ZWART
DRINGT
MASSAAL
ÉÉAéJ
DE HAND
VAN DE GROTE BROER RUST ZWAAR
ra
H
De grote steden hebben niet veel
poldjste glasgevels der welvaarts
paleizen heen kijkt. Zij hebben
alle hun eigen sfeer, hun eigen
klimaat en hun eigen proble
men. Zelfs de alom tegenwoor
dige geest van apartheid heeft
een eigen gezicht in alle delen
van dit land van Europese af
metingen. Zij presenteert zich
in een groot industrieel centrum
als Johannesburg als het on
weerstaanbare opdringen van
de massa der zwarte arbeiders
naar meer welvaart, naar bete
re jobs en betere scholing. En
ook met alle pijnlijke bijver
schijnselen, die optreden als
men mensen uit hun primitieve
leefwijze losrukt en hen smakt
in een hoog ontwikkelde indus
triële maatschappij.
De Goudstad torent met Ameri
kaanse allures uit de hoogvlakte
van Transvaal op. Hij heeft ook
naar Amerikaans voorbeeld zijn
onveilige wijken, waar men
zich in de avonduren liever niet
eenzaaim beweegt. Zijn nieuwe
negersteden eindeloze een
vormige rijen van woninkjes op
veilige afstand van de city te
gen de hellingen gezaaid zijn
broedplaatsen van misdaad,
waar de politie 's maandagsoch
tends de moorden van het week
end turft Twaalf was de score
toen wij er de redactie van de
negerkrant „World" bezochten.
Zij stonden in de krant naast de
holes, die gescoord waren op de
golflinks van de zwarte stad.
Europese gewoonten en primi
tieve uitbarstingen vnaast elkaar.
Maar hét zij gezegd, dat de
curve der misdaad al belangrijk
Een ander beeld biedt Pretoria,
ofschoon voor Afrikaanse ver
houdingen naast de deur. Al
priemen hier steeds hogere re
geringsgebouwen in de bi;
lucht, toch blijft de expansie er
met ambtelijke waardigheid be
streken. Het tempo is er lager
en de straat is er veilig, Er
hangt nog iets van het oude
paternalistische leven op het
Transvaalse platteland, waar de
boer zich vader acht over zijn
zwarte arbeiders en er prat op
gaat zelf de weldaad van een
strenge tucht geleerd te hebben
van zijn zwarte kinderjuf. Er
zijn geen tastbare spanningen
in deze echte Boerenstad.
In Durban aan de Indische Oce
aan verschijnt de Aziatische
kleur op het palet. Apartheid is
hier vooral ook de verhouding
tussen Indiër en Bantoe, waar
bij de eerste zich veilig voelt
onder blanke bescherming en de
laatste zich beklaagt over de
geslepen tactiek van de Aziati
sche handelaars. De Indische
gemeenschap t
paar klassen beter dan di«
van de zwarte bevolking. Zij
zijn zo mogelijk nog volkrijker,
want het geldt hier een bij
uitstek jonge gemeenschap. Een
derde van alle inwoners der In
dische wijken zit nog op school.
De Republiek van Zuid-Afrika is een
gecompliceerd land. Het is vol ver
wikkelingen in alle opzichten. Het is
een brok Europees leven, verstrengeld
vlocdc nog een scheutje Azië toe. Het
doch elkaar nauwelijks schijnen te raken.
Er is alle verfijnde luxe en alle werk
drift van de welvaartsmaatschappij,
naast armoedige en idyllische primitivi-
In het zuiden, aan de Kaap. is
de apartheid in tien jaren tijd
goeddeels gereduceerd tot de
verhouding tussen blanke en
kleurling. De zwarte bevolking
is er relatief achteruitgegaan
tot voldoening van de kleurling,
die bij de eerste golf van indus
trialisatie vreesde door de
zwarte trekarbeiders te worden
overspoeld. Kaapstad is altijd de
stad geweest, waar de apartheid
zijn scherpe kanten afschuurde
aditionele gebonden
heid tussen blanke en kleurling.
Maar nu het „zwarte gevaar" is
ingedamd schijnt de schoen
laflozen. Bij de
zwarte bevolking In heel Zuid-
Afrika bedraagt het nog sche groepen in andei
twintig procent, maar daarbij
;rekend de ach-
wel vaart toegenomen; z,ij
'oelt zich veiliger dan de Indi-
Afri-
landen. Zij geeft het
iatbeeld in Durban fleur. Een
ikleurige apartheid dus
de kleurling nu zelf in de pijn-
,an de verkrotte 1
waarin zij nu veelal nog huizen,
maar de scheiding van de oude
omgeving valt velen zwaar. De
partijleiders der kleurlingpartij
en zijn dan ook nogal obstinaat;
hun taal verraadt een opgewon
den stemming.
