ROSE KENNEDY
(Wit-
Amerika's
politieke
madonna
jaar
gespleten stad
BERLIJN, OUD EN ZIEKELIJK
INTERVIEW MET
SCHRIJFSTER
VAN „ROSÉ"
im i
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1971
Rose Kennedy is Amerika's poli
tieke madonna, de moeder van
Joe, John, Rosemary, Kathleen,
Eunice, Patricia, Robert, Jean en
Edward. Nu, op 81-jarige leeftijd,
speelt ze nog steeds golf, zwemt
ze, wandelt ze 3 km per dag en zet
ze gekleed in broekpak, nog steeds
haar rijke sociale leven voort,
daarbij vele jonge internationale
schoonheden de loef afstekend.
En dat, terwijl haar oudste zoon is
Omgekomen in de oorlog, haar
oudste dochter geestelijk achter
gebleven is, haar tweede dochter
werd gedood bij een vliegtuig
ongeluk, haar tweede en derde
zoon werden vermoord. Zo'n le
vensverhaal maakt een mooi on
derwerp voor een boek. Toch is
pas kortgeleden in New York haar
eerste biografie, „Rose", ver
schenen.
'»t lusver, zegt Gail Cameron, de
nrijfster, had Rose Kennedy weer-
snd geboden aan iedere poging om
n boek over haar te schrijven,
pst was dat, omdat ze zelf een
itobiografie aan het schrijven was.
kar ze begon daar in 1938 al mee en
t is niet waarschijnlijk dat die nu
publiceerd zal worden. Ze heeft een
semde angst voor publiciteit in
il Cameron slaagde, omdat ze als
rslaggeefster van „Life" sinds 1960
over de familie Kennedy had geschre
ven en ze de clan vrij goed was gaan
kennen. „Het is allemaal bij toeval
begonnen. Iemand zou een stuk
schrijven over John maar hij werd
'ziek. Toen vroegen ze of ik wilde
gaan. Eerst zei ik nee. Ik schreef veel
liever over auteurs en over showbusi
ness dan over politiek". (Ze heeft veel
geschreven over The Beatles. Frank
Sinatra, enz.) „Ik miste bijna de
boeiendste ervaring van mijn leven".
Het idee voor het boek werd voor het
eerst geopperd nadat Gail Cameron
een artikel had voltooid over Robert
Kennedy en zijn gezin. „Bobby vond
het een goed idee en hij gaf aan, dat
de familie wel zou meewerken, maar
hij kon niet spreken namens zijn
moeder. Tenslotte heb ik een paar
maal met haar gesproken voorna
melijk om haar ervan te overtuigen,
dat het boek een goed idee was. Ik
geloof niet. dat een nauwere samen
werking iets zou hebben uitgemaakt.
Het heeft me twee jaar gekost om
het boek te schrijven, tweemaal zo
lang als de bedoeling was. Het is een
zwaar karwei geweest".
Dat klinkt niet door in het eindpro-
dukt. Het boek vertelt het verhaal
van een meisje, geboren toen haar
ouders nog net niet de hoogste sport
van de ladder hadden bereikt, dat
toevallig het mooiste en meest intelli
gente meisje in de omtrek was. Toen
ze vijf was, werd haar vader, John
Fitzgerald, kandidaat voor het Con
gres en werd de bodem gelegd voor
haar publieke carrière en haar poli
tieke scholing. Toen ze 15 was, werd
haar vader burgemeester van Boston
en gedroeg ze zich al en werd ze al
behandelS als een lid van een konink
lijke familie. Ze wenste geen geld bij
zich te dragen en tegen de trambe
stuurder zei ze: „Ik ben Rose Fitzge
rald, Wilt u me naar mijn' school
brengen?" Toen ze 16 was doopte ze
haar eerste schip.
Tegen de tijd, dat ze 24 was, was
Rose beheerst, beschaafd, bereisd en
een vooraanstaande figuur onder de
mondaine jonge Ierse katholieken van
Boston. Joe Kenney was op zijn 25e
de jongste bankdirecteur van Ameri
ka. Deze twee brachten drie senatoren
voort en de eerste katholieke presi
dent van de Verenigde Staten.
