MARTINAIR
DE
REDDENDE
ENGEL
Vliegend circus „Uit en Thuis" 10 jaar in de wolken
.FELLOWSHIP'
WORDT
DINSDAG
VLIEGENDE
.HENRI
DUNANT"
SCHIPHOL Dinsdag aanstaande beleeft het Rode Kruis een
eigentydse variant op de traditionele vaarten voor invaliden aan
boord van de Henri Dunant. Dan gaan 3G speciaal uitgezochte
chronische patiënten cn gehandicapten per Fellowship een snoep-
vluchtje maken naar de Engelse badplaats Bournemouth eten
tje, rondrit, ontvangst incluis. Het is een presentje van het char-
terbdryf Martinair Holland, dat tijdens de actie „Ship Ahoy" ten
bate van een nieuw hospitaalvaartuig de belofte deed deze gulle
geste jaarlyks te zullen herhalen.
De eerste volgende Henri Dunant zal overigens onder een andere
naam de lucht ingaan. Tot nu toe werd de Fellowship van Martin-
air kortweg genoemd bü zü" registratie, PU-MAT, maar dinsdag
gaat hy officieel „Prinses Margriet" heten. De naamgeefster zelf
verricht de doopplechtigheid en gaat vervolgens aan boord als een
van de zestien helpsters die de dag voor de invaliden (het meren
deel heeft nooit gevlogen noch gedroomd dat het er ooit van zo»
komen) te veraangenamen en begrijpelijke spanningen glad te
strijken.
Het beeld van menige ramp, waar Martinair bij betrokken wordt:
vliegtuigen vertrokken met hulpgoederen keren terug met slacht
offers. Hier van de aardbevingsramp in Peru.
Martinair laat zijn gastvrouwen de maaltijden in vliegende vaart in
een nieuwe wegwerpverpakking uitreiken. Dit jaar zitten naar schat
ting 240.000 Nederlanders bij Martinair „aan tafel".
Martinair zelf vaardigt voor dat doel
drie stewardessen af die medisch ge-
:hoold zijn. Zo iets is voor het char-
■rbedrijf een peuleschil. Bij het korps
47 vaste en 107 seizoen gastvrou-
die naar het modern belijnde
met de meest uiteenlopende speciali
saties. Dat heeft niets met toeval te
maken. Martinair ontplooit zeer uit
eenlopende activiteiten en vervoert
ruime kader een grote
verscheidenheid aan passagiers.
Het vervoer van zieken bijvoorbeeld
i dat dinsdag plaatsvindt, is niets
bijzonders. Toen vorig jaar tientallen
.■htoffertjes van de aardbeving in
u van Madrid naar Nederland
moesten worden overgevlogen, was de
fellowship omgetoverd tot een com
pleet hospitaalvliegtuig. Hetzelfde gold
toen een DC-9 de gewonden ging op
halen die bij Sevilla met een bus van
Euro Tours waren verongelukt. Flexi
biliteit is het woord dat in het voca
bulaire van de chartervaart, waar
men geen alfabethische volgorde
kent, helemaal voorop komt.
Om bij de stewardessen te blijven:
de koning van Maleisië huurde vlieg
tuigen bij Martinair voor zijn statie-
bezoek aan Teheran, Bonn en later
Korea. Het kon zo gek niet gaan of er
kwam een gastvrouw die de door
luchtige passagier in het Maleis kon
begroeten en anderszins te woord
staan. Bij supportersvluchten aan
staande woensdag verscheept Martin
air er per luchtbrug weer even dui
zend naar Glasgow en terug voor de
cupworsteling tussen Celtic en Ajax
komt weer iets anders om de hoek
kijken. Dan zijn meisjes geboden die
iets weten over voetbal in het alge
meen en die in het bijzonder mee
kunnen dwepen over Cruyff en zijn
Ajax. Moeten er zeelieden worden op
gehaald die zijn gestrand of worden
afgelost? De stewardessen aan boord
van dergelijke vluchten dienen tegen
een gebbetje te kunnen, niet in blozen
uit te barsten bij de eerste krachtterm
of het eerste gepekelde compliment,
en de discipline aan boord in de hand
te houden.
