I
Waar eens
walvisvaarders
woonden bloeien
nu landbouw
en toerisme
ZUIDPOOLAVONTUUR IS VOOR AMELAND VOORBIJ
Wassenaarse raad wil
geen
Mavo-garage aan Jonkerlaar
Onrust over
uitblijven
vissersboot
ïgrond
Trein duurder
in Duitsland
Slingeren kon
ook van de
storm zijn
LE1DSE COURANT
AMELAND „Het stikte vroeger op Ameland van de
walvisvaarders. Ik heb 10 jaar op de walvisvaart gezeten,
op een van de 18 jagers van de Willem Barends. De
tocht ging naar de Zuidpool waar je ijsbergen tegen
kwam groter dan Ameland- Als plotseling de wind opstak
moest je zorgen dat je wegkwam. Het werd dan üzig
koud, de zee zo dik als vla. Je zag kleine ijsschotsjes
ontstaan, die aan elkaar vastvroren. Als je met je schip
erin bleef steken, dan kwam je er niet meer uit. Dan
zat je een half jaar in het ijs gevangen". Aan het woord
is de heer C. Gransbergen (48). Hij pakt 2 dozen vol
dia's om die op het scherm te projecteren.
Walviskaken als afrastering
De walvisvaart is voor Nederland en
voor Ameland verleden tijd. Maar op
weinig plaatsen in Nederland zijn de
lastbare historische bewijzen van de
1 walvisvaart op de arctische gebieden
zo goed bewaard gebleven als op
Ameland. Het aandeel van de Ame
landers aan de vaart is groot geweest.
Ook hun soms niet geweldloze gedra
gingen. Op dat gebied hadden de Ne
derlanders een slechte naam.
In een briefwisseling tussen de Deense
vertegenwoordigers en predikanten op
Groenland en het hof in Kopenhagen
werd meerdere malen op het schanda
lige handelwijze rapporteren van 6
zen. Hier een fragment uit zo'n brief:
„Tot besluit moet ik over de schanda
lige handelswijze rapporteren van li
Hollandse schepen, die in 1725 uit de
haven van Nepisene binnenkwamen
en meteen daarna geweld pleegden
tegen ons volk en een huis verover
den. De Groenlanders, die onder alle
omstandigheden de waarheid plegen
te spreken hebben genjeld, dat het
scheepsvolk, dat buiten de haven lag,
het huis in brand hebben gestoken.
Het was te wensen, dat men de kerels
kon vatten en enige represaillemaat
regelen kon nemen tegen een zo
schandelijk gedrag." Groenland 4 juli
1727.
Schrikbarend wreed
Het rampjaar 1777 bracht een heel
andere wending in de walvisvaart op
het noorden. De ramp gebeurde voor
de oostkust van Groenland. Onder de
walvisvaarders bevond zich ook de
commandeur Hidde Dirks Kat van
Hollum op Ameland. In zijn dagver
haal staat hoe hij met 5 schepen op
17 mei door wind en ijs wordt over
vallen. Door stroom en wind dreven
zij verder af. De schepen van Pieter
Andersen en Albert Jans werden het
eerst door het ijs gekraakt. Op 30
september werden de 3 overgebleven
schepen vernield. Hidde Dirks Kat in
zijn dagverhaal: „Rondom was de
werking van het ijs onbeschrijflijk
wreed en schrikbarend." Slechts enke-
ZO LIEF
WAREN ZE TOEN
OVERIGENS OOK
WEER NIET
Ie bemanningsleden keerden terug.
Op Ameland zijn nog veel comman
deurshuisjes te vinden. In een woning
van 1751 is de Oudheidkamer inge
richt. Een der kamers heeft een wand
met tegels met bijbelse uitbeeldingen
en daartussen een grote muurtegel
met de afbeelding van een walvis
vaarder. Ook is er een kajak van
Hollandse magelij te zien. Op Ame
land vindt men bij verschillende hui
zen en in tuinen nog grote walviska
ken. als herinnering aan de harde tijd
van de walvisvangst.