Details
„Het waren de details, die het tot zo'n
karwei hebben gemaakt", zegt Gail
Cameron. „Vooral die over haar jonge
jaren. Ze is zo oud het kostte me
dagen om alleen al aan de data te
komen van de tijd dat ze op school
zat en haar vrienden lijken nog
ouder. Ik belde ze op en dan liet ik
hen een hele tijd kletsen, voordat ik
uiteindelijk vroeg: „Op welke dagen
van de week ging u met Rose naar
dansles?" Zeventig dollar telefoonkos-
„Oog in oog was het niet veel beter,
Hoe ouder ze eruit zagen, des te
zenuwachtiger werd ik. Gelukkig ging
mijn man soms mee en als het gesprek
dan afdwaalde, kwam hij er plotseling
et is nacht van de twaalfde op de
srtiende augustus 1961 als Walter
Ibricht, de Oostduitse partijleider en
igeringschef met zijn krassende hoge
em het bevel geeft: Oost-Berlijn
loet hermetisch worden afgegrendeld!
e Westberlijners zijn, ondanks de
tannende dagen met de duizenden
>uchtelingen uit de Ost-zone, gaan
lapen. Morgen is het zóndag.
m twee uur 's nachts ratelen pant-
jrwagens naar de zonegrcns. Eenhe
en van de Volkspolizei, de nationaile
olksarmee en Kampfgruppen bezetten
e grenssectoren. Op strategische pun-
in gaan zwaar beladen posten in
telling. De 81 grensovergangen wor-
en tot slechts 12 teruggebracht. Oost-
(erlijn zit potdicht.
,n de loop van de volgende dag wordt
en angstig vermoede bewaarheid: er
:omt een grijsgrauwe betonnen muur
wars door Berlijn!
rrote betonblokken van 1.25 meter
oog en dertig centimeter dik, worden
i twee rijen naast elkaar opgesta-
eld. Dwars daarover heen komen be-
Op de voorgrond twee mannen.
Achter de voorlopige muur twee
jonge vrouwen. Toen de muur
eenmaal een feit was
werd het Westh"'
boden naar
Berli'n
N- _rd,
contact moeilijker.
tonpalen, die met prikkeldraad zijn
omwikkeld, te liggen. Op deze wijze
wordt de muur 3.60 meter hoog.
Al de volgende morgen komt Walter
Ulbricht bij zijn Truppen an der
Grenze. Genosse Ulbricht zegt, volgens
het partijblad Neues Deutschland, te
gen zijn soldaten en politiemensen:
„Het belangrijkste is dat de vrede
verzekerd is".
In de volgende dagen, weken en
maanden voltooit hij zijn betonnen
kooi. Zcstienmiljocn Oostduitsers zijn
gescheiden van hun 56 miljoen voor
malige landgenoten!
Waarom, zo vragen Oost- en West
duitsers zich af, moest die muur wor
den gebouwd? Walter Ulbricht zou op
dat moment het antwoord hebben
kunnen geven: omdat de vluchtelin
genstroom uit de DDR onvoorstelbaar
groot is geworden, waardoor de eco
nomische positie en groei ernstig ver
stoord dreigt te geraken.
Van 1949 af tot augustus 1961 zijn in
totaal- 2.691.270 mensen uit Oost-
Duitsland gevlucht. De laatste 24 uur
vóór het bouwen van de muur, doken
zelfs nog ruim 1100 mensen de grens
Ruim 3300 artsen, 1.329 tandartsen,
291 dierenartsen, 960 apothekers, 811
juristen (onder wie rechters en advo
caten), 1752 studenten, 16.724 leraren
en 17.082 ingenieurs en „Techniker"
zijn overgelopen.
De Oostduitse partij chef pakt de za
ken fors aan: 43 luidsprekers komen
op de muur te staan om Oostduitse
pi-opaganda naar het westen van de
stad te bazuinen, 189 wachttorens
die dag en nacht een dubbele bezet
ting hebben bewaken de grens, 185
waakhonden aan e'en hondex-d meter
lange lijn moeten elke „clandestiene"
grensoverganger opspox-en.
Ruim 15.000 grenssoldaten zijn intus
sen geïnstrueerd. Ze dragen geladen
machinegeweren en traangasgranaten
bij zich. Het bevel luidt: elke vlucht
poging met alle middelen verhinderen.
Dat betekent schieten! Ook op vrou
wen en kinderen. Premies worden uit
geloofd voor de man die de meeste
vluchtelingen dood of levend inle-
Vluchtpogingen
Het vluchten lijkt een onvoorstelbaar
moeilijk en levensgevaarlijk karwei.