Dan zijn er de grote transatlantische
vluchten van emigrantenouders naai
de Verenigde Staten. Canada en te
genwoordig ook Australië. Deze cate
gorie passagiers heeft meestal nooit
eerder gevlogen, spreekt zijn talen
niet, is nerveus en gespannen. Ze
heeft een speciale opvang nodig, ook
buiten het vliegtuig. De stewardessen
van Martinair moeten geduldig en
vriendelijk die begeleiding kunnen
geven. Tenslotte valt Martinair meer
en meer in voor alle grote lijndienst
maatschappijen van West-Europa,
wanneer die om welke reden dan ook
(technische storingen, vertraagde afle
vering van nieuwe toestellen, tegen
vallers bij de onderhoudsbeurten) met
een tekort aan vliegtuigen kampen.
Dan moeten de stewardessen in staat
zijn de gesmeerde verzorging te leve
ren, waaraan de verwende lijndienst
passagiers gewend zijn.
Telkens weer dienen de gastvrouwen
van .Martinair zich aan te kunnen
passen aan een andere sfeer aan
boord. Corsicanen die van het Franse
vasteland worden overgevlogen naar
hun woonplaatsen teneinde daar deel
te kunnen nemen aan de gemeente
raadsverkiezingen (het gebeurde vori
ge week) vergen een totaal andere
aanpak dan een olympische ploeg
en beiden komen voor in het lijvige
gastenboek van een charterbedrijf.
waar wisseling van sfeer een der op
vallendste kenmerken is.
Ook op het gebied van vrachtvervoer
valt Martinair steeds vaker "in voor in
de knoei geraakte lijndienstmaat
schappijen. Het bedrijf is geworden
tot een wegenwacht in de lucht, een
probleemoplosser die ervoor zorgt al
tijd wel een oplossing te vinden. Vorig
jaar ontplofte de motor van een DC-9
van de KLM. Reeds de volgende dag
vulde Marfcinair het gevallen gat.
Spectaculaire klussen
Daarnaast zijn er uiteraard de specta
culaire, bijzondere klussen op het ter
rein van de eigen charters. Cement en
chemicaliën worden naar onherberg
zame oorden gebracht om oliebranden
te blussen. Afsluiters voor pijpleidin
gen worden in woestijnen aan de
grond gezet. Vroeger achtte men
luchttransport van deze gigantische
installaties op grond van hun,omvang
onmogelijk. De deskundigen van het
bureau Vliegtechnische Zaken van
Martinair in de rol van reddende
engel: bij de overstromingen in
Pakistan worden hulpgoederen
gelost.
Martinair sloegen echter aan het cij
feren, vonden een oplossing en legden
aldus een interessante markt open.
Dekens en medicamenten gingen naar
Peru; hulpgoederen naar de slachtof
fers van de burgeroorlog in Jordanië.
Er werden reddingsvluchten uitge
voerd naar Biafra en naar het wa
tersnood gebied in Oost-Pakistan. De
wereld kan niet in brand staan of
geschokt worden door een ramp of de
vliegtuigen van Martinair snellen als
reddende engelen toe.
Daarnaast zijn er ook hele curieuze
vrachten. Achtendertig ton kaarsen,
kandelaars, enveloppen en rolletjes
was naar Oeganda bijvoorbeeld. Het
mysterie werd opgelost toen bleek dat
deze materialen nodig waren bij de
verkiezingen in dit land, waar slechts
zeer .weinigen kunnen schrijven, maar
waar een vingerafdruk even rechts
geldig is als overal ter wereld. Ook
ontwikkelingshulp echter op een an
der niveau: het transport van zeshon
derd vaarzen en twintig stieren naar
Afrikaanse landen; het vervoer van
180.000 eendagskuikens naar achter
gebleven staten rondom de Middel
landse Zee.
De sleutel tot de unieke flexabiliteit
die Martinair in zijn bedrijvigheden
aan de dag legi, vindt men in de
welbewuste keuze van de toestellen
waaruit de vloot is samengesteld. Drie
machines van het type DC-8 met een
capaciteit van 180 passagiers. Vier
verlengde DC-9's met 110 stoelen. Een
Fellowship met een capaciteit van 65
passagiers en een Convair met 56
stoelen. Totaal geïnvesteerd vermogen
140 miljoen.
