f90.-
Auto hoort niet in binnenstad
De grootste
klompenmakerij
)cgon met
ening van
een
Grote voorsprong
Sebker Golkar
Breuk Spanje-
Yaticaan lijkt
voorlopig
blijvend
Woedende gevechten
rond „Springboks'5
Lekkende
gashouder in
Leeuwarden
DR. W. PREES JR(DS70):
1971;
„xAANDAG 5 JULI 1971 LEIDSE COURANT
Uit een kubieke meter hout kunnen ongeveer 50 paar klompen worden
gehaald. De klompenmakerij gebr. Van Vilsteren in Westenholte, op
steenworp afstand van Zwolle, verwerkt jaarlijks zo'n 2.250 bomen,
of wel een groot bos. Een boom levert ruwweg 1.75 m3 hout waaruit
klompen kunnen worden gemaakt. Er is veel afval bij een klompen
industrie. „We hebben speciaal een kolk gekocht om het spul in kwijt
te raken", aldus Jan v. Vilsteren. „Je kan er namelijk niets mee doen".
De tijd dat de klompenmakers een fanatieke jacht op bomen maakten
is voorbij. De populieren worden nu op grote trailers vanuit Duitsland
naar Zwolle vervoerd. Maar in de Gelderse Achterhoek bieden boeren
af en toe nog wel eens bomen via een advertentie te koop aan. Gemid
deld brengt een flinke boom 100.op, de kosten voor het rooien
en vervoer zijn voor de koper. Er is in de loop van enkele tientallen
jaren veel veranderd in de klompenmakerij, waar Van Vilsteren de
toon aangeeft voor wat ons land betreft. Niet alleen is het aantal
bedrijven drastisch ingekrompen, het handwerk is in zijn geheel ver
vangen door de machine.
Een bos voor 700.000 klompen
Wall
ZWOLLE. „Als ik op elk paar
klompen een dubbeltje zou' ver
dienen, dan had ik een gouden
business". Jan van Vilsteren, een
robuuste vijftiger met een kop
vol dik, grijs haar, leunt ontspan
nen achterover. Dan gaat hij
verder: „De jaren zestig-zeven-
scher enzestig waren goede jaren. Toen
Kie""l hebben we wat geïnvesteerd en
«>nu- gemoderniseerd. Maar op dit
ogenblik is het wat minder. De
houten klomp als schoeisel loopt
wat achteruit". Wat is er voor
nodig de grootste klompenmakerij
van Nederland te krijgen? „Aller
eerst moet je een goed produkt
maken en in de tweede plaats
rodu' heb je een enorm stuk zelfver-
hos! trouwen nodig. Trouwens zonder
mo- dat laatste kun je ook geen goed
niell .produkt maken".
Jan van Vilsteren is een van de vier
deï broers uit het gehucht Westenholte bij
1 Zwolle, die in 1934 een klompenmake-
j rij begonnen. Broer Anton was de
eerste die er brood in zag. Hij leende
awn f90,en startte. De klompen kocht hij
van thuiswerkers. Met die klompen
ging hij de boer op. Hij haalde ook
zijn drie andere broers Jan, Wim en
1 ge~ Kees in de zaak. „Mijn vader Had
n' in meer' kinderen (7) dan koeien (6),
j /.egt Jan van ilteren, waarmee hij
net wjj aangeven dat het thuis armoe
bijn- troef was vlak na de crisisjaren.
Spoedig bleek dat Anton van Vilsteren
de zaken goed had doorzien. Al gauw
begonnen ze de gekochte klompen te
bewerken (schuren en beschilderen)
trina en (logische) volgende stap
juli
geen klompen verkocht. Dat het de
klompenmakerijen lang niet altijd
voor de wind is gegaan blijkt uit
enkele getallen. In de jaren vijftig
werden ongeveer 5.000.000 klompen
gedragen, welke behoefte gedekt werd
door 300 bedrijven. Thans worden er
1.500.000 klompen op de binnenlandse
markt gesleten, die geleverd worden
door een kleine 90 bedrijven. Vooral
in 1959 legden veel klompenmakers het
bijltje erbij neer.
