mag, zeg
gen de kinderen. Dat moet, we
ten de ouders, als je tenminste
niet tot de minder goede DDR-
burgers gerekend wilt worden.
Als Jonge Pionier bekwaamt
de jeugd van 614 jaar zich
dan in sport, spel, kamperen,
musiceren en politiek. Ruim
21lt miljoen (ook oudere jon
gens en meisjes) gaan elke zo
mer naar de 6500 vakantie
kampen. De ouders betalen
voor de drie kampweken niet
meer dan 18 Mark. Omstreeks
het veertiende levensjaar be
gint de tweede faze in de
staatsopvoeding. De scholieren,
die dan in de zevende klas
zitten, moeten enkele uren per
week voor praktijk naar fa
briek of boerderij. Dan begint
de scholing, die na de tiende
klas (meestal tegelijk met het
eindexamen) wordt afgesloten
met het behalen van het diplo
ma Vakarbeider.
Na de 14e verjaardag verandert
ook de vrijetijdsbesteding: de
Jonge Pionier wordt overgehe
veld naar de FDJde Freie
Deutsche Jugend, de invloedrij
ke jongerenorganisatie met 1.4
miljoen leden, d.w.z.: de helft
van alle twieners (tot en met
26 jaar) 5n de DDR. Een volle
dig politieke organisatie, met
zelfs een eigen fractie van 40
man in de 500 zetels tellende
Volkskamer. Met ook een uit
stekend geredigeerd en veelge-
kocht maandblad „Neues Le-
ben", waarin oubollige ont
spanning en voorzichtig pikan
te foto's kleur moeten geven
aan de anders wat moeilijk te
verteren partijpolitiek.
Ook in het bedrijfsleven heeft de
FDJ (spreek uit EfDé.Tot) al
veel te vertellen. Daar
evenals in de hogere scholen
hebben FDJ-secretarissen in
vaste dienst een dwingende
stem. Zij leiden de werkgroe
pen en bepalen de programma's
voor vrije tijd en vakantie. De
Centrale Raad van de FDJ ze
telt in Oost-Berlijn, waar in
enorme gebouwen aan „Unter
den Linden" ruim 2000 betaal
de functionarissen werkzaam
zijn. Een invloedrijke organisa
tie, ook al wordt intern in
SED-kringen geklaagd over de
laksheid van de meeste leden.
Slechts 10 procent zou werke
lijk actief zijn, aldus een
praatgrage partijman,
dat is (vergeleken met politieke
jeugdorganisaties in andere
landen) nog veel.
Kwalificeren
Als de DDR-jeugd 16 jaar is, mag
ze de school verlaten. Dan
wordt het werken of studeren.
Voor degenen die aan hun be
roep beginnen betekent dat:
werken en studeren. Want het
behalen van vakdiploma's is
een heilig moeten in dit land.
„Kwalificeren" is de kreet die
je overal hoort en leest. En
elke vakopleiding begint
een politieke cursus; wie meei
wil verdienen, moet „kwalifice
ren" en wie daaraan begint is
genoodzaakt zich met de staats-
politiek bezig te houden. Wie
dat niet wil, komt niet ver en
moet met een minderbetaalde
baan tevreden zijn. De poly
technische opleiding op alle
scholen sluit regelrecht aan op
de fabrieken en werkplaatsen,
waar overal groot gebrek aan
personeel is.
Maar ook de LPG's, de collectieve
boerderijen, hebben veel jonge
mensen nodig, doordat zoals
overal in Europa de jeugd
van het land geneigd is naar
de stad te trekken. Daarom
tracht men het levén op het
land voor de jonge mensen wat
te veraangenamen. Met enige
trots wijst een partijfunctiona
ris mij op de LPC Schönemar-
ken, waar volop aan sport en
vermaak wordt gedaan. Er is
zelfs een danszaal, een bar en
een wekelijkse filmvoorstelling.
En wie na zo'n opleiding nog
twee jaar bijtekent, krijgt als
beloning een bedrag van 500
Mark. Wie trouwt en met zijn
(werkende) vrouw op de LPG
blijft, kan op een extraatje van
1500 Mark rekenen.
Studeren
Bijzonder aantrekkelijk is het
voor de Oostduitse jeugd stu
dent te worden, want de staat
betaalt vrijwel alle kosten.
