CRISIS IN
MIDDELBAAR
ONDERWIJS
L
Van lerarenorganisaties
valt niet veel te verwachten
Leraren en hun
organisaties
~^P
Gevluchte Fedossejev
steeds groter raadsel
BEN JE 15 JAAR...
KRANTENWIJK
PAGINA 6
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 9 JULI 1971
Hoe stellen de lerarenorganisaties bij het middelbaar onderwijs zich op
tegenover de vernieuwing? Daarover gaat dit artikel. Een vorig artikel
gaf een overzicht van de stand van zaken in de discussie over de midden
school.
Het volgende artikel zal de werkelijke oorzaken van de crisis in het middel
baar onderwijs proberen te analyseren. In een laatste artikel zal worden
ingegaan op de mogelijkheden dat de crisis tot een uitbarsting komt.
Bij het voortgezet onderwijs wer
ken een kleine 70.000 leerkrachten.
Niet allen zijn uitsluitend leraar.
Vooral onder de docenten bij het
vroegere nijverheidsonderwijs zijn
er die nevenfuncties hebben. De
docenten zijn naar bevoegdheid in
gedeeld in drie graden. Bij het vwo
met uitzondering van het laatste
jaar, en bij het havo met uitzonde
ring van de laatste drie klassen
kunnen uitsluitend eerstegraads le
raren bevoegd lesgeven. In de laat
ste klas (sen) zijn ook tweedegraads
docenten bevoegd. Derdegraads do
centen werken vooral in het nijver
heidsonderwijs en het mavo.
De leraren worden behalve naar
het aantal lesuren betaald naar leef
tijd en bevoegdheidsgraad. Er ligt
wat betreft dat laatste nogal groot
onderscheid in salarisschaal tussen
eerstegraads en tweedegraads lera
ren, Er zijn plannen om het driegra-
denstelsel, ingevoerd met de mam
moetwet, te vervangen door een
tweegradenstelsel. De Eerste Kamer
heeft hierover een half jaar geleden
een motie aangenomen van de
PvdA-er Steenbergen.
Bij het vwo (atheneum, gymnasi
um), havo en mavo werkten in 1969
bijna 37.000 leraren, waarvan ruim
8.000 vrouwen. Ruim 16.000 waren
eerstegraads, bijna 7.000 tweede
graads, en ruim 12.000 derdegraads,
en iets meer dan 1.100 gaven onbe
voegd les. Bij het nijverheidsonder
wijs werkten in 1967, voordat de
veer 31.000 leerkrachten. Nieuwe
tellingen van na de mammoet wor
den no~ verricht door het CBS.
Bij uitsluitend het vwo en havo
geven volgens opgave van de lera
renorganisaties een 15.000 leraren
les. De organisatiegraad is hoog, on
geveer 90 pet.
Er zijn vier belangrijke organisa
ties: een algemene (avmo), een ka
tholieke (st. bonaventura). een chris
telijke (cvho), en het 'Genootschap
van Leraren aaan Gymnasia, Lycea
en Athenea', de oudste en meest ele
mentaire van de vier, en vooral voor
leraren klassieken het traditionele
Deze vier organisaties werken sa
men in de Raad van Leraren. Drs.
H. Michielsen is daarvan de voor
zitter. Deze raad overkoepelt dus
alleen eerste- en tweedegraads lera
ren. Mavo-leraren zitten er niet in,
wat Michielsen jammer vindt. De
mavo'ers hebben hun eigen organi
saties, voortzettingen van de organi
saties van het voormalige mulo. De
vier organisaaties van de Raad van
Leraren zijn bezig te fuseren tot
de Nederlandse Vereniging van Le
raren, een organisatie die vanwege
de confess:. >neel gebondenen drie
vleugels zal krijgen.
