GEHEIME
ZENDERS
IN
TWENTE
Justitie is lief voor clandestienen
LUCHTMACHT KRIJGT EEN
ELEKTRONISCHE WAAKHOND
SLECHTE TIJDEN
Y00R INBREKERS
RIJSSEX. „Mij pikken ze niet weer. Mis
schien m'n spullen wel, maar mü niet weer"
De goed in het pak zitende veertiger lacht
een opgeruimde zorgeloze lach. hoewel hü
met een voorwaardelijke gevangenisstraf van
drie weken (proeftijd twee jaar) op zak loopt.
Het was de beloning voor een dik jaar clan
destien uitzenden via de radio. Als de Mexi
caan van Emmerschans draaide hij de ene
stapel verzoekplaten na de andere en vroeg
hij zijn collega's in Duitsland gegevens over
de sterkte waarop ze hem in Rjjssen
ontvingen. Totdat de Bijzondere Radiodienst
van de PTT een eind aan het spelletje maak
te. De zender werd in beslag genomen en de
Mexicaan moest in Almelo terecht staan. Maar
hij kon hel niet laten. De Mexicaan van Em
merschans is dan ook al weer geruime tijd
„terug in de ether".
Zendamateur:
„Het is de sport,
de sensatie"
..Waarom ik het doe? Het is de sport
hè, de sensatie. Als het zou mogen
zou ik de boel in vijf minuten in
elkaar trappen. Maar wat anders kun
je in Rijssen doen?"
„Ja, wat kun je anders in Rijssen
doen?" Rokkomobiel, een andere ook
reeds in beslag genomen zender uit
Rijssen. trekt de wenkbrauwen de
lucht in. „Je kan dronken in de goot
gaan liggen. Maar dat verveelt ook."
Beide mannen voeren het motief van
verveling aan als reden waarom zij
dag en nacht hun radiosignalen de
lucht in slingeren.
,En je kan je trouwe luisteraars toch
niet teleurstellen", voegt de Mexicaan
eraan toe.
Dan loopt de Zoete van Ter Apel naar
de hoek van de kamer. Daar staat een
groot radiotoestel. Een paar knoppen
worden omgedraaid en onder veel ge
ruis komt een stem in de ether. „Dat
is Radio Vaticaan uit Goor", weet de
Zoete. „Een stofzuiger, een koffiemo
len", komt Rokkomobiel er veront
waardigd tussen. .„Die dingen storen
ons, ze moeten zo gauw mogelijk ver
dwijnen." De Mexicaan is het er roe-
Razend
Chef van de Bijzondere Radiodienst
van de PPT D. Neuteboom (52) is van
mening dat alle geheime zenders ge
vaarlijk zijn en vaak vitale verbindin
gen storen. „Praat eens met het red
dingswezen of de loodsdiensten. Die
mensen zijn razend op die amateurs.
Soms moeten ze vragen of ze alsje
blieft van de band af willen. En dan
krijgen ze te horen: het kan ons
geen bliksem schelen". In de 24 jaar
dat hij jacht maakt op geheime zen-
ders heeft Neuteboom er een paar
duizend weten te pakken
..Maar het is juist de kern van harde
jongens, die we graag willen hebben.
Die verzamelen weer andere, veel
jongeren om zich heen. Wanneer we
die grijpen stoppen ze wel na verloop
van tijd. Maar die harde jongens kom
je moeilijk aan de veren. Die gaan.
ook al worden ze een paar keer ver
oordeeld, steeds weer door."
Desondanks gaat de PPT steeds grim
miger achter de Twentse geheime
zenders aan. Zes peilwagens met ui
terst gevoelige apparatuur worden in
gezet bij de jacht op het clandesteine
uitzenden.
Maar de mannen in Rijssen lachen
om die voortdurende dreiging. Rokko
mobiel ging zelf zover door naam,
PTT-speurder Neuteboom
adres en telefoonnummer te noemen.
