Kuurplaatsen in Duitsland bloeien als nooit tevoren
Tien
minuten
weken,
niet meer
Supplement
op arts en
ziekenhuis
Driemaal
daags
een glaasje
en een
gorgelkuur
Het Duitse reisinformatie-
bureau in Amsterdam is met
enkele Nederlandse journa
listen op reis geweest langs
vier moderne Duitse kuur- en
i. Een Nederlander
vaak wat sceptisch staan
tegenover de aan de Duitser
gewoonte van
zijn gezondheid een cultus te
maken, aan plaats en taak van
een reeks goede gezondheids
centra, die preventief en reva
liderend functioneren, kan men
toch niet zonder meer voorbij
gaan. Dat doen ook de Duitse
ziekenfondsen niet, die in 1968
de volledige kosten betaalden
voor 861.000 kuurgasten.
ZATERDAG 20 JUNI 1970
Links: De modder is heilzaam, maar
urenlang is overdreven
Rechts: Een heet stoombad moet de
„kwalijke stoffen" uit het lichaam
We kennen in Nederland één Kurhaus, en daar houdt het mee op. En er zal niemand zijn die
daarbij denkt aan schuifelende zieken en zwakken, die naar Scheveningen komen om gezond
heid op te doen of verlichting te krijgen voor hun kwaal. Dan weet men in Duitsland wel beter:
daar reizen miljoenen aan de lopende band af en aan om enkele weken aan te sterken of te
bekomen van het jachtige moderne leven, van een operatie, of van een ziekte die hen heeft
verzwakt. Het kuurwezen viert hoogtij in Duitsland. Het is een miljardenindustrie geworden.
Deels dankzij de ziekenfondsen, deels dankzij particulieren. Want die vormen nog altijd de
hoofdmoot van de kuurgasten.
se grootvaders,
en tsaren, was
het de haute
wil, die het
In de dagen van on
van keizers, koningen
dat anders. Toen was
volée, de élite zo me
kuren modieus en ook wel plaisant
vond. Men geloofde in de helende
kracht van het bronwater. Dronk er
wel 60 glaasjes per dag van. En baad-
es, ja soms acht uur achter el
kaar, mannen en vrouwen dooreen,
het eten al badend verorberend. De
iijd kortend met schaak. Menigeen
kreeg van het landurig weken uitslag.
Dat bewees wel dat het water wat
deed.
Het geloof in het water was groot. In
Bad Ems, gelegèn' in het land van de
Nassau-Dillenburgfamilie, kenden kin
derloze vrouwen er zelfs vruchtbaar
heid aan toe. Tot 50 jaar geleden
werd de „Bubenquelle", de kinder
bron, er druk bezocht.
Een consciëntieus arts die men er nu
over aanschiet erkent zonder aarze
ling: „Het water doet het hem niet".
Hoewel dat water ook in het moderne
Duitse kuurwezen centraal is gebleven
e.i een zekere mystieke waarde bleef
behouden. Men heeft er in de drink-
hal van zo'n kuurplaats maar voor om
zich heen te kijken.
Ceremonie
Met gedempte ernst vervoegt de gast
zich bij de kraan om „driemaal daags"
zijn afgepaste portie in het glaasje te
krijgen. Teug voor teug wordt het.
bijna plechtig, opgedronken. Men staat
er bij of dromt langs elkaar heen.
Maar er wordt ook zwijgend bij geze
ten. Aangepaste kuurmuziek meest
al van een eigen orkest doet de
rest. Niet te ernstig en niet te licht,
om met een van de kuurdirecteuren
te spreken.
Hier proeft men iets van de merk
waardige tweeslachtigheid van het
hedendaagse Duitse kuurwezen. In
een gedenkschrift schrijft dr. Erich
Rütten, generaldirektor en mede-eige
naar van Bad Neuenahr (Eifel) nog
een zin als deze: in het gevoel
van een diepe dankbaarheid tegenover
de Almachtige, wiens Schepperhand in
de grijze oertijd de sluimerende ge
neeskrachten van de diepte tot licht
wekte en ze tot zegen der lijdende
mensheid nu al zo lang laat stro-
En in Bad Ems zegt kuurdirecteur
Heinz Wadepuhl in alle ernst: „De
patiënt moet sympathie voor zijn bron
voelen". Het water komt daar dan ook
uit een fraaie, verlichte zuil.