Behalve in de vier organisaties
van de RvL zijn er nog havo- en
vwo-leraren georganiseerd in de
ABOP (Algemene Bond van Onder
wijzend Personeel, een NVV-orga-
nisatie) en de christelijke onderwij
zersbond PCBO. Maar de betreffen-
mammoet van kracht werd, onge- de secties zijn klein van omvang.
(van onze parlementaire redaktie)
DEN HAAG Het gonst nog na in kringen
van leraren bij het voortgezet onderwijs en op
het ministerie in Den Haag. Rector Th. Hoog
bergen van het Peelland-college in Deurne, een
experimenterende scholengemeenschap, heeft
de knuppel in het hoenderhok gegooid. Hij is
voorzitter van een club van 26 rectoren in zijn
streek, en veelgevraagd spreker en actief pu
blicist, wanneer het gaat over nieuwe onder-
wijswegen. Hoogbergen heeft in een dagblad-
interview als zijn mening gegeven, dat de goede
grondgedachte van de mammoetwet inte
gratie van de verschillende schooltypen bij het
voortgezet onderwijs door middel van het vor
men van schoolgemeenschappen wordt ge
frustreerd door tegenwerkende schoolbesturen
en onderwijsorganisaties. De lerarenorganisaties
komen volgens Hoogbergen niet verder dan
rechtspositioneel en klaagzangen over overbe
lasting.
Dat was erg hard tegen het zere been. De
leraren en hun organisaties hadden toch al
veel kritiek te verduren. Vooral op het punt
middenschool worden ze gezien als dwarslig
gers. De organisaties reageerden in hun orgaan
(Weekblad voor Leraren bij vwo en havo, 4
juni): „Of rector Hoogbergen soms geen oog
had voor „de realiteit dat er thans veel docen
ten zijn, die onder de mammoet lichamelijk en
geestelijk verpletterd dreigen te worden."
Hoogbergen: „Het ontbreekt de lerarenorga
nisaties aan visie, aan inventiviteit. Natuurlijk
moeten ze voor de rechtspositie en de arbeids
voorwaarden zorgen. Maar ze houden zich wei
nig of niet bezig met onderwijskundige ver
nieuwing. Daarmee laten ze een deel van hun
taak liggen. Een vakorganisatie moet het aan
durven om een nieuwe visie op de lerarentaak
aan haar leden voor te schotelen. Ook al wordt
die daarna verworpen. Maar ze zitten vast aan
urensystemen en zaken als „volledige betrek
king". De lerarenorganisaties werken verstar-
Het ministerie van Onderwijs is het met de
onderwijskundige ideeën van Hoogbergen in
grote lijnen wel eens. Met zijn kritiek op de
gevestigde lerarenorganisaties ook wel in die
zin, dat er eens van onverdachte zijde tegen
vuur wordt gegeven.
Maar dat kunnen de ambtenaren natuurlijk
naar buiten niet laten blijken. Ze fluisteren er
alleen over binnen de muren van het departe
mentsgebouw.
de materiële belangenbehartiging zal preva
leren boven de onderwijskundige. De priori
teiten lagen formeel totnogtoe andersom. Een
verschuiving dus naar het rechtspositionele.
De Wit: ..Het is de wens van de leden" Er zit
ook het idee achter de nieuwe bond een duide
lijker vakbondsgezicht te geven. Dat betekent
dan wel dat van de huidige lerarenorganisaties
waarschijnlijk nog minder vernieuwingsdrang
verwacht moet worden.
Die vernieuwingsdrang is niet erg groot bij
de wvo en havo-organisaties. Dat valt al op bij
vluchtig doorkijken van het Weekblad voor Le
raren. Koppen spreken voor zichzelf: „Mam
moetonzekerheden", „theorie en praktijk" (die
dan natuurlijk hemelsbreed verschillen, vooral
wanneer de theorie afkomstig is van zgn. uto
pisten), „bericht uit het mammoetmoeras", „Nij
megen waarschuwt weer"
Wat dat laatste betreft: „Nijmegen" is de
Nijmeegse scholengemeenschap van rector drs.