„En als ze dan kwamen, was het spul
weg. En dan moeten ze maar bewij
zen dat het hier uitgezonden is. Ja,
dat is pas een goeie amateur!" En
trots kijkt hij de niet-begrijpende bui
tenstaander aan. Toch duurde zijn geluk
niet eeuwig. Negen politiemannen vie
len binnen op het moment dat „Kleine
Rosa" aan haar klaaglied was begon
nen. Hij moet nog voorkomen, maar
weet nu al dat hij straks weer zal
beginnen. „Inderdaad, weer onder de
naam Rokkomobiel."
..Maar uw naam en adres zijn toch bij
de politie en de PTT bekend?" „Jaze
ker!" „En toch zendt u weer uit onder
de naam Rokkomobiel?" „Jazeker!" En
Rokkomobiel schatert het uit. De
Mexicaan en de Zoete stemmen er
luidruchtig mee in.
Bewijzen
Opsporingsman Neuteboom legt uit
hoe dat allemaal kan. „Kijk, je moet
bewijzen dat ze zenden." En dat is
vaak heel moeilijk. Je ziet een mast
en er lopen diverse draden naar de
huizen. Je peilt en wanneer je naar
binnen wilt, is de deur gesloten. Je
komt er niet in. En wanneer na een
tijdje de deur dan toch eindelijk open
gaat. is de zender verdwenen. De mees
te geheime zenders zijn zgn. weg-werp-
zenders. Di ekun je zo uit elkaar trek
ken en overal verstoppen. De gram
mofoonplaten, die je vindt, tre.f je ook
bij de buren aan".
Het lijkt op een kat en muisspelletje.
De amateurs worden gewaarschuwd
door anderen of door buren, wanneer
ze de zwarte peilwagen voorbij zien
Neuteboom: „Maar het is niet meer xo
dat je niet meer in een dorp kunt
komen. Als we nu Vriezenveen bin
nenrijden, is er niemand meer die aan
het begin van de dorpsweg ons staat
op te wachten. Die tijd is voorbij".
Hij gelooft dan ook heilig dat over
een jaar of vier, vijf het euvel van
de geheime zenders grotendeels voor
bij zal zijn. Aan de andere kant
meent hij dat een klein aantal clan
destiene zenders er altijd wel zal blij-
De clandestien opererende zendama-
ALMELO Hel aantal strafzaken naar aanleiding
van geheime zenders stijgt met de jaren bij de
Almelose rechtbank. Kreeg de verdachte een aantal
jaren geleden onvoorwaardelijke gevangenisstraf,
momenteel wordt zijn clandestiene zenden door-,
gaans gehonoreerd met een aantal weken voor
waardelijk met een proeftijd van twee tot drie jaar.
plus verbeurdverklaring van de in beslag genomen
installatie en een boete van een paar honderd
gulden. Bij recidivisten wordt het voorwaardelijk
lang niet altijd omgezet in onvoorwaardelijk. In
Duitsland is dat anders, zeggen de amateurs. „Daar
gaan ze direct de bak in". Desondanks blijft er een
vrij intensief clandestien radioverkeer bestaan
tussen de geheime zenders van beide landen.
Gevraagd wordt meestal naar sterkte van de ont
vangst, waarna het contact wordt afgesloten met
een plaatje-op-verzoek. De meeste clandestiene
zenders beschikken over een discotheek, die vaak
een waarde aan platen van enkele duizenden
guldens bevat. „Zodra er een nieuwe plaat uitkomt,
hebben wij die ook", zegt de Mexicaan van Emmer
schans. „Neen, geen beatplaten. Hollandse platen.
Daar houden onze luisteraars het meest van."
