Suriname op
korte termijn
zelfstandig
Bezetting Residentie Indonesische
[ambassadeur vandaag jaar geleden
Thee-tuin-expe riment in
Amsterdamse kerk wordt
volgend jaar geprolongeerd
Vorstelijk paar
bekeek kunst
schatten in Djokja
Japan vraagt
VS intrekking
invoertoeslag
LUS DINSDAG 31 AUGUSTUS 1971
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
Nieuw prikkeldraad op 't hek vo
de Indonesische residentie
Wassenaar is het enige, dat tha
nog herinnert aan de gebeu
nissen van een jaar geleden.
Een grote schare belangstellenden,
waaronder veel journalisten, volg
den op de dag van de bezetting de
gebeurtenissen in en rond de
residentie
(Van een onzer verslaggevers)
WASSENAAR. „Een overval, ze schieten".
Deze noodkreet, gevolgd door een harde gil,
bereikte op 31 augustus 1970 om 06.18 uur via
de mobilofooninstallatie de wachtcommandant
van de Wassenaarse politie. Het waren de
laatste woorden van de 28-jarige hoofdagent
J. Moolenaar, die daarmee al stervende de
buitenwacht alarmeerde. Vijfendertig Zuid-
molukkers hadden zich zwaar bewapend toe
gang verschaft tot de residentie van de Indo
nesische ambassadeur. Eén van hen, de
34-jarige Hendrik K., zou later voor de
rechter zeggen: „Ik wilde de heer Moolenaar
raken om hem uit te schakelen". Maar
inmiddels was de doodse rust in een
Wassenaarse villawijk bruut verstoord. Er
werd hevig geschoten. Onmiddellijk werden
twee surveillancewagens van de plaatselijke
politie naar de residentie gedirigeerd. De
Haagse alarmcentrale werd gebeld om
assistentie. Men wist nog niet wat er zich
allemaal afspeelde. Verondersteld werd, dat
inbrekers ageht Móólènaar iilAtfoeilijkheden
hadden gebracht- Twee Haagse politiemannen
kwamen ook te hulp. Eén van hen bereikte
bijna de deur van de ambassadeursvilla.
Beiden werden onder vuur genomen en
wisten rennend aan een kogelregen te ont
snappen. Agent Moolenaar lag nog dodelijk
getroffen en bloedend op de oprijlaan.
Zijn collega F. Vink had ook al het villaterrein
betreden en werd onder schot genomen. Hij gal
zich over. Drie kwartier later werd er vanuit de
villa geroepen naar politiemensen op straat:
„Hier Vink, ze hebben mij en alle bewoners in
hun macht. Als jullie het terrein opkomen, worden
wij neergeschoten".
Het verzoek om het lijk van agent Moolenaar
van de oprijlaan weg te halen werd afgeslagen.
Kort daarop riep Vink wederom. Uit een van de
personenbusjes moesten de Zuidmolukse vlag en
enkele tassen gehaald worden. In ruil daarvoor
zou Vink en het ontzielde lichaam van zijn col
lega vrijgegeven worden.
Even later werd inderdaad de Ambonese Ylak
in de Indonesische villatuin gehesen. Bijna 12 uur
lang zouden de „35 van Wassenaar" Nederland en
ver daar buiten in de ban houden. De toenmalige
burgemeester W. Geertsema had zich snel naai
de Kerkeboslaan laten rijden. De residentie was
omsingeld. Minister, J.' Luns kwam ter plaatse.
Opk minister-president P. de Jong snelde toe.
De enige, die tijdig-uit de residentie wist te ont
snappen was-, de ;-;mbassadeur van Indonesië.
Natadiningrat. Via een open raam op de eerste
etage was hij in pyjama naar beneden gesprongen
en barrevoets in ijltempo naar kasteel Oud-Was
senaar gerend. De verwarring op dat moment
was zo groot, dat de radionieuwsdienst zeer sum
miere gegevens bekend kon maken.
De belangrijke verkeersader, de rijksstraatweg,
werd afgesloten voor alle verkeer. Zeventig agen
ten met karabijnen vormden een cordon. Slechts
wanneer de bezetters het cordon zouden willen
doorbreken mocht er gevuurd worden. Men moest
voorkomen dat de Z u idmolukkers enige aanleiding
zouden vinden om één of meer gijzelaars te doden.
