MIJNHEER
HITCHCOCK
IS WEER
THUIS...
72-jarige cherubijn met blozende .wangen
helpt mee aan vervulling van de Theenis
LONDEN. Een groot territorium van rust in de
Pinewoodstudio's met in het midden Alfred
Hitchcock, de handen ineengeslagen in zijn
regisseursstoel. Een en al erfelijkheid, zegt hij: hij
is zo gelukkig geweest om een zeer vreedzame
moeder te hebben. Hij regisseert voor het eerst
sinds eenentwintig jaar weer eens een film in
Engeland. Een tweeënzeventigjarige cherubijn met
blozende wangen, die eenieder met zijn strelende
bromstem op het hart drukt om toch vooral de tijd
te nemen, juffrouw Vivien Merchant vriendelijk
mededeelt dat net niet geeft als haar schouder
bandje te voorschijn komt, omdat schouderbandjes
dat nu eenmaal doen en ervoor pleit dat een onaan
genaam lawaaiige mus in de dakspanten van de
studio niet „in koelen vogelbloede" zal worden
doodgeschoten.
De film waaraan hij werkt heet „Frenzy". Het gaat
over een veelvoudige sexmoordenaar die een vrouw
met een stropdas wurgt en het lijk vervolgens in de
Thames doet verdwijnen onder de neus van een
minister die net gewichtig staat te doen over het
succes van een programma om de vervuiling van de
Thames tegen te gaan. Het contrapunt tussen per
soonlijke vorm en professionele conceptie is uitgele
zen en in diepste wezen Hitchcockiaans. Kortgezegd.
mijnheer Hitchcock is overduidelijk weerthuis.
Er zijn van die stompzinnige lieden die beweren dat
hij nimmer zijn karakteristiek artistiek thuis heeft
verlaten zelfs vandaag aan de dag nog, zegt hij, nu
sommige intellectuelen allerlei zaken in zijn werk
aantreffen waarvan hij er maar de helft heeft inge-
jlopt. Hitchcock antwoordt dat hij niet méér getypeerd
rsrdt dan romanschrijvers. Dat als hij zou proberen
om 'n musical te maken „Iedereen zou zitten te wach
ten om te zien welk koorwichtje het eerst zou worden
neergeschoten". Dat kostuumfilms hem niet aanspre
ken door hun gebrek aan realistische details'„De
mensen in die films gaan nooit naar de WC". En dat
als hij 'n western zou maken, hij alle cowboys van bol
hoeden en met was opgestreken knevels zou voorzien,
omdat dat hun werkelijke uitrusting was. Hitchcock
zet zich vervolgens weer aan wat hij bijna 50 jaar op
unieke wijze heeft gedaan: spanning scheppen met een
geniale nauwgezetheid, een schelmse ironie die de
zwartste van haar zwartste kanten nooit helemaal
onthult, maar er voortdurent op zinspeelt dat dat mis
schien wel zal gebeuren.