J. Struijk. Men heeft er enthousiast allerlei
iwingen in praktijk gebracht en is nu
zó, dat de differentiatie en keuzemogelijkheid
van examenvakken al één van de grote verbe
teringen is, die de mammoet bracht, zodat in
het rijmpje toch tenminste „mag" had moeten
Vaak wordt door de leraren en hun organisa
ties de mammoetwet aangewezen als de boos
doener, of. beter gezegd, de zuinige manier
waarop de leraren er van het ministerie iets van
terecht moeten brengen. Het opjutten door de
buitenwacht met name in de richting van de
middenschool wordt daarbij door de leraren
als bijzonder hinderlijk ervaren, temeer wan
neer zij zelf de juistheid van de middenschool
richting niet (kunnen of willen) inzien.
Bonaventura-voorzitter de Wit: „De mam
moetwet is ons imperatief opgelegd. Niemand
van ons was er klaar voor. Er was geen zicht
op de toekomst, waar het naar toe zou gaan."
Citaat uit het weekblad (25 juni, pag. 1699):
„Wie moest zo nodig de mammoetwet invoeren,
terwijl duidelijk was dat daar het benodigde
geld voor ontbrak? Wij niet." Wij hebben nog
niet zeggen dat alles goed loopt. Of alle ver
nieuwing over de rug van de leraren gaat, hangt
ook van de school af. Experimenten worden op
eigen aanmelding toegestaan."
Rector Hoogbergen vindt de toon van het
weekblad negatief en zeurderig. „Men ziet het
niet meer". Voorzitter drs. H. van den Bijl- s
laardt voorzitter van de christelijke vereniging I
CVHO, sprak op de algemene vergadering van
zijn organisatie, in april jl„ over dezelfde ver-
schijnselen. Hij zag een malaise: Sommige le-
raren vluchten uit het onderwijs, anderen zijn i
moedeloos, bitter of gelaten De oorzaak zag hij j
vooral bij het ministerie, „dat roofbouw pleegt
op schoolleiders en docenten" Het beleid en de
maatregelen van het ministerie maken het on
mogelijk goed onderwijs te geven, vond hij.
Aanschoppen
Drs. H. Michielsen, voorzitter van de Raad
van Leraren: „Er is grote onzekerheid. De mid
denschool, de druk van buiten, pers, vakbewe-
Ministerie vleugellam door vermoeide leraren
structuurcommissie afgesproken dat voortaan
wat teleurgesteld door de vele moeilijkheden,
waarop men vooral doordat O. en W. te weinig
financiën geeft, stuit. „Nijmegen" is bekend
geworden door de gedegen verslaggeving van
alles wat is ondernomen, iets waar veel andere
experimenteerscholen een voorbeeld aan zou
den moeten nemen.
altijd met een getemporiseerde uitvoering te
maken. Men leze hier dan: Een uitvoering over
de ruggen van de docenten, die het slachtoffer
worden van het tekort aan geld bij de overheid.
Wachten
..Zie je wel''
Roer
om
Drs. J. de Wit, de nieuwe voorzitter van de
Kath. Lerarenvereniging (vwo-havo) St. Bona
ventura, betreurt het slechte imago dat de le
raren en vooral hun organisaties bij de buiten
wacht hebben. „We worden gezien als de „rem-
factor in vaste dienst". Dat wordt bevorderd
door het dubbele gezicht van de lerarenorga-
toejuichen als er een structuur was om zaken
als rechtspositie te ontkoppelen van het onder
wij skundige."
Het slechte imago van de lerarenorganisaties
zal nog wel slechter worden, vertelt De Wit
somber. De vier lerarenorganisaties vwo en
havo, die bezig zijn te fuseren, hebben in de
De moeilijkheden van Nijmegen worden op
een „zie-je-wel"-toon in „het weekblad" breed
uitgemeten, zoals vermoedelijk alle moeilijk
heden met mammoet en vernieuwingen die de
redactietafel bereiken. Struijk: „Ons jaarver
slag hebben we niet direkt geschreven om te
waarschuwen. Er staan ook veel positieve din
gen in. Het is heus niet zo dat alles wat met de
mammoetwet gebeurt, alleen maar negatief is.