Daartegenover vindt men in het Duit
se kuuroord van vandaag een scala
van moderne behandelingswijzen, va
riërend van elektrotherapie tot massa
ge. Bij verscheidene speelt het water
toch nog een rol. Want vast staat wel
dat mineralen, gas en zouten toch wel
iets doen. Slijm oplossen bijvoorbeeld.
Daarop is de gorgelkuur (in gorgelza
len voor heren en dames) op gebaseerd.
En het inhaleren op vele manieren
waarbij de modernste het bronwater,
aangelengd met menthol of iets derge
lijks, zo fijn vernevelt dat het tot in
de verste hoeken van de longen kan
doordringen.
Grapje
Een oude. in het kuurwezen van Bad
Ems vergrijsde arts haalt, met per
missie. het plastische grapje aan dal
een van zijn voorgangers dan placht
uit te voeren. Die liet twee glazen
water naast elkaar zetten. Eén met
bronwater en één met gewoon. En
vroeg dan één van zijn toeschouwers
er in te spugen. Het wonder voltrok
zich dan in één van de glazen, wel te
verstaan. Daarin verdween het slijm
als was het er nooit geweest. In het
andere bleef het natuurlijk zweven.
Nou hadden ze het zelf gezien.
Dat was vroeger. In de gloriedagen
dat dc Duitse keizer in Bad Ems zijn
vaste vertrekken had. Dot de Russi
sche tsaar met gevolg zich in een apart
voor hem gebouwde kerk de mis liet
lezen Dal Jacques Offenbach zijn
liefde voor het kuren omzette in een
opera Die Schone Helena heette het
werk en de hoofdpersoon eruit. Of hij
deze Helena zelf in Bad Ems ontmoet
te vermeldt de historie niet. Wel dat
hij heel wat Emser water tot zich
heeft genomen, zijn opera aan Bad
Ems opdroeg en in première gaf in
die mooi-antieke zaal waarin men
nu nog wel dia's vertoont aan geïnte
resseerde bezoekers.
Daar heeft men dan al dat oude, van
vroeger, dat wel indruk inaakt. maar
het eigenlijk niet meer doet. De mo
derne wetenschap is het oude heelbad
voorbijgestreefd. En de badexploitan-
ten in een Baderverband verenigd
hebben de tekenen des tijds ver
staan. Met behoud van het vertrouwde
hebben zij nieuwe doelen uitgestip
peld. Die zien er vertrouwenwekkend
uit. Zelfs voor de Nederlander van het
„Aan mijn lijf geen polonaise", die
gauw geneigd is zijn Duitse buurman
van een gezondbeidsciiltus te betich
ten.
In een klein blauw boekwerkje wordt
het allemaal uit de doeken gedaan.
„Grundsiitze für eine zeitgemasse Be-
handlung in den Heilbadern und Kur-
orten" heet het. Interessant materi
aal, naast het onbeschrijflijk gede
gen referaat van Heinz Wadepuhl uit
Bad Ems. dat ons nog is nagezonden.
Daarvan is de titel al even grondig:
„Die Heilbader und Kurorte in dei-
modernen Industriegesellschaft".
Aanvulling
Welnu, de Duitse kuurbaden willen
een onmisbare aanvulling zijn op huis-
ai ts, specialist en ziekenhuis. Kijk.
zegt men. de moderne welvaartsstaat
i kui
i het
ten, suikerzieken, lever- en galaan-
doeningen bijv. in Bad Neuenahr-,
waar in het Kurhotel op de menu
kaart van elke maaltijd ook drie
aparte dieetmenu's staan. Schonkost,
Diabetes en Abnahme. Ja, Abnahme,
want overwicht is, niet alleen in
Duitsland, een belangrijke welvaarts-
Komt men in Bad Ems, dan zijn het
vooral de ademhalingsorganen, waar
op daar de aandacht valt. Wiesbaden
zien velen als een Mekka voor reuma-
patiënten. En Bad Nauheim .als een
oord waar men zich met een hart- of
vaatgebrek aan kan toevertrouwen.
