KERK IN MOZAMBIQUE EN ANGOLA IS SLECHTS VERLENGSTUK VAN DE STAAT WND. VOORZITTER KVP: Zo snel mogelijk één christelijke volkspartij KVP-AR-CHU Gratis reizen da Theo van Asten, generaal der witte paters: Episcopaat eist solidariteit van missie met regime Experimentele auto op brandstofcellen Gevechten bij Jordaans- Syrische grens 2 Septemberdagen op uw 65+ kaart voordelig uit met NS [ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1971 LEIDSE COURANT S'.S LEENDE „Dat nu 21 priesters in Angola zich openlijk hebben gekeerd tegen de pro- Portugese houding van hun bisschoppen, heeft mij niet verbaasd. Ik ben blij met deze reactie, want zij is duidelijk een direct vervolg op ons besluit, per 1 juli alle missionarissen van mijn congregatie uit Mozambique terug te trekken. Daarmee hebben wij in deze twee Afrikaanse kolonies van Portugal zeer bewust het balletje aan het rollen gebracht. En ik garandeer u, dat er binnenkort nog meer zal gebeuren!" Theo van Asten (49), generaal-ovcrste van de sociëteit der witte paters, vertelt dat in het Brabantse dorp Leende, zijn geboorteplaats, waar hij een beetje op verhaal wil komen van de troubles die hij met zijn ingrijpende en in de kerkgeschiedenis unieke beslissing heeft opgeroepen. Als hoogste autoriteit riep hij al zijn missionarissen (veertig priesters en broeders) naar Europa terug om daarmee („als laatste redmiddel, nadat werkelijk jarenlange inspanningen om een minder provo cerende slellingname tegen het Portugese be wind in Mozambique te vinden, niets hadden uitgehaald") hard en duidelijk te laten blijken, dat de sociëteit der witte paters zich distantieert van hel kolonialistische svsteem, en om tevens in letterlijke zin nadrukkelijk afstand te nemen van het episcopaat in Mozambique, dal dit systeem ondersteunt. „Twee-eeuwen geleden", aldus Theo van Asten, „zou Rome de congre gatie voor zoiets hebben opgeheven. En onder paus Pius XII zou Ik als generaal-overstc waar schijnlijk in de ban geslingerd zijn vanwege deze insubordinatie. Nu gebeurt dat niet meer. In Vaticaanse kringen ben ik hoogstens het zwarte schaap geworden, maar dat laat me ijskoud. Ik zou willen dat het Vaticaan mij werkelijk offi cieel op het matje riep. Dan had je de poppen nog eens goed aan het dansen." In de kou 'Strijdbare Theo hij in 1967 tot generaal overste ge kozen werd, had hij 13 jaar in Tan zania gemissioneerdweet van relaties in Rome, waar hij zijn kantoor heeft, dat de oppositie tegen zijn persoon in de kerkelijke top zeer sterk is, maar ook zeer sterk verdeeld. ,,Ik heb niet op eigen houtje gehandeld. Het was óók geen beslissing, die de sociëteit ïot° a"3| altéén aanging. Ik heb alle Vaticaanse j instanties, die met ons werk in Mo- ®nt Ij zambique te maken hadden, bij her rén" ié. haling om advies gevraagd. Vèrtrek- ;en vii ken was het laatste, wat wij wilden. Maar het Vaticaan liet ons in de kou i vaden staan! Op het staatssecretariaat heb Tik driemaal een lang gesprek gehad vrh- met kardinaal Villot en daarna met i van B m£r- Casaroll en mgr. Gaspari, maar toen ik na twee volle maanden wach- ten nóg geen antwoord op mijn vra- en 19-! êen had, moesten mijn assistenten en I ik wel naar eigen'geweten beslissen!" Sara! Hel 18 voor hem aller>»tost een raadsel, waarom de Vaticaanse instan- Jelgen ties geen openlijk standpunt wilden innemen. „Zij zien het probleem heel goed. Ze weten, dat alle missionaris sen in Mozambique en Angola in grote gewetensnood verkeren, maar omwille van de diplomatieke betrekkingen met Portugal wenst men geen provocaties. Nu kunnen diplomatieke betrekkingen voor de Kerk van groot nut zijn, maar zodra zij een obstakel