Meneer Prior
in zaken
Jan P.
Strijbos
NATIONALE WOUDLOPER WORDT
TACHTIG JAAR
ZATERDAG 13 MAART 1971
„IK WIL VAN
PREMIER DE JONG
GEEN
HIPPE VOGEL
MAKEN, MAAR HET
ZOU WEL NUTTIG
ZIJN, ALS
DEZE MAN IETS
VAN
ZIJN OUBOLLIGHEID
KWIJTRAAKT"
UTRECHT Karei Prior in produkties. Binnen - en
buitengebeurtenissen op elke gewenste maat gesneden
en uit rijke ervaring leverbaar. Karei de driftige, Karei
de nerveuze, die met een bronzen VARA-stem nog steeds
zijn eigen gesproken portret voordraagt. Boven een
stemmig, herfstig pak draagt hij een slim hoofd uit de
fabeltjeslandserie, dat in snel tempo panklare adviezen
oprispt voor benzinekeizers, beurzenbrouwers en nood
lijdende badplaatsen. Karei de ongeduldige, die schotsje
springend over de Hilversumse omroepwakken meer pu
bliciteit lossloeg dan al zijn collega's bij elkaar. Karei de
zelfverzekerde, die een erfenis beheert van 135 maal
VARA's Showboat, 110 maal Koek en Ei, de Weekend-
show, Hou je aan je woord, monstershows met Catcrina
Valente, Sammy Davis jr., Jacques Brei, Marcel Amont
en Rika Zarai. Hij was het allesbeheersende brein
achter nationale inzamelingsacties als Red een kind
(VPRO), Open het Dorp (AVRO) en Schip Ahoy (NOS),
hij was ook de man, die een vliegtuig met de boodschap
„proficiat TROS Karei Prior" het zwerk instuurde, toen
deze omroep voldoende aanhang meende te hebben om
de begeerde B-status in het omroepbestel te kunnen
claimen. Door diezelfde omroep was hij enige maanden
tevoren met hevige ruzies en een proces het bos inge
stuurd.
Karei Prior in business zegt nu: „Ik
die stap veel eerder moeten
zetten, maar daarvoor ben ik waar
schijnlijk net even te veel een bange
wezel. Ik dacht aan een pensioentje,
n de sociale voorzieningen. Daar-
heb ik zo lang gewacht met het
opbouwen van een eigen zaak. Dat
betekent overigens niet, dat ik spijt
van mijn TROS-avontuur. Ik
ne alleen deerlijk vergist in de
bedoelingen van die omroep. Ik
dacht, dat de TROS als breekijzer irt
de Hilversumse schuimtaart zou fun-
i. Er is in ons omroepbestel
behoefte aan een enfant terrible, dat
lak heeft aan de oude, vermolmde
wetten. Ik weet nu, dat de TROS dat
kind niet is.
De TROS in zijn huidige opzet is
volmaakt overbodige omroep, die
slechte programma's brengt.- Ik be-
grijp niet, waarom nog zoveel men-
erachter staan. Daarbij is het
r mij een raadsel, waar die paar
honderdduizend vandaan zijn geko-
;n. De TROS is zo rechts als de
st en je zou dus mogen verwach
ten, dat ze geen schijn van kans
zouden hebben. De bestaande rechtse
omroepen zijn immersstukken beter
dan die hele Tros. Die nota bene zijn
grootste paradepaard zonder opgaaf
van redenen afdankte. Versta me
ik loop niet weg met Sal Tas,
maar hij was de enige, die de TROS
nog enig gezicht gaf."
Ruziezoeker
Een tussentijds gewetensonderzoek
In der drenkplaatsen van het
nieuwe jaarbeurscomplex in Utrecht
(monsieur Hulot bent u daar?)
brengt hem tot de volgende bekente
nis: „Ik heb altijd de image gehad
een lastige jongen: Prior de
ruziezoeker. Ik geloof, dat het een
logische zaak is. Als je je zaken
goed wilt doen, met een maximum
aan inventiviteit, stoot je onherroe
pelijk op anderen. Vul zelf de na-
maar in. Mensen die iets pres
teren zijn gepredestineerd om lastig
te zijn voor de middelmaat. Als je
roept: geen geklets, de schouders er
onder, dan betekent dat voor ande
ren, dat ze mee moeten gaan wer
ken, mee moeten gaan denken. Dat
's voor de meesten te veel gevraagd.