Nadrukkelijk wijzen wij overigens at'
dat zij ernstig zieke, acute patiënten
gezond kufirten maken. Het gaat om
er na, om de „rehabilitation" en om er
vóór, de „prevention", het voorkomen
van ziekten door conditieverbete-
De specialisatie van zulke kuurooxden
is ook vaak een kwestie van het
aantrekken van medische onderzoek
instituten. In Bad Ems gaat men een
researchinstituut opzetten dat zich op
de gevolgen van het roken zal wer
pen. In Bad Nauheim staat midden in
het kuurpark een bekend hartonder-
zoekinstituut. En in Wiesbaden heeft
men, behalve een tot over de grenzen
bekende reumakliniek van dokter
Mielke, sinds kort ook een ander
uniek instituut Das Haus der Diagnos
tic Een privé-instituut waar mer.
zich. voor goed 1300 mark, binnenste
buiten kan laten keren. Waar verbor
gen kwalen door minutieus onderzoek
voor de dag worden gehaald
Facetten
Neemt men dat alles bij elkaar, dan
ontstaat een beeld met vele schitte
rende facetten. Mooie, oude plaatsen
met fin de siècle-gebouwen. alles zo
uit een film. Kuurparken met prachti
ge oude bomen en eenden in de vij
vers. Leeszalen. Plechtige drinkzalen
en colonnades. Aardige muziek onder-
het glaasje, maar ook 's avonds. Hotel
letjes met een goede keuken. Hotels
met een strelende cuisine. Lotgenoten
Typerend beeld voor een kuurplaats: zittende of drentelende mensen in het kuurpark.
die tegen je aanbabbelen. En tegen
wie men zelf zijn kwaal kan uitme
ten. Een leger van kuurartsen. Een
nog groter leger van juffrouwen en
heren in witte jassen. Kamers en za
len vol apparatuur. En een kuurplan.
Ja, een kuurplan, waarin alle zorg om
iemands wel en wee is samengevat.
Het ene ogenblik zit men met de neus
in het mentholapparaat gedrukt, toeft
het vege lijf in een gasbad, of legt
een helper modder tegen het zere
been. Het andere ogenblik eet men
Rauehfleiseh mit Melone, Of zet men
zijn eerste 5 mark in aan de roulette
tafel.
Met zo'n polonaise aan zijn lijf kan
eisf zijn tol. Veel x
niet meer aan. Allerlei welvaartsziek-
ten bedreigen hen. Het jachtige, ner
veuze leven met. zijn milieuverontrei
niging geeft lichaam en ziel geen rust.
Dat geldt voor de gezonde, maar ook
voor de van een ernstige ziekte beko-
De Duitse kuurbaden willen precies
en doen dat alweer jaren wat in
Nederland een horecafbestuurder een
tijdje geleden heeft geopperd: ver
lengstuk zijn voor de ziekenhuizen.
Zorgen dat een geopereerde patiënt de
tijd krijgt weer op adem te komen.
Zorgen dat de mens die zich slap voelt
zijn conditie kan opvijzelen. En, als
derde, accomodatie verschaffen aan de
chronisch, niet bedlegerige zieke, zodat
die door rust, goede omgeving en
passende behandeling weer zo wordt
bijgespijkerd dat hij de rest van het
jaar aan kan.
Het bezit van een paar honderd kuur
oorden is voor dut alles een uitstekend
uitganspunt gebleken. Vier hebben wij
bezocht. Bad Neuenahr. in de Eitel.
Bad Ems in Rijnland Palts, Wiesbaden
en Bad Nauheim in Hessen. En alle
vier blijken zij het nieuwe in het
oude te hebben ingebouwd.