Wat kost een paar klompen gemid-
„Ja 't is een dure dracht. Destijds
hebben we geprobeerd de klomp bui
ten de BTW te houden, maar dat
wilde de minister niet. Maar voor dé
toekomst voorzie ik eerder minder
klompenmakers dan klompendragers.
Een klomp is namelijk niet meer
synoniem met armoede, zoals vroeger.
Thans gaan er meer klompen naar de
zelf maken.
Weer gevoelig
De klompenindustrie is een bedrijf
stak, die zeer afhankelijk is van het
weer. Bij mooi weer worden weinig of
Het maken van klompen is reeds jaren geheel gemechaniseerdMet een lintzaag
worden blokken hout uit de bomen gezaagd, waarna ze worden gemodelleerd.
Als derde faze worden de ruwe modellen uitgeboord, welke bewerking nog een
keer wordt herhaald. Daarna volgt het schuren en beschilderen. Op de foto het
uitboren van de ruwe modellen.
Drie van de broers Van Vilsteren
hun bedrijf in Zwolle. Van links
rechts: Jan, Anton en Kees van
Vilsteren. Op de achtergrond een deel
van de voorraad, waaruit de vier
gebroeders hun klompen en muilen
maken.
stad dan naar het platteland. Ons
natte landje is gewoonweg ondenk
baar zonder klompen. En het is een
gezonde dracht: ..'s Winters lekker
warm. 's zomers lekker koel".
De klompenindustrie Van Vilsteren
bij Zwolle levert het gros van zijn
zevenhonderdduizend klompen per
jaar af op de binnenlandse markt. Er
is een heel kleine export naar West-
Duitsland. Dan is er niet te vergeten
de souvenirklomp, die veel naar Ame
rika gaat. Hoewel: „We zijn onze ima
ge van een landje van molens en
klompen wat kwijtgeraakt", zegt Van
Vilsteren.
Een nieuwe tak voor de klompenin
dustrie zijn de Zweedse muilen. Vijf
jaar geleden importeerde hij uit Zwe
den de houten zool met daar overheen
een strip leer. Ook Noorwegen en
Denemarken kwamen met de schoen
klomp, Sinds vorig jaar maakt Van
Vilsteren de muil en schoenklomp
zelf.
„Het zijn nu nog maar 2.000 paar in
de week", zegt hij. t.Maar de vraag is
groot". Zo groot zelfs dat de binnen
landse markt niet eens te voorzien is.
„Laat staan dat we kunnen exporte
ren. En er zijn genoeg landen die ons
om die dingen vragen", besluit hij.
„Maar straks zullen we zeker 10.000
paar per week maken", voegt hij er
vrij gauw aan toe. De klompenindus
trie van de vier broers Van Vilsteren
blijft in het groot opereren.
Ford van moord
op neger
vrijgesproken
MELBOURNE (Reuter) In de Au
stralische stad Melbourne is de politie
zaterdag slaags geraakt met rond 3000
betogers tegen de apartheid, die de
wedstrijd van het Zuidafrikaanse
rugby-team Springboks tegen de Au
stralische club Victoria' wilden verhin
deren. Zeker twintig betogers zijn gear
resteerd. De bereden politie wist na een
vechtpartij de demonstranten te ver
drijven.
Bij het begin van de wedstrijd brak
er echter een koor van boegeroep en
géfluit en een hagel van voetzoekers en
rookbommen los van de publieke tribu
ne, waar betogers als toeschouwers bin
nen hadden weten te komen. Honder
den politiemannen probeerden de actie
binnen de perken te houden en te
voorkomen dat mensen het veld be
stormden. Ter plaatse werd een eerste-
Bochum: spoedig
nieuwe lancering
van Sojoez
BOCHUM (AFP) De directeur van
het observatorium in Bochum, professor
Heinz Kaminski, heeft verklaard dat
rekening moet worden gehouden met de
spoedige lancering van een nieuwe
kunstmaan in de Sojoez-seric.