Toon Hermans en Wim Kan zijn in
de ogen van hun medewerkers ook
"je mensen. Ik wil me niet met
hen vergelijken, maar ze hebben wel
me gemeen, dat ze ook streven
naar perfectie en nooit tevreden zijn
met zichzelf.
Ik geef je een kersvers voorbeeld. We
nu bezig aan de produktie van
de 'grootste publieksmanifestatie, die
ooit door de Utrechtse Jaarbeurs
organiseerd. Als die tent hier op
nei opengaat, moeten we het
publiek op een boeiende wijze ver
tellen en laten zien, wat leven en
welzijn is. Ga daar maar eens aan
staan. Probeer maar eens een onder
werp als „milieubeheer" op een
aantrekkelijke, aansprekende wijze
te etaleren. Dan kun je toch niet
aankomen met een lummelig halle
tje, waarin een paar bordkartonnen
wandjes staan?
Het is commercieel misschien niet zo
handig, maar als ik weer 24 uur
voor niks gewerkt heb aan dit pro
ject, loop ik hier echt niet stralend
rond. Dan deel ik geen schouder
klopjes uit aan mensen, die er geen
pest van begrepen hebben. Ik wil ze
laten zien, waarom ons drinkwater
niet meer te zuipen is. En wat er
misschien nog aan gedaan kan wor
den om het weer goed te krijgen.
Betweters
Maar wat is milieu? Dat is kletsen
met beste, brave mensen, die er niks
van begrijpen. Er zijn in dit land 87
organisaties, die zich met het milieu
bemoeien. En dan heb ik de alterna
tieve groeperingen nog niet eens
meegerekend. Je komt bij een bioloog
'en die barst gelijk enthousiast los.
Daarna word je doorgestuurd naar
de industrieel, die zegt: „Van de
biologen moet je je niks aantrekken,
die hebben er niks van begrepen".
Het is onbegrijpelijk, hoe al die bet
weters elkaar de vliegen afvan-
Ik wil weten, wat het water voor
ons land betekent en prompt word
ik doorgestuurd naar een deskundi
ge, die alles van water afweet. We
praten het onderwerp door, en ik
vraag of hij een drèaiboekje kan
maken. Wat is water, waarvoor
dient het, de voor de hand liggende
vragen. Na een paar weken stuurt
hij me een doorwrocht referaat,
waar de man zo op kan promoveren.
Goeiedag. Ik zeg: maar beste man,
hoe kunnen we deze zaak nu voor
eenvoudige leken visueel maken? Je
hebt geen studenten voor je. Hij
kijkt me hulpeloos aan en ant
woordt: Ja meneer Prior, ik moet
toegeven dat het moeilijk is om deze
materie aanschouwelijk voor te stel
len. Heb je weer twee weken voor-
niks gewerkt.
Op een gegeven moment hoor ik, dat
ergens in het land een schitterende
maquette van de IJselmeerpolders
moet zijn; met beweegbare sluizen
en echt water. Een snoepje voor een
manifestatie. Ik ga er direct achter
aan en wat hoor ik: de maquette
gaat naar Frankrijk voor een andere
tentoonstelling. Maar reken erop: als
op 13 mei blijkt, dat er een hoop
troep in de jaarbeurs staat, dan
heeft meneer Prior het ge
daan."