Waaghalzen
De heer Gransbergen zegt: ..Ameland
moet het nu van de landbouw en het
toerisme hebben. Maar de bloeiperiode
voor Ameland is door de walvisvaart
ingeluid. In de beginperiode namen
ruw geschat bijna 800 Amelanders
aan de walsvisvangst deel op een be
volking destijds van 3000 inwoners.
Zomers waren er geen mannen meer
en hadden de vrouwen het voor het
zeggen. De walvisvaart werd uitgeoe
fend met eikehouten schepen van 33
meter lang en 8 meter breed met een
bemanning van 30-50 koppen. Hel is
een enorme waaghalzerij geweest om
met dergelijke schepen op de walvis
vangst te gaan."
Vanuil het kraaiennest werd gespeurd
naar de adcmstralen van de walvis
sen. Werd een walvis ontdekt dan
werden de sloepen gestreken en de
harpoenier trachtte zijn harpoen in
het monster te werpen. Was het raak,
dan wikkelde het touw aan de har
pen met grote snelheid aff. omddat het
getroffen dier diep in zee dook. Kwam
de walvis weer boven dan werden
weer harpoenen in het dier geworpen.
Het was soms een urenlange strijd om
het dier uit te putten en dat allemaal
vanuit een gammele sloep."
„De Amelanders waren goede walvis
jagers. Zij begonnen er soms al heel
jong mee. Van commandeur Schut is
bekend dat hij al op 8-jarige leeftijd
met zijn vader ter walvisvaart ging.
De commandeur van de bekende
„Jonge Jan" Hans Berents, heeft het
ruwe werk meer dan 50 jaar vol
kunnen houden. Op zijn grafsteen
staat de „Jonge Jan" afgebeeld. Op de
begraafplaatsen hebben de overleden
mannen een schip en de vrouwen een
huis op hun grafsteen."
Laatste jacht
„De eerste Willem Barends heeft van
1948 tot en met 1954 gevaren, de
tweede, die groter en moderner was,
van 1955 tot en met 1984. In totaal
zijn er in die periode 27.475 walvissen
gejaagd. Daar waren vissen- bij van 80
tot en met 100 ton.
De man in de barrel boven in de mast
was zeer belangrijk. Hij speurde de
vissen op maar gaf ook de aanwijzin
gen aan de harpoenier bij het richten.
Als het echt vroor kon je niet schie
ten. Alles zat dan onder het ijs. Je
was op jacht in een gebied zo groot
als Nederland en België samen."
Het
ten was pompte de jager het dier op,
plantte er een vlag met zender en
lamp op. De boeiboot kwam er op al'
om de walvis nar het fabrieksschip te
brengen. Als het schip langszij kwam
ging het dier enorm te keer en de
boeiboot werd hevig heen en weer
geslingerd. Het was onverantwoord
over het dek te lopen. Als je het deed
moest je het secuur uitmikken en een
sprint nemen. Had je verkeerd gemikt
dan sloeg je overboord."
Met de Nederlandse walvisvaart is
nu gedaan. Maar bij een bezoek
Ameland treft men nog onderk
stukken van walvissen aan, die indi
tijd meegebracht zijn door de wak
vaarders. De kaakstukken zijn d
vele Amelanders gebruikt als af ra;
ringspalen. De Oudheidkamer, de z
oude commandeurswoningen, de gi
stenen en de walviskaken zijn nog
enige herinneringen aan het glorie.
walvisvaartverleden van de Amc'™
ders.
