BIJLMER.
EEN BLUNDER
BREVET VAN PLANOLOGISCH ONVERMOGEN
grauwgrijze poliep van
asfalt en beton, een politiek
wangedrocht, onafgebouwd
en reeds verdoemd, ronduit
ZATERDAG 28 NOVEMBER 1970
AMSTERDAM Minister Toxopeus en burgemeester Van
Hall zijn verdwenen, maar hun twistpunt, dat de nationale
politiek tot bijna-berstens op zijn grondvesten deed schudden,
groeit door en door. De Bijlmei, gelegen in de driehoek
AmsterdamAbcoudeOuderkerk. Een grauwgrijze poliep
van beton en asfalt, die straks met zijn tentakels zal reiken tot
de grazige boorden van Angstel en Gein. Een natuurgebied
van typisch Hollandse schoonheid naar de knoppen, maar het
ging om grote belangen. Als we een satellietstad bouwen van
hoge leefbaarheid redeneerden de om hun lange adem
bekend staande hoofdstedelijke plannenmakers indertijd
ongeveer zullen de
Amsterdammers, die te
krap, te oncomfortabel
of te zeer beneden hun
stand wonen, hun matras
onder de arm nemen en
op een holletje naar het
nieuwe paradijs gaan.
Er komen dan goedkope woningen vrij voor de duizenden, die
snakken naar een eigen huis, maar slechts matige huren kunnen
betalen. De bouw van de Bijlmer, kortom, bevordert de door
stroming en is een wapen tegen de woningnood.
Van de 120.000 inwoners, die Amster
dams jongste stedebouwkundige onding
10.000. Duidelijk is ondertussen al, dat
de Bijlmer in zijn primaire functie
heeft gefaald. Hij bevordert de door
stroming niet. Hij roept de woningnood
geen halt toe. De flats, die in wanstal
tige honingraten op elkaar zijn gesta
peld. waaruit niet de geur van honing.
voor kip noch kraai te zorgen
hebben. In grote drommen zijn de
alleenstaanden dan ook naar de Bijl
mer getogen. Ze vormen er momenteel
bijna 40 procent van de totale bevol
king. Met name voor homofielen is de
Voor de typische slachtoffers van de
woningnood zijn deze huren natuurlijk
te hoog. Ze zijn dat ook voor de ge-
15.000 gulden zijn be
reikt ze mogen erin. Trouwens: alles
kan. In de Bijlmer zijn alleenstaanden,
die over .een Hat van zes kpmers
beschikken. Verrukkelijk natuurlijk
woningzoekende met vijf kinderen een
daverende klap in het gezicht.
Dan is er nog een andere categorie
Bijlmerbewoners, die anders heeft uit
gepakt dan de Amsterdamse plannen
makers in hun ivoren, met het gemeen
teblad dichtgeplakte torentje hadden
bedoeld: het pasgetrouwde, kinderloze
stel, dat het eigenlijk niet kon betalen,
maar zo dolgraag zijn nestje wilde
gaan bouwen. Wie de raamadvertenties
in de Amsterdamse sexboetieks leest,
valt het grote aantal vrouwen uit de
Bijlmer op, die zich aan de mannen
aanbieden. Terwijl de man op zijn werk
is, levert de vrouw op deze oeroude
manier thuis haar bijdrage, daarmee de
Bijlmer ook overdag tot slaapstad ma-
egenl
pspro
achter de fagades van Amsterdams
nieuwste woonfabriek. Dit ergert de be
woner van rechtzinnige aard meer dan
de aanwezigheid van de vele homo
fielen. Dezen worden geaccepteerd. Zij
geven in hun besloten soos ook veel
groot het aantal rijksgenoten vat