De Gurgelraum für Herren en Gur-
golraum für Damen zijn gebleven
Met aparte ingang, glanzend sanitair
en tussenliggende schotjes. Opdat men
eikaars huig niet hoeft te zien, ondei
het gorgelen. De bassins met bronwa
ter zijn gebleven en zelfs is hun
aantal uitgebi'eid. Maar zes lot acht
uur werken tot je scheel ziet is er
niet meer bij. „Tien minuten, niet
meer" is de raad die men nu geeft
aan wie voor het eerst gaat. En „flink
uiti-usten er na. want het is vermoei-'
Gekomen is. in de eerste plaats, de
specialisatie. Op maag- en darmziek
men langer mee. Dat voelt ook een
Nederlander aan met z'n klomp. Hoewel
hij niet gauw zal kunnen bevatten dat
dat alles in Duitsland vaak nog niets
kost ook, de speelbank dan uitgezon
derd. Omdat de Krankenkasse het
ziekenfonds het hele kuurverblijf
dikwijls betaalt.
Niet voor allen trouwens. Dat blijkt
uit het referaat van Heinz Wadepuhl.
kuurdirecteur in Bad Ems. In zijn
rookvrije kamer vertelt hij er over,
terwijl Wilhelm I van de muur af
toekijkt. In 1968 waren er 861.000
kuurgasten op ziekenfondsrecept i n
Duitsland. Totaal kuurden er echter
3,7 miljoen. Samen waren zij goed
voor 69 miljoen overnachtingen. Dat is
41 procent van alle toeristische over
nachten in Duitsland dat jaar.
Niet zoveel
Uitgaven voor het kuren beliepen dat
jaar ongeveer 2,5 miljard mark. Wa
depuhl, die zelf het roken heeft opge
geven, noemt dat weinig, vergeleken
bij de 10 miljard die aan roken wer
den uitgegeven in hetzelfde jaar. Of
bij de 20 miljard aan drank. Of de 5
miljard omzet van de pharmaceutisehe
industrie, of de 18 miljard van de
ziekenfondsen.
Een goed kuurbeleid, vastgelegd in
bijv. een „Kurortgesetz", zou tot een
betere verhouding van deze cijfers
kunnen gaan voeren. In die kuuroord-
wet zouden bijv. regels moeten wor
den gesteld voor de overlast aan la-
waai op straat en door vliegtuigen,
waar de kuurplaatsen veel last van
hebben. Ongezegd blijft dat toene
mend preventief bezoek aan een
kuurplaats op den duur vele andere
uitgaven zouden kunnen besparen.
Een blijvend goede conditie houdt im-
mers menige ziekte buitenshuis
Dr. Erich Rütten. Generaldirektor en
mede-eigenaar van Bad Neuenahr,
denkt er net zo over. Hij verbindt het
kuren met de „Sinnfrage des Lebens".
de vraag naar de zin van. het leven.
Vindt dat iedereen eenmaal per jaar
iets voor zijn gezondheid zou moeten
doen. Deze volstrekte kaalhoofdige
dubbeldoctor. die overigens geen me
dicijnen heeft gestudeerd, maar ande
re zaken, brengt zijn opvatting ook
zelf in praktijk. Heeft met zijn vrouw
wel een kuur gedaan van droge
broodjes en karnemelk, of, al iets
beter, met Moezelwijn. Toch hoeft het
niet zo rigoureus, vindt hij.
Ontgoocheling
Na drie dagen denkt men dat men in
Duitsland toch kennelijk graag goed
op zichzelf past. Op de vierde volgt de
ontgoocheling. Er is één kwaal, die
men ook in ons buurland niet de baas
kan. Het roken. Daarover krijgen we
een onthullende uitspraak, uit de
mond van dr. jur. Ernst Kleinert,
Kurdirektor van het prachtige, in,
laat-Jugendstil gebouwde Bad Nau-
Dr. Kleinert krijgt liet hele jaar door
hart- en vaatzieken. Patiënten die
een hartinfarct hebben overleefd.
Mensen met vaatkrampen. die in hel
koolzuurhoudende water verlichting
vinden. 50.000 per jaar. 1,5 miljard
overnachtingen. Een man rookt wan
neer hij ons aan iafel vertelt dat de
meesten uitdrukkelijk zeggen liever
een tweede hartinfarct te willen krij
gen dan met roken te stoppen
Vier
i de vijf, i
elke 5000 krijgt hij er hooguit
1000 naar zijn anti-rookcursus. die
onderdeel uitmaakt van dc nabehan
deling van deze patiënten. Zij krijgen
choquerende films te zien van een
operatie aan keelkanker In kleur. 60
tot 80 procent geeft dan het roken
op.