Ondanks het tragische ongeval van
de bemanning van de Sojoez 11 zullen
volgens Kaminski de experimenten met
het ruimtestation Saljoet worden voort
gezet. Dit is wel nodig omdat de Saljoet
volgens berekeningen van het observa
torium in Bochum nog hoogstens drie
weken in een baan om de aarde kan
worden gehouden, paarna zal het ruim
testation weer binnen de aardse
dampkring komen en verbranden. In de
afgelopen tien dagen is de baan van de
Saljoet steeds lager komen te liggen. De
nieuwe Sojoez zal het ruimtestation van
nieuwe energie moeten voorzien waar
door een stabielere baan kan wordenn
gevolgd, aldus Kaminski.
hulppost ingericht, waar mensen die in
het gevecht met de politie of door wild
geworden paarden werden gewond,
werden behandeld. De betogers gooiden
knikkers en punaises onder de hoeven
van de politiepaarden.
Het Zuidafrikaanse rugby-team is tij
dens de Australische toernee voortdu
rend achtervolgd door protestacties,
voornamelijk van anti-apartheidsgroe
peringen en vakbonden. In Perth, waar
de rugbyspelers vorige week per vlieg
tuig arriveerden, waren luidruchtige
bijeenkomsten voor hun hotel en op het
wedstrijdterrein. Hun hotel was een
doelwit voor stenen en voetzoekers. Bij
een ontvangst in het stadhuis van Mel
bourne werden ze geduwd en uitge
jouwd. De Springboks hebben hun club
kostuum al verwisseld voor een gewoon
pak om zo weinig mogelijk aandacht te
trekken. In Melbourne waren ze niet in
een hotel, maar bij particulieren onder
gebracht.
Het officiële standpunt van de Au
stralische regering is dat sportlieden
niet gestraft moeten worden voor het
beleid van hun regering. Tegenstanders
van de toernee wijzen er echter op dat
Zuidafrikaanse politici de Springboks
herhaaldelijk „ambassadeurs van hun
land" hebben genoemd. Veel Australiërs
verwachten dat de voorgenomen tour
nee van een Zuidafrikaans cricketteam
in oktober wel zal worden afgelast na
de rumoerige ontvangst van de rugby
spelers.
Mgr. Simonis
draagt mis op
in Brielle
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM De bisschop van het
bisdom Rotterdam, mgr. A. J. Simonis,
zal zondag 18 juli om elf uur 's mor
gens, ter gelegenheid van het feest van
de Martelaren van Chorinchem een
pontificale mis opdragen in de Bede
vaartskerk in Brielle. De bisschop zal
tevens de preek verzorgen.
HUMBOLDT (AP) De Amerikaan
se romanschrijver - Jesse Hill Ford is
zaterdagavond vrijgesproken van moord
in de tweede graad op een jonge neger
uit Humboldt. Een uitsluitend uit man
nen bestaande jury heeft ongeveer ze
veneneenhalf uur beraadslaagd alvorens
tot deze uitspraak te komen.
Ford, een blanke uit het zuiden van
de Verenigde Sataten en schrijver van
het boek „The Liberation of Lord
Byron Jones", een boek over de raciale
onrechtvaardigheid in het zuiden, was
beschuldigd van het doodschieten in
november vorig jaar van de 21-jarige
neger-soldaat George Henry Doaks, dit
met een meisje in auto op de oprijlaan
van het landgoed van Ford.