Desondanks wor$t poging op poging
ondernomen. Talrijke mensen betalen
hun vluchtpoging met het leven, velen
worden gevangen genomen en tot ho
ge tuchthuisstraffen veroordeeld,
Aan de Bernauerstrasse zijn nog en
kele gevaarlijke vluchtkansensprin
gen uit ramen en deuren in de vang
zeilen van de Westberlijnse brand
weer. Vertwijfelde vluchtelingen
springen zelfs uit de vierde en vijfde
verdieping. Ulbricht geeft opdracht al
die deuren en vensters dicht te metse
len. Maar nóg komen Oostduitsers
aan. Ze springen desnoods van de
daken, over de muur in de vangzeilen.
Vaak is het een sprong in de dood.
Dan neemt Ulbricht het rigpureuze be
sluit alle woningen bij de muur te
slopen. Duizenden bewoners worden
verdreven. Kale plekken blijven ach-
Maar de vluchtelingen blijven komen.
Talrijke pogingen stranden, andere
gelukken. Onderaax-dse tunnels, soms
175 meteri lang en in twee weken ge-
.heppen nieuwe ontsnappings
ok een mogelijk-
Iet vernuft is groot. Een chauffeur
brengt zijn gezin, verstopt onder be
vroren vlees, in een koelwagen de
grens over. Een elektro-ingenieur
schakelt de stroom op een hoogspan
ningskabel uit, klimt in de mast en
jongeman naar zijn meisje. Korte tijd later was zelfs het huis waar zij woonde verdwenen.
tussen met een doordringend vraagje.
Hij heeft ooms van 94 die nog steeds
boeken schrijven, dus hij weet er wel
„In vele opzichten was het onvermijde
lijk, dat het boek een gunstig beeld
zou geven. Het kostte me moeite om
het gevoel te overwinnen, dat deze
vrouw al zo veel geleden heeft, dat ik
niets wilde opnemen, dat haar ook
maar zou kunnen schaden. Op een
gegeven moment wilde ik niet eens de
roddel rond haar man en Gloria
Swanson noemen. Maar eigenlijk is er
weinig kritiek op haar te leveren".
Ambitie
Drukte Rose haar kinderen niet te ver
omhoog, hoger dan zij zelf wilden?
Gail Cameron gelooft van niet: de
meeste van de kinderen gedijden goed
op de ambitie van hun moeder. Want
zonder twijfel is Rose de macht achter
de troon geweest en niet echtgenoot
Joe, zoals zovelen geloven; hij had het
veel te druk met de miljoenen binnen
te halen. Het was Rose, die haar
gezin ervan overtuigde, dat met hard
werken alles mogelijk is. Ze pompte
haar zonen vol zelfvertrouwen on pla
veide uiteindelijk hun wegen naar
Washington.
„Iedereen met wie ik gepraat heb
vindt haar geweldig; praktisch niet in
staat om iets fout te doen. Goed, ze
was streng met geld en ze betaalde
haar bedienden te weinig, maar dat
lijkt me zo'n kleinigheid. De enige
andei-e kritiek die ik nog hoorde,
kwam van Pierre Salinger, die zei
dat Rose niets afwist van politieke
vraagstukken; ze wist niet eens, waar
haar zoons voor vochten; het enige
dat ze begreep was de mechaniek van
de politiek het inzamelen van fond
sen, het winnen van stemmen".
Ik hield enige achterdocht over aan
het lezen van „Rose". Hoe kan Iemand
zo goed overweg met zoveel? Vijfen
zeventig jaar in de politiek en maar
één flater. (Dat was toen ze verslagge
vers vertelde, dat de miljoenen van de
Kennedy's hun eigen geld was, dat ze
konden uitgeven, zoals ze dat verko
zen. „Het hoort allemaal bij de cam-
pagne-business. Als je geld hebt, dan
geef je het uit om te winnen").
Soort heilige?
Een leven, beheerst door een volmaakt
dieet, volmaakte oefening, volmaakte
routine, volmaakte discipline. Wat was
ze, een soort heilige? Tenslotte heeft
ze een onwrikbaar geloof in de katho
lieke kerk, en de paus maakte haar
in 1951 tot pauselijke gravin, ter er
kenning van haar „voorbeeldig moe
derschap en vele menslievende da-
Gail Camei-on heeft soortgelijke ge
dachten. „Toen ik aan het boek begon,
was ik me ervan bewust dat Rose
diepgelovig was, maar ik dacht dat
er meer was. Er is verder niets. Haar
geloof levert het raamwerk voor haar
„Ik ben haar als een volmaakt mens
gaan zien. Truman Capote heeft haar
voor mij in het perspectief geplaatst.