Hoewel de PTT steeds feller jaagt op de Twentse geheime zenders, nemen zij in aantal
toe. De programma's bestaan voor het overgrote deel uit het draaien van (Nederlandse)
grammofoonplaten.
teurs zelf zijn een heel andere mening
toegedaan. De Mexicaan van Emmer
schans: „Het is niet meer uit te roei
en. Ons bestaan blijft verzekerd. En
er komen er steeds meer. Wanneer ze
er eentje pakken, komen er vier voor
in de plaats. En steeds meer mensen
gooien er steeds meer geld tegenaan,
ondanks 't feit, dat 't niet mag. Boven
dien is zeker de helft van de mensen,
die zenden, ouder dan 45 jaar
„In Rijssen worden alleen maar radio
toestellen verkocht, waarop ze ons kun
nen ontvangen", zegt Rokkomobiel.
„Ouden van dagen, die het bejaarden
tehuis ingaan, nemen allemaal een
draagbare radio mee".
„We hebben duizenden luisteraars",
lacht de Mexicaan. Neuteboom zegt
dat het allemaal niet waar is. „Die
tijd is echt voorbij. De mensen hebben
televisie. Die gaan niet uitsluitend
meer luisteren naar clandestiene zen-
Maar Rokkomobiel komt met brieven
met daarin verzoekjes om bepaalde
platen. Meest met een smartlapperige
ondertoon. „Hilversum is alleen maar
gehuil", zegt de Mexicaan. Hij zelf is
tijdens zijn werk bij de ondergrondse
in aanraking gekomen met radiover
bindingen. „Ik ken alle morsetekens.
En als je eenmaal aan het zenden
bent, kun je er niet mee ophouden.
Mijn vrouw doet ook mee. Haar roep
naam is Isabella".
Onderzoek
Twente telt zeker zo'n 400 geheime
zenders. De Mexicaan en Rokkomo
biel, schatten dat alleen Rijssen er al
vijftig heeft. Vriezenveen en Wester-
haar worden gewaardeerd met 25
zenders. Goor met vijftien. Enter met
25, Holten met vier, Nijverdal ook met
vier, Hoogeveen en Coevorden tellen
volgens hen zo'n 40 stuks. Friesland
en Groningen hebben er zeker ook
enkele tientallen, van wie vele de
middengolf hebben verlaten en op de
FM-band zijn gaan zitten.
Momenteel stelt het ministerie van
Justitie in Den Haag een onderzoek in
naar de concrete gevaren, die de ge
heime zenders voor andere radiover
bindingen opleveren, met name voor
de FM-band
Voor de heer Neuteboom hoeft het ffljJjlB
allemaal eigenlijk niet. „Het is gevaar-
lijk", zegt hij. „Maar 99,9 pet. van de
mensen, die een geheime zender heb
ben zijn atechnisch. Ze hebben er
geen idee van waar hun signalen
terechkomen. Ze weten ook niet dat
ze harmonisch en parasitaire golflengten
storen. Ja, zelfs met een zendertje
sieontvangst in de omgeving met spron
gen achteruitgaat, wanneer zij in de
lucht zijn."
„De PTT wil een monopoliepositie",
komt de Mexicaan, ,,'s Nachts laten de
Hilversumse zenders de -draaggolf
aanstaan. Dat is voor mij het bewijs
dat we niet storen."
Vrij geven
"Als ik de. PPT was, zou ik het
zenden vrij geven", oppert de Mexi
caan weer. „Dan vindt niemand er
Het idee wordt als "larie" van de
hand gewezen door Neuteboom.
„Trouwens het zou niet eens kunnen.
De frequenties zijn internationaal
vastgelegd. Maar het feit dat we dit
jaar alleen al 200 zenders hebben
opgeruimd kan niet zonder gevolgen
PTT-SPEURDER:
OVER VIJF JAAR
ZIJN WE ER VANAF
blijven. Goed. ze beginnen weer. We
pakken ze opnieuw Er bestaan span
ningen in huis. Steeds weer dat op de
tenen moeten lopen wanneer ze in de
lucht zijn. De vrouw wordt kribbig.
