FAMILIE
BADPLAATS
ZOUTELAHDE
ELLEC0M
0
m
vergane glorie aan
de Veluwezoom
een toeristisch bedrijf met
alle inwoners als firmanten
BEJAARDENDORP WILLEN
ZE ER VAN MAKEN
OP zo'n 80 procent van de ongeveer 350 voordeuren in het Wal-
cherense badplaatsje Zoutelande zitten blauwwitte driehoekjes
gespijkerd: „Lid VW". De mensen achter die voordeuren ver
strekken de VW elk jaar de gebruikelijke donatie. Dat doen ze
eigenlijk graag en ze hoeven er ook niet krom voor te liggen. Want ze
strijken allemaal en elk jaar een aardig centje op van het intensieve
toerisme in en rond hun dorp, dat vlak onder de duinen ligt.
Zoutelande: trekpleister voor duizenden vakantiegangers.
Bij mooi weer is het
heerlijk, maar als het
slecht is zitten we elkaar
maar aan te kijken
Zoulehnde telt ongeveer 1000 inwoners, die elk zomer
seizoen duizenden toeristen te logeren krijgen. In 1970
boekte Zoutelande niet minder dan 169.000 toeristische
overnachtingen; officieel geregistreerd. „Maar", weet
men op het gemeentehuis van Valkcnisse. „nj,en mag er
gerust van uitgaan, dat éénderde deel van de overnach-
llngen niet wordt geregistreerd. In feite heeft Zoute
lande dus zo'n 220.000 overnachtingen op zijn naam
itaan." Die cijfers vertellen, dat de 1000 Zoutelandena-
hun dorp tot één van de belangrijkste toeristencen-
in Zeeland hebben opgewerkt.
r die overnachtingen zijn hotels, motels, zomerhuis
campings en caravanterreinen beschikbaar. En
te vergeten de. eigen woningen van de inwoners
'an Zoutelande. Want er. is bijna geen Zoutelgndenaar.
lie niet bij het begin van het vakantieseizoen zijp
;oede bankstel naar de zolder sleept, daarvoor in dè
ilaats een rotanstelletje in de kamer zet, tijdelijk zijn
Intrek in een ander optrekje neemt en een bordje met
daarop „Huis (of kamers) te huur" in de voortuin of
achter het raam zet. Een fenomeen, dat men ook in
andere badplaatsen en toeristencentra ziet, maar dat
zich nergens zo nadrukkelijk manifesteert als in Zou
telande: een dorp, dat één toeristisch bedrijf is met
nagenoeg alle (volwassen) inwoners als firmanten.
„Er is hier eigenlijk geen mens, die niet in toerisme
doet", bevestigt het personeel van 't VVV-kantoortje.
„Ze beginnen allemaal in 't klein, voor de bijverdien
ste. Maar als het eenmaal draait breidt het zich snel
uit". Zoals, om maar één voorbeeld te noemen, een jaar
of wat geleden bij het echtpaar Van Maldegem. Dat
begon met een pavïljoentje op het strand, maar exploi
teert nu ook zomerhuisjes, caravans, strandhuisjes en
een cafetaria. De toeristische inkomsten stelden het
echtpaar ex-toe in staat een fraaie eigen woning te laten
bouwen. Dat huis staat er nu. En wordt in de zomer
maanden óók aan toeristen verhuurd. Mevr. Pie van
Maldegem verzucht: „Je krijgt er natuurlijk wel eens
de pest in, als je die wildvx-eémd'e toeristen in je
•nieuwe woning ziet. Maar het is nu eenmaal niet
anders hier."
„Zo is het hier gegx-oeid", beamen ze bij de VW. „Ze
doen het natuurlijk allemaal voor de centen. Maar ze
redeneren ook, dat het toerisme toch niet tegen te
houden is en het is een soort erecode gewox-den het be
drijf dan maar zo goed mogelijk uit te oefenen. Onze
mensen verlenen de toeristen veel sex-vice. Exx de
prijzen, die ze de vakantiegangers in rekening bren
gen, zijn uitzonderingen daargelaten redelijk".
Zo lijken de toeristen Nederlanders, veel Duitsers
en een handjevol Belgen er ook over te denken.
