WESTERBORK LUISTERT NAAR
DIEPTEN VAN HET HEELAL
ISRAËL KOESTERT ARGWAAN
JEGENS NIEUWE VOORSTELLEN
Phnom Penh geraakt
meer en
meer in
klem
Honger niet alleen technisch
maar ook politiek probleem
Grootste radiotelescoop ter wereld
Resten Duitse
oorlogsvlieger
opgegraven
ASW: spoedig
rendabel
Dr. Boerma op FAO-congres
WOENSDAG 24 JUNI 1970
LEEDSE COURANT
Van
verslaggevers)
WESTERBORK oKiüngin Juliana
heeft vandaag de grootste radioteles
coop te wereld in gebruik gesteld.
Deze apparatuur, opgesteld in de na
bijheid van het Drentse Westerbork,
maakt het mogelijk om radiostralen
uit de diepste diepten van het heelal
op te vangen. De apparatuur is zo ge
construeerd, dat straling, die miljar
den jaren onderweg is geweest vanaf
het verst verwijderde sterrenstelsel in
Westerbork kan worden geregistreerd.
Tevoren was dit nooit mogelijk. De
radiotelescoop bsetaat uit twaalf, in
alle richtingen wendbare antennes,
ieder voorzien van een parabolische
reflector met een diameter van 25
De plaatsing van de radiotelescoop
in Nederland behoeft geen verbazing
te wekken. Immers, zowel de
wetenschap van de astronomie als die
van de betrekkelijke nieuwe tak, de
radioastronomie, telt in ons land
talrijke toegewijde beoefenaars.
Het radioastronomisch onderzoek
is gebundeld in de Stichting
Radiostraling Zon en Melkweg, een
stichting, die ook het initiatief
nam tót de constructie 'van de
radiotelescoop Westerbork en die dit
unieke instrument vervolgens aan
de reeds aanwezige hulpmiddelen
toevoegde.
Radiojastronomische onderzoekingen
zijn voornamelijk gericht op het
ontvangen en analyseren van
radiostraling met een golflengte in de
buurt van de eenentwintig centimeter,
veroorzaakt door verschijnselen in
(opeenhopingen van) waterstofatomen
de „bouwstenen van 't universum".
De radioastronoom bedient zich
van een radiotelescoop. In principe
bestaat deze uit een op de
genoemde golflengte afgestemde
Door koningin
in gebruik
gesteld
antenne en ontvanger, alsmede een
registreerapparaat voor 't vastleggen
van de binnenkomende informatie.
De antenne is geplaatst in het
brandpunt van een parabolische
reflector, zodat alle straling, die
evenwijdig aan de as van de
reflector binnenvalt op de antenne
wordt geconcentreerd.
Bundel
Nu treft de straling van een zich ver
buiten de aarde bevindend object onze
planeet als een bundel onderling even
wijdige „stralen", waardoor het be
doelde concentratieeffect automatisch
wordt bereikt als de reflectoras op
dat object is gericht.
De concentratie van straling op de
antenne resulteert in een aanzienlijke
versterking van de signalen, afkomstig
van de betrokken stralingsbron.
Straling van bronnen in andere
richting wordt niet exact op de
antenne geconcentreerd en wordt dus
minder versterkt. De parabolische
reflector verleent derhalve aan de
antenne behalve signaalwinst
een zeker onderscheidingsvermogen.
Dit vermogen neemt toe met de
opening (grootste diameter) van de
reflector.
Om verschillende objecten te
kunnen observeren moet de antenne-
reflectorcombinatie voortaan kort
weg aangeduid als „antenne" op
ieder gewenst punt van het waar
neembare deel van het uitspansel
kunnen worden gericht. Het gekozen
richtpunt beschrijft bovendien een
schijnbare baan langs de hemel ten
gevolge van de aardrotatie. Tijdens
een observatie moet de antennestand
dus voortdurend gecorrigeerd worden.
Uit een en ander volgt, dat de an
tenne in alle richtingen wendbaar
moet worden opgesteld op een statief.
Het spreekt vanzelf dat vooral de
wendbaarheid van de antenne be
perkingen oplegt aan de afmetingen
van het geheeL De voo/r waar
nemingen binnen ons „eigen"
melkwegstelsel vereiste diameter van
vijfentwintig meter bleek construc
tief uitvoerbaar te zijn.