Die kop „Nijmegen waarschuwt weer heb
ben wij ook niet verzonnen, die is van de re
dacteur van het weekblad".
Het is trouwens niet alleen het weekblad voor
Leraren dat de indruk wekt al het onderwijs
kundig nieuwe principieel negatief te benade
ren. Het volgende rijmpje op de letter „k"
stond in het Katholieke Schoolblad, het week-
orgaan van de Katholieke Onderwijzersver
eniging: „K is de keuze/van het mavopakket/
je kiest en je schuift/want het moét van de
wet". Men lette op „moet": Het is nog steeds
In een ander nummer wordt geklaagd over
de extra belasting van de docenten, omdat zij
op de veranderingen van de mammoet hele
maal niet voorbereid waren (weekblad 11 juni
1957): „Ik zit dan ook al jaren te wachten op
de duidelijke en on gereserveerde lof van rege-
rings- en andere zijde voor een docentenkorps,
dat men veelal als niet of volstrekt onvoldoen
de pedagogisch-didactisch geschoold kwalificeer
de, maar dat men zonder enige aarzeüng wel
even een onderwijshervorming in de maag
splitste, waaraan zelfs uitstekend voorbereide
mensen nog een hele toer zouden hebben. In
plaats van voortdurend tegen de docenten aan
te trappen, zou men de moeizaam met de mam
moet worstelende schare eens een hart onder
de riem moeten steken".
Als graadmeter voor de stemming onder de
leraren vwo-havo geeft het weekblad vermoe
delijk een te forste uitslag. Dat neemt echter
niet de moeilijkheden van de mammoet en de
ermee in gang gezette ontwikkeling weg. Dr.
C. Geerars, inspecteur in algemene dienst bij
het ministerie van Onderwijs: „Het weekblad
brengt zoveel mogelijk argumenten tegen de
gang van zaken naar voren. Maar ik wil ook
ging, sociologen, die op een ontzaglijke manier
tegen het onderwijs aanschoppen. En de bezui
nigingen sinds de komst van Drees. Dat maakt
de vooruitzichten niet gunstig".
Tegen deze achtergrond sturen de lerarenor
ganisaties naar een beleid met een duidelijker
vakbondsgezicht, en primair gericht op mate
riële belangenbehartiging. Maar ook zij kam
pen met de malaise. In het weekblad van 25
juni (pag. 1699) wordt geklaagd dat er nogal
wat docenten zijn, die zich lauw tonen. Zelfs
de contributiebetaling verloopt niet naar wens.
En dat terwijl „men hard bezig is het hele vwo
en havo kapot te maken. Al jaren heerst op
hoog niveau ten departemente de mening dat de
leraar van de eerste graad te duur is. Het is
dus logisch dat men naar middelen zoekt om
die kostbare figuren voor een belangrijk deel
te elimineren. De docenten als groep zien deze
harde waai'heid nog steeds niet"
De plaatselijke aktiviteiten van de afdelingen
van de lerarenorganisaties laten ook weinig van
zich horen. Dat is ook rector Hoogbergen opge
vallen. Zijn verklaring hiervan gaat echter in I
een geheel andere richting dan die van de or
ganisatie zelf. Hij vindt de organisaties niet
representatief. Er is te weinig doorstroming van
boven naar beneden binnen de organisatie. Vol
gens Hoogbergen leven de onderwijskundige
zaken niet bij de organisatietoppen. De achter
ban wordt niet geïnspireerd door het beleid
van de top. Vandaar die lauwheid.
Tips Alkmaar
en Duindigt
Op de renbaan in Alkmaar wordt
morgenavond het maximum aantal van
tien draverijen verreden. Dit aantal
van tien draverijen verreden. Dit aan-
werd bereikt na een tweetal splitsin
gen, dat door het grote aantal deelne
mers noodzakelijk bleek.