Tenminste, wanneer de student
van plan is, braaf met de voor
geschreven koers mee te gaan:
„De studerenden moeten vast
deel uitmaken van de arbei
ders- en boerenmacht, alle
maatregelen ter verdediging
van de DDR actief steunen,
goede studiediscipline garande
ren en aan de studie-eisen vol
ledig beantwoorden" 2 Sti-
pendiaverordening 1962). De
helft van alle 120.000 studenten
komt uit arbeiders- of boe
rengezinnen. Zij hebben recht
op een maandelijks stipendium
Een terrasje in Oost-Berlijn
geeft de stad een veel
vriendelijker aanzicht. Hier
een gezicht op de Alexan-
derplatz in het hart van
de stad met van de zon
genietende Oostduitse jon
geren aan de voet van het
enorme hotel Stadt Berlin.
van 190 Mark plus een toeslag
van enkele tientjes, afhankelijk
van de studieprestatie.
„Ik krijg maar 140 Mark", ver
telt een student uit Leipzig,
„omdat mijn vader een eigen
winkel heeft. Kinderen van
zelfstandigen en van employés
krijgen namelijk lagere stipen
dia. Een jaargenoot van me
krijgt helemaal niets van de
staat, omdat zijn vader meer
dan 1000 Mark netto verdient".
Het aantal studerende kinderen
van zelfstandigen is dan ook
klein: 7%. Uit de intelligentsia
stamt (slechts) 20%.
Maar zelfs voor studenten die
geen stipendium ontvangen, is
het studeren geen kostbare
zaak. Vrijwel alle kosten zijn
voor Papa Staat, de huur voor
een (gedeelde) kamer in een
moderne studentenflat bedraagt
10 Mark per maand en voor
maximaal één Mark per dag
kan een student gaan eten in
de Mensa. In het land, waar
man en vrouw gelijke rechten
hebben, spreekt het vanzelf dat
het percentage vrouwelijke
studenten hoog is: 30 Velen
van haar trouwen tijdens de
wen. Men wijst dan op de
echtscheidingen in jonge
lijken. Blijft echter de v
wordt er te vroeg getroui
te vroeg gescheiden? Vele
loofden trouwen overhaast
dat een baby op komst
omdat de jongen in mi
dienst moest.
Ondanks de seksuele
ting op school en ondanl
van overheidswege toegi
pil („Ovosiston") is één oj
tien baby's een buitenecl
kind. Daar tilt de partij
toch voor een belangrijk
de taak van de ouders
neemt niet zo zwaar aan
Romantiek
De romantische trouwerij i
de staat afgeschaft. Ma
kille „over de pomp-pl
heid" in het partijj
wordt langzaam
weer verdrongen door dé
romantiek. Er komen
meer witte bruidjes, staal
romantiek herwinnen 1
Zo is het met veel dingen
DDR van nu. De jeugd
zeer nuchter, maar tegeli
mantisch.
Men is kritischer, ook jegi
eigen staat en partij. Èi
laat zich af en toe wat'
over het Westen ontvalle
daaruit de vluchtige coi
trekt, dat de jeugd al I
gaat worden, vergist
schromelijk. Het tegende
waar. De nieuwe general
alleen realistischer er
dan haar ouders. Viel i
de Oostduitse bevolking
in partijmensen en andei
kenden, bij de nieuwe g
tie is dat verschil veel r
scherp. De jeugd durft
kritisch op te stellen
openlijk te uiten.
Dat ligt vele partij-Gen
zwaar op de maag: zij t
zich zorgen over hun w«
stiger wordende jeugd,
meer zo precies ir
marcheren. Partijfunctifl
sen zijn nu eenmaal
meest fantasierijke i
re mensen. Was dat
geval, dan zouden zij r
tevredenheid kunnen
len, dat het ontluikende^
ratieconflict zich
netjes binnen politieke
afspeelt.
Daarom moet men zich
Westen ook niet te veel
maken over contacten
Oostduitse jeugd. Want
wil praten, dan
eerste plaats om
Westen kritiek, felle krit
spuien. En als ze wil lui
dan is dat in de eerste
om te vernemen welke
snufjes er op komst z
in onze autobranche. Of
een jonge Oostduitser hé
muieerde: „Aan
zitten een heleboel fout)
geef ik toe. Wij kunnen
uit de band springen als
in het Westen. Wij lopen
van de verplichtingen, c
voor de gemeenschap I
opbrengen. Maar jullie I
Westen hebben ons ook n
bieden. Ja, auto's en klei)
levisie en striptease. Maa
Een inderdaad ongenuan
uitspraak, maar wellicht
een (avond)
Trouwen