Vakantievluchten
In de vijf maanden van het zomersei
zoen heeft deze gevleugelde vloot em
plooi genoeg, want Martinair dankt
zijn faam en bekendheid toch vooral
aan zijn vakantievluchten op IT-basis.
Dit jaar verwacht het bedrijf met een
luchtbrug van meer dan tweeduizend
vluchten 240.000 Nederlanders naar de
zon te zullen brengen. In de spits-
weekends betekent dit meer dan vijf
tig vluchten. De overige zeven maan
den echter moet er ook geld worden
verdiend en daar zit hem de kneep.
Martinair heeft het probleem conse
quent opgelost door zijn vliegtuigen
even flexibel te maken als zijn com-
ifhankf
kome
DEN HAAG This is the continuing
ndére kry 0f Matry B. Beiten en haar
'liegende circus „Uit en Thuis". Zelf-
reizende Mary, die vandaag
Haagse gebouw „Op Gouden Wieken"
L 'midden van getrouwen, loempia's
atc-babi en veel droog kokende rijst
et feit gaat herdenken, dat ze tien
ar geleden een hoogdravend idee
heeft gekregen. Op 20 maart 1961
een spijker vol hartzeer op de
werd door haar opgericht een
belangenvereniging, die de heilloze
doof tussen Indische Nederlanders in
onze moerasdelta en hun uitgezwerm-
kinderen in het buitenland hoopte
overbruggen. Na eindeloos onder
handelen met tientallen luchtvaart
maatschappijen werd enige maanden
later het eerste chartervliegtuig ge
huurd, dat volgepakt met oude sobats
Canada vloog. De eerste pijler
'an Mary B's „luchtbrug der gelukki-
hereniging" was daarmee
eworden.
Waarom „Uit en Thuis?" In haar
antwoording van tien jaar lief en leed
Khreef ze: „Bij de oprichting
vereniging gingen mijn gedachten in
bijzonder uit naar de gerepatri-
eerden uit het oude Indië. Deze
hadden het in de beginjaren bijzonder
waar. Na de oorlogs- en kampjaren
'n Indië volgde eerst een onvrijwillige
verhuizing naar Nederland met alle
daaraan verbonden moelijkheden
aanpassing. Er was voor hen echter
vén troost: er zou in het tweede
derland in elk geval een gezinshereni-
®lng plaatsvinden. Helaas duurde de
ze hereniging voor velen slechts kort.
Ou ruimte te maken in dit overvolle
~~d was emigreren naar andere lan-
1 een noodzakelijke oplossing, die
door de regering met alle kracht
'oanciele - steun gepropageerd werd.
jenden pakten daarop hun koffers
"ker in en vertrokken: tienduizenden
«aar het beloofde land van Californië,
duizenden naar Canada. Ik hoor nog
de wanhoopskreten van de bedroefde
achterblijvers: „zal ik ze ooit terug
zien?". Dit was voor mij het startsein
om er iets aan te gaan doen".
Teer porcelein
De daad. die Mary Beiten bij haar
gegeven woord voegde was „Uit en
Thuis", die nu elk jaar duizenden
ouders en hun kinderen vliegensvlug
herenigt. Stokoude grootmoeders, die
alleen een mond vol sappig Maleis
spreken, krijgen van de voorzitster
een bord voor de buik met de over-
diudelijke tekst: „I don't speak
Englisch. My destination is Winnipeg".
„Een voortreffelijke oplossing", heeft
Mary Beiten persoonlijk achterhaald,
„onze oudjes gaan op de vliegvelden
van hand tot hand en worden door de
douane als het teerste porcelein be
handeld. We hebben ook eens een
allerliefst grootmoedertje vervoerd,
dat haar geld en juwelen zichtbaar
tussen haar borsten in de sarong had
gestopt. Ik zei: „maar mijn lieve moe
der, wat doe je nou. Als de douane je
straks zo ziet. dan krijg je moeilijkhe
den." Ze keek me wijs glimlachend
aan en riep: „Adoe. De douane heeft
geen belangstelling voor de borsten
van een oude vrouw".