zijn voor het in praktijk brengen van het Evangelie, zeg ik weg ermee! Ik moet helaas vaststellen, dat de Kerk in veel geval len diplomatieke waarden zwaarder laat wegen dan haar primaire taak, namelijk het opkomen voor de rechten van de mens. Welnu, wij willen daar niet aan meedoen'" Dat was uiteindelijk de voornaamste reden, waarom de 40 Witte Paters hun missiewerk in Mozambique, waar zij vanaf 1946 werkzaam waren, in de steek lieten. De bedoeling was per 1 Juli, maar zodra de Portugese rege ring- ervan hoorde, volgde een bliksem felle reactie: de groep werd. verzocht oi binnen 48 uur het land te verlaten. ZÖs vliegreis en luchthavenbelasting Keilen döor de Portugese autorttelt'eiV —u Aefaald' en met 4 lijnvliegtuigen -wer- den de missionarissen; naar Europa' gebracht. De Pórtugese'minister van" buitenlandse zaken verklaarde later op een persconferentie, dat men het transport zo snel had uitgevoerd om de paters geen gelegenheid te geven, hun missies te verwoesten Afrikanisering Wat lag aai maatstaven zo „De sociëteit vrij Ui 18.00-194 an I8.e 15.0 UU genoter ig 'alléé aar géi igmldfli kin dit naar kerkelijke .shockerende" gebeu- Theo van Asten: de Witte Paters is altijd voorstander geweest van een Afrikanisering van de Kerk. Dat be tekent streven naar de opbouw van een inlands kader, dat ons werk kan overnemen. Maar de Portugese rege ring, en helaas ook het episcopaat, willen de Kerk in Mozambique en Angola Portugaliseren, hetgeen dus precies in overeenstemming is met hun opvattingen omtrent kolonialisme!". Hij noemt als Afrikaniseringsvoorbeeld het land Tanzania, waar na nog géén eeuw buitenlandse missiearbeid thans 21 van de 25 bisdommen een inlandse bisschop hebben en ruim 200 inlandse priesters werkzaam zijn. In Mozam bique (ruim 4 eeuwen missieland) be staat het complete episcopaat uit Por tugese bisschoppen. Er zijn slechts 36 inlandse priesters, op een totaal van ongeveer 800. Het overgrote deel van de clerus is Portugees. Bisschoppen kunnen, krachtens het tussen Portugal en het Vaticaan gesloten concordaat, slechts met toestemming van Portugal benoemd worden. Zij ontvangen van de Portugese overheid het salaris van een gouverneur. Ook de priesters wor den, via de bisschoppen, door de staat gesalarieerd. In het concordaat staat o.m., dat de Kerk een „lnstitut imperial" is, dus een verlengstuk van de wereldlijke macht. Dat veronderstelt een solidari teit met het regiem, die de missiona rissen i „met uitzondering misschien van enkele Portugezen") niet langer meer kunnen opbrengen, nu de twee kolonies, die als Afrikaanse provincies van Portugal worden beschouwd, „op de meest onverkwikkelijke manier" gehinderd worden in hun streven naar onafhankelijkheid. „Ik kan u zeggen", aldus generaal overste Theo van As ten, „dat alle missionarissen voor een ontzettend dilemma staan. Ik heb er veel gesproken daarginds en telkens kwam het smekend verzoekpater, geen zeg tegen onze generaals, dat wij van dezelfde Kerk zijn en hetzelfde Evan gelie hebben als u! Toen monseigneur Gaspari onlangs uit Mozambique te rugkeerde, had hij een briefje voor mij bij zich. Het was van een Jezuiet: ik vraag u om een teken, dan komen wij óók in actie! Ik heb het doorgegeven aan mijn vriend, pater Arrupe, de generaal der Jezuïeten in Rome. Daar om weet ik zeker, dat het niet bij on ze stap zal blijven. De zaak broeit. Ik was, kort nadat onze terugtrekking uit Mozambique bekend geworden was, uitgenodigd bij de Wereldraad van Kerken in Genève. Ik kom er net van daan. De algemene reactie daar was: eindelijk!". "Verdacht En dan wat feiten, die er niet Om liegen. „De Portugc/.ei vinger naar de missi