Hiervoor kwamen in aanmerking de
LUCKY LUKEIn de schaduw der boortorens
TOM MARIE'ANNGoud in de olie
Dutch Evern-prijs en de Beverwijk-
prijs. Vooral de afdelingen van de Be
verwijk-prijs met paarden van de goe
de klasse beloven uitstekende koersen
te worden. In de eerste afdelingen lijkt
ons Siem van Leeuwen met Comet Vo-
lann de beste en in de tweede afdeling
Hoot Song, die overigens veel concur
rentie zal krijgen van Fernanda D en
Maisturm. De eerste start is om 4.30
Onze voorspellingen luiden: 1. Dutch
Evern-prijs (le afd.) autostart trio Jupi
ter, Jour Buitenzorg, Imone;
2. Aardbeien-prijs autostart - Kamplko T.
Kasimir. Koentje Dartel;
Amazone-prijs
llyane, Hectc
Fransjes-prijs Gudo van Bonnl,
BHBRRB. Ixion Mars.
Flyer, Freule.
6. Mizzie Schiendler-prijs Just in Time.
7. Beverwijk-prijs autostart trio Cornet
Volann, Firmin, Herman.
8. Dutch Evern-prijs l
i oudsiders Clec
S. Poly Trek,
(Van onze correspondent)
LONDEN Het mysterie van de
overgelopen Russiche geleerde, Antoto-
le Fedossejev, heeft zich toegespitst
door de onthullingen in Helsinki van ver
trouwelijke informatie. Deze onthullin
gen zijn door officiële bronnen in Lon
den tegengesproken.
Volgens deze informaties i
i de 1
Artlos en Run Homes.
Prijs: Gay, Hyacint
Kentuckey-Prljs: Gr.
Gunnar Dear, Marzfuchs
Criterium der 4-Jarigen: Ironie, Ilina
ons op kantoor.
PAPENGRACHT 32 LEIDEN TELEFOON 0171» - 22244
kelijke naam van de geleerde niet Fe
dossejev zijn, maar Ignatiev Alexan-
drovitsj Nikitrine en hij zou het adjunct-
hoofd zijn geweest van het Russi
sche ruimtevaartprogramma onder Leo-
nide Sedov, met speciale verantwoorde
lijkheden voor electronica en gyberneti-
Verder wordt beweerd, dat hij de
grootste „vangst" van het Westen is
sinds de Amerikanen in alle stilte
Wernher von Braun uit Duitsland haal
den om het Amerikaanse ruimtevaart-
programma te leiden.
De woordvoerders van het Britse mi
nisterie van buitenlandse zaken houden
vooral vol, dat de overgelopen geleerde
een minder belangrijk wetenschappelijk
expert is, die het beste kan worden om
schreven als een hoger electronisch inge
nieur, die op geen enkele manier direct
bij het Russisch ruimtevaartprogramma
is betrokken geweest.
Waarschijnlijk op aanraden van an
dere departementen die zich nauwer
met deze zaak bezighouden, heeft het
ministerie van buitenlandse zaken een
voudig gezegd, dat er geen sprake van is
Volgens Whitehall heeft de geleerde
zéker grote verdiensten gehad op zijn
Volgens Whitehall is de geleerde ze
ker van grote verdiensten geweest op
speciaal gebied bij electronica. Een
boek. in 1962 uitgegeven in Oxfort en
getiteld „Informatie USSR" verwijst op
pagina 470 naar Fedossejev en zegt dat
hij zich heeft onderscheiden door zijn
werk met betrekking tot „krachtige
magnetronen".