Ford hield vol dat hij alleen maar
een waarschuwingsschot had willen los
sen om de indringers weg te krijgen
voor de politie kwam. De roman van
Ford heeft in Humboldt opschudding
verwerkt. Het thema van het boek was
het gemak waarmee een blanke straffe
loos een moord kan plegen; zolang het
slachtoffer een neger is.
ern LEEUWARDEN (ANP) In Leeu-
Im warden zijn gistermiddag grote hoe-
nan- veelheden gas ontsnapt uit de gashou
der van het gemeentelijk gasbedrijf op
bet industrieterrein. Het gas liep met
geenvee' lawaai weg, doordat een veilig-
nde_ beidsklep. die de bol voor een te grote
Dedruk moet bewaren, onklaar raakte,
de
»edL
Het defect kon pas na twee uur weer
orden hersteld. De repara.tie nam nog-
I wat tijd in beslag, omdat er een
ionteur uit Heerenveen gehaald moest
mei 'or<*en- De brandweer rukte voor alle
lekkerheid met groot materieel uit. De
Leeuwarder politie sloot het terrein
'oor het publiek af
fnrr Omdat het treinverkeer op niét al te
;rote afstand van de gashouder Leeu-
'arden binnenkomt, zijn uit voorzorg de
ireinen naar Harlingen in het station
jehouden. De passagiers werden gedur-
lende deze tijd met bussen vervoerd.
NA TET-OFFENSIEF
YS-militairen
wilden
rich mobilisatie
dei' NEW YORK (AFP) Na het uitbre-
iten hen van het Tet-offensiéf van de Viet-
ivjn kong in februari 1968 hebben de Ame
rikaanse generale staf en generaal Wil-
en Ham Westmoreland geprobeerd, presi
de dent Johnson tot afkondiging van een
t. nationale mobilisatie te bewegen. Dit
der m*ldt de New York Times zondag in de
FTet achtste aflevering van haar serie over
ige de geheime documenten van het Penta-
rtü son.
De verlangens van de militaire lei
ders hadden heftige discussies binnen
de regering tot gevolg. De president
moest overwegen het land vrijwel op
voet van oorlog te brengen terwijl er
juist steeds meer verzet kwam tegen
uitbreiding van het conflict. Uiteinde
lijk onthief Johnson generaal Westmo
reland, wiens optimistische rapporten
niet hadden gerept van de mogelijkheid
van een vijandelijk offensief, van het
opperbevel.
VERKIEZINGEN IN INDONESIË
DJAKARTA (Reuter) Het ziet er
naar uit dat de door de regering-Soe-
harto gesteunde organisatie Sekber
Golkar de Indonesische parlementsver
kiezingen gaat winnen met een grotere
voorsprong dan verwacht. In verschei
dene delen van het land heeft zij meer
dan vijftig procent van de stemmen
gekregen.
De regering lijkt verzekerd van een
absolute meerderheid in het 460 zetels
tellende parlement, ook al omdat presi
dent Soeharto na de verkiezingen hon
derd parlementsleden mag benoemen.
Landbouwschap
bepleit
vergoeding
midden-Delfland
DEN HAAG (ANP) De gewestelij
ke raad voor Zuid-Holland van het
landbouwschap heeft de Tweede-Ka
merleden schriftelijk verzocht te bevor
deren dat schadevergoeding wordt be
taald aan de agrarische werknemers
die als gevolg van de reconstructie van
Midden-Delfland hun bron van inkomen
verliezen.
Dc gewestelijke raad vindt dat een
schadevergoedingsartikel opgenomen
moet worden in de wet reconstructie
Midden-Delfland, die binnenkort in het
parlement zal worden behandeld.
Midden-Delfland, begrensd door Delft
aan de noordzijde en Schiedam-Vlaar-
dingen-Maassluis aan de Zuidzijde, zal
een belangrijke rol moeten gaan ver
vullen als open- en recreatiegebied voor
de randstad. Een groot aantal agrari
sche bedrijven zal hiervoor het veld
moeten ruimen.
Maar de leiders van de twee grootste
politieke partijen, de Islamitische Nah
datoel Oelama en de nationalistische
partij PNI. hebben beschuldigingen
geuit over geknoei met de uitslgen. Het
officiële Indonesische persbureau Anta-
ra meldde vandaag dat de Golkar, een
coalitie van functionale groepen (mili
tairen, ambtenaren, boeren enz.), in
Midden-Java 50,52 procent van de
stemmen had gekregen. In Oost-Java,
bolwerk van Golkars grootste rivaal de
Nahdatoel Oelama, verwierf het rege-
ringsblok hier en daar meer dan 60
procent, waar tegenover staat dat het
op sommige plaatsen niet verder kwam
dan 23 procent. De Golkar haalde ook
in Medan, de hoofdstad van Noord-
Sumatra, de 50 procent, aldus Antara.