overzee precies is, weet niemand. Met
schat, dat er nu ongeveer zo'n 1500 vi;
bemiddeling van officiële instanties ir
de Bijlmer terecht zijn gekomen. Vas
dat
700 I
i de Bijlmer (denk
buitenland. Nu zijn de Bijlm
Wél zijn er incidentele klachten o-
de neiging van Surinamers en Antill
nen om in grote groepen bij elkaar
gaan wonen. Achter de ramen van I
paalde slaapkamers kun je vijf,
bedden tellen en, families van ti
jaar verdient. Er zijn incidentele klac
ten over de geluidshinder, die een de
gelijke intensieve bewoning geeft
zal worden, wanneer de 10.000 goed
willende pioniers van nu zullen zijn
opgegaan in de naamloosheid
die geen stortkoker hebben en hun
moeten deponeren. Deur open, twee,
drie minuten, stank de binnenstraat in,
die geen enkele ventilatie heeft. In de
droogloop ligt verder de zogenaamde
grofvuilruimte, waar de meest ver
schrikkelijke afval in gedeponeerd
wordt. Die ruimte heeft ook geen ven
tilatie en de stank is hels. Logisch,
want de situering van de grofvuilruim-
ten is een architectonisch juweeltje: pal
boven het ketelhuis van de centrale
verwarming, die ook tijdens de honds
dagen branc
Een letterlijk broeinest,
nmaken en afvoer wort
maand berekend.
bewoner klaagt: „Wom
waterkant zich te goed doen aan d<
openbare vuilnisbelt, die de bewoners
zelf creëren. Velen hebben namelijl
ontdekt, dat het veel gemakkelijkei
balkoi
elka;
irbijha;
nde flatbe-
jaar
sociaal-psychologen. Ondertussen heeft
ook de komst van deze rijksgenoten
niets bijgedragen tot de bevordering
van het heilige ideaal der doorstro
ming. Op dit punt hebben de heren
plannenmakers, samenvattend, misge
kleund op een wijze, die moeilijk meer
te overtreffen zal zijn.
Iedere stad heeft tegenwoordig wel
zijn nieuwbouwwijk, zijn torenflats,
zijn prestige-object, met de bijpassende
tegenvallers, fouten en problemen.
Zo gaat dat in de elitebuurt, dift
Amsterdam zich dacht te scheppen!
Kijk. zeiden de architecten, die het
geheel ontwierpen: we projecteren
geen flatgebouw, maar een gemeen
schappelijk woongebied en zo'n gebied
ze op de eerste verdieping van elke
l dan
gezin
indacht
Wel: daai
ber 1968 vestigde (een datum, die dit ar
chitectonische couveusekind op de kop
af twee jaar oud maakt) kregen zij per
voorlichtingsfolder het volgende be
loofd. „Voor het eerst verrijst er in Ne
derland een uitgestrekte wijk, die ge
bouwd is voor de toekomst, zoals we
die steeds duidelijker op ons af zien
komen". En: „U moet denken aan een
heel groot Vondelpark, waarin een aan
tal flats is geplaatst; straks zullen in de
bomen naast de flats de nachtegalen
slaan en de eekhoorntjes spelen". En
stad
Koi
de
de Bijlmei
hel
zoals er twaalf in het planologische
dozijn gaan. maar „een ideale park
stad met gescheiden autoverkeer, par-
keergebouwen, binnenstraten met win
keltjes en koffieshops,
collectieve
latie
>rtko-
Toegegeven: het project is bij-lange-na
nog niet voltooid, zodat alles, wat men
ervan zegt, voorlopig en vrijblijvend is.