ken, althans zolang ze in het land zijn. Vier van mijn mannen zijn niet meer toegelaten, toen ze na hun va kantie terugwilden. Dat is nti hun sys teem. Ze weten, dat wy allemaal aan de kant van de vrijheidsstrijders staan. Maar in plaats van ons pakken ze de katecliisten en de onderwijzers op. Dat gebeurt door de geheime politie, de Pide, die zich aan ontzettende mar telingen te bulten gaat. Ik heb een man gezien, die zonder aanleiding was opgepakt en vier-en-twïntig uur ver hoord. Zijn lichaam was één grote wond. Meestal houden ze de mensen zolang vast tot hun wonden weer ge nezen zijn. Dergelijke brutaliteiten hadden onze paters al vele jaren ge meld aan hun bisschop, maar zo'n man Iaat het dan bij een diplomatiek praatje met de gouverneur, dat uiter aard niets uithaalt. En tegelijkertijd begint bel vertrouwen van de inland se bevolking in de missionaris af te nemen, zij worden verdacht!". Toen de toestand explosief dreigde te worden, reisde Theo van Asten in februari naar Mozambique en riep al zijn confraters in Beira bijeen. „Ik wilde weten, wat zij wilden. Mijn plan was, in Rome een vergadering met alle generaals, die mensen in Mozam bique hadden, te beleggen en dan een gezamenlijk stuk op te stellen aan het episcopaat In Mozambique en aan het Vaticaan. Maar vijftien paters zagen daar niets In, Ze zelden: pater, wij hebben geen vertrouwen in het Vati caan, het Vaticaan wil altijd geduld en tolerantie. Wij willen er per 1 juli Uit. Dat Is het einde van hel school jaar. In de vergadering verklaarden zich nóg zeventien mensen akkoord. Vijf oudere paters en broeders zouden graag blijven, omdat vertrekken voor hen het eind van hun missionaire le ven zou betekenen. Ik heb toen gezegd: mannen, óls we gaan, dan jullie óók, uit naam van de Heilige Gehoorzaam heid. En zij zeiden: okay, pater. Van de twee, die op dal ogenblik op vakan tie waren, kende ik het'standpunt". Om misverstanden te voorkomen: het waren Belgen, Fransen, Duitsers, Canadezen, Spanjaarden, Italianen, Zwitsers, en slechts één Nederlander. Theo van Asten deelde „om alsnog een definitieve breuk te voorkomen" het standpunt van de groep mee aan achtereenvolgens de twee bisschoppen van de diocesen, waarin de Witte Paters „wij zyn geen reguliere geeste lijken. maar wereldheren") werkzaam waren; de nuntius van de H. Stoel in Lissabon (die, vanwege de kolónialis- tische opzet van het concordaat, ook over Mozambique en Angola gaat de minister voor Overzeese Gebieds delen in Lissabon („de man had een lijvig, belastend dossier van al mijn mensen op de knie liggen!") en het Vaticaans staatssecretariaat in Rome. De reacties waren 100% ontmoedigend. Onder protest „Het standpunt van m(jn confraters bleek nergens als pressiemiddel te werken. Eén van de bisschoppen merk te slechts op: waar vindt U in het Evangelie, dat Christus geageerd heeft tegen de Romeinse bezetting van zijn land? Ik zei: Christus is opgekomen voor de rechten van de mens, dat heeft hem de kop gekost! Bent U daar óók toe bereid, monseigneur? De bisschop pen in Mozambique en Angola spelen de Zwijgende Kerk. Kardinaal Villot in Rome, die (dat heb ik achteraf ge hoord) mijn beslissing wel kan bil lijken, beloofde mij een spoedig ant woord. Ik had gevraagd om ofwel een duidelijke stellingname van de Kerk tegen de Portugese politiek van onder drukking en vóór het recht op vrfjheid Theo van Asten: ,,Ik voor de bevolking, ofwel een open lijke verklaring, dat het Vaticaan onze stellingname toestond. Na twee maan den had ik nóg geen reactie. Toen ben ik met mijn vier assistenten in beraad gegaan, want ik had de man nen in Mozambique beloofd, dat ik ze mijn beslissing