Gevechtswagens van de koninklijke marechaussee
werden rond de villa in stelling gebracht. Binnen
enkele uren groeide de bezetting uit tot een uiterst
explosieve situatie. Om bloedvergieten te voor
komen werd er uren lang per megafoon onder
handeld. Het leek erop, dat de Ambonese jonge
ren niets voelden voor overgave.
Inmiddels was het riante huis van uitgever Wil
Hordijk ingenomen door politie-officieren en rege
ringsfunctionarissen. Vandaaruit had men zich op
le villa van de Indonesische ambassadeur, waar
diens vrouw, kind en personeel nog gebonden aan
handen en voeten gegijseld werden.
De onzekerheid over de plannen van de bezetters,
die aankondigden een van de gevangenen om acht
uur 's avonds te zullen doden als hun president
Manusama geen gesprek kon krijgen met de In
donesische president Soeharto, bracht grote angst
teweeg.
Ruim 200 journalisten en fotografenuit binnen-
en buitenland hadden zich in de directe nabijheid
van de overrompelde villa opgesteld. De bezetting
was wereldniéuws geworden.
President Soeharto stelde zijn bezoek aan Neder
land uit. Agenten lagen nog steeds met de kara
bijn in de aanslag in tuinen achter bomen en op
daken. Luns zakte door een tuinhek,
Het is half zes 's middags als de bezetters zich
Vanmorgen
hoorde je alleen
een houtduif
Het was vanochtend om 06.18 uur rustig
en stil rond de residentie van de Indonesi
sche ambassadeur in Wassenaar. Precies
een jaar geleden stormden Ambonese jon
geren hier het fraaie gazon en de knarsige
oprijlaan op. De voordeur werd geforceerd,
ramen ingeslagen om binnen te komen en
de bewoners van de residentie in hun
slaap verlast. Er was vanmorgen nergens
een politieman te bekennen. Het hek aan
de Rijksstraatweg en aan de Kerkeboslaan
was overigens wel getooid met vers prik
keldraad. De gordijnen van de residentie
waren gesloten. Het verkeer kwam kalm op
gang. Het was het beeld van alle dag. Was
senaar ontwaakte vredig. In het riante huis
tegenover de ambassadeurswoning gluurt
Iemand vanachter een gordijn. Het is be
grijpelijk dat de Ambonese jongeren bij hun
actie van vorig jaar vrij spel hadden. Ook
vanochtend was er niemand te zien in de
lanen rond de residentie. Alleen de hout
duif, die op de tak van een ontbladerde
berk in de ambassadeurstuin zit, laat zich
koerend horen
onverwacht overgeven, na bemiddelingspogingen
van ir. Manusama en ds. Metiary. Menigeen
slaakte een diepe zucht van opluchting.
Een zeer gesorteerd wapenarsenaal van de bezet
ters wordt in beslag genomen. Pistolen, stenguns,
steek- en slagwapens, waaronder dolkmessen,
worden door de Wassenaarse politie uitgebreid
neergelegd. La,tér zou h^t bewijs van^e man, die
het dodelijke schot lc-sté hierdoor, vervagen.
Toch achtte de Haagse rechtbapk epn van de ver
dachten schuldig aan doodslag. Op maandag- 34
december begint een 4 dagen durend proces. Er
worden straffen geëist van 1 tot 7 jaar. Op 19
januari van dit jaar veroordeelt de rechtbank de
Zuidmolukkers variërend van 3 jaar tot 4 maan
den. Een aantal van hen is inmiddels weer op
vrije voeten.
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM Niet alleen het hippe jonge volk is de afgelopen
twee maanden neergestreken in de Mozes en Aaronkerk aan het
Waterlooplein, waar tussen elf uur 's morgens en zes uur 's avonds
de waterketel onophoudelijk op de kookplaat stond om er steeds weer
verse thge van te zetten. In drie smaken, al dan niet met rietsuiker.
Vanmiddag dinsdagmiddag is de theetuin dichtgegaan en kon
men voor het laatst aan de afwas beginnen. Een van de vele ouderen
die nog net voor de sluiting nu ook wel eens wilde zien wat er in die
katholieke kerk aan het Waterlooplein eigenlijk gaande was, was een
vrouwtje van 93, die zich met een zeker gemak tussen het jonge
volk nestelde, onhandig dronk uit de koppen zonder oor en zichtbaar
genoot, omdat dat allemaal nu kon.