Volgens de gisteravond bekendgemaakte
officiële uitslag voor Djakarta verwierf
de Golkar daar 45 procent tegen de
Nahdatoel Oelama 24 procent. Ook in
Midden-Java kwam de N. Oe. op de
tweede plaats, en wel met 22,6 pro-
(Van onze correspondent)
MADRID Een breuk tussen de Kerk
en de staat in Spanje over de benoeming
van een nieuwe bisschop van Madrid,
zal vooralsnog niet geheeld worden.
Volgens welingelichte bronnen hebben
Franco's regering en het Vaticaan dui
delijke standpunten ingenomen, die ze
niet willen laten varen.
De crisis begon onmiddellijk na de
dood van de aartsbisschop van Madrid,
mgr. Morcillo een maand geleden. Vol
gens het concordaat tussen Madrid en
Rome heeft het Spaanse staatshoofd het
recht om alle Spaanse bisschoppen te
benoemen. Franco's voor de hand lig
gende keus was de hulpbisschop van
Madrid, mgr. Jose Guerra Campos, een
ultraconservatief. Maar als subriele zet
om deze rechtse overname van Spanjes
politiek belangrijkste religieuze post
ongedaan te maken, stelde de paus snel
de primaat van Spanje, kardinaal Enri
que y Tarancon, een gematigde figuur,
aan als apostolisch bestuurder. Dit was
niet in strijd met het concordaat. Het
betekent slechts, dat de primaat de
leiding over het Madrileense diocees
heeft totdat de nieuwe bisschop is geko
zen; iets dat heel lang kan worden uit
gesteld.
Onofficiële berichten melden, dat de
regering dit weekend een lijst met drie
kandidaten heeft overgelegd. Deze zijn:
mgr. Guerra Campos, mgr. Jose Maria
Garcia Lahiguera, de aartsbisschop van
Valencia en de bisschop van Teruel,
mgr. Juan Ricote Alonso.
Allen zijn hoogst waarschijnlijk vóór
het regime-Franco en Ultraconservatief.
Ook het Vaticaan heeft drie kandidaten
genoepid. De eerste is de aartsbisschop
van Granada, mgr. emilio Benavent
Escuin, bekend om zijn liberale ideeën
en zijn uitgesproken kritiek op de rege
ring ten aanzien van een demonstratie
van stakers in Granada vorig jaar juli,
waarbij drie arbeiders door de politie
werden doodgeschoten. De tweede is de
bisschop van Cartagena-Murcia, mgr.
Miguel Roca Cabamellas, die in een
appartement in Murcia woont, na zijn
historische bisschoppelijke paleis te
(Van o
parlementaire redactie)
DEN HAAG Op de zaterdag gehouden partij
raadsvergadering van DS'70 heeft dr. W. Drees jr.,
de nieuwe minister van Verkeer en Waterstaat,
gezegd dat het openbare vervoer ruime aandacht
zal moeten hebben. De auto is volgens hem alleen
geschikt voor selectief gebruik, niet voor de binnen
stad, niet voor massaal woon-werkverkeer. Het ka
binet-Biesheuvel, aldus dr. Drees, is dat van de
nieuwe aanpak. Veel van het bestaande zal kritisch
worden bezien, er zal met energie aan de toekomst
worden gewerkt. Hij noemde hierbij vraagstukken
als de overbevolking, het aantrekken van buiten
landse arbeiders en de noodzaak om de groei van
Het had volgens dr. Drees weinig zin nu al opge
wonden te raken over bezuinigingsmaatregelen, die
in een nota van het ministerie van Financiën zijn
opgesomd. Elk jaar wordt zo'n nota gemaakt, het is
geen stuk van het kabinet-De Jong. Wat er aan
afspraken is gemaakt, is bekend. Als de nieuwe
ministers op hun terreinen met voorstellen komen,
is er nog tijd genoeg om te reageren, aldus de heer
De nieuwe fractievoorzitter, de heer Berger, zei dat
op basis van het regeerakkoord niemand het recht
heeft het kabinet-iesheuBvel „rechts" te noemen.