Want ze komen elk jaar met grote drommen. Wat
misschien nog belangrijker is: ze komen ook terug.
jaar na jaar en gaan dan vergenoegd en handenschud
dend rond: „Hallo, hoe staat het leven sinds vorig
jaar?" Ze komen zeker niet alle n terug, omdat de
VVV van die fraaie oorkonden uitreikt bij 10-jarige
en volgende „jubilea". Ze hebben het in Zoutelande
gewoon naar hun zin.
Zoutelande is, kortom, in de loop van de na-oorlogse
decennia een gewaardeerde familiebadplaats geworden.
Niet alleen vanwege het uitgebreide dienstbetoon,
waarmee vakantie vierende gezinnen er veelal tege
moet getreden worden. Maar ook door het fraaie en
dichtbij gelegen strand, de mooie duinen en de redelijk
aantrekkelijke omgeving. En ook, omdat ze er meestal
wel mensen tegenkomen, met wie ze tijdens vorige
vakanties „zo verdomd veel lol" beleefd hebben.
Mét de over het algemeen vrij goede accommodatie
zijn dat allemaal factoren, waartegen de nadelen van
„een vakantie in Zoutelande" en trouwens ook in
andere Zeeuwse badplaatsen het volgens de vakan
tiegangers ruimschoot moeten afleggen. Maar nadelen
zijn er. Die steken hun kop vooral op tijdens regenach
tige dagen. Een vrouw uit Geleen, met haar man en
twee kinderen voor de tiende keer op vakantie in
Zoutelande, daarover: „Als je een dag of wat de zon
hebt liggen aanbidden lijkt hetr eigenlijk niet zo erg als
het weer omslaat. Kun je een beetje afkoelen en lekker
primitief wonen en zo.
Maar na een dag of twee wil je wel weer eens uit.
Dan kunnen we gaan winkelen in Vlissingen of Mid
delburg en daar een bioscoopje of etentje pikken. Of
we kunnen de bezienswaardigheden van het eiland
Walcheren langs. Maar daar kun je niet mee bezig
blijven. Wij redden ons wel, maar voor de kinderen is
er praktisch geen vermaak".
Mevrouw Pie van Maldegem: „Ik krijg wel eens
de pee in, als ik die vreemde toeristen in mijn
nieuwe huis zie. Maar ja
Een badgast: „Bij slecht weer beginnen we ons al
gauw te vervelen hier. Dan vraag ik me wel eens af.
of dat zomerhuisje die 800 gulden nu echt waard is en
erger ik me aan een stoel, waarvan ik nog niet had
gemerkt, dat die op instorten staat". Een veelvuldige
en algemene klacht van de jongelui van pakweg
15 tot 20 jaar: „Op regenachtige dagen en op de
avonden is er voor ons maar weinig te doen en te
beleven".
De VVV, de Zoutelandenaren én de badgasten zelf doen
er niettemin het een en ander aan om vooral de
jongelui bezig te houden, en niet alleen op regendagen:
rallye's sti-andf)eesten, een stx-and-volleybaltoernooi,
voetbalwedstrijden en filmvoorstellingen.
Maar ze willen ook bij de VVV wel toege
ven, dat het onvoldoende is. „Wat we hier of ergens
anders op het eiland nodig hebben is een grote
overdekte ruimte, waarin allerlei leuke en fijne dingen
op touw kunnen worden gezet.'"
Maar: alle ergernis verdwijnt als sneeuw voor de zon,
als dat hemellichaam weer gaat schijnen. Wat niet wil
zeggen, dat er dan geen zorgen meer zijn. Reden tot
permanente zorg voor de VVV en de mensen van
Zoutelande is het overigens niet unieke verschijnsel,
dat mensen van elders flink willen verdienen aan het
toerisme in Zoutelande. „Ze zetten hier woningen e.d.
neex-, die ze voor verschrikkelijke hoge bedragen ver
huren. Dat is niet best voor de goede naam en traditie
van Zoutelande. Er zijn van die gekken onder de
toeristen, die grif betalen. Maar als het zo doorgaat zal
Zoutelande er misschien nog eens zijn nek over bre
ken." Om over de toeristen, wier vakantiegeld natuur
lijk niet onbeperkt is, maar niet te spreken.