Een antenne van dit type wordt sinds
1956 door de Stichting Radiostraling
Zon en Melkweg gebruikt nabij het
Drentse Dwingelo. Observatie van
objecten evenwel, vèr buiten de in
middels vertrouwde astronomische
omgeving gedacht wordt aan het
onderzoek van stelsels op vele mil
jarden lichtjaren afstand vergt een
antenne met een midellijn van ander
halve kilometer, een onmogelijke con
structie.
Alternatief
Gelukkig boden natuur en techniek
een alleszins aanvaardbaar alterna
tief. In plaats van één kolossale an
tenne wordt een rij „normale" an
tennes opgesteld. Door de draaiing
van de aarde rond haar as beschrijft
de antennerij in twaalf uur een halve
cirkel ten opzichte van een wille
keurig te kiezen „richtpunt" aan de
hemel. Integratie van gedurende die
twaalf uur ontvangen signalen geeft
voor het betrokken punt een onder
scheidingsvermogen dat overeenkomt
met dat van één grote antenne.
Een dergelijk systeem werd door de
reeds genoemde Stichting Radio
straling Zon en Melkweg, in samen
werking met de Nederlandse in
dustrie nabij het eveneens in Drente
gelegen Westerbork gerealiseerd. Het
systeem bestaat uit twaalf identieke
antennes, die langs een oost-westlij n
van 1600 meter lengte zijn geplaatst.
Tien antennes zijn vast opgesteld op
onderlinge afstanden van 144 meter,
terwijl twee antennes op een rail
traject van 300 meter lengte iedere
gewenste positie kunnen innemen.
De mobiele antennes kunnen met elk
Specialismen
De ontwikkeling en de realisatie van
de nieuwe radiotelescoop was een
gezamenlijke inspanning van een aan
tal gespecialiseerde Nederlandse in
dustrieën. De bijdragen van Philips
expert inzake wetenschappelijke en
industriële instrumentatie en proces
besturing omvat een systeem voor
numerieke besturing en een computer.
De nummerike besturing wordt in
eerste instantie gebruikt voor bet met
grote nauwkeurigheid richten van
alle antennes. De computer heeft de
supervisie over de numerieke bestu
ring en verricht tevens een aantal
andere taken onder meer het cor
releren van individuele antonnesigna-
len met een nauwkeurigheid die in
fracties van seconden wordt uitge
drukt
t de Mexicaanse medaille: '-en kind werkt in een kleigroeve
om een bijdrage te leveren aan het armulige gezinsinkomen. Dit kereltje
draagt zo'n tien tot vijftien stenen per, keer weg. Schoolgaan is er niet big.
(Van onze canrespoodlenrt)
JERUZALEM De Israëliërs zijn blijkbaar goeddeels op de hoogte van de
inhoud van nieuwe voorstellen voor het Midden-Oosten, die deze week
zullen worden voorgelegd door de Amerikaanse minister van Buitenlandse
Zaken Rogers, wat ervan bekend is, bevalt Israël volstrekt niet. Regerings
ambtenaren in Jeruzalem zeggen er geen woord over. maar het is duidelijk
dat ze zich schrap zetten in het vooruitzicht van een nieuwe diplomatieke
botsing met Washington-
Gulden Humor
foor Walden en
Muyselaar
ROERMOND (ANP) De federaties
van samenwerkende Limburgse carna
valsverenigingen, waarbij de carnavals
verenigingen zijn aangesloten uit alle
grote Limburgse steden, heeft voor dit
jaar de hoogste Limburgse carnavalson
derscheiding bestemd voor het duo
Willy Walden en Piet Muyselaar van de
René Sleeswijk Revue. Deze onderschei
ding „De Gulden Humor", zal op zondag
29 november 1970 worden uitgereikt in
het Royaltheater in Roermond. De on
derscheiding werd in voorgaande jaren
verleend aan Charles Eyck, Bertus Aaf-
Jes, Johan Kaart, Toon Hermans, Jo
seph Lions, Jo Hanssen, Godfried Bo
rn ans en Gabriël Beckers. Een tweede
hoge carnaval sonderscheiding is de
Gouden Narrenkap, die wordt uitge
reikt aan de beste Limburgse carnavals-
artiest of artiesten. Deze is bestemd
voor het Heerlense trio De Globetrot
ters. Deze onderscheiding wordt uitge
reikt op zaterdag 9 januari in het Café
Hoensbroek.