Hij zei, dat ze de volmaakte persoon
in het openbaar is. Op het podium en
in ieder interview blijkt ze haar rol
zo goed geoefend te hebben, is ze zo
zeker van de precieze indruk die ze
maakt, dat het absoluut onmogelijk is
om tot haar door te dringen".
Dat heeft natuurlijk een belemmering
gevormd voor het boek. „Ik raakte zo
ontmoedigd in mijn pogingen om tot
Rose door te dringen, om voorbij het
alledaagse te komen". Toch vindt
„Life", dat Gail Cameron 'n goede pres
tatie heeft geleverd; tot Rose overle
den is, zegt de literaire criticus van
het blad, en haar dagboek openbaar
wordt gemaakt om door de wereld te
worden verslonden, is dit het beste
portret dat we van haar zullen krij
gen.
In Amerika zijn fragmenten uit hei.
boek reeds gepubliceerd in het voor
aanstaande tijdschrift „Ladles' Home
Journal"; in augustus zal het er het
boek van de maand zijn; vóór de
publicatie van de eerste oplage van
25.000 werd al aan de vierde druk
gewerkt en een pocketuitgave is niet
ver weg. Het is het karwei waard
geweest.
(Copyright The Guardian)
LINDA CHRISTMAS
kruipt over de draden naar de vrij-
Handige kleermakers imiteren Oost
duitse Vopo-unifoi-men, intimideren de
grensbewakers en ontsnappen. West
duitsers smokkelen tientallen Oost
duitse landgenoten over de grens: on
der treinwagens, in slim bedachte
schuilhoeken van de autokoffers en
soms per vliegtuig.
Zevenhonderd Vopo's geven er de brui
aan. Successievelijk ontkomen ze naar
het westen. Hun achterblijvende colle
ga's zijn nóg fanatieker. Ze schieten
op alles en iedereen. Minstens zestig
vluchtelingen worden die dagen neer
geschoten. Het werkelijke aantal zal
evenwel niet zijn te achterhalen, want
veel slachtoffers worden in Oost-
Duitsland begraven.
Familiedrama's
Intussen worden tientallen familiedra
ma's bekend. Kinderen zijn gescheiden
van hun ouders, vrouwen missen hun
mannen, broers zoeken zusters...
In het Oostduitse orgaan Neue .Justiz
wordt geschreven dat kinderen die in
Oost-Duitsland of Oost-Berlijn zijn
achter gelaten, geen toestemming
krijgen zich bij hun ouders in hel
Westen te voegen. Hondei-den kinderen
zwerven door Oost-Duitsland.
„Wij zullen voor deze kindex-en zorgen
en hen als nette, eex-zame burgers
opvoeden in overeenstemming met on
ze socialistische moraal", vertelt Neue
„Het is toch onmenselijk om deze
kinderen terug te sturen naar zulke
gewetenloze ouders. Wij zullen ze be
schermen tegen de ruwheid van het
klassesysteem in West-Duitsland."
Berlijn vandaag, tien jaren na het
bouwen van de „muur der schande",
die intussen 138 doden heeft geëist, de
stad, die niet meer hoofdstad zijn
mag. dreigt te verstikken in het va
cuüm tussen oost en west. Berlijn is
ziek met haar wankele economie.
Berlijn is vergrijsd. Jonge mensen
trekken weg, ouderen slijten hun
levensavond in alle berusting.
Het is vx-eemd, maar de intussen ont
stane ontspanning is de oost-west
verhouding maakt de Bex-lijners onze
ker. De nauwe binding met het wes
ten, die in de tijd van de koude
oorlog een levehsnoodzaak ..scheen,
isoleert de stad in een tijd van het
„geregelten Nebeneinander", zoals
Willy Brandt het eens zei.
Maar elke poging van West-Bei'lijn
dit dilemma af te wenden, brengt
haar bestaan in gevaar. Als de stad
een ovex-eenkomst met de DDR na
streeft, om op deze manier de vereen
zaming te ontlopen, riskeert zij een
conflict in het westen.