Apartheid andersom
Tenslotte zijn er nog delen,
waar de apartheid min of meer
op zijn kop staat. Dat wil zeg
gen dat als een zwarte minister
binnenkomt de blanke raads
man ppstaat en „dag meneer"
zegt. Dat zijn de Bantoestans,
waar de negers geleidelijk aan
het bewind mogen overnemen
en de blanke nog hoogstens als
gast, als zeer aparte gast dan
wel, mag komen. Zij ontwikke
len zich langzaam. Economisch
zijni aij dure lastposten, maar
zij zijn 1 het geld dubbel
lelijke woord gaandeweg kun
nen doen vervangen door „ge
scheiden ontwikkeling".
Eén rechte lijn
deze kronkelingen toch
Al worden bepaalde beroepen die voorheen „slegs vir blankes" bereikbaar waren ni
oefend, bepaalde „minderwaardige" taken blijven niettemin voor hen gereserveerd.
ook door zwarten uitge-
open voor1 hun mening uit
verzuchten: „Wij hebben te
weinig blanken".
geen tegenstelling
duurzame oplossing voor het
probleem van een zo sterk
groeiend industrieel land zal
kunnen bieden. Groei eist arbei
ders en arbeiders zijn in deze
republiek vooral de zwarten. Er
is een toenemende drang vanuit
de industrie om meer gekleurde
arbeiders toe te laten en vooral
in beroepen,
de lonen van blank en zwa
Zij gaat de zwarte ook m<
kansen op scholing bieden
„gre
i het allerbelangrijkst brie
schoorvoetende toelating door de
regering van tijdgebonden blan
ke vestigingen. Nog altijd
klampt men zich voor de ont
wikkeling van deze gebieden
graag vast aan de stichting van
:rheden", dat zijn fa-
op de grens der
die tot dusv<
blanken zijn
In de wijken van de zwarte bevolking der grote steden tiert de misdaad welig.
krampten" willen zich nog tegen
deze ontwikkeling keren en
desnoods de groei vertragen,
maar de regering heeft prak
tisch geen andere keuze meer
dande teugels maar wat te
laten vieren. Dat doet zij dan
Sinds lang gaan onofficieel,
ook officieel hoger ge
kwalificeerde posten open voor
niet-blanken. In de slijtageslag
tegen de zo gehate en ook in
Zuid-Afrika zozeer gekritiseerde
„kleine apartheid" is dat een
voltreffer. De reservering van
functies voor blanken was im-
i de pijnlijkste fa-
politiek omdat zij
een geleidelijke opgang naar
betere prestatie en beter inko-
:n in de weg stond. De door-
in deze richting is daar-
belangrijk omdat zij de
blanke vakbonden gaat dwingen
hun zeer conservatieve stand-
kunben te herzien.
Want met het doordringen van
zwarte arbeiders in geschoolde
beroepen wordt ook de gelijke
betaling actueel. De arme blan
ke. het troetelkind der vakbon
den, zou anders loondruk moe-
:n. De toelating van
geschoolde
Blanke baas
En waarom mist men ir
zwarte landsdelen, die het
vaderland der gekleurden
ZUID-AFRIKA
ZONDER
KEUS:
DE TEUGELS
LATEN VIEREN
nig vorderingen gemaakt. De
prachtige theorie dat blanken er
niet mogen investeren, werkt
namelijk averechts. Stimulering
van eigen Bantoebedrijven zet
weinig zoden aan de dijk zolang
zwarten zo weinig te beleggen
hebben en zolang hun de scho
ling ontbreekt. Vandaar de roep
om meer blanke hulp en de
„thuislaridéiV'
ken zonder dat méér zwarten 1
zich in de oude industriële
centra behoeven te vestigen.
Het systeem bewijst overigens
hoe moeilijk het is de schone
theorie der eigen zwarte vader
landen in praktijk te brengen.