,Als t
lollar
iet e
VersDi
SUSKE EN WISKE: De toor nige tjiftjaf
Meer en sneller
,thans bij „bet.huis bevindt.. Mj.
icon ing wet bouw
j WASSENAAR Loco-burgemees
ter mr. N. W. A. Brink heeft gister
avond met veel verve de voorzitters-
I hamer gehanteerd in een vergaderihg
van de gemeenteraad. Er was een
uitgebreide agenda waarvan maar
een punt onderwerp werd van dis-
I cussies. Eenmaal kwam het tot een
1 hoofdelijke stemming, namelijk bij de
slepende kwestie van het plaatsen j
NAVO-garage op
zich
(WD) daarentegen was het met
het college eens. De oplossing voor de
betrokkene zou zijn het plaatsen van
een z.g. car-port. Wethouder mr. N. W.
A. Brink zette nog eens uiteen, dat elke
aanvrage voor een MAVO-garage op
zichzelf en in zijn omgeving bekeken
moet worden. Het draaide tenslotte op
een stemming ui: met 16 stemmen te
gen en 5 stemmen voor steunde de raad
het standpunt van B. en W.: in de
Jongerkerlaan bij het pand Jonkerlaan
29 mag geen MAVO-garage worden ge-
Spoedig bouvve
plaats, die door burgemeester en wet-
houders en de welstandscommissie
j daarvoor niet geschikt werd geacht,
namelijk bij een woning in de Jon
kerlaan. De aanvrager was van de
weigering van de vergunning in
I beroep gegaan bij de raad.
I In de raad bleken de meningen ver-
j deeld. De heer A. Lodder (Partij Wasse-
naar) vond dat het tijd werd, dat het
gemeentebestuur een soort handleiding
j publiceert, waar wel en waar geen
garages van dit type mogen worden
I gebouwd. In het verleden hebben B. en
W. dit soort bouwsels op verscheidene
plaatsen toegestaan zelfs heeft de ge
meente-zelf van deze garages laten
plaatsen. En dan plotseling menen col
lege en welstandscommissie, dat het el
ders niet kan.
Ook de heer A. C. Duijvestijn (CCP)
vond het overdreven over deze aangele
genheid zo moeilijk te doen en de heer
A. van Eestten (CCP) zei een MAVO-
De raad sprak als zijn mening uit,
dat de bouwgrond aan de Van Duiven
voordelaan. niet aan het Pensioenfonds
voor het Slagersbedrijf dient te worden
verkocht omdat er meer behoefte be
staat aan woningwetwoningen. Wethou
der mr. Brink stelde met nadruk, dat
de nog steeds bestaande woningnood in
Wassenaar het noodzakelijk maakt, de
beschikbare bouwrijpe grond zo snel
mogelijk te bebouwen. Hij dacht hierbij
aan de stroken grond aan de Burman-
laan en aan de Van Duivenvoordelaan,
waar een bouwstroom van woningwet
woningen op gang gebracht zal moeten
worden. Tezamen met de daarvoor in
aanmerking komende commissies zal
bekeken worden op welke wijze deze
terreinen zo goed mogelijk kunnen
worden benut voor woningbouw ten
dienste van de woningzoekenden met de
laagste inkomens. Aan de raad werd
een krediet gevraagd van 4750 gulden
voor het herstellen van een antieke
gevelklok aan het pand Kerkstraat 15.
De klok zal uiterlijk zijn oude aanzien
behouden, maai1 voorzien worden van
een elektrisch uurwerk. De raad s.temde
na enig zwak tegenspel met het voor
stel in.