Glimmende buik
„Uit en Thuis", die dit jubileumjaar
tegen scherp gecalculeerde tarieven
vluchten verzorgt naar New York, Los
Angeles. Toronto, Calgary, Vancouver
en Djakarta, heeft inmiddels al een
onverwacht „geschenk" gekregen: de
Rijks Luchtvaart Dienst kondigdè per
telefoon aan, dat het wel uit, maar
niet thuis moest zijn met de succes
volle chartervluchten van de vereni
ging. Reden: er wordt gebruik ge
maakt van de aanlokkelijke aanbie
dingen van buitenlandse maatschap
pijen, die voor vele honderden guldens
goedkoper vliegen dan de KLM. Én
aangezien Rijks Luchtvaart Dienst en
KLM vier handen op de ene glimmen
de buik van onze nationale luchtvloot
laten rusten, heeft een officiële ban
vloek „Uit en Thuis", getroffen.
„Een vervelende en onbegrijpelijke
zaak", is het eerste commentaar van
een duidelijk verontruste Mary Bei
ten, „de heren van de KLM weten
- bliksems goed, dat wij er niet over
zouden denken om met andere maat
schappijen te vliegen, als er een re
delijke mogelijkheid was om met de
KLM een contract af te sluiten. Mijn
sympathie voor deze maatschappij is
groot genoeg om elke positieve oplos
sing te accepteren. Waar het ons ech
ter op de eerste plaats om gaat is, dat
we de honderden mensen, die soms
jaren en jaren sparen voor een vlieg
reis naar de kinderen, zo voordelig
mogelijk vervoeren. Als „Uit en
Thuis" gedwongen zou worden om de
tarieven van de KLM te accepteren,
dan zou een groot deel van onze leden
noodgedwongen moeten besluiten om
thuis te blijven. Ik beschouw dat als
een groot onrecht tegenover een
groep, die in het verleden toch al
buitensporig zwaar getroffen is".
Vederlicht
In afwachting van verdere officiële
stappen, die de luchtvaartautoriteiten
van ons land mogelijkerwijs tegenover
haar vereniging zal nemen, blijft
Mary Beiten voorlopig een bar opti
mistische doordouwster. Ze is ervan
overtuigd, dat ze voor een goede zaak
vecht en dat maakt de strijd veder
licht. In haar woonstad Den Haag
(„Mijn hüis ligt recht tegenover dal
van de oude heer Drees. Ik hoop wel
dat hij nog even blijft, want hij geeft
machtig veel cachet aan onze straat")
leven alleen reeds 60.000 Indisthe Ne
derlanders, die haar hebben leren
kennen als een charmante, taai vol
houdende ombudsvrouw van de ont
heemden. Ze denkt er dan ook niet
aan om deze mensen in de steek te
Wat haar zelf betreft: ze noemt zich
zelf een repeterend gelukskind en il
lustreert dit aan de hand van de
volgende feiten: in 1946 kwam ze na
41 maanden Jappenkamp als één van
de eerste repatrianten naar Neder
land. In de vooroorlogse jaren had ze
als dochter van een suikerlord uit
Bondowoso een zorgeloos leven geleid.
„Je weet wel. alles kon en niets was
onmogelijk. Ik was in Indië de eerste
vrouw, die aan een autorace meedeed
Het was een rit van 1100 kilometer
.REPATRIANTEN
HEBBEN
NIET GENOEG AAN
EEN HART
VOL
MET HEIMWEE"
van Soerabaja naar Batavia en ik deed
er in mijn Fordje precies 21 uur over
Het was een onmogelijke auto, een
soort w.c. op wielen, maar het grote
voordeel was, dat ie niet van ophou
den wist.
Dolle Mina
Ik mag veronderstellen, dat ik in die
jaren een branie-achtig meisje ben
geweest. Het typy Dolle Mina, zullen
we maar zeggen. Daarom kan ik al
leen maar lachen, als ik de ouderen
nu hoor verzuchten: „die jeugd van
tegenwoordig leeft maar raak". Dan
denk ik: „In mijn tijd was het al niel
anders". Ik maakte in 1922 de eerstc-
vlucht mee van Batavia naar Singa
pore. Er was in die tijd geen vrouw
die er over peinsde om in zo'n grieze
lige machine vol touwtjes en linnen
lappen te stappen. Maar ik moesl
weer zo nodig. Ik ben nooit een lucht-
heldin geweest en dat heb ik tijdens
die vlucht ook goed geweten. Het was
een verschrikkelijke reis, die van de
ene luchtzak naar de andere voerde
Ik drufde niet eens uit het raam te
kijken, want van de eerste de beste
wolk was ik al doodziek geworden.