Tenminste als men deze gebie
den echt ruggegraat wil geven
en niet duurzaam tot arbeidsre-
servoir wil maken. Veel meer
dan dit laatste is het grote
proefveld der Bantoestans,
Transkei, thans nog niet. Het
leeft goeddeels van de .spaardui-
ten, die zijn 180.000 trekarbei
ders redden uit het soms wilde
leven der grote stad. Het lijdt
wel onder alle kwalen, die zo'n
massale mannelijke uittocht
veroorzaakt.
Blank, zwart kleurling en Azi
aat kunnen in de volkenge
meenschap van Zuid-Afrika niet
zonder elkaar. De blanke econo
mie leeft bij de gratie van de
gekleurde arbeidskracht. Zodra
de industrie haar vleugels uit
slaat wordt de gescheiden ont
wikkeling een fictie. Dat wordt
steeds duidelijker omdat de ge
kleurde bevolking niet alleen
goedkope arbeiders levert, maar
gaandeweg ook meer koop
krachtige consumenten. Zowel
de een als de ander is onmis
baar en naarmate de arbeiders
duurder worden stijgt de zwarte
:eling tegenhouden.
Betekent dc „liberale" speech van Husak ei
genlijk niet dat hfl er zich van bewust is hoe
gedemoraliseerd de mensen zijn? Men is nog
tot onderdrukking op stali-
schaal, maar toch -hebben onzeker-
e vrees hun eigen dynamiek.
Tsjecho-
Slowakije
op weg
naar de
onwetend
heid
heeft weten te vermijden die na
1968 plaatsgevonden zouden kunnen hebben,
I zal voor de Tsjechen zelf weinig troost in zich
dragen.
Overal in het land heerst een gevoel van
individuele onzekerheid over het heden, de
I toekomst en zelfs over het verleden. De
i stroom van opnieuw geïnterpreteerde inlich
tingen over de hervormingsbeweging moet
L vele mensen er wel toe brengen sommige van
hun vorige ideeën te herzien.
Het is gemakkelijk de mening over de huidi
ge situatie van iemand te horen, maar de
inlichtingen zijn vaak tegenstrijdig. Twee
goed ingelichte mensen konden het op een
avond niet eens worden over de vraag of
iemand die om politieke redenen ontslagen is
en zonder werk zit, in aanmerknig komt voor
steun van staatswege. Het is een ingewikkeld
vraagstuk, omdat werkeloosheid officieel niet
bestaat.
Het antwoord op de vraag is dat hij soms wel
en soms niet in aanmerking komt voor die
steun; het hangt ervan af voor wie hij gewerkt
heeft en hoe lang en waarom hij ontslagen is
Een buitenlander die zijn baan in een research
instituut kwijtraakte kreeg
gever te horen dat hij 24
de tijd had
dat als hij zou proberen
beroep aan te tekenen, hij dan meteen ovei
de grens gezet zou worden.
vertrekken
a armee ik gesproken heb die deel
maakt van het Centraal Comitévan
Nationaal Front,
rdevolle, zij het onbetrouwba
re "bron van actueel nieuws voor de Tsjechen.
Het terugbrengen van het volk tot deze staat
van onwetendheid over hun eigen situatie, is
een bij produkt van het proces waarbij de
partij en de gemeenschap „gezuiverd wordr'
een proces dat nu voltooid is, en van de
toenemende strengheid en kleinzieligheid van
de pers.
Iedereen in Praag is een raconteur. De verha
len over wat er in de huidige toestand van
sociale beroering met vrienden en collega e
gebeurt, worden vaak verteld met een lucht
hartig ongeloof. De mensen zijn het er in het
algemeen over eens dat wat er aan de gang
is krankzinnig onlogisch is.
Het is ook tragisch. Als er werkelijk zoveel
mensen van de CIA in Praag waren als
..Rude Pravo" beweert, zei een student tegen
mij, zouden ze onze gemeenschap nog niet
eens zo goed ondersteboven kunnen gooien als
de Communistische Partij dat op het ogenblik
doet. Iedereen spreekt over Tsjecho-Slowakije
als het land waar zich een komedie afspeelt
Als Kafka steeds weer in gesprekken ge
noemd wordt, komt dat doordat hij begrepen
zou hebben waar zij over spreken.