Jhr. mr. De Brauw, de nieuwe minister voor het
Wetenschapsbeleid, zei wat ongerust te zijn gewor
den door de berichten over mogelijke bezuinigingen.
Een gesprek met mr. Biesheuvel, zaterdag in diens
huis in Aerdenhout,had hem gerustgesteld. Grotere
groepen jongeren zullen hoger onderwijs moeten
kunnen genieten. Maar de maatschappelijke verspil
ling moet worden tegengegaan. In het wetenschap
pelijk onderwijs zullen, bij minder doublures, grote
re vrijheden worden gelaten dan nu het geval is,
aldus mr. De Brauw.
Vanuit de vergadering werd kritiek geuit op de
benoeming van drs. Udink (CHU) tot minister van
Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. „De
slechts mogelijke keuze", zo werd gezegd.
hebben verkocht, teneinde zich aan so
ciaal welzijnswerk te kunnen wijden.
Tenslotte mgr. Romero de Lema, bis
schop van Xavila, een progressieve fi
guur die herhaaldelijk heeft aange
drongen op de scheiding van de Kerk
en de staat.
De twee groepen kandidaten zijn dui
delijk tegenstrijdig en de impasse zal
waarschijnlijk voorlopig niet doorbro
ken worden. Het is een breuk, die ook
het groeiende confict binnen de Katho
lieke Kerk in Spanje weergeeft.
Veel geestelijken nemen aanstoot aan
hun privileges en eisen de vernietiging
of tenminste een complete herziening
van het bestaande concordaat. Naar
schatting veertig priesters zitten cel
straffen uit voor steun aan hun paro
chianen, onder wie socialistische arbei
ders en Baskische seperatisten, en voor
veronderstelde anti-regime-actlviteiten.
Vreemd genoeg heeft de vroeger zo
star-rechtse Spaanse hiërarchie menig
maal steun verleend aan de rebelleren
de geestelijken.
(Copyright The Guardian)
Verruiming huur-
harmonisatie
DEN HAAG (ANP) Vanaf 1 juli
kunnen ook bewoners van bepaalde
vóór 1960 gebouwde woningen voor
aanvullende huursubsidie in aanmer
king komen. Het gaat hierbij, aldus een
mededeling van bet Ministerie van
Volkshuisvesting en Ruimtelijke Orde
ning, om woningen waarvan de huur
prijs. in het kader van de huurharmo-
nisatie, met een hoger percentage is
verhoogd dan dat van de verplichte
jaarlijkse huurverhoging (voor 1971 ze
ven procent en voor volgende jaren zes
procent).
Voor de aanvullende huursubsidie ko
men zij in aanmerking, die een belast
baar jaarinkomen lager dan f 17.000
hebben en hiervan meer dan een zesde
of eenzevende deel pan huur betalen.
Minister Schut had deze verruiming van
de regeling voor aanvullende huursub
sidie toegezegd bij de parlementaire
behandeling van het wetsontwerp inza
ke de huurharmonisatie.
Weer treinramp
in Engeland
SURBITON (AP) Een passagiers-
trein bestaande uit acht wagons is
gisterochtend achterop een ontspoorde
goederentrein ingereden in de histori
sch bekende Londense voorstad Surbi-
ton, twintig kilometer ten zuiden van
de Engelse hoofdstad.
Zes wagons vlogen uit de rails.
De trein was op weg van Waterloo
Station in Londen naar Portsmouth. Dc
goederentrein was tot stilstand geko
men nadat de lokomotief was ontspoord.
De bestuurder van de sneltrein is ern
stig gewond. Enige passagiers raakten
licht gewond. Een van de wagons vloog
in brand, maar de passagiers konden
tijdig naar buiten komen.