in april bekend zou maken. Wij hielden een geheime stem ming: iedereen was vóór terugtrekking op 1 juli. Daarna heb ik alle algemeen oversten van de andere congregaties in Rome bijeengeroepen. Zij bleken praktisch unaniem ons besluit te steu nen en zij zullen binnenkort in een gezamenlijke brief tot uitdrukking brengen, dat hun mensen weliswaar in Mozambique blijven, althans voor lopig, maar onder protest!". Op 15 mei J.l. werd de zaak wereldkundig ge maakt. Theo van Asten vloog naar Mozambique en liet de bisschoppen daar weten, dat hij drie dagen beschik baar was „om er nog alles aan te doen". Er kwam geen enkele reactie. In plaats van het episcopaat reageer den de Portugese autoriteiten, name lijk met een officiële uitwijzing van de 40 Witte Paters. De paus En hoe reageerde Rome? „Gaspari is direct naar Mozambique gegaan, om op eigen houtje gehandeld". met het episcopaat de zaak te bespre ken. Toen hij terug was, zijn de gene- raal-oversten bijeen getrommeld, maar hij kwam niet met een officieel rap port. Hij liet een door de paus getekend document zien, waarin letterlijk stond: missionerende arbeid mag niet afhan kelijk worden gesteld van de onafhan kelijkheid van een volk. Wij hadden onder géén beding mogen vertrekken vanwege het heil der zielen, dat ab soluut voorrang heeft. Maar Ik vraag m(j af: hoe kan de Kerk ln Mozambi que en Angola werkelijk een „teken van het heil" zyn, als zij twee gezich ten moet hebben!". Intussen, zo stelt Theo van Aslen niet zonder voldoening vast, zyn de eerste positieve gevolgen al geboekt. De bisschop van Beira („een zeer slappe figuur") is afgetreden en ver vangen door een apostolisch admini strator. „Daarmee omzeilt Rome de bepalingen in het Concordaat, men hoeft Lissabon dan niet om toestem ming te vragen. En ze hebben Juist een van de meest open figuren be noemd, nameiyk de bisschop van Nam- pula! Die heeft op zyn beurt nu een vicaris-generaal laten kiezen door de priester^ Een man, die voor honderd procent achter ons staat!". Én zyn conclusie is: „Eigeniyk wil Rome best van dat concordaat af, maar ze durven zélf niet het risico van een diplomatiek schandaal te lopen. Daarom laat men óns het vuile werk opknappen, In de hoop, dat Portugal ooll het initiatief tot een breuk Verdeeld Tenslotte Angola, die andere Por tugese kolonie, waar nu 21 paters van de H Geest een protestbrief aan hun bisschoppen, ook Portugezen, hebben gestuurd. Theo van Asten zegt: ,,Ik ken hun generale overste, de Fransman Lecuiller, heel goed. Hij heeft mij volledig gesteund wat Mo zambique betreft. Ook ln Angola is de grote meerderheid van de priesters Portugees, de paters van de H. Geest vormen de grootste groepering. Ze heb ben daar ongeveer tweehonderd men sen zitten. Ik weet, dal twee van hun drie regionale oversten achter de re gering staan. Pater Lecuiller heeft mij meermalen verteld, dat hij niet weet wat hy doen moet. Ik heb voor die houding wel begrip. Of er onder dege nen, die de brief hebben ondertekend, ook Portugese priesters zijn, is m(J niet bekend. Er zit wél een stel Nederlan- Over het algemeen, aldus Theo van Aslen, zijn de Portugee priesters in Mozambique en Angola sterk verdeeld. „Vooral de jongere missionarissen on der hen zyn vaak nog feller tegen de valse situatie in de Kerk gekant dan wij. Maar zy krijgen geen poot aan de grond, omdat hun oversten en de bis schoppen het regiem steunen!". De so ciëteit der Witte Paters heeft daaruit nu de uiterste consequentie getrokken. „Op de bijeenkomst ln Beira zeiden verschillende confraters: waarom smij ten ze óns niet in de gevangenis? Wij zouden tenminste weten waarvóór!". Binnenkort komt