Verlichting
Een voorstel om een krediet van
126.540 gulden te besteden aan de ver
lichting van de Landscheidingsweg
van welk bedrag 90 pet zal worden
terugontvangen van het provinciaal be
stuur gat de heren A. C. Duijvestrijn
(CCP) en A. Lodder (Partij Wassenaar)
aanleiding tot de opmerking, dat ook
enkele andere toegangswegen naar
Wassenaar, zoals de Katwijkseweg en
On O*PO*rnnrl de PaPeweS aan verlichting toe zijn. De
D o W14U heer E. H. Schuyer (Open Appèl) ves-
tigde de aandacht op de gevaarldjkse
DEN HELDER (ANP) Zaterdag is situati op het kruispunt Buurtweg-
in de visserijwereld onrust onstaan over Landscheidingsweg. Wethouder Brink
het uitblijven van de vissersboot HD 23 deelde mee. dat het college al eerder
„Reinelia". Het zeven jaar oude schip bi:i het Provinciaal bestuur heeft aange-
was dinsdag H februari uit Delfzijl 1 clrongen op verlichting
vertrokken met drie opvarenden. Het weg
schip zou naar verwachting afgelopen
zaterdag in Harlingen binnenlopen.
Enquête
Toen dit evenwel niet gebeurde bel- I De raad stelde een krediet van bijna
den de vrouwen van de opvarenden, 6000 gulden beschikbaar
Besloten werd bij do Bank voor Neder
landse Gemeenten een geldlening, groot
500.000- gulden te sluiten ter consolida
tie va de vlottende schuld van de
gemeente, die op 1 januari j.I. 2,9 mil
joen gulden bedroeg. Een bedrag van
14.800 gulden werd beschikbaar gesteld
voor het aanleggen van een wandelpad
met groenstrook langs de Zijlwatering,
lussen het nieuwe politiebureau en de
Van Groeneveltlaan.
Katwijkse- j
Papeweg. De raad stelde het
gevraagde krediet beschikbaar.
allen afkomstig uit Harlingen, de eige-
1 naar in Den Helder. Men verwachtte,
j dat, indien het schip ergens anders was
binnengelopen, telefonisch contact zou
zijn opgenomen.
In de loop van zaterdag kwam het
bericht, dat het schip was binnengelo
pen in de Deense haven Esjberg. Men
I had door dê slechte telefoonverbindin-
j gen niét kunnen bellen. Daar het ver-
i boden is in de haven van de boordradio
gébruik te maken, was er geen contact
geweest. Scheveningen radio had sche
pen in de Duitse bocht, waar de ver
miste boot was gaan vissen, opgeroepen
uit te kijken naar de Helderse visser.
Dit bericht werd zaterdagavond inge
trokken.
quête, die op initiatief van de gemeente
Den Haag zal worden ingesteld in de
gemeenten van de Haagse agglomeratie
naar de gedragingen op het gebied van
de sport en de recreatie. De heer A. J.
M. van der Klaauw (CCP) zei er zich
over te verbazen, dat een kwestie als
deze in de verschillende gemeenteraden
van agglomeratiegemeenten apart aan
de orde wordt gesteld. Hij had ver-
tre-Foest antwoordde, dat het Haags In
tergemeentelijk Overleg Orgaan beslist
zou zijn. Wethouder mevrouw Le Coul-
tre-Foest antWoorde, dat het Haags In
tergemeentelijk Overlegorgaan nog niet
over een voldoende eigen budget be
schikt om dit soort onderzoekingen te
laten verrichten.
UTRECHT (ANP) De tarieven voor
het personenvervoer bij de fJeutsche
Bundesbahn worden met ingang van 1
maart a.s. met gemiddeld 5 procent
vei'hoogd. Dat levert de Duitse spoorwe
gen naar verwachting dit jaar 220 mil
joen marken meer op. maar daarmee
wórdt slechts 30 procent van de ver
wachte meer-kosten in het personen
vervoer gedekt, aldus een woordvoerder
van de Deutsche Bundesbahn.
De tariefsverhoging bij de Duitse
spoorwegen heeft uiteraard consequen
ties voor het reizen per trein vanuit ons
land naar of via Duitsland. De hier
gekochte kaartjes zullen in doorsnee
ook 15 procent duurder worden, voorzo
ver het de afstand over Duits grondge
bied betreft, zo deelde een woordvoer
der van de Nederlandse Spoorwegen
desgevraagd mede.