__iSpartaans
Hij werkt in de Pinewoodstudio's vanuit een privé-
caravan die op de set staat. Daarin rust hij veel om
zijn rug verlichting te geven. Hij liep een kwetsuur op
aan die rug toen hij tegen een glazen tafel aanviel in
het uiterst sjieke Claridges hotel, waarin hij altijd
verblijft als hij in Engeland is. De caravan heeft een
Spartaans interieur. Een tafel met één koffiekopje
(instantkoffie) een simpele lessenaar met twee boeken
er Corot en Vermeer (dikwijls haalt hij schilders aan
aanwijzingen te geven voor de visuele compositie),
'n honderd vellen papier waarop hij voor alle shots
precieze positie van de acteurs en 't meubilair kan
tekenen. Hij geeft het interview af zoals hij filmt: met
trage bedachtzaamheid, 'n formele hoffelijkheid
een doelbewuste concentratie en helemaal op zijn
eigen manier. Wat beweegt hem om de films te maken,
die hij maakt? Humor en „iets van Jekyll en Hyde,
:n minimum aan Hyde". Stomheden op de set,
beweert hij, door mensen die beter moesten weten zijn
beetje het enige dat de mr. Hyde in hem wakker
roept, maar wat Ingrid Bergman over hem zei was
volkomen waar: het is onmogelijk om ruzie met hem
te hebben: hij zou domweg verdwijnen. „Ik heb geen
temperament. Tenminste niet voor botsingen. Ik heb
liever plezier aan wat ik doe". Gedurende de pauzes
issen de opnamen worden ér hoffelijk vragen beant-
'oord. Kunnen we eerst over „Frenzy" praten? Hitch-
B^cock vouwt zijn handen op de lessenaar in de caravan
H n hij spreekt met een bedachtzaamheid die snel wordt
•vervallen door een bijna schooljongensachtige verruk
ing. „Ik geloof dat een van de kenmerkende sequen-
n deze film zal zijn hoe een man die het meisje
leeft vermoord en haar lijk in een aardappelzak heeft
verborgen het ongeluk heeft om 't te moeten najagen
•mdat hij zich realiseert dat het slachtoffer een
•ezwarend bewijsstuk in haar hand heeft. Dus je ziet
man worstelen met een lijk, dat al begonnen is te
erstijven. in een vrachtauto, die 's nachts vol zakken
ardappelen over de weg raast. Het is een soort zwarte
imedie".
mpressionistische gruwelen
lij verzekert, dat hij niet geïnteresseerd is in gruwel
leehts omwille van het gegruwel. De gruwelen in zijn
ilms zijn louter „impressionistisch". „Neem de moord
P het meisje onder de douche in „Psycho". De rekwi-
ietenafdeling maakte een werkelijk volmaakte romp
ize spons en er zat een buis in en het was
olgetankt met bloed, 't Pikante was dat als je d'r een
in zou steken, dat er dan bloed uit zou gutsen,
r ze waren er te snel mee, want ik zei dat ik het
nodig had. Ik heb het allemaal niet gebruikt. Ik
n'n scene niet op zo'n manier behandelen. Dat is
oor mij het doorzichtige geweld. Ik liet zien hoe
Emand zou gaan steken. Vervolgens liet ik slechts de
tactie daarop zien. In de hele scene heb je niet gezien
»e het mes in het lichaam stak. Niet alleen dat, ik
laakte de film in zwart-wit, opdat je geen bloed in de
•adkuip zou zien vloeien. Het is volkomen onnodig om
ulke dingen te laten zien want de impressie heeft een
En sterk effect op het publiek. We hebben het
ntisch gedaan. Niet door hoe zal ik 't noemen?
:ht-op-'t-doel-af-camerawerk, zoals je dat ziet in die
oorlogsfilms, waarin hopen bloed over lijken stromen
zo. Dat vind ik fantasieloos. Het is te gemakke
lijk".
in het verleden heeft Hitchcock afwisselend geëxperi
menteerd (kostuumdrama in „Under Capricorn", wel
haast op een speldeknop filmen in „Lifeboat", de tien
minuten lange opnamen in „Rope", de geweldig inge
wikkelde technische trucjes in „The birds") en zijn
batterijen opnieuw gevuld door het zekere voor het
onzekere te nemen („Dial M for murder" en dergelij-
ho). „Dat is zeer waar. Om een film als „Dial M for
murder" op te nemen zou je bijna kunnen zeggen: „Dit
is zo gemakkelijk. Dit kan ik wel door de telefoon doen.
Hier hoef ik eigenlijk niet voor naar de studio". Is
„Frenzy" er zo een? „Nee. Deze heeft een mengsel van
gruwel en komedie. Het is een zwarte komedie. In de
film gaan twee vrouwen hun dood tegemoet. De ene
moord wordt volledig getoond, de andere laat ik over
aan de fantasie van het publiek om precies te zijn
ik laat de man zien die het publiek al kent als de
moordenaar en uiteindelijk zie je dat hij het meisje
naar zijn kamer brengt. Den trek ik de camera terug
uit de kamer, langs de overloop, via de trap naar
beneden, de deur uit naar de straat totdat je de gevel
het gebouw ziet in een heel langzame achter-
>m het publiek de gelegen-
te stellen wat er binnen
i meer te laten zien."