Oostoever van
Mekong deels
in handen van
Vietkong
IVan onze correspondent)
PHNOM PENH. Communis
tische troepen hebben de Cambod
jaanse stad Prek Tameak gebom
bardeerd op de oostelijk? oever
van de Mekong, op ongeveer 25 km
ten noorden van de hoofdstad
Plmom Penh. Zij dronjen later
Prek Tameak binnen, inet het ge
volg dat de regeringstroepen na
enige schermutselingen de benen
namen naar de overzvde van de
stroom. De oostelijke oever van
de Mekong bevindt ach nu ten
minste tot Kampml Tsjam cn
Tonle Bet in conmunistische
handen.
Phnom Penh is mékwaardig kalm
voor een helegerde st/d. Er doen zich
geen tekenen van panfck voor onder de
bedaarde Cambodjanen, die alles nogal
gemakkelijk laten betijen.
In de omgeving van Prek Tameak
hebben soldaten naar verluidt een
lanceerder van 122 mm-raketten bult
gemaakt. Als dit tuig bestemd was om
Phnom Penh onder vuur te nemen,
zullen de communisten tenminste veer
tien kilometer dichterbij moeten komen
om doelwitten te kunnen treffen in de
hoofdstad.
Wie Phnom Penh wil verlaten, doet
dit op eigen risico. Via' de weg naar het
noorden loopt men in een communisti
sche val. De oostelijke weg naar Bat-
tambang is officieel gesloten en de
zuidelijke weg naar Kompong Som (Si-
hanookville) is een vraagteken. De
voornaamste brug op 45 kilometer van
de hoofdstad, werd opgeblazen.
Ofschoon vele wegen geblokkeerd
zijn, blijft de vlieghaven normaal in
gebruik. Men kan bovendien nog altijd
gebruik maken van de waterweg, de
brede Mekong, waarop de Zuidvietna-
mese vloot patrouilleert. Deze Zuidviet-
namezen hebben een dubbele taak. In
de eerste plaats moeten zij ervoor zor
gen dat de Vietkongsoldaten de hoof
den niet (lurven opsteken en in de twee
de plaats moeten zij vluchtelingen weg
brengen. Gisteravond voeren duizend
vluchtelingen naar Neakluong, vanwaar
zij in een militair convooi naar Zuid-
Vietnam zullen worden gebracht.
Dit is het eerste deel van een nieuwe
groep vluchtelingen. Volgens sommige
schattingen zitten momenteel in Phnom
Penh 80 000 Vietnamezen.
(Copyright The Guardian-Persunie)
Piloten gebruiken
schietstoel niet:
Veendam behoed
voor grote ramp
(Van e
a onzer verslaggevers)
VEENDAM Door in hun toestel te
blijven zitten in plaats van zich met de
schietstoel in veiligheid te brengen heb
ben twee Belgische piloten de stad
Veendam gisteren voor een ramp be
hoed. Precies boven de stad trad in de
motor van het lesvliegtuig, type Lock-
head T33 een technische storing op. De
vliegers maakten zoals wij gisteren
reeds hebben gemeld, een noodlanding
in een aardappelveld bij het plaatsje
Bareveld.
Onmiddellijk na de landing vloog het
toestel in brand, maar de vliegers kon
den er zelf nog op tijd uitklimmen. Na
behandeling in bet ziekenhui^ van
Stadskanaal kon de 24-jarige J. Bou-
l^rd, leerling-vlieger uit Brussel, naar
huis terugkeren. De 42-jarige instruc
teur commandant A. Helderweirt, ge
huwd en wonend in Enschede, moest
ter observatie blijven, hoewel zijn
brandwonden niet ernstig waren
Voorwaarden tot
levering van
Phantoms
Deze ruzie belooft tenminste even erg
te zijn als degene die volgde op de
lancering van het „plan-Rogers" in de
cember en de vertraging van president
Nixon's antwoord op Israëls verzoek tot
levering van meer Phantom-straalvlieg-
tuigen in maart van dit jaar.