WILLEM WOLTERS
!A
w~ Zt''t
1 5---\
-#
>rt
ELLECOM In het café-op-de-hoek
in Ellecom weten ze sinds jaren al
niet meer wat vakantiegangers zijn.
Waar vroeger de chique van ons land
enkele weken placht bij te komen van
de vermoeidheid des (zaken) levens,
daar rest thans de herinnering aan
wat geweest is. Buitenzorg, Sonnc-
vanck, Beau Séjour, Zomerlust en
Heuvelzicht zijn herinneringen gewor
den aan dit vroegere vakantiedorp,
welks naam tot ver in Europa bekend
in een hoekje van het café zit de 61-
jarige Bait, de man die 35 jaar lang
Ellecoms doden heeft begraven. „Toch
wel een vreemd beroep", zegt hij. „Je
kwam altijd wat x-aar bij de mensen
aan, hè? Ik zei dan altijd mag ik u
even vertellen die en die is overle
den. Ja, ik kan er tenslotte ook niks
Terwijl Bart met enigszins bevende
hand de eerste borrel van die dag
naar de mond tilt. zit Chris in zijn
cognacje-met te i-oeren. ,,'t Is niks
meer met al die pensions'', begint hij.
•■En de mensen hadden het er zó.
Weet u hoe dat komt? Al die mensen
gaan nou naar Spanje en Joego-Slavië,
met het vliegtuig. En in Ellecom is
niks meer te beleven. Niks meer".
Vooral vóór de eerste wereldoorlog
beleefden de 1200 inwoners van dit
Gelderse dorpje gouden jaren. Een vol
pension ..deed" toen f 4,50 of f 5,- Ar
beiders betaalden een rijksdaalder per
dag. Maar naarmate het vakantie
doorbrengen in Ellecom populairder
werd, verdwenen de rijke zakenlieden,
de rustende zeekapiteins en de rijlc
geworden planters van Nederlands
Oost-Indië. Ellecom werd langzamer-
hand een dox-p met een fagade, die
werd in stand gehouden door de
x-eusachtige „kasten" van huizen, de
vroegere pensions. Ze zijn er nog die
huizen, En in het café-op-de-hoek van
Ellecom praat men er graag over.
Vooral de ouderen houden niet op te
zeggen „hoe goed ze het in die tijd
hadden". Maar de klok van de crisis
jaren heeft die tijd onverbiddelijk
weggetikt.
Buiten raast het verkeer langs de
rijksweg Diei-en-Arnhem. Tussen de
reusachtige iepen en beuken door
schemex-en de verveloze sei-res en ver
anda's van de kolossale herenhuizen.
Dit zijn de pensions waar Ellecom
vx-oeger bekend om was. In de voor
oorlogse uitgaven van Elseviers ency
clopedie staat over dit plaatsje: „Dorp
van 1.127 inwoners in de Gelderse
gemeente Rheden, aan de Veluwezoom
en de Middachter Allee, hoofdzakelijk
bestaand van de zomerpensiongasten".
Nu staan de huizen leeg, of worden
bewoond door bejaarden. Het vroegere
hotel Brinkhorst is veranderd in een
meubeltoonzaal.
De boerse zoon van de oude kastelein
zegt: ,,'t Is nu net bouwvakantie ge
weest. Maar ik heb het niet gemerkt
in mijn zaak. 't Is dat ik de slijterij
Het verkeer rijdt thans de Brinkhorst in Ellecom voorbij in plaats van er te stoppen.
heb. Daar haal ik voor 80 procent
mijn inkomsten uit. Toerisme, meneer,
het is er niet meer in Ellecom. Dat is
afgelopen".
Aardige mensen
pension Ellinchem, thans een kinder
tehuis. Over de vroegere gasten ver
telt hij: „Aardige mensen waren dat.
Ja dat ging wel, maar het „verval"
wat wij van de gasten kregen, moest
het weekloon goedmaken".
Theodoor en de zijnen kregen in die
tijd zeventien gulden in de week.