waartse beweging. Dit is
heid te geven zich voo
gebeurt. Het is niet nodig c
Clichés vermijden
Vindt hij dat regisseren gemakkelijk wordt naar ge
lang hij ouder wordt Tenslotte heeft Orson Welles
kortgeleden op tv gezegd dat het het gemakkelijkste is
dat er bestaat. Hitchcock zegt dat het natuurlijk
gemakkelijk is als je domweg een toneelstuk op film
zet cn alleen maar zit toe te kijken wat de acteurs
uitvoeren. Maar hij vindt dat regisseren moeilijker
wordt naar gelang je ouder wordt, „want, kijk, je
probeert voortdurend het cliché te vermijden". Dat was
de reden voor de scene in ..North by Northwest",
waarin Cary Grant op klaarlichte dag te midden van
een open vlakte bijna van kant wordt gemaakt door
een laag vliegend gewassen besproeiend vliegtuig. Het
cliché zou zijn geweest, „dat hij 's nachts onder een
straatlantaarn staat, in een zee van licht. 'De kinder
hoofdjes zijn glimmend nat door net voorbije regen.
Je volgt een zwarte kat die langs de muur glijdt,
vervolgens ga je naar een raam, een gezicht gluurt
naar buiten en daar komt een zwarte limousine langs-
gereden. Ik besloot de tegenovergestelde richting uit te
Binnen zijn eigen genre is Hitchcock tamelijk vrij om
de richting uit te gaan die hij verkiest.gevraagd naar
het budget voor ..Frenzy" antwoordt hij: „Dat is nog
niet uitgewerkt", hetgeen een zeer efficiënte manier is
om iemands invloed aan te duiden in een tijd, dat de
meeste regisseurs welhaast aan budgets vastgekluisterd
zitten. Deze vrijheid berust op verscheidene factoren.
Hitchcock kan altijd aankomen met: „Ik heb 't je wel
gezegd". Zijn Jack the Ripperfilm. „The lodger", lag
drie maanden op de plank omdat hij te slecht zou zijn
om te vertonen. Toen werd hij verklaard tot de beste
Britse film die tot dan toe was gemaakt. Hitchcock kan
David Selznick citeren, die zei dat Hitchcock de enige
regisseur is die hij ooit een film zou toevertrouwen
zonder over zijn schouder mee te kijken: Hitchcock
erkende dat hij zowel in financieel opzicht weet wat
hij doet als ten opzichte van wat het publiek wil.
Daar komt bij dat hij niet van de honger zal omkomen
als hij nooit meer een film maakt. Ook dat verschaft
hem onafhankelijkheid. „Psycho", dat hij regisseerde,
werd voor minder dan 2,6 miljoen gulden vervaardigd.
Er is ruim 43.5 miljoen i
verdween in de zakken
Hitchcock heet.
Geen plagiaat
Steekt er waarheid in de verhalen dat hij via o
gen filmrechten opkoopt tegen prijzen die niet
onder het vergrootglas van een detective te zien
Net juist het tegenovergestelde. „Er was een sequentie
in een boek van Edmund Crispin, een kort hoofdstuk.
Ik kocht het hoofdstuk liever dan er plagiaat op te
plegen. Niemand anders wilde de filmrechten hebben.
Ik weet niet meer wat ik betaald heb, maar het is iets
rond de 100 pond (ongeveer 870 gulden). Hij heeft
de reputatie uiterst zorgvuldig met geld om te sprin
gen. Klopt dat? „Ik geloof niet dat geld verspillen veel
uitmaakt voor de kwaliteit van een film. Ik hou
niet van dure films te maken. Ze zouden wel eens niet
succesvol kunnen zijn en te veel mensen zij
hun baantje van afhankelijk. Ik heb in alle takken
van dit bedrijf gewerkt, dus ik heb enig gevoel voo
de technici. Volgens mij ziet niets er zo naar uit als i
lege studio. Dat krijg je als jc dure films maakt die
hun geld niet opbrengen"
Slechts één persoon is ooit zo familiair geweest om hem
Hitchy te noemen. Dat was Sam Goldwyn e:
lang geleden. In veel opzichten is Hitchcock z
alleen zo sober omdat hij dat zelf verkiest. Mogelijk is
dat omdat hij zijn energie zo volledig
wijdt. Wat voor leven leidt hij in Californië? „Mijn
Een stap-in-koelkast
slechts twee drankjes per dag.