Toen ik spierwit en met een voor
hoofd vol zweetdruppels in Singapore
aankwam, stond er een batterij ver
slaggevers en fotografen op ons te
wachten. Het was een propaganda-
vlucht en ik moest dus wel kraaien,
dat het een verrukkelijke vlucht was
geweest. Ik heb zelfs nog geroepen,
dat iedereen die sensatie maar eens
gauw moest meemaken. Later heb ik
ook nog een prachtig verslag voor de
krant gemaakt. Het was je reinste
journalistieke verlakkerij".
Snelle dood
In Den Haag, waar ze twee van haar
vijf kinderen 'na zes jaar scheiding
weer terugvond, liep Mary Beiten
spontaan over van bewondering voor
de Nederlandse huisvrouwen. „Ik zag
ze overal om me heen werken en ik
weet nog, dat ik dacht: hoe houden zc
dat vol. Baboe, kokkie, tuinman, kin
dermeid en wasmeid tegelijk zijn en
dan ook nog tijd over houden voor de
grote schoonmaak. Mijn hemel, daar
had ik in Indië zes bedienden voor. Ik
herinner me ook nog, dat ik me de
eerste dagen doodongelukkig voelde.
We hadden met veel protectie een
etagewoning gekregen en bij het zien
van die eindeloze trap dacht ik alleen:
„Mary, dat wordt je snelle dood. Want
ik wist nauwelijks, wat een trap was.
Alles in Indië gebeurde immers ge
lijkvloers.
merciële en technische apparaat.
Twee van de drie DC-8's kunnen in
de tijd van zes uur omgebouwd wor
den tot complete vrachtvliegtuigen en
dan 38 ton de lucht in tillen. Drie van
de vier DC-9's vergen minder dan een
uur voor een volledige metamorfose
tot vrachtmachine en hebben dan een
capaciteit van 14 ton. Anders gezegd:
zijn er geen passagiers, dan kan de
vrachtmarkt worden afgestroopt of
kan de vrachtcapaciteit van Martinair
ten dienste worden gesteld van krap
zittende lijndienstmaatschappijen. Dit
laatste gebeurt bijvoorbeeld al twee
.winters lang ten bate van de Franse
UTA en de Britse BEA, die 's winters
hun machines de grote inspectiebeurt
geven maar dank zij Martinair toch
volop in de lucht blijven.
Zo groot is de flexibiliteit van Martin-
airs chartervloot dat er in een en
hetzelfde vliegtuig een combinatie kan
worden geschapen van passagierscom-
fort en vrachtcapaciteit. Een dergelij
ke combi-uitvoering brengt een zeer
gevarieerde klantenkring binnen het
bereik van het bedrijf: bergingsploe-
gen die hun materiaal graag met het-
ZATERDAG 20 MAART 1971
zelfde toestel vervoeren; ruiters die
zich voor internationale wedstrijden
verplaatsen en bij voorkeur hun eigen
paard verzorgen, roeiteams met hun
boten, vrijwilligersploegen met hun
Landrovers en andere uitrusting
alles kan.
Ook luchtolifant?
Het principe van Martinairdirecteur,
tevens grondvester van het bedrijf.
Martin Schroder en het gehiem
achter zijn succes: „Niet concurreren
met de lijndienstmaatschappijen, maar
zorgen voor een zinvolle aanvulling
en een harmonieus samenspel". De
toekomst? Men verwacht binnen en-
kfele jaren een omzet van 85 miljoen
gulden, waarvan 55 miljoen zal wor
den gerealiseerd in de IT-vluchten en
het transatlantische vervoer en 30
miljoen in incidentele vluchten. Is er
binnen dit perspectief plaats voor een
jumbojet? Per slot van rekening komt
zo'n luchtolifant op een investering
van 90 miljoen gulden te staan die
leg je niet zo maar op tafel. Deson
danks acht men bij Martinair de tijd
dat de jumbo zijn intrede zal doen in
de chartervaart, zeer nabij. Men is
voorts bezig met een gedetailleerde
economische studie van de DC-10, die
een capaciteit zal hebben van meer
dan 350 passagiers ofwel 71.000 kilo
vracht want ook hier zal de sleutel
tot commercieel succes bij de om-
bouwbare versie gezocht moeten wor
den. De resultaten zullen binnenkort
worden voorgelegd aan de raad van
commissarissen, die de beslissing
Hoe de uitslag ook wordt, de charter
vaart zal op de duur het jumbotijd
perk niet kunnen omzeilen. De ont
wikkelingen op het gebied van
vrachttransport bij Mgrtinair zijn
spectaculair: in enkele maanden een
groei van meer dan honderd procent.