Toch, als contrast tegen al dit snor
kende fraais, een citaat uit het be
wonersblad Bijlmaare Volgens en
quêtes is het wonen in de Bijlmermeer
uitermate geschikt voor enigszins dove
mensen, die niet gauw op de tocht ge
zet worden, veel lopen (omdat de liften
het niet doen), hun vuil kunnen op
zouten, van (water)sport houden, goed
tegen de kou bestand zijn en slechts
Voor een
loempia
moet je
zeven
kilometer
rijden
en kiosken
er is nog geen neringdoende bereid
geweest, zich in die geestloze ruimten
te vestigen. De overdekte loopstraten
wórden nu gebruikt door bewoners, die
hun hond uitlaten, hetgeen een on
voorstelbare smeerpijperij geeft. Maar
ja, buiten lopen door het winderige
maanlandschap vol kuilen en plassen
en op de voetpaden geparkeerde auto's
(de beloofde overdekte parkeerplaatsen,
waarvoor men verplicht 50 gulden per
maand zal moeten dokken, zijn er no
in de Bijlmer ook geen lolletj'
Algéi
vijf d
te v
teld
komen, dat de „bijkomende
voorwaarden", die de ontwerpers nood
zakelijk achtten om de betonnen woon-
moloch leefbaar te maken, ver achter
blijven bij wat ze de bewoners hadden
toegezegd. Een bewoner schrijft: „De
Bijlmermeer is bijvoorbeeld verstoken
Met
zegt i
hiei
i de toekomst? De toekomst zal het leren.
test schuilgaan. Wat voor protest? Een
bewoner stort zijn hart uit en schrijft:
,-Op de eerste plaats de vuilstort-
mer één. De netto-inhoud van de klep
is tien liter, wat betekent, dat er vrij-
pedaalemmer door naar beneden kan.
Dus moet je of wel van tien hoog het
vuil naar beneden zeulen, de koker
dichtproppen of de troep er los in
gooien. De kool van gisteren en de
beschimmelde tomaten kwakken dan in
de containers, die in hokjes langs de
binnenstraat staan, waar de melkboer
en de bakker hun handel uitstallen.
Leuk ook, die neerploffende kliekjes.
dingsplannen
de eerste de beste
et' ambitieuze uitbrei-
zich s
:elcent
heeft geen slager, geen avondwinkel,
zelfs geen fritestent. Voor een loempia
moet je zeven kilometer rijden. Het
heeft geen behoorlijke supermarkt en
geen eigentijdse boetieks. Het heeft
slechts een gebrekkig functionerend
postkantoor. Wee degene, die 's avonds
onverwacht bezoek krijgt en niet ge-
heeft.Het is daarbij twijfelachtig
of 1
komen. D
iog, dat gegadigden zich
keer bedenken, te meer daar ze
.•stigde, aantrekkelijke winkelcen-
Hoogbouw. Verhoogde
Allebei verkeerd,
momenteel.
het naburige Amstelveen en
i, waarheen de Bijlmermeerders
irdagmiddagen met verve pelgri-
creatie, de „kralen" voor gemeen
schappelijke activiteiten en de parken
tussen de flatblokken, zijn alleen de
verhoogde wegen min of meer ver
wezenlijkt, voor zover het althans het
doorgaande verkeer betreft. Een kri
tische notitie over de Bijlmer zegt
het aldus: „Het lokale verkeer maakt
nog altijd gebruik van de wegen op
de begane grond, die^ op de tekeningen
als wegen, waarop ouden van dagen
in alle rust hun ommetje zouden moe-
naar school zoüden moeten kunnen
gaan". Openbaar vervoer7 Daarmee
is het zo droevig gesteld, dat de Bijl
hebben, zelf
stad te gaar
Uitg»
nachtdiei
de eerste wijk
nnenkort zal
moeders ten spij
Nachtegalen
durf.
isterdamse gemeenteraad heeft
litgeblonken door intelligentie,
isie, gezond verstand of welke
geestelijke kwaliteit dan ook. Hij heeft
indertijd burgemeester Van Hall blin
delings en slaafs gesteund in zijn soms
tot lachwekkende proporties opgebla
zen strijd tegen minister Toxopeus om
kost wat kost de Bijlmer in handen
te krijgen. Publieke Werken moest iets
te doen krijgen, want het einde van de
IJtunnelbouw kwam in zicht en daar
ging het om niet om nachtegalen en
eekhoorntjes. Maar zelfs dit gezel
schap begint nattigheid te voelen hoe
wel het lijfelijk waarschijnlijk zelden
„Het
Bijlm
„ZO LANG
IK DE
GORDIJNEN
DICHT
KAN HOUDEN
GAAT HET,
WANT VAN
BINNEN ZIJN
DE FLATS
ECHT WEL
LEUK..."
kundig loopt de huidige ontwikkeling
vijfentwintig jaar achter. De Bijlmer
is een beruchte wijk aan het worden.