woning en de studio, da's alles. En lezen. Ik sta altijd
om ongeveer 7 uur op en ga om 9 uur naar bed. Ik ga
altijd om 9 uur naar bed, zelfs hier". Doet dat geen
schade aan zijn gezelligheidsleven? „Heb ik niet". Hij
zal toch zeker wel wat hebben, op zijn minst wanneer
hij niet aan het opnemen is? „Nee, niets. Ik geef er
niet veel om. Ik geef niet om cocktail-parties. Ik geef
er niet veel om om ze te geven. Iedereen komt binnen,
drinkt wat en dan gaan ze weg en zeggen zc „Wat een
stomvervelende party". Sommige mensen zijn gek op
parties, ik zie d'r niet veel in. Wat mij betreft, een of
ander persoon klampt je in 'n hoek van de kamer aan
en je kunt niet weg. Dat is mijn ervaring met parties.
Ik zit liever thuis een boek te lezen".
Hitchcock is ook niet te verleiden tot persoonlijk
vertoon. Altijd een blauw of grijs pak, effen wit
overhemd, donkerblauwe das. De mensen die van een
vooraanstaand kunstenaar verwachten dat hij zich
vreemdsoortig gedraagt stelt hij teleur. Het kan hem
niet schelen. „Ik stel geen enkel belang in opschik. Ik
draag geen juwelen, geen dasspelden. Het enige sie
raad dat ik draag is het legioen van eer". (Een
voorbeeld wellicht voor Hitchcocks techniek om met
een understatement een maximaal effect te bereiken).
Hij vindt niets plezieriger dan op zaterdag- en zondag
middagen thuis een boek te zitten lezen. George
Browns memories waren „amusant" en die van Kroet-
sjev de moeite waard: hij stelt veel belang in de
onthulling van zaken die verborgen waren. Hij houdt
van rust. Zijn vrouw, de scenarioschrijfster Alma
Reville, kookt en hij wast af.
Eigenlijk is zijn keuken datgene wat nog het dichtst
komt bij wat je buitensporig kunt noemen, al ontkent
Hitchcock dat hij na het succes van „Psycho" 260.001)
gulden heeft uitgegeven voor de verbetering ervan. Het
was 52.200 gulden, zegt hij. Er staat een stap-in-
koelkast van 1.80 meter in het vierkant: het is gerief
lijker c>m een grot® voeëboluoorraad te hebben dan
elke keerboodschappen te .moeten halen. Hij ee|
wijnkenner, maar neemt slechts twee drankjes pej
dag. En ook maar twee sigaren.
Het klinkt bijna alsof hij lid is van een kloosterorde en
je herinnert je Hitchcock cude grap, dat hij graag een
non had willen zijn. Maar er is een tegenstrijdigheid
in zijn persoonlijkheid dat moet haast wel net
zoals er in zijn werk vaak een tegenstrijdigheid »s
tussen wat wordt gezegd en wat werkelijk gebeurt.
(„Je hebt een vrouw, die bitter schreit, en je laat 'r
zeggen: „Laat me niet lachen"). Die tegenstrijdigheid is
een soort onschuldige ijdelheid, altijd grondig en
objectief gerechtvaardigd door de meest puriteinse
zelfkritiek die van tijd tot tijd opwelt. Hij is er
b.v. zeer trots op („Ik zou geen mens zijn als ik
het niet was") dat op een plein in Kopenhagen de
chauffeur van een ambulance stopte en niet eerder
wilde verderrijden voordat hij een handtekening had.