Amsterdamse, Rotterdamse zakenlie
den waren de gasten die van Theo
door hun bittertje voor het eten kre
gen. 's Middags knapten ze een uiltje.
En later op de dag gingen ze wande
len in de bossen rondom Ellecom. On
der de pensiongasten bevonden zich
ook planters uit het voormalige Ne-
dex-lands-Indië. „Die hadden dan zo'n
zwartje bij zich", herinnert Theodoor
zich. „Een slaafje za'k maar zeggen,
och, och, die waren niks in tel, die
zwartjes, soms kx-egen ze slaag".
In café Altena op de hoek borrelen
gelijk getinte herinneringen naar bo
ven. Het waren niet alleen de goed
gesitueerden die zich een vakantie
konden permitteren in Ellecom. Aan
de overkant van de rijksweg lag
't Troelstx-a-oord. „Dat was voor de ar-
beiders", weet Bart. „En de mensen
thuis hadden ook gasten. Weet je nog,
Chris, die ouwe mevrouw Bos. Die
sliep in het schuurtje, want ze had
alle kamers voor slapers".
De kastelein-in-ruste: „Bij ons thuis
hadden ze ook gasten, voor een rijks
daalder per dag, vol pension. Dan had
je hotel de Brinkhorst, en Ellinchem
en Buitenzorg. Het waren eersteklas
families, die daar kwamen. Soms
stond er een rij van wel honderd
meter paarden en rijtuigen en één
keer in de maand kwam de muziek
uit Arnhem spelen in de muziektent
tegenover de Brinkhorst. En dan
moest de ober de weg over met de
consumpties. Want de Brinkhorst had
een hotelvergunning. Dat hadden die
anderen niet, die mochten niet langs
de weg verkopen".
Alleen de natuur
Het verleden van Ellecom is tot leven
gekomen. Theodoor Hofman vertelt
van de stoomtram, die langs de weg
liep. Later werd liet een motortram,
en weer later kwam de bus. Zelfs in
de tweede wereldoox-iog kon Ellecom
nog op een paar gasten bogen. Maar
daarna ging het hard bergafwaarts.
Veel van de grote pensions wei-den
verhuurd- aan instellingen voor be
jaardenzorg. Benvenuto werd een on-
derkomen voor Turkse gastarbeiders,
Ellinchem een kindertehuis. Troelstra-
Oord werd Avegoor en tegelijkertijd
domein van de beambten van de NVV-
bedrijfsbond. Betaald logies heeft in
Ellecom opgehouden te bestaan, „Al
leen de natuur is gebleven", zegt men
in het café.
Het laatste hotel van Ellecom was
Kleyn Bergstein. Maar de eigenaresse.
Antingh Vogel, gaat vanwe
ge de hoge (personeel) lasten de deur
op 1 september op slot doen. „Ik vind
het heel erg, en liet is een hele stap",
zegt ze. Ze had een „deal" met de
Brinkhorst. Kleyn Bergstein het hotel,
De Brinkhorst het restaurent. Volgens
mevrouw Antingh Vogel is de nood
zaak van het pension houden wegge
vallen. De plaatselijke kapper, bij wie
sexblaadjes en VVV-folders in hetzelf
de rek liggen, gelooft dat het de
drukke verkeersweg is, die de mensen
heeft afgeschrikt. Chris-aan-de-bar
geeft de schuld aan het vliegtuig dat
de mensen naar Spanje en Joego-Slavië
brengt. „Een bejaardendorp willen ze
ervan maken", ze.gt hij somber. „Ja, d'r
is hier niks meer te beleven", beaamt
Bart. „Alleen de natuur is hetzelfde
die is gebleven": klinkt het voor de
tweede keer. Zelfs Theodoor deelt in
de malaise. „Da's het vroegere bier
huis", wijst hij naar het gx-ote witte
pand naast zijn eigen bescheiden
huisje. „Da's ook gebeurd. Ach me
neer, 't is hier allemaal verlopen.
Neen, dan vroeger: toen was 't hier
heel wat gezelliger".
Het klinkt als een grafrede. Bart zou
het hem niet hebben kunnen verbete-
KLAAS GOINGA