„Het kon niet alleen, twee maanden
lang, maar het ging allemaal gewel
dig goed. Iedereen was enthousiast,
niet alleen de groep die zich voor
de dagelijkse organisatie had gewor
pen, maar ook de duizenden toevallige
en vaste bezoekers van de „theetuin".
Het ziet er dan ook naar uit dat we 't
experiment volgend jaar zullen her
halen", zegt de franciscaner-pater
G. Heesterbeek. Hij was evenals zijn
college H. Lagerberg bijna dagelijks
in de kerk te vinden, om er te
praten, en om er te luisteren.
De twee luisteren.
De twee paters, gehuisvest in het
Mozeshuis, direct naast de kerk, ma
ken deel uit van de Citykerk van
Amsterdam. Gespitst als zij zijn op
de speciale binnenstadsproblematiek.
hebben zij zich tezamen met het
pastorale team voor het begin van
de zomer bezig gehouden met we
zenlijk met Amserdam verbonden
gegevenheden. Een van die dingen
is onder meer de trek van jeugdige
toeristen naar de magische stad.
Men was op de hoogte van de activi
teiten van andere groeperingen, die
zich voornameljjk hebben opgewor
pen te zorgen voor ontspanning in
de avonduren. Overdag is men ge
dwongen rond te hangen in het
Vondelpark, op de trappen van het
Nationaal Monument. De overtuiging
dat er voornamelijk onder de jonge
ren een behoefte aanwezig was om
ook overdag eens rustig te zitten, al
dan niet ergens over te praten, met
vrienden of onbekenden een partij te
schaken, werd bij de paters steeds
met Jongeren steeds scherper
„Het is natuurlijk geen uitgesproken
pastoraal werk, wat wij hier doen.
Wij hebben een gebouw, we hebben
de mankracht, wij kunnen initiatie
ven stimuleren en op gang gekomen
bewegingen intensiveren. Er kunnen
bij mensen dingen ontstaan, zonder
dat je erover praat. Ik heb de
indruk dat dat hier ook veelal 't geval
is". Pater Heesterbeek herinnert zich
dat in de maanden juli en augustus
verschillende mensen, oud en jong
een kleine expressie hebben gegeven
van datgene wat er in hen omging
toen zij de theetuin-kerk inkwamen
en er sonfs uren bleven.
„Voor buitenstaanders is het wellichl
vreemd dat een kerk, die zaterdags
en zondags voor de eredienst wordt
gebruikt, op weekdagen een ontmoe
tingsplaats is voor mensen. Ook in
onze eigen parochie zijn er die er-
moeite mee hebben gehad.
Dat is iets dat moet groeien".
Pater Heesterbeek herinnert aan de
restauratie van de Mozes en Araon-
kerk, die in 1841 werd gebouwd.
„Toen de kerk in 1969 weer beschik
baar kwam hebben we een brochure
opgesteld voor de parochianen onder
de titel „restauratic of vernieuwing".
Acht avonden lang is er toen breed
voerig gesproken over de functie van
de parochie en van de kerk. en ook
de kwestie van de theetuin is aan de
orde gekomen. Natuurlijk waren er
bezwaren, maar er waren- ook en
thousiaste mensen. Nu het allemaal
zo ver is staat iedereen er achter".
De kerkbanken, die zondags keurig
achter elkaar het middengedeelte
van het kerkgebouw vullen, werden
in de week opzij geschoven, om
plaats te maken voor lage kisten,
waarover oude tapijten werden uit
gespreid. Je kon er zitten of liggen,
languit of met gekruiste benen.
Naast een pilaar stond een oude
naaimachine, beschikbaar voor die
gene die iets aan zijn kleren wilde
herstellen. In een andere hoek lag
een grote bas. waar soms iemand op
speelde. In het rond waren de bid-
stoelen naast elkaar gezet. Jonge
mensen zaten er zwaar met elkaar
te bomen. Er waren ouderen die
alleen maar keken. De jongeren
voelden er zich thuis, de ouderen
kwamen op visite. Het was er vrij
druk, maar toch ook rustig. IVat er
gebeurde was helemaal op hel kerk
gebouw afgestemd De sfeer: bijna
meditatief
In de kerk werd niet gerookt. Niet
omdat men tegen roken is. niet om
dat men verdovende middelen be
wust buiten wilde sluiten, maar ge
woon omdat er vanwege de houten
vloer op voorschrift van de brand
weer niet gerookt mocht worden.