Zij kunnen u Bad Nauheim opzien
naar een lichtend voorbeeld: de nestor
van de Duitse hartspecialisten, prof
dr. Weber. Hij kreeg op zijn 45ste een
hartinfarct Heeft van zijn leven
daar één kuur gemaakt En is nu bijna
tweemaal zo oud
„Hij heeft alles we'
di Kleinert
R. P. B. ufc. JONG
GODSDIENST
MAAKT IN
BULGARIJE
GROTE BLOEI
DOOR
SOFIA Tientallen jongelui
bevonden zicb onder de menig
te. die de zondagsdienst bij
woonde in de Alexander Nevski
kathedraal, die honderd jaar
geleden is gebouwd uit dank
baarheid voor de hulp van tsa
ristisch Rusland voor dc bevrij
ding van dc Turken. Wierook
geurde en de sonore gezangen
van de priesters weerklonken
door liet prachtig versierde in
terieur. Een jonge moeder
hield haar kind gedurende het
grootste gedeelte van de dienst,
die twee en een half uur duur
de. omhoog en maar enkelen
gingen weg voor het einde, ter
wijl de warme lentezon de pas
vergulde koepels van het monu
mentale heiligdom in gloed zet
te.
Ondanks de onverflauwde
atheïstische propaganda schijnt
ie Orthodoxe Kerk van Bulga
rije, die dit jaar haar 1100ste
verjaardag viert, een herleving
te beleven.
„De godsdienst vindt opnieuw
een plaats in het leven" zei dc
bisschop Stephan. eerste secre
taris van de heilige synode, het
hoogste gezag in de Kerk. „De
laatste tijd tonen jonge mensen
in toenemende mate belangstel
ling voor de Kerk. Dat kan ik
elke zondag merken. Deze jonge
mannen en vrouwen zoeken
nieuwe antwoorden en zij doen
dat met grote ernst". Kerkelijke
functionarissen registreren ook
een gestadige toeneming van
kerkelijke huwelijken, doopsels
en kerkelijke begrafenissen en
voor het seminarie te Tejrepisj,
waar jonge mannen worden op
geleid voor het priesterschap
melden zich altijd meer kandi
daten dan kunnen worden toe
gelaten.
De betrekkingen t lissen Kerk
en staat worden in Bulgarije
gekenmerkt door waarschijnlijk
minder wrijvingen dan in welk
ander deel van communistisch
Oost-Europa ook. Patriarch
Cyrillus, het 70-jarige hoofd
van de Bulgaarse Orthodoxe
kerk, is drager van een van de
hoogste onderscheidingen van
de republiek.
„Zelfs de atheïsten hebben eer
bied voor onze Kerk wegens de
belangrijke rol die zij heeft ge
speeld voor het behoud van ons
nationaal erfdeel", zegt Dimiter
Todorov, plaatsvervangend
voorzitter van de regeringscom
missie voor religieuze zaken.
Tijdens de vijfhonderd jaar van
de Turkse overheersing heeft de
Kerk altijd aan de kant van het
volk gestaan en zij heeft ook
geholpen in de strijd tegen het
fascisme en de partisanen be
schermd". Uit hoofde van een
ongewone concessie is de Kerk
na enige particuliere grondbe-
zitster in het land gebleven. Of
schoon grote gedeelten van haar
bezit op grond van na-oorlogse
wettelijke maatregelen van de
communisten zijn onteigend, be
zit de Kerk nog ongeveer 10.000
hectaren van het totale land
bouwgebied van de staat dat
600.000 hectaren groot is.
De verkoop van kaarsen, een
monopolie dat de communisti
sche regering de Kerk heeft ver
leend, levert een groot deel van
het kerkelijke inkomen op en
de groei van deze verkoop toont
de toeneming van het kerkbe
zoek aan. De autoriteiten willen
echter liever niet