De Israëliërs verwachten nu, dat
Nixon's antwoord over de levering van
gevechtsvliegtuigen niet afwijzend,
maar ook niet zonder meer „ja" zal
zijn. De basis van het oorspronkelijke
plan-Rogers dat zowel door Israël
als door Egypte verworpen werd zal
wellicht behouden blijven. De Ameri
kaanse minister van Buitenlandse Za
ken zal echter vermoedelijk de nadruk
leggen op drie punten van onmiddellijk
belang: herstel van het bestand op per
manente en onvoorwaardelijke grond-,
slagen (een concessie van Egypte); her
bevestiging van Israëls aanvaarding
van de resolutie die in november 1967
goedgekeurd werd door de Veiligheids
raad, met daarbij speciaal de erkenning
van het principe van terugtrekking van
de troepen uit het bezette gebied en
aanvaarding van onderhandelingen.
De stemming van sereen vertrouwen,
waarmee het antwoord op de vraag tot
levering van Phantoms de laatste tijd
door Israëlische ambtenaren afgewacht
werd, is nu verdwenen. Niet omdat
vreest dat Israël die straaljagers nooit
zal krijgen, maar wel uit bezorgdheid
om de voorwaarden die eraan zullen
vastzitten. De Israëliërs voelen zich niet
meer op him gemak en hun bezorgd
heid is nog toegenomen omdat Oe
Thant gisteren gezegd heeft, dat
tekenen waren van vooruitgang in de
besprekingen over het Midden-Oosten
tussen de Russen en de Amerikanen.
Israël vreest een „geïmproviseerde vre
de" en opgelegde grenzen", zoals me
vrouw Meir het beklemtoonde.
Mevrouw Meir hield een toespraak op
een godsdienstig oongres. Zij gaf de
Indruk, dat ze met opzet een harde taal
sprak, als wilde zij minister Rogers het
laatste ogenblik nog een waarschuwing
geven: „Net zoals wij weigeren een
geïmproviseerde vrede te aanvaarden,
zullen wij ons evenmin bereid tonen om
ons neer te leggen bij een wapenstil
stand die geen wapenstilstand is".
Toch wanhopen de Israëliërs niet. De
komende crisis in de betrekkingen met
Washington mag zo ernstig zijn als de
vorige, maar ze behoeft niet noodzake
lijk erger te zijn. Israël neemt aan, dat
het na verloop van tijd over de hoofden
van de president en minister Rogers
een beroep zal kunnen doen op de
Amerikaanse openbare mening, w
door de regering Nixon zal herinnerd
worden aan haar recente bezorgdheid
betreffende het machtsevenwicht in het
Midden -Oosten.
De Phantom-straalvliegtuigen hebben
ln ieder geval momenteel veeleer een
symbolische dan een strategische waar
de, aangezien Israëls overwicht in het
luchtruim door niemand betwist
Britse troepen
in N.-Ierland
versterkt
LONDEN (AP) De 7.500 Rrits§
militairen die reeds in Noprd-Ierland
zijn zullen versterkt worden met nog
3.000 man om botsingen tusgen katho
lieken en protestanten in juli, waarin
beide partijen veel manifestaties hou
den, te verhinderen.
rijksweg Nijmegen-Den Bosch, iets
voorbij het kerkdorp Alverna, sjn gis
termorgen door de Gravendienst v.n
het ministerie van Defensie de restea
opgegraven van een Duitse oorlogsvlie
ger.
Na zorgvuldige identificatie zullen
deze resten worden overgebracht naar
het. kerkhof voor Duitse gesneuvelden
in Ysselstein bij Venray. Vorig jaar
werden ter hoogte van Alverna twee
maal de stoffelijke resten van gesneu
velde militairen uit de Tweede Wereld
oorlog gevonden. Het vermoeden be
staat dat in de buurt van de Maasbrug
bij Grave nog meer miliairen begra
ven liggen.
NIJMEGEN (ANP) Dc ASW-apj»-
ratenfabriek NV in Nijmegen komt
haar dieptepunt in haar bedrijfsvoering
geleidelijk te boven. In het slechte
boekjaar 1969 is het voorbereidende
werk verricht voor het herstel en dexe
ontwikkeling is nog gaande, zodat yer-
wacht mag worden dat in 1971 weer
rendabel kan worden gewerkt.
De daling, die intrad toen de periode
afliep waarin ombouwsets voor aardgas-
apparatuur kon worden geleverd, is tot
staan gebracht, ea de curve gaat nu
weer bemoedigend omhoog. Vergeleken
met de eerste vijf maanden van 1969
vertoonden de beginmaanden van 1970
een omzetstijging met 4,6 procent, aldus
heeft de president-commissaris dr. H. J.