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM. Met aanzienlijke
vertraging, maar letterlijk swingend is
de ..Tor Hollandia" maandagnacht mei
730 schaatssupporters uit Gothenburg
de Amsterdamse Coenhaven ai
gekomen. De opvarenden hadden nog
steeds de totebel in de benen van de
stormvlagen windkracht elf, die het
hotelschip op de Noordzee hadden
afgeremd.
Daar de meeste schaatsfans uit de kop
van Noord-Holland, de noordelijke
provincies en de Achterhoek kwamen,
wus er geen gelegenheid meer om
huiswaarts te keren. Rederij Tor Line
liet hen nog een nacht aan boord
doorbrengen. Vanmorgen om kwart
voor zes begon de ontscheping. De
meeste gedupeerden konden zelfs nog
min of meer op tijd op hun werk
verschijnen.
Het schip iuas zondagavond om acht
uur, onmiddellijk na de huldiging van
Ard Schenk, uit Gothenburg vertrokken.
Er heerste aan boord een dolle
feestvreugde. Om drie uur 's nachts
begon de storm op te steken, maar
niemand durfde het slingeren van het
schip aa nde weersomstandigheden toe
te schrijven, 's Morgens om elf uur
bereikte het noodweer zijn hoogtepunt.
De kapitein meldde de rederij te vrezen
dat hij acht uur op het reisschema zou
achterraken. De passagiers lagen toen
echter uitgeteld in bed, zodat de gevallen
van zeeziekte zeer meevielen.
MARKTEN
KAASMARKT BODEGRAVEN
BODEGRAVEN. 16 FEBR. AANVOER
VEEMARKT DOETINCHEM
-DOETINCWEM, 16 FEBR. r AANV0E
50-1590; guste
:tra kwal. tot 5,35, le kwal,
1. 4,00-4,55, 3e kwal. 3.G0-3.95;
per kg gesl. gew. 3.20-3,70;
kg ges. gew. 3.10-3,50.
i 'i1--
lijk; biggen, ni
VEEMARTK PURMEREND
PURMEREND. 16 FEBR. AANVOER:
te koeien 130: geldekoeien 260; melk-
kallkoeien 80; pinken 35; slieren 21; v
kalveren 12; nuchtere 'ktilveren. voor
mesterij 887; slachtvarkens 23; fokzeuge:
schapen en 1
irkens per kg 2.20-2
n geiten
s per st H
koeien per kg ges!
VEEMARKT ROTTERDAM
PRIJZEN (In guldens per stuk, tenzij
ders vermeld): slachtrunderen per kg ex
jaar' ,90, 2e kwat
tte kalver
,95-4.25. 3e kwal. 3.65-3.85:
1.50-4.70, 2 ekwal. 4,:
stieren per kg alle
en per kg 3,60-3,75;
3e kwal. 4.00-4.30
4,60-5,30: worslko
en^ melkkoeien
kalveren 275-450~;
prijshoudend; va;
uu! 90-105-120°; F
58-72; Magnolia soulange:
ROELOFARENDSVEEN. 15 febr.
nen Am. Anjers 26—37, Rozen Gar
56. Nordia 65—80, Gerbera
rsythiatakken
53. Seringen Stepin;
2653 p.st. Blauwe druifjes
rond 2.25—2.70. Freesia's 1.30^5.0;,-
3.00—3 75. Narcissen 65—1.35, Tulpen
ir 95— l.lu. Prominence. Apeldoorn,
im. Blenda, Topscore. Thulo, Cassini.
Beauty of Volcndam 1.45—1.80, Char
les, Lustige Wit we, Ralph, Paul Richter, Bing
Crosby 1.40—1.70, Madam Spoor, Bellona. Rose
"opland. Golden Eddy f.60—2.00, Athleet 1.80—
.15, Alladln 3 00—4.10. Comét 2.90. Karei
Doorman 2.85 Dubbele tulpen 1 no—2.05 per