Geweldenaar
Inmiddels heeft hij al de kranteko
lommen gehaald met de introductie
van zijn audio-visuele coaching. De
filosofie daarachter is, dat. woord
voerders van politieke partijen, vak
bonden en industrieën voor het oog
van de televisiecamera's vaak redde
loos afgaan. Prior: „De beste mensen
zie je in de studio opeens aan alle
kanten dichtklappen. Een kwartier
geleden dacht je nog, dat hij een ge
weldenaar was, die het kijkersvolk
wel even zou vertellen, waar de
schoen wringt. Maar als het rooie
lampje begint te branden, wordt hij
gelijk een onhandige brabbelaar, die
averechts in de huiskamer over-
Voor deze kapseizende televisielij
ders heeft Karei Prior Productions
nu een stoomcursus ontworpen,
waarin ze vertrouwd worden ge
maakt met de elektronische mammon.
Hij is begonnen met een groep van
achttien directeuren, van wie er na
de eerste test zes overbleven. Prior:
„Je ziet op het scherm regelmatig
mensen, die met miljoenen spelen.
Miljoenen guldens of miljoenen kie
zers. Als deze mensen niet goed
overkomen, kan dat een ramp bete
kenen. Het is echt onze bedoeling
niet om van hen compleet andere
mensen te maken. Als iemand 40
jaar met een bepaalde tic rondloopt,
mag hij hem van mij rustig houden.
Maar ik zal wel proberen om die
man zover te krijgen, dat hij voor
de camera's geen last meer heeft
van die tic. Geertsema mag van mij
nog bekakter gaan praten, maar hij
moet het voor de kijkers wel plezie
rig houden. Neem een figuur als
premier De Jong. Die komt op de
beeldbuis over als een typisch door
snee mannetje. Ga je nu een hippe
vogel vam hem maken met een col
trui en kettingen om zijn nek, dan
gelooft niemand meer in hem. Maar
het zou wel nuttig zijn, als hij iets
van zijn oubolligheid kwijtraakt.
Ik heb lang genoeg in Hilversum
meegelopen om te weten, wie het
voor radio en televisie als persona
lity goed doen. Een man als Kloos
gedraagt zich in een televisiedebat
voortreffelijk. Hij is vlijmscherp,
dwaalt niet af, formuleert kort en
bondig, maar hij is naar mijn smaak
toch net even te ondergekoeld. Ik zou
graag eens een half uur met die
man praten. Ik zou hem duidelijk
willen maken, dat het voor zijn ima
ge goed is om zich af en toe voluit
te geven. Een paar emotionele uit
vallen zouden Kloos echt geen
kwaad doen."
Kermiskust
Als ronddolende adviseur is Prior
ook gesignaleerd aan Zwolsmans ka
le kermiskust, waar hij zijn eerste
adviezen inmiddels gepaneerd in de
pruttelpan van de Stichting Sche-
veningen heeft gelegd. Zijn eerste
vluchtige verkenning: „Scheveningen
is op dit moment een vrij duffe
ellende. Het geheel komt negatief op
je netvlies; je betrapt jezelf er
voortdurend op, dat je denkt: voor
mij hoeft het niet meer. Neem al
leen het Gevers Deynootplein. Dat
_ou een warm, gezellig middelpunt
moeten zijn, maar wat zie je? Een
ellendige galerij, waar de vellen aan
hangen en een troep gebouwen, die
op instorten staan. Wat. tot nog toe
in Scheveningen werd gedaan is lap
werk geweest. Het mocht vooral niet
veel kosten. Ik hoop, dat de gemeen
te Den Haag en de Scheveningse
ondernemers nu tot het inzicht zijn
gekomen, dat ze deze zaak radicaal
en groots moeten aanpakken. Als ze
die instelling hebben, wil ik graag
aan de opbouw van een nieuw Sche
veningen meewerken". Grote hemel,
dat Scheveningen zoiets nu uitgere
kend moet horen uit de mond van
een man, die zichzelf verontschuldi
gend omschrijft als een „bange we
zel".