Los daarvan hoopt de snelle evolutie
van het vakantietransport tot vooruit
zien. Hier beweegt de toename zich
jaarlijks tussen de 25 en 40 procent,
sterk geconcentreerd op bepaalde be
stemmingen en maanden. Het lucht
ruim boven trekpleisters als Palma
en Malaga begint verdacht vol te ra
ken. De jumbo met zijn kolossale ca
paciteit zou of een raad van com
missarissen nu wil of niet wel eens
het enige zinnige alternatief kunnen
PIET SNOEREN
Mary Brückel-Beiten: ombudsvrouw van de Indische-Nederlanders.
Achteraf is het voor mij allemaal
meegevallen. Ik begreep al gauw, dat
ik aan een hart vol heimwee en een
hoofd vol hersenschimmen weinig had
en dat ik zo gauw mogelijk moest
assimileren. Ik heb het ook altijd
triest gevonden, als ik Indische Ne
derlanders ontmoette, die krampachtig
in twee werelden bleven leven. Na
tuurlijk moet je je eigen cultuurpa
troon niet verloochenen, maar dat
hoeft nog niet te betekenen, dat je
alles wat je doet projecteert in je
herinneringen van vroeger. De duvel
weet ook, dat het hier een stuk kou
der is dan op Java, maar je kunt echt
veel beter eén extra-kacheltje kopen
dan alsmaar zielig in een hoekje over
dat klimaat blijven sikkeneuren".
Mary B. Beiten heeft overigens recht
van spreken, want van haar kan geen
mens zeggen, dat ze haar Indische
jaren heeft verloochend. Ze was één
van de initiatiefneemsters van de „Pa
sar Malam", de Indische jaarmarkt
die dit jaar zijn 13e ronde ingaat Ze
heeft zich al lang uit het bestuur
teruggetrokken, maar uit louter lief
hebberij verzorgt ze daar nog steeds
een pittig geurend smulhuis met gra
tis demonstratie en proeven. Daar
naast schreef ze drie kookboeken,
waarvan haar successtory „De Hol
landse en de Indische Rijsttafel" reeds
zijn vijfde druk heeft gehaald. Tussen
neus en lippen door stampte ze ook nog
de Indische Kunstkring uit de grond
en heeft ze tienduizenden Nederlandse
huisvrouwen wegwijs gemaakt in de
doolhof van de onvervalste rijsttafel.
Haar uitgangspunt daarbij is: „Koken
moet een liefhebberij blijven. Vermoei
de vrouwen daarom niet met moeilij
ke termen en moeilijke recepten. De
grap is juist, dat ze met één simpele
basissaus zeven of acht verschillende
gerechten kunnen bereiden".
Eén teentje
Tijdens de demonstraties in het land
(een journaliste schreef boven een ar
tikel: Mary Beiten en haar rijsttafel
op wielen) vertelt ze haar pappenhei
mers bij voorkeur met niet geringe
overdrijving dat ze Inmiddels de geze
gende leeftijd van negentig jaar heeft
bereikt. Ze is vele jaren jonger. „Het is
kostelijk om dan die gezichten te
zien", deelt ze schaterend mee. „Mees
tal vraagt er dan één: maar hoe komt
het dan, dat u er nog zo goed uit
ziet?". Dan wijs ik op de knoflook en
roep ik: „elke dag een teentje dames
en u behoudt ook een stralende
jeugd".
Het schijnt te helpen, want volgens de
statistieken is het gebruik van knof
look in Nederland de laatste jaren
„onrustbarend" gestegen.
Dat het aantal jeugdig uitziende vrou
wen in ons land even onrustbarend
afneemt, kan men Mary B. Beiten
moeilijk verwijten.