Amsterdams superbuurt is eigenlijk
alleen vanuit de lucht gezien aantrek
kelijk van opzet, maar ga niet als in
dividu tussen de grijze steenklompen
staan. Je verliest jezelf". De VVD-
fractie pleit nu opeens voor afwisse
ling van eengezinshuizen, terraswonin
gen en flats. Bijna de helft van het
aantal huizen dient in laagbouw te
worden uitgevoerd. De stichtingskosten
daarvan liggen lager dan bij de huidige
flats in de Bijlmermeer en daarom
kunnen de huren honderden guldens
zakken, vindt ze.
Ook de federatie van Amsterdamse
woningbouwverenigingen is in het ge
weer gekomen. Het bestuur maakt zich
ernstige zorgen over de ontwikkelin
gen in de Bijlmer. Wanneer alsnog kan
worden besloten, van de geplande
hoogbouw af te zien en in plaats daar
van laagbouw toe te passen, kunnen
volgens de federatie de huren veel
beter in de hand worden gehouden.
Ook heeft de federatie bezwaar tegen
het systeem van verhoogde wegen in
de Bijlmer. Een belangrijk deel van de
kosten, die dit pretentieuze systeem
met zich meebrengt, drukt zwaar op
de huren terwijl de bewoners er nau
welijks iets van terugvinden in hun
flats.
Of het zal helpen? Wat de stijfkoppig
heid van zijn gemeentebestuur betreft
had Amsterdam aan het Tjeukemeer
kunnen liggen. De Bijlmer is vooral een
politiek wangedrocht, voortgebracht
door de combinatie PvdA-KVP, de
partijen die het in Amsterdamse ge
meentezaken altijd voor het zeggen
hebben gehad en die het nog voor het
zeggen hebben daar helpt geen Ka
boutertjelief aan. De heren zullen
uit vrees voor politiek gezichtsverlies
niet bereid zijn op de dwalingen huns
weegs terug te komen. Hetgeen dan
jammer is voor 120.000 mensen.
Zo ligt de Bijlmer daar in de oost-lob
;rijt de VVD. „Stedebouw-
heten. Onafgebouwd en reeds verdoemd.
Een brevet van planologisch onvermo
gen, neergeschreven in reusachtige be
tonnen hiërogliefen, die de écht urgente
woningzoekenden verbijsterd proberen
te ontcijferen. Een wijk met een leef-
wél 352 gulden per maand plus 50
verplichte guldens stalling voor zijn
auto kon opbrengen, treurt: „Zolang
ik de gordijnen dicht kan houden,
gaat het. want van binnen zijn de
flats echt wel leuk. Maar als ik ze
open doe, krijg ik de neiging, het
vuilnis na te gaan over de balkon
rand". Een project, dat zijn primaire
doel voorbijschoot en in zijn secun
daire doelen halfhartig is blijven ste
ken. Wat er nog te redden valt, zal
de toekomst moeten leren. Los daarvan
staat de Bijlmer daar aan de rand
van Amsterdam reeds nu een toren
flats-hoge waarschuwing te wezen aan
het adres van gemeenten, die stede-
bouwkundige ambities hebben en be
loften van leefbaarheid doen zonder
over de visie en de mogelijkheden te
beschikken om een en ander waar te
maken.
Een Vondelpark met hier en daar een flat. Dat beloofde de voorlichting»
folder. Ziehier de praktijk van vandaag. Zal het anders worden?