LEO THURÏNG
,ALLE
KRACHTEN
SPANNEN ZICH IN
OM
DE AARDE
GEHEEL
TE ASFALTEREN"
StrUbos bewoont te Heemstede een
degelijk huis uit de Berlageperiode. H(j
kocht het vele jaren geleden, met tuin
voor en achter, alsmede het bijbehoren
de uitzicht op het duinvoetlandschap,
bomen en al het denkbare gevogelte.
Maar van lieverlee raakte hij ingekap
seld. Aan de achterzijde naderde de
nieuwbouw zijn tuin tot op enkele tien
tallen meters, als uitloper van een
prefabwijkje (door het echtpaar Strijbos
„het Enge Bos" genoemd) waarna hij
aan de voorkant met verbijstering de
bouw van een particuliere bejaarden
flat gadesloeg. Die inkapseling is eigen
lijk ook symptomatisch voor het hele
leven van Strijbos.
„Ik ben geen pessimist. Ik neem aan
dat wij nog altijd de kans hebben om
de zaak in goede banen te leiden. Maar
de pairadiijzen van mijn jeugd zijn
teloor gegaan. Zij kei-en nooilt weerom,
find. De Biesbosch is geen Biesbosch
meer, Texel is ook aangetast. Het meest
unieke vogelgebied van Europa „De
Beer" is opgeofferd aan de zware
industrie en zelfs in de Camarque is
het niet meer te vinden. Daar verbou
wen ze nu rijst. Eigenlijk is het ont
zettend. Alle krachten spannen zich in
om de aardkloot geheel te asfalteren".
In de eerste tien minuten van het ge
sprek spuit Strijbos, in weerwil van
zijn zonnig optimisme, dat onder zijn
vrienden spreekwoordelijk is, zijn gal
over de daverende dinger dezer dagen,
de stille en eeuwenoude dingen die wor
den verpulverd onder de moloch van
economie en vooruitgang.
Stijbos„Alles wat er fout gaat op dit
punt is steeds te herleiden tot dat ene
wezenlijke probleem de overbevolking.
De mens is de enige soort op deze aarde
die zijn paargedirag en voortplanting
niet laat afhangen van de mogelijk
heden tot voortbestaan. Als er een
seizoen is met weinig muizen dan weten
de uilen dat Lang van tevoren. Ze leg
gen dan weinig eieren, maar de mens
fokt maaair voort.
Iedereen die zfjn aantal kinderen tot
twee beperkt is de beste natuurbescher
mer. Biologisch gezien mag 1 op de 10
gezinnen slechts drie kinderen hebben.
Anders vergaat het ons als de lem
mingen, die roeien zichzelf ook perio
diek uit door zich in het water te
storten", aldus de 80-jarige woudloper.
Men kaïn hierover met deze natuurmens
van mening verschillen, maar door
zijn werkzaam leven en zijn „ontdek-
kimgsdrift" heeft hij in veel zaken
recht van spreken gekregen.
Strijbos' grote vriend, dir. J. Verwey
6chreef ter gelegenheid van zijn 75ste
verjaardag: „Vraag niet hoe hij op al
die reizen zijn tijd gebruikte. Hij werk
te als een paard, want in het reisplan,
dat hij van tevoren met behoorlijke
grondigheid had opgemaakt, stond dat
bezoek nog op het programma en dót
en dat. Zijn taaiheid heeft me vaak ver
baasd. En als hij dan tenslotte weer
thuiskwam, dan begon het organiseren
van het winteravondenprogramma met
alle correspondentie die daar aan vast-
Verwey schat het aantal lezingen d'at
Strijbos overal in Nederland Meld op
ruim vierduizend.
Dat was in 1966. Het aantal is inmid
dels weer gestegen met 700, want on
danks zijn tachtig jaren is Strijbos nog
Jan P. Strijbos (rechts) was een
grote vriend van wijlen Ome
Jan van Texel, de befaamde
natuurkenner, die de verblijf
plaatsen en het soort mieren
zelfs kon ruiken.