in Rome de bis schoppensynode bijeen, onder leiding van de paus. Ook Theo van Asten zal erby zyn, als het hoofdthema „Ge rechtigheid In de wereld" wordt be handeld. En hy zal ervoor zorgen, dat de situatie ln Mozambique en Angola op de agenda komt. Misschien riskeert hy er zyn kop mee, maar hij wil eindeiyk óók eens duidelijkheid in blnnenkerkeiyke zaken. „Een van onze jonge pater*, l'ieler Wertz uit Kotterdum, die in Baru werkte, gaf In oktober vorig jaar een lift aan twee nonnen, die wilden gaan stemmen In de stad. Onderweg vroeg li(j argeloos, of zulke verkiezingen vol gens hen eigeniyk wel zin hadden. Daar bleef liet h(). Toen h(| na een korte vakantie In januari om een visum aan klopte In Lissabon, werd hy tegenge houden wegens staatsgevaariyke acti viteiten. Hij kreeg te horen, dat één van de Portugese nonnen hen» in Baru l»y de geheime politie had aange klaagd JAN DERIX ZOEKEN NAAR GOEDKOPERE BRANDSTOF CHESTER Het Shell Research Centrum in de Engelse ^tad Chester heeft een experimentele electrlsche auto ont wikkeld die wordt gevoed door brandstofeellen. Een sterk gewijzigde DAF 44 bleek met deze motor veel geruislozer rijden dan de meeste conventionele personenauto's, "jaar de krachtbron die op een speciale brandstof, hydra- zi"e, loopt is door de lioge prijs van de brandstof niet geschikt voor commerciële doeleinden. Brandstofcellen, die brandstof direct in electrische energie omzetten, zijn algemeen bekend uit de ruimte- vaart, waar waterstof en zuurstof als reagentia wor- dp" gebruikt. Dit soort cellen is echter zeer kostbaar, terwijl waterstof en zuurstof niet geschikt zijn voor toe- Passing in een auto. In plaats van waterstof moet een De regelapparatuur van de elektromotor die, evenals de in serie geschakelde accu's onder de motorkap is ingebouwd. De batterijen met brandstofcellen vonden een plaats in de kofferruimte goedkope brandstof worden gebruikt en in plaats van zuurstof gewone lucht. De enige brandstoffen die geschikt zijn voor de lage temperatuur-brandstofcellen die in de DAF-44 wei-den toegepast zijn het giftige en zeer dure hydrazine en methanol, maar voor deze laatste brandstof zijn de cellen nog in een stadium van ontwikkeling. De brandstofcellen werden in de auto ondergebracht in batteryen die waren gekoppeld aan normale 12 volts accu's die zorg droegen voor de opslag van energie. Daarnaast verving een electromotor de gewone benzine motor. De combinatie ontwikkelt voldoende energie voor een continue kruissnelheid van 50 km per uur, terwijl de batterijen extra vermogen leveren voor het accelereren en het rijden met hoge snelheid gedurende korte perioden. De experimentele auto leverde wat geringere prestaties dan een wagen met een benzinemotor, maar in tegen stelling tot de uitsluitend door accu's aangedreven auto's die een kleine actie-radius hebben en een lange oplaadtyd eisen, kan de brandstofcel-auto even snel en eenvoudig getankt worden als de conventionele auto. Voorlopig heeft het experiment aangetoond dat de nieuwe motor in de toekomst bruikbaar kan zyn en een auto kan opleveren die weinig geluid en geen schadelijke uitlaat gassen produceert. Wel zal dan een goedkopere brandstof noodzakelqk zyn.' (Van parlementaire redactie) DAMASCUS (AFP) Volgens radio Damascus hebben Jordaanse strydkrach- len Syrische plaatsen bij de Syrisch- .lordaanse grens beschoten. Tijdens het gevecht zouden vijf Jor daanse tanks zijn vernietigd. Aan Syrische zijde zijn geen verliezen. Het gevecht duurde ongeveer twee en een half uur. Volgens Jordanië beschoten vier Sy rische straaljagers gistermiddag de Jor daanse grensplaats Ramtha. Er vielen geen slachtoffers