Ze wil dat haar man ermee ophoudt,
dat er rust komt. En eindelijk, na een
x-aantal keren te zijn opgespoord en
veroordeeld, zwijgt zijn stem".
Zo zal het volgens d.e chef van de
Bijzondere Radiodienst van de PPT
gaan. Óf zijn woorden bewaarheid
zullen wordenVrijwel niemand
voelt er iets voor een zendvergunning
aan te vragen en zich te scharen
onder het leger van legale zendama
teurs, dat inmiddels in Nederland is
uitgegroeid tot zo'n 2000 personen. Om
die vergunning te bemachtigen moet
een schriftelijke cursus 25,- per jaar)
worden gevolgd en een examen wor
den afgelegd. Lukt dat, dan krijgt de
amateur een golflengte toegewezen.
Die kan dan zitten in de buurt van de
80-meterband, of de 40, 20, 10 of 2.
Neuteboom „Vooral de 70-m-band
leent zich b.v. heel goed voor experi
mentele uitzendingen. Neen, ze mogen
geen verzoekplatenprogramma's draai
en. Daar is Hilversum toch voor. Maar
het hele eieren eten is, dat je er
iets voor moet voelen. En dat doen die
kerels niet. De meesten hebben geen
vast werk of lopen in de W.W. Wan
neer ze een boete krijgen, wordt die
betaald door Sociale Zaken. En als er
geen geld is, wordt er een voorschot
gevraagd. Die clandestiene zenders
willen alleen maar iets bewijzen
Maar het gezin kan eraan kapot gaan
„En: de meeste zenders bevinden zich
in gebieden waar weinig of geen mo
gelijkheden zijn (of waren) voor een
gerichte vrijetijdsbesteding. Dan gaan
ze zenden uit verveling. Maar het
aureool dat de geheime zenders in de
loop der tijd om zich heen verzamel
den, is verdwenen."
Een clandestiene zender. De twee lampen voor de pick-up zijn de eigen
lijke zender. De bedragen die met zo'n uitrusting gemoeid gaan variëren
van 60,— tot 600,—.
Het opsporen van geheime zenders is vaak een moeilijk karwei omdat de
amateurs tal van afleidingsmanoeuvres gebruiken. Vaak lijkt het alsof
thuis wordt ingezonden, maar in feite staat de zender in een afgelegen
onderkomentje. „De meesten hebben hun apparatuur niet thuis", aldus
een van hen. Soms zelfs zendt men uit in een korenveld.
biel in Rijssen staat nog steeds een
grote mast, alhoewel de vlaggetjes,
waarme hij versierd was, zijn ver
dwenen. En ook in Vriezenveen en in
de Mendes da Costastraat in Amelo,
waar de PPT eens in één klap 20
zenders in beslag nam, zijn de zend
masten gebleven De verzoekplatenpro
gramma's die via de middengolf (va
riërend van 170- tot 240-meterband)
illegaal de lucht ingaan, zijn er nog
steeds.
Ook al voegt de amateur wel eens bij
wijze van uitsmijter eraan toe: „Tot
de volgende keer. Tenminste, als 't
wordt toegelaten door de PPT".
KLAAS GO INGA.
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HELDER Wanneer de proefnemingen met
succes worden afgesloten, zal de koninklijke lucht
macht de beschikking krijgen over een uniek beveili-
gings-alarmeringssysteem. Met dit systeem, genaamd
„ASOE" kunnen vliegbases, radarstations, munitieop
slagplaatsen, raketbases en andere belangrijke objecten
effectiever en optimaler worden beveiligd tegen onge
wenste indringers. Dan zullen met aanzienlijk minder
bewakingspersoneel de verschillende onderdelen van de
krijgsmachten continu bewaakt worden, in weer-en-
wind, bij hitte of vrieskou en zonder dat een beroep
moet worden gedaan op dienstplichtig personeel. Het
„ASOE"-systeem (afgekort van „Alarmeringssysteem
voor Objecten door middel van Electronica) berust op
de verstoring van een stationair elektromagnetisch veld
en heeft reeds voor een aantal hooggeplaatste militaire
autoriteiten zijn dienst als „waakhond" met succes
verricht. Heel toepasselijk noemt men de „ASOE" dan
ook elektronische waakhond, die zijn ontstaan dankt
aan het doorzettingsvermogen van het navigatiestation
„Noord" uit Den Helder. Sergeant eerste klasse R. G. P.