HEEMSTEDE Strijd
lustig, gezond, niet
rokend, alles verwen
send wat tegen de ver
nietiging van leven is
gericht en nog steeds in
het bezit van een foto
grafisch geheugen gaat
onze nationale woud
loper Jan P. Strijbos,
ontdekkingsreiziger, ma
ker van honderden
natuurfilms en profes
sioneel causeur, zijn 80e
verjaardag tegemoet.
Kort na die datum (1'
maart) zal hij op uitno
diging van de KLM
vertrekken naar -t Mek
ka van alle biologen, de
Galapagoseilanden, ten
einde aldaar gedurende
een periode van min
stens drie maanden als
rondleider-verteller op te
treden voor groepen toe
risten, die een sober ver
blijf en klauterpartijen
in het favoriete land van
Darwin verkiezen boven
de longdrinks van Tor-
remolinos of Ibiza.
steeds op pad, zeker dïiie avonden in
die week. „Ik heb ai im een vroeg
stadium voor diiit vrije Leven gekozen.
Dat Leven is miiet alleen adembenemend
mooi, maar ook wel hard, wamt sociale
voorzieningen of pensioen daar hoef ik
niet aam te denken. Dus het is ook wel
een beetje noodzaak dat ik op deze leef-
Taobtig jaar en nog volop in het leven van deze wereld
tijd nog steeds rondtrek met mijn ver
halen. Alleen de hele verre provincie
plaatsen in de kop van Groningen of
Friesland laat ik tegenwoordig zitten,
dat wordt me nu te veel".
De verre reizen van Strjjbos: Nieuw
Zeeland vindt hjj een van de mooiste
landen die h(j kent.
„Niet alleen de natuur. Het is een socia
listische staat, maar dan in de goede
zin. Daar heb je het 'weer, er wonen
heel weinig mensen op een enorme op
pervlakte. De problemen waarvan wdj
geen oog dichtdoen kennen ze daar
niet. Ze hadden al in 1883 vrouwen-
kiesrecM, ze hebben geen leger, geen
vloot. Maar wed heeft eüke school een
Frustratie
Die overbevolking blijkt Strijbos' frus
tratie te zijn. Uit de rijk voorziene
boekenkast die doorzakt van de „stam-
daardpiiülen" tovert hij een boek tevoor
schijn, dat hij met zeer groot genoegen
zegt te hebben gelezen. „Meer don een
maal zelfs, kostelijk".
Het heet: „Waarom de buren nooit
deugen", geschreven door de Brit
Robert Audrey, dragende de ondertitel
„domeindrift en stamvormimg bij men
sen en andere diersoorten".
Mevrouw Strijbos vertelt voorts dat
hun beidei' ouders „trouwe volgelingen
waren van Frederik van Eeden in de
tijd van de grote idealistische socialis
ten".
Strijbos: „Toch is het eigenlijk won
derlijk dat ik op deze manier
mijn bestemming heb gevonden. Ik was
architect. In het begin vond ik dat een
heerlijk vak, maar jain de crisis
tijd had ik nauwelijks werk, zeg af en
toe een buitenhuisje".
Na deze mededeling geeft hij een kort
college in natuurverwoesting. „Waar ik
moeite mee heb, telkens weer, is hoe
véle mensen diingen goedpraten d!le
zonneklaar hartstikke verkeerd zijn.
Die smeerpijp naar de Waddenzee, het
is toch in alle redelijkheid ondenkbaar
diaf zoiets doorgaat. Ik weet nog dat je
meer een keer hoefde te kijken en dan
zag je 2000 zeehonden op het wad. Dat
zijn er nu nog hoogstens 900. Grote
sterns, visdiefjes, al die talrijke vogels
van ons land zijn bijna of helemaal ver
dwenen. En als ik dat aandoenlijke
gedoe zie van ai die vogelvrienden, die
trachten stookoMeslachtoffers te reini
gen en op te kalefateren, dan denk iik:
allemaal voor niks. Elke vogel, die met
olie in aanraking is gekomen is' redde
loos, ook na reiniging. Je kunt zo'n
dier in leven houden, maar je mag hem
nooit meer terugbrengen in zijn natuur
lijk milieu, dan krijgt-ie longontsteking
en gaat-ie absoluut dood. De vet klieren
werken niet meer en dan dringt het
waiter door tot op de faiuM?'.