Berlijn is ongezond. Van de 17.000
industrieën en bedrijven die zij in 1938
telde, zijn nog amper 3000 over. Hel
mankeert de stad aan vaklui, sinds
door het bouwen van de muur 60.000
werknemers van hun werkgevers in
het westen afgesneden zijn.
Topmensen uit hel bedrijfsleven voe
len er niets meer voor naar Berlijn te
gaan. Dat is een soort graadmeter
voor de economische vitaliteit van
welke stad dan ook-.
De GrunewaldVillen, eens een tra
ditionele wijk voor de industriële eli
te, wordt tegenwoordig etage voor etage
De bevolkingstructuur is ongezond. Er
zijn te veel bejaarden in de stad, die
in de veel geroemde Bi'liner Luft
nog ouder zijn gworden dan elders.
Tussen Wedding en Westend leven
270.000 weduwen meer dan ergens
anders in West-Duitsland.
Froritstadmythe
De jeugd zet nu grote vraagtekens
achter de „frontstad mythe". De stu
denten gaan de straat op om te pro
testeren tegen de anti-communisti-
sehe houding van de gevestigde orde
Ze ex-geren zich aan zelfzucht en de
kleinburgerlijkheid van de Westduit-
Dit type burgers is kenmerkend vooi
de WestbexTijnex-s. Achter de pronken
de fagaden, temidden van moderne
architectuur, dreigt de voormalige
metropool te verkommeren,
En nog altijd staat er de muur; eer
toeristische attractie inmiddels. Per
dag komen 2.000 toeristen kijken naai
„hoe het was". Ze laten zich in bussen
rondrijden om Berlijn, de gespleten
stad, te bezichtigen.
Maar vooral: de muur. Met stoeltjes
en tx-appetjes wordt er over de muur
gekeken naar dat andere Duitsland,
dat met de lettex-s DDR wox-dt aange-
De toeristen verbazen zich er over dat,
terwijl het chroom voortglijdt over
de Kurfürstendamm er aan de andere
kant van de muur niet meer de voor
oorlogse Opeis rijden. Ze moeten er
kennen: Oost-Duitsland heeft zich
hersteld. Er is niet zó veel verschil
meer tussen de Westberlijnse Kurfür
stendamm en de even protserige Oost-
berlijnse Alexanderplatz. De rust in
dat stadsdeel is teruggekeerd en de
welvaart is op gang gekomen.
De Deutsche Demokratische Republik
werd het tweede economisch sterkste
land in Europa en staat* als zevende
op de wereldranglijst. Op het sport
veld, in de speelhallen of in het
zwemwater is menig DDR-sportman—
vrouw zijnhaar tegenstander uit het
vrije Westen en uit de Verenigde Sta
ten te snel af. Atleten uit de DDR
worden gevreesd!
Maar nog altijd is er de muur der
xchande. Zowel in Oost als in West-
Berlijn hebben de mensen met die
muur te leven. De nieuwe generatie
Berlijners zal niet anders weten of
het hoort zo. Maar 138 mensen
verloren daar hun leven, enkel en
alleen omdat ze hup ouders, kinderen,
vrienden of kennissen in het andexe
stadsdeel wilden bezoeken óf om vrij
te zijn,
De DDR is er, het is een gegeven.
Walter Ulbricht is er niet meer, al
thans niet als regeringschef. Anderen
hebben de macht overgenomen. Oost-
Duitsland verandex-de. De Westdultse
regeringsleider Willy Brandt bur
gemeester van West-Berlijn ten tijde
van de crisis rond de stad poogt
verbetering te brengen in de verhou
ding tussen Oost en West. Veischelde-
ne politici in West-Euroja steunen
hem in dat streven.
Maar de Oostduitse vluchtelingen vx-e-
zen een grote vrees. „Ik ben er abso
luut tegen dat Nederland de DDR
gaat erkennen", zegt een Oostduitse
student. „Men begrijpt niets van onze
situatie. Ik kan niet in een hereniging
van de beide Duitslanden geloven!"
De gevluchte kleermaker, die nu stu
deert voor „Techniker" ziet het wat
anders: „Laten er maar gerust twee
Duitslanden bestaan. Wij Duitsers,
moeten eens ophouden de wereldvrede
in gevaar te brengen. Altijd komt dat
vervloekte verleden op je af. Ik vind
het zo afschuwelijk dat er nog altijd
Duitsers ln oost zowel als west
zijn die maar niets willen Ieren van
alle ellende, die wij over de hele
wereld hebben gebracht".
BOB BIRZA