Volgens de berichten uit Helsinki zou
de Russische geleerde Engeland verla
ten hebben en nu geïnstrueerd worden
door Amerikaanse experts. Dit was
nieuws voor de functionarissen in White-
Siiske en Wiske: HET BROMMENDE BRONS
hall: volgens het ministerie van bui- j
tenlandse zaken was Fedossejev nog in
Engeland. Hij was blij er te zijn en
gepast dankbaar voor het hem ver
schafte politiek asiel en hij was van
plan om er nog wel een tijdje te
blijven. Hij sprak vloeiend Engels en
hij was redelijk gelukkig met de resul
taten tot nu toe.
SCHEEPVAART
ALASKACORE 8
pen. ALCOR 7 vn Santos nr B
ALKMAAR 8 vn Houston nr
STELHOEK 8 vn Sijdneij nr I
STELSTAD 9 450 w Adelaide
ANCO NORNESS 8 vn Guaijam
dam. ARCHIMEDES 9 te Bruns
TOTELES 8 vn Matanzas nr
ARTEMIS 8 te Antwerpen,
CROWN 9 vn Hallfax nr New Yc
10 te Kuwait. BILLITON 8 te rede
nr Barcelona. CARBODRAGON 8
York nr Pascaqoula, CASTILLA
Bermuda nr Napels. CHEVRON
ATLANTIC
Curacao^ CHEVRON MA-
Perthambaii. CHIRON
EEMHAVEN
Nijstad, DIONE 9
9 te Santos, EEMLAND f
Santos. FOREST HILL 8 450 w Karachi 1
Sakai, GAASTERDIJK 8 410 z Kp Race
Wilmington. GANYMEDES 9 vn Cristobal
nr Punta Renas, GOOILAND 8 60 7, Floria-
nopolis nr Pto Alegre. GROTEDIJK
-W., HOLLANDSBRINK f
nr Fremantle. HOLLANDS-
360 z Anchorage nr China,
Rotterdam nr Cadiz, JASON 9
KAMPERDIJK 8 te Hamburg, j
9 te Port Elizabeth, KATEN-1
:e Rio Grande, KELLETIA 10 te i
v., KERMIA 8 vn Panamakan.
KOPIONELLA 9 te Curacao,;
8 te Rotterdam, KREON 8 vn
e, LELYKERK 9
BURCHT 8
KARIMATA
DRECHT 8 t
nr Mena al Ahmadi, MARATHON 8 vn
Laguaira nr Trinidad, MERNE LLOYD 9 375
zo Ceijlon nr Port Swettenham, MARON 8
vn Guanta nr Houston, MEDON in te
Piraeus verw., MERCURIUS S
bo nr Rotterdam, fi
no Pto Rico nr Cristobal. MONTFERLAND
P 9 Firusterre nr Amsterdam, MIJDRECHT
240 on° Bei ra nr Moanda-Kongo. NEASS
COURIER 8 30 o Gibraltar nr Novorossisk,
NEDER LINGE 8 vn Tahiti nr Apra, NE-
9 te rede Kuwait, NEDLLOYD
Miri. RADJA
la, SCHOUWEN 9
KERK 8 165 zzo
SINON 8 vn H
NOUTSKERK 8
SER VA AS-1
DINGEN 8 400 z Kp Race m Joegoslavië
I STATENDAM 8 vn Glengariff nr New
York. STRAAT ALGOA 7 vn l.onrenco
Marques nr Singapore, STRAAT BA LI 8 vn
HofiTvn 1' Pori s«'ettenham, STRAAT
L £2? 8 vn Poit Eli7abeth nr Kaap-
s ad. STRAAT MOZAMBIQUE 8 vn Kaap-
nr Painte Noire. STRAAT TAURANGA
«S ja nr Br'sbane, TAHAMA 8
o Mombasa nr Laplata. TARA 9 le
THUREDRECHT 7 40 c
ke. VIANA 8 vn Pto Miranda m
VITREA 8 vn New York nr
ViyiPARA 8 1020 o Bermuda
WAALEKERK 8 640 zzo Bermud
WAARDRECHT 8 te Mijralcgrc
ZUIDERKERK i
.ntigua