pchteraf", zo zegt een van de leid
sters, „zijn we er wel blij mee, al was
liet alleen maar om praktische rede
nen". Ze vindt overigens wel dat wel
of niet roken helemaal niets met de
sfeer van de kerk le maken heeft. Het
is ongetwijfeld wel de sfeer geweest,
die elke dag weer zo'n duizenden be
langstellenden naar de kerk heeft ge
dreven, al beseft men bovendien dat
dosis nieuwsgierigheid voor velen ook
wel de doorslag tot 'n bezoek zal heb
ben gegeven.
Vandaag is bet theehuis dichtge
gaan. Na zes uur worden de kisten,
de tapijten, de theepotten en de kop
jes opgeborgen. De werkers aan het
project hebben na twee maanden de
indruk dat de bedoeling in grote
lijnen is verwezenlijkt. Volgend jaar
wil men er absoluut mee doorgaan,
wellicht langer dan twee maanden,
maar liever nog zou men zien flat er
ook in de komende maanden nog
iets zou kunnen gebeuren, ook al
blijven dan alleen de echte Amster-
,,IIet eerste wat er nu moet gebeu
ren is praten", zo vindt pater Hees-
Ierbeek. Praten met het team, met
de leiders en leidsters. De paters zijn
zich bewust dat deze nieuwe situatie
nog moet groeien. Hoewel zij dage
lijks aanwezig waren en beschikbaar
hebben zij zich nooit opgedrongen.
Men is zich ook bewust dat dit
t zitten oj desgewe
seizoen alle mogelijkheden nog niet
zijn benut. Doordat men zitting heeft
in de Amsterdamse werkgroep vooi
het toerisme, tezamen met Kosmos.
WV e.d. hoopt men in 't nieuwe sie-
zoen, zonodig en zo mogelijk nög be
ier te fungeren als 'n middelpunt,
vaar jong en oud 't lawaai en de druk-
le van de stad kunnen ontvluchten en
er bovendien nieuwe inspiratie op
kunnen doen om er wéér naar terug
le keren. Die functie is de kerk op
het lijf geschreven".
GERARD BARENDSE
Ned, parlementaire delegatie
PARAMARIBO (ANP). Suriname
zal binnen een redelijk korte termijn
naar zelfstandigheid moeten streven
Als in Paramaribo de wens zou leven
dit tijdstip ongeveer in het midden
van de jaren zeventig te stellen dan
zal dat bij ons niet op bezwaren
stuiten. Dit heeft do voorzitter van
de Nederlandse parlementaire dele
gatie die een bezoek brengt aan Suri
name, mr. Th. van Lier. meegedeeld
tijdens een openbare vergadering van
het parlement van Suriname. De heer
Van Lier zei voorts dat zelfstandig
heid in het geheel niet hoeft te be
tekenen dat er geen speciale banden
meer zouden bestaan tussen Suriname
cn Nederland. Naar onze mening is
het zelfs niet wenselijk dat die
banden er niet meer zouden zijn. Men
zou kunnen denken aan een Gemene-
bestverhouding of een dominion sta
tus. aldus de heer Van Lier.
De heer De Goede (D '66) verklaarde
dut Nederland bereid is Suriname te
blijven helpen, maar Suriname moet
niet blijven steunen op Nederland.
Er is in Nederland een grote bereid
heid om ontwikkelingshulp te blijven
geven. Wij zijn wel goed, maar niet
gek, zo vervolgde de heer De Goede.
Wanneer wij Suriname in de komen
de vijf jaar vierhonderd miljoen gul
den geven, terwijl de stad Amsterdam
met veel meer inwoners dan Suriname
in grote financiële nood verkeert, zal
Suriname zich ook moeten inspannen.
Men zal offers moeten brengen, spa
ren en harder werken.
Een scherpe reactie op de woorden
van mr. Van Lier kwam van de
Surinaamse parlementsvoorzitter J.
Lachmon (VHP): Waar haalt Neder
land de bevoegdheid vandaan om de
Surinamers een nationaliteit te geven,
die zij misschien niet eens wensen.
De heer Lachmon was van mening
dat Suriname noch de Antillen zelf
standig zijn» maar dat het Koninkrijk
der Nederlanden soevereiniteit bezit.