Aangestoken
Da-, Verwey over Jan P.: „Als ik naga
wat Strijbos voor ons land heeft be
tekend staat het vast dat Mj duizen
den en duizenden heeft bereikt, die in
de gelegenheid zijn gesteld zijn zwerf
tochten mee te makert. Tallozen zijn
daarbij aangestoken door zijn enthou-
Hij bereikte dit alles dank zij een stel
eigenschappen, waarvan zijn ongebrei
delde zwerflust wel de opvallendste is.
Op zijn twaalfde jaar zei Mj tegen zijn
vader dat hij zijn opvoeding voortaan
zelf ter hand zou nemen. Hij liep met
een vriendje weg en werd de volgende
dag im een kippenhok in de bollenstreek
gevonden, waar zij het voor de kippen
bestemde b :d haddien gegeten".
Verwey noemt hem de ambassadeur en
de minstreel, die zich de afschuwelijke
vernieling aantrok, die de mens. niet
in het minst in de bollenstreek in de
natuur aanrichtte".
De tachtigjarige nationale woudloper,
die ter gelegenheid van zijn 75ste ver
jaardag door zijn vriend Bert Gartohoff
iin de stoel werd gezet voor een „Dit is
uw leven" kent bijna alle landen van
de wereld. Zijn voorliefde gaat uit naar
het noorden en Antartica, Finland,
IJsland en Noorwegen. Zweden niet.
„Dat zijn de Amerikanen van het wes
ten, commercieel, industrieel en kil".
De tropen ook minder. „In de tropen
gaat alles ratten. Op Spitsbergen niet.
Ik heb er maanden in mijn tentje
gebivakkeerd. Zelfs als je het zou wil
len dan kun je er nog niet verkouden
worden. Er zijn geen baoberieën".
Op Spitsbergen beleefde Strijbos zijn
laatste zwerftocht. Toen hij in zijn kano
een baai overstak werd hij overmees
terd door een plotseling sterker wor-,
dendie golfslag. Hij sloeg om, maar wist
aan de wal te komen. „Vijf dagen heb
Mc zonder, voedsel rondgedoold, toen
pikten een paar pelsjagers me geluk
kig op".
Misschien omdat het gesprek wait te
somber is geweest, te veel gericht op
het Laatste Ooi-deel, allerlei rampspoe
den en vernietiging zegt Strijbos aan
het eind: „Ik geloof toch Met dat de
mensheid helemaal kansloos is. We
gaan gelukkig nu begrijpen waar de
schoen wringt. We kunnen schoon
water maken als we willen, we kunnen
schone auto's maken. Dat kost allemaal
ontzettend veel geld. Maar er is heel
veel dat nooit meer zal terugkeren. In
de duinen van Bentveld zaten vroeger
steenuiltjes, nachtzwaluwen, tapud-
ten, Wielewalen. Bontbek-plevieren,
nachtegalen. Allemaal weg! In d:e ste
delijke gebieden en vele mijlen daar
buiten zal dit zo blijven. We zullen op
gescheept zitten met de vogels van
de culituunsteppe; de houtduiven oen
de spreewen.
De minstreel van Heemstede teert op
vergane schoonheid. Ook ome Jan de
koddebeier-jachtopziener van Texel is
dood. Jarenlang trok Strijbos met hem
door ruigte en beemd. Hij bewonderde
hem zoals hij alle rondborstige natuur
mensen bewonderde.
Strijbos: „Ome Jan wist uit eigen er
varing wat biologen na jaren studie
pas weten. Ome Jan kon ruiken of er
in een hoop zwarte of rode mieren
zaten. Dan stak-ie er een stok in en
rook. „Zwarte mieren", zei-die-dian.
Het klopte altijd".
PETER L. GERRITSE.
i