Een anonieme docent aan de hogeschool van
de partij leest voor uit het nieuwe boek van
de eerste secretaris Husak in plaats van
colflege te geven over het marxisme-Leninis
me; een student in het maken van cartoon
films gaat voor het nieuwe trimester terug
naar de universiteit zonder te weten wie zijn
hoogleraren zijn, en of er wel hoogleraren
zijn; vier dagen per week krijgt een zeker
aantal woningen geen warm water, omdat,
aldus „Rude Pravo" er een tekort aan brand
stof is. maar gebouwen in de buurt die van
olie afhankelijk zijn, worden op dezelfde ma
nier behandeld zodat, zeggen de bewoners, het
niet zal schijnen alsof één blok woningen
bevoorrecht is; een verlegen figuur die pro-
Dubcek is, een partijlid, moet op het ogenblik
een oordeel vellen over zijn vroegere collega's
omdat hij zich niet had laten horen in 1968
en daarom ideologisch voldoende zuiver wordt
Het gebrek aan inlichtingen dat voor het
publiek beschikbaar is over wat er in hun
eigen land gebeurt, versterkt hen in het
gevoel van vervreemding, zowel van de poli-
k als van elk
In
van Ota Sik die tijdens en voor 1968 zo
belangrijk was, voelen de onderzoekers zich
nu overbodig omdat economische beslissingen
afhankelijk gemaakt zijn van politieke over
wegingen. Zij vragen zich af hoeveel de
regering zelf weet van wat er gebeurt, hoe
een echte analyse van de politieke en econo
mische situatie mogelijk is wanneer zoveel
ri de beste en meest
1 het land nu ontslagen zijn.
in de partij naar eer en gewete
bestuurders
Tsjechische problemen op te lossen door
adviseurs te importeren, zoals bijv
gebeurde voor de nieuwe Praagse metro?
Hoeveel langer kan de gemeenschap nog
doorgaan zich op deze manier te verarmen?
Het zuiveren van de partij heeft de partij
veranderd; van de meest oprechte partij van
de mensen in Oost-Europa is het misschien de
partij geworden die als een elitepartij be
schouwd kan worden. Zal de rehabilitatie van
de gezuiverde reformistische persoonlijkheden
spoedig beginnen, waardoor het wiel van het
noodlot vlugger ronddraait dan in de jaren
vijftig? Het verwijderen van vele oudgediende
communisten uit de partij heeft de weg geo
pend voor een hele nieuwe generatie partijle
den. Zal men hen dwingen opnieuw aspecten
van de hervormingsbeweging te introducerén
om het land in leven te houden?
Een Tsjechisch econoom suggereerde dat het
aantal werklozen tussen de 40.000 en 90.000
ligt. Tsjecho-Slowakije kent een wanhopig
mankracht, en de bevolking neemt
schijnt vaak de reden te zijn waa
zijn baan kwijtraakt, eerder dan
veroordeling van zijn activiteitei
Het is onvermijdelijk dat psychologische me
chanismen in een gemeenschap onder zo'n
spanning ingewikkeld zijn. De stilzwijgende
politiek is iemand, die ervan verdacht wordt
een „rechts georiënteerde opportunist" te zijn,
van zijn oude omgeving te isoleren, hem
onschadelijk te maken en hem opnieuw op te
voeden. Daarom kreeg Dubcek geen toestem-
het
ning v
werkt.
ondernemingen op grote schaal
zijn er niet of nauwelijks, maar een kapita
listische„ondergrondse" bestaat in alle socia
listische landen. Iedereen kan aan kleine
diefstallen meedoen, en hele grote sommen
gaan in regeringsorganisaties in andere han
den over als er de zo noodzakelijke, maar
niet verkrijgbare auto of het kantoor gevonden
moet worden. In de sociale chaos nemen de
gelegenheden voor corruptie toe.
Men vertelde mij dat er in Bratislava 120
miljonairs zijn die de zwarte markt met vlees
reparaties aan huizen bewerken. De politie
denkt
om iemand
door zijn
wordt natuurlijk
kocht, dus zijn
overtredingen ongebruikelijk.
Alle activiteiten van de Tsjechische Commu
nistische Partij worden overschaduwd door de
aanwezigheid van de Russische ambassadeur,
Cervonenko, die op het ogenblik waarschijn
lijk de belangrijkste man in Tsjecho-Slowa
kije is. De Tsjechen hebben het gevoel dat hij
niet bereid is toe te staan dat er specifiek
Tsjechische oplossingen ontwikkeld worden
voor de problem«a van -het land. De hand van
de grote broer tikt 'iftn alüjd op de schouder
en spoort hen aan hun bills n* oosten t«
richten voor hun reddtng.
iCOPTiOGKT: XM GC'ABDIAN)