de Vet wordt „de vader" van „ASOE" genoemd.
Twee jaar
experimenteren
met succes
bekroond
Hel. idee voor een onderzoek naar de mogelijkheid van
een elektronische beveiliging is afkomstig van de
onlangs overgeplaatste commandant van het NS „N",
de kolonel F G B Droste. Hij kwam op die gedachte
naar het voorbeeld van het luehvaartverdedigings-
systeem door middel van radar. Zoals bekend registreert
radar vrijwel alles wat binnen zijn bereik komt,
hetgeen in de lucht betekent: het opsporen en onder
scheppen van vijandelijke vliegtuigen. De technische
dienst werd verzocht de realiseerbaarheid van een
dergelijk beveiligingssysteem voor gebouwen te onder
zoeken. De toenmalige commandant technische dienst
majoor ir. A. J. A. Verweij toonde zich enthousiast
over het idee en verzocht de kapitein J. Polak en de
sergeant der eerste klasse R. G. P. de Vet zich hiermee
te willen belasten. Men knutselde wat met verschillen
de onderdelen, echter zonder resultaat.
Uitdaging
Ondanks het negatieve begin vormde deze speciale
opdracht voor beide militairen een elektronische uitda
ging van de bovenste plank. Dagen en dagen lang
werd er in de radarwerkplaats over niets anders
gepraat en gedacht dan over „ASOE". De eerste tekenen
van succes werden min of meer bij toeval ontdekt.
Tijdens een van de vele experimenten reageerde een
der instrumenten precies zoals men dat wilde, hoewel
dat effect volgens berekening anders zou moeten uitko
men. Toen gingen kapitein Polak en sergeant De Vet
met nog meer energie aan de ontwikkeling verder.
Dooi" overplaatsing moest kapitein Polak zijn werk
zaamheden overgeven aan zijn collega de eerste luite
nant P. C. J. Blaquière. Onder supervisie vhn de CTD
werden toen doelgerichte proeven genomen en begon
er enige tekening in de elektronische waakhond te
komen.
Langzaam maar zeker kreeg „ASOE" meer bekendheid
binnen de luchtmacht. Toen de proeven en demonstra
ties zo positief uitvielen werd in het najaar van 1968
door het commando luchtverdediging (in Zeist) geld
voor onderzoek en verdere ontwikkeling beschikbaar
gesteld.
Met dit geld kon beter materiaal voor het instrument
worden gekocht en werd sergeant De Vet van zijn
normale diensttaak ontheven om zich geheel aan het
project te kunnen wijden. Met de regelmaat van de
klok kon men de elektrische waakhond in fazen zien
..groeien". Voor sergeant De Vet stond op dat moment
maar één doel voor ogen „ASOE". Een moeilijkheid was
ook nog dat het elektronische gedeelte tegen alle
weersomstandigheden bestand moest zijn. Dit probleem
gaf veel hoofdbrekens, maar vormde op den duur toch
geen onoverkomelijk bezwaar.