Hij zegt dat die televisiefilms die hij presenteerde
maar die door andere regisseurs waren gemaakt, heb
ben meegelopen om een wereldvraag naar zijn films
op te houden, hetgeen dan ook de enige soort vraag is
waarin hij belang stelt.
Critici? Hij neemt geen aanstoot aan ze, zelfs niet als
hij herinnerd wordt aan wat een criticus schreef over
de spionagefilm „Torn curtain". Deze criticus zei dat de
film eronder leed, dat de regisseur in een soort
Californisch niemandsland woonde, welvarend afgesne
den van de wortels die hem voorheen zijn levend
materiaal verschaften. „Ik ben niet meer van het leven
gescheiden dan enige Engelse schrijver die in het
buitenland woont En wat zou je zeggen van die
Engelse schrijvers die op het Engelse platteland wonen
en alles zitten te schrijven terwijl ze door een door
middenstijlen verdeeld raam uitkijken over de velden
van het Engelse platteland Dat doen ze praktisch
allemaal. Ik neem het materiaal in me op als een
onderwerp zich aandient. Ik ga altijd de atmosfeer en
de eigenaardigheden van wat er geschreven staat in
mij opnemen". Dan voegt hij er ietwat stelliger aan
toe: „Die juffrouw.(de criticus) was alleen maar de
kluts kwijt, omdat ze in onze zitkamer is geweest die
op de golfbaan uitkijkt".
In het algemeen valt het hem op dat sommige critici
niet onmiddellijk begrijpen waar hij heen wil. „Het
vreemdst vind ik dat bij mijn films de reactie van de
critici zo enorm lang op zich laat wachten. Dat is het
enige wat ik niet begrijp: waarom ze het niet bij de
eerste keer begrijpen. Er gaat een jaar overheen en
dan kijken ze er weer èens naar en dan zien ze
blijkbaar een andere film. Het is me diverse keren
opgevallen dat een film bij de eerste voorstelling wordt
afgewezen en een jaar later ineens een klassiek werk
is. ..Psycho" is daar een voorbeeld van en „To catch a
thief". Ik kan me niet herinneren dat „Rebecca" in hel
begin is toegejuicht, maar het won de Academy Award
voor de beste film van het jaar".
Gewiekst
Oog in oog met journalisten is Hitchcock even ge
wiekst als iedere politicus: wat de vraag ook is, hij
zegt precies wat hij wenst te zeggen en hij doet dat
met een geweldige beleefdheid. Hij houdt er niet Van
om in een bepaald moreel hoekje te worden gema
noeuvreerd: hij zal uitvaren tegen bloedige sporten en
in de volgende ademtocht zijn „frustratie" erkennen
over het feit dat herten die zijn wijngaard ruïneren
slechts gedurende een maand per jaar kunnen worden
geschoten. Hij is moreel neutraal: Ce Shakespeare
tegenover Shaw, de Trollope tegenover Dickens. Op het
driftige af zegt hij dat „mensen haten belachelijk is"
en onmiddellijk voegt hij eraan toe: „Nutteloos".
Is hij er zich van bewust dat hij iedere technische
vraag gretig aanpakt en er ongelukkig, welhaast ge
schrokken, uitziet, zodra een moreel oordeel van hem
wordt verwacht, of iets dat daar ook maar in de versie
verte op lijkt? Ongemakkelijk zegt hij niet gerechtigd
te zijn om morele oordelen te vellen, evenmin als een
hoop mensen die ze wel vellen.
Maar als de opnamen voor deze dag ten einde lopen
veronderstelt hij dat al zijn films een moreel oordeel
in zich dragen ze tone de triomf van het goede
over het kwade. Hitchcock gelooft in goed en kwaad.
Het is een weinig modieus denkbeeld, misschien tijde
lijk maar een jezuïtisch' opvoeding heeft een taai
leven, zelfs in Hollywood en zelfs in de dubbelgetinte
Rolls-Royce, die 60 seconden na de laatste shot Pine-
wood uitzwiert. Hitchcock heeft zijn zaakjes voor de
dag afgehandeld. Hitchcock is in rook opgegaan.
(Copyright the Guardian-Pers-Unie).
DENNIS BARKER