en van Jordaanse zijde werd de schade licht genoemd. ADVERTENTIE Nog t/m 31 augustus aan de loketten verkrijgbaar voordelig uit met NS DEN HAAG. De waarnemend voor zitter van de KVP, de Noordhollandsc Gedeputeerde Th. Laan, is vol vertrou wen over de verdere samenwerking tus sen KVP. AR en CHU. Onjuist noemt hy de bewering, als zou de IUn van de samenwerking zyn afgebroken. Integen- deel: de drie grote confessionele party en zullen elkaar in versneld tempo zoeken. „Op korte termyn moeten wy komen tot een volledige integratie van de drie partijen", aldus de heer Laan. zyn per- sooniyke mening is dal de drie partyen ruimschoots voor de volgende verkiczin- j gen samen moeten gaan. „Daarvoor zal ik me een groot voorvechter lonen". „Het zou trouwens onwaarachtig zijn om gescheiden verder te gaan. We han delen toch alle drie vanuit hetzelfde evangelie?", aldus de heer Laan. Weinig heil ziet hij in de door de KVP'er Cou- wenberg gepredikte Algemene Volks partij. „Als die er zou komen, is de politiek voor mij niet aantrekkelijk meer. Zo'n algemene partij zie ik niet zitten, ik wil een christelijke volkspartij". Voor de heer Laan moet het politiek handelen worden bepaald door „een evangelische houding". /Vis dr. Couwen- berg zegt: „De KVP heeft geen inspi ratie", dan wil hij meteen nuchter ant woorden. „Als de KVP'ers die maar hebben". Hij js ervan overtuigd dat KVP, AR en CHU nu voor een beslissende faze staan. Als het aan de waarnemend KVP- voorzitter li~t, zal de christen-democra tische volkspartij een radicale inslag krijgen. „Als men de evangelische op dracht: heb uw naasten lief als uzelf, werkelijk serieus neemt, dan zuilen de mensen offers moeten brengen. Dan ver gissen ze zich, als ze denken met een koopje klaar te komen. Als je echt radi caal wilt zijn, krijgen de mensen wel op hun donder, want dan is de hele wereld je werkterrein geworden. In 1953, zegt de heer Laan, waren we begaan met de slachtoffers van de watersnoodramp. En we wilden allemaal helpen. Maar laten we goed beseffen dat Pakistan nu dich terbij ligt dan Zeeland toen. (ADVERTENTIE) Hebt u er nog geen? Koop er dan een aan het loket. Verkrijgbaar voor jedere 65-plusser. Uw vrouw mag jonger zijn. NS-legitimatie- bewijs of pasfoto('s) en trouwboekje of paspoort meebrengen. Een jaarkaart kost f 50.- p.p., voor een echtpaar f 75.-, Driemaandskaart f 20.-, voor een echtpaar f 30.-. Vraagt u gelijk een septemberkalendertje. In september kunt u met NS op uw 65+kaart twee dagen gratis en onbeperkt door Nederland reizen. Welke dagen? Kiest u er maar twee uit: elke dinsdag, woensdag, donderdag of zaterdag in'.september is er goed voor. Hoe? Door simpelweg uw 65 kaart aan liet loket te laten afstempelen. Hekaart buiten de gratis reis dagen. De 65+reductiekaart geeft recht op reizen tegen de halve prijs van een enkele reis. Voor een opdelen van de mensen in twee politieke blokken voelt hy niets, j Hij meent dat dan aan „de anderen" onvoldoende respect wordt betoond. I Het liefst had de heer Laan gezien dat de P.v.d.A. nu weer aan de regering had deelgenomen ,.Dat had voor mij i meer voor de hand gelegen". Jammer noemt hij het dat de P.v.d.A. zich bij I voorbaat buitenspel had gezet. De heer Laan beseft terdege dat vele Jongeren de confessionele partijen de rug hebben toegekeerd. „Ze hebben niet gekregen wat ze verwacht hadden. Bij vele jonge ren constateer je echte verontrusting, maar daar hebben ze geen ruimte voor gekregen" Als het aan hem ligt, moet de vooruitstrevende politiek van de christen-democratische volkspartij bij hen weer gaan aanslaan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1971 | | pagina 5