De toenmalige bevelhebber der luchtstrijdkrachten, lui
tenant-generaal A. B. Wolff bleek na een aantal
demonstraties zo onder de indruk van „ASOE". dat
sergeant De Vet in de gelegenheid werd gesteld de
hele ontwikkeling professioneler aan de pakken. Vanaf
begin december 1969 kreeg hij de beschikking over de
faciliteiten van Luchtmacht Elektronische Ontwikke
lingen te Oegstgeest. Met de fijngevoelige en volmaak
tere apparatuur op dat laboratorium werd de verdere
ontwikkeling vergemakkelijkt. Het resultaat werd
steeds beter. In juni van dit jaar kon sergeant De Vet
samen met „zijn" elektronische waakhond de thuisreis
naar het navigatiestation aanvaarden. Nu rest nog de
verdere afwerking en proefneming met „ASOE" Er
zullen zeker nog een aantal demonstraties worden
gegeven, alvorens het apparaat zijn carrière bij de
luchtmacht kan beginnen.
Waakzaam
Welke consequenties de uitvinding van sergeant der
eerste klasse R. G. P. de Vet heeft voor de afdeling
L(uchtmacht) B(ewakingskorps) is niet moeilijk te ra
den. Momenteel worden de verschillende objecten door
mankracht beveiligd, daarbij geholpen door waakhon
den. De L.B. krijgt er nu een „waakhond" bij die geen
kilo vlees per dag nodig heeft, nooit van een honden
geleider afhankelijk is en altijd waakzaam.
Het grootste probleem van de al jaren in gebruik
zijnde beveiliging door wachtpersoneel is de signale
ring bij onraad. Een ervaren indringer die binnen een
militair object iets wil bereiken, kan na enige studie
zeker met een grote kans zijn slag slaan.
Dit geldt zowel voor vliegbases als voor schepen of andere
inrichtingen. De meeste waarde wordt momenteel nog
gehecht aan de preventieve bewaking, door middel van
veelvuldige patrouilles en een groot aantal wachtposten
rond een bepaald object. Dit vereist echter een grote
hoeveelheid personeel en dan valt nog te bezien of er
ooit een waterdicht systeem voor gevonden kan wor-
Geen vervanging
Hoewel dc elektronische waakhond veelzijdiger is dan
zijn viervoeter van vlees en bloed, hij kan hem niet
vervangen. Wanneer via „ASOE" alarm wordt geslagen,
zal de mens eraan te pas komen al dan niet met
een bewakingshond om de ongewenste indringer te
pakken.
Het LB-personeel ziet dan ook reikhalzend uit naar de
komst van zijn nieuwe hulp. die een groot deel van het
werk zal overnemen. De personeelssituatie binnen de
krijgsmacht kan in hoge mate verbeterd worden met
behulp van elektronica. Bovendien wordt de landsvei-
ligheid ermee gediend!
Sergeant De Vet:
De nu 43-jarige R. G. P. de Vet uit Den Helder
is in het dagelijks leven sergeant der eerste
klasse bij de koninklijke luchtmacht en werk
zaam als specialist radarmonteur en technieker
op het gebied van informatie verwerkende syste
men (w.o. de computer).
„Of mijn uitvinding ook van belang kan zijn
voor de burgerindustrie? Het zal voor bankover
vallers bijzonder moeilijk zijn om ongemerkt
langs de „ASOE" te komen", zegt hij lachend.
Tijdens het j gesprek wordt duidelijk dat niet
alleen bankinstellingen van zijn uitvinding kun
nen profiteren, maar zeker ook andere bedrijven,
met name die welke permanent bewaakt moeten
Mocht de „ASOE" straks voor produktie klaar
zijn. dan breken er volgens De Vet slechte
tijden voor inbrekers aan. Het door hem ont
wikkelde systeem laat namelijk weinig mogelijk
heden (of misschien wel geen enkele) meer over
om ongezien langs het instrument te komen.
Of „ASOE" ooit in produktie althans voor de
burgerindustrie komt is van bepaalde factoren
afhankelijk. Wat de prijs zal moeten zijn is
momentcel bij geen benadering te zeggen. Hierin
speelt natuurlijk ook de produktiekwantiteit een
rol en of het systeem inderdaad „waterdicht"
blijkt te zijn.