Hoe kan Nederland ons dan soeve
reiniteit willen geven. Zijn partij, de
Hindoestaanse VHP, was overigens
wel bereid mee te werken met de
koninkrijkscommissie om tot een wel
overwogen zelfstandigheid van Suri
name te komen. De zelfstandigheid
moet echter nauwkeurig worden voor
bereid, want wat te doen als het over
grote deel van de Surinaamse bevol
king de Nederlandse nationaliteit niet
prijs wil geven, vroeg de heer Lach
mon zich af.
Het Surinaamse oppositielid, mr.
Eddy Bruma (PNR), was echter van
mening dat het meer dan tijd was
om nu positieve stappen tot onafhan
kelijkheid van Suriname te nemen.
DJOKJA Koningin Juliana en prins
Bernhard zijn de zesde dag van hun
staatsbezoek aan Indonesië begonnen
met een bezoek aan het paleis van sultan
Hamengkoe Boewono, de Kraton. Ruim
twee uur wandelden zjj over het uit
gestrekte terrein van het paleis, dat om
geven is door een 4 m dikke muur.
Tijdens de rondgang, waarbij zjj werden
begeleid door de sultan, bezichtigden
koningin en prins talrijke ceremoniële
en historische voorwerpen. Zij zagen
onder meer een verzameling kunstschat
ten achter een denkbeeldige lijn die niet
mag worden overschreden en waar de
vertegenwoordigers van de publiciteits
media werden tegengehouden. Prins
Bernhard zag deze kunstschatten tijdens
zijn bezoek vorig jaar. Hij was toen de
eerste buitenstaander sinds veertig jaar
die ze te zien kreeg.
Het bezoek aan de Kraton werd beslo
ten met een parade van de Kratonwacht,
die gestoken in historische uniformen en
gewapend met oude geweren, pieken en
pijl en boog in langzame pas voorbij
trok. Het was voor het eerst sinds de
oorlog dat deze wacht in de openbaar
heid kwam. Hij was speciaal voor deze
gelegenheid opnieuw geformeerd.
Later in de ochtend bezochten konin
gin en prins de Nederlandse leeszaal, de
Karta Pustaka. De leeszaal werd in 1968
in samenwerking met de ambassade op
gericht. Hij bevat ongeveer 5000 boeken
Vluchtelingen Het aantal Oost-
pakistaanse vluchtelingen in India be
draagt nu meer dan 8.250.000. De Indiase
minister van Arbeid en Herstel Khadil-
kar, heeft dit aan een parlementaire
commissie meegedeeld. In de afgelopen
week hebben ruim 300.000 vluchtelingen
de grens overschreden. Van de toegezeg
de hulp van ruim 500 miljoen gulden is
slechts 40 miljoen binnengekomen.
en geniet een groeiende
Vanmiddag is een bezoek gebracht a
de Boroboedoer, het mooiste Boeddhis
tische bouwwerk ter wereld. In het
monument, dat uit de 9e eeuw dateert,
wordt volgens de legende a» van Boed
dha bewaard.
Geen rellen
Het Engelstalische dagblad Indonesian
Observer schrijft over het gesprek tus
sen minister Malik en zijn ambtgenoot
Schmelzer dat het verlangen van de
Nederlandse bewindsman om over poli
tieke gevangenen te spreken zonder rel
len is verlopen omdat het land koningin
Juliana een hartelijk welkom wil be
reiden. Het blad constateert dat de
taferelen in Bogor en Bandoeng tijdens
de eerste korte rondreis het meest In
drukwekkende en spontane welkom was
dat ooit aan een staatsgast werd bereid.
TOKIO Japan heeft de Verenigde
Staten officieel gevraagd de invoertoe
slag van tien procent ongedaan te ma
ken nu de regering in Tokio is overge
gaan lot het laten „zweven" van de
yen. Het verzoek is gedaan in een nota
die naar do Japanse ambassade in
Washington werd gezonden voor over
brenging aan de Amerikaanse regering.
De inhoud van de diplomatieke nota
voorgelezen aan de staatssecretaris
voor Economische Zaken op het Ame
rikaanse ministerie van Buitenlandse
Zaken Philip Trezise, die in,Tokio was
voor besprekingen met hooggeplaatste
Japanse regeringsfunctionarissen.