Stokvis, meegedeeld op de gisteren ge
houden aandeelhoudersvergadering.
Scheel blijft
voorzitter FDP
RONN (DPA) De Westduitse mi
nister van Buitenlandse Zaken Walter
Scheel blijft de komende twee jaar
voorzitter van de FDP. Op de partijdag
in Bonn werd hij met grote meerder
heid voor deze functie herkozen- Scheel
wasde enige kandidaat. Van de 384
afgevaardigden stemden 298 voor en 64
tegen. Acht stemmen waren ongeldig en
veertien afgevaardigden onthielden zich
van stemming. Op de partijdag twee
ëneenhalf jaar geleden in Freiburg
kreeg Scheel 216 van de 251 stem-
De drie zoete lijsters van The
Hearts of Soul hebben heel hun hart
gelegd in een eerste langspeelplaat,
die gisteren op het Loosdrechtse
water ten doop werd gehouden in
het bijzijn van hun Waterman en
ontdekker Pim Jacobs, die Patricia,
Stella en Bianca met een gulle
glimlach in zijn zeilboot i
Vice-voorzitter
KVP-fractie
legt functie neer
(Van
i parlementaire redactie)
DEN HAAG De heer C. J. v. d.
Ploeg heeft besloten de functie van eerste
vice-voorzitter van de KVP Tweede-
Kamerfractie met ingang van 1 juli neer
te leggen. De heer Van der Ploeg, die
sinds 1958 lid van het Europees Parle
ment is, vindt de combinatie van deze
twee functies te zwaar. De fractie zal
donderdag 2 juli eeii opvolger voor de
heer Van der Ploeg kiezen.
(Van e
r verslaggevers)
DEN HAAG Directeur-generaal dr.
Boerma van de FAO zei op de vergade
ring van gisteren dat de bedoeling van
het wereldvoedselcongres in Den Haag
vooral is, massaal de publieke opinie te
mobiliseren ten gunste van de ontwik
kelingslanden. Men moet gaan begrij
pen dat honger en ondervoeding niet
alleen technische problemen zijn in de
ran hoe de produktie van voedsel
kan worden opgevoerd. Het zijn ook
sociale, economische en politieke pro
blemen die de ontwikkeling in de weg
Daarmee toonde hij aan dat het niet
de jongere, i in het congres zijn die deze
stelling hebben uitgevonden. Overigens
dr. Boerma onverbloemd van me
ning dat de jongeren veel constructiefs
hebben bijgedragen in de loop van
congres. Het fs de eerste keer ii
geschiedenis van de Verenigde Naties
dat aan een congres van een
organisatie jongeren als volwaardige
participanten deelnemen.
In de wereldinflatie, die op het ogen
blik de wereldeconomie in een insta
biele situatie heeft gebracht, ziet dr.
Boerma een bedreiging voor de ontwik
kelingslanden. Het zijn bij inflatie al
tijd de prijzen van de grondstoffen die
het eerste omlaag gaan. en ontwikke
lingslanden zijn g roncLstof leveranciers
bij uitstek. Dr. Boerma hoopt dat de
geïndustrialiseerde landen zullen inzien
dat ze hun markten in de Derde Wereld
zullen verliezen wanneer ze er niet
samen in slagen de inflatie de kop in
te drukken.
In de produktie en ontwikkeling van
synthetische produkten ziet dr. Boerma
een bedreiging voor de positie van de
leveranciers van natuurlijke grondstof
fen, vooral de arme landen. Maar het
zou onrealistisch zijn, aldus Boerma, om
de moderne technologie tegen te gaan
en de synthetische produkten te gaan
bevechten of verbieden. De oplossing is,
dat de producenten van natuurlijke
grondstoffen die worden verdrongen
door synthetische stoffen, omschakelen
op andere produkten ofwel de produktie
van de natuurlijke stoffen goedkoper
proberen te houden dan die van synthe
tische, aldus Boerma.
Aan het begin van de congresdag
gisteren werd een toespraak beluisterd
vap de eerste directeur-generaal v§p de
FAO, lord Boyd Orr. Deze 89-jarige
Schotse Nobelprijswinnaar was wegens
ziekte niet aanwcilg en had zijn rede
vanaf zijn bed op een band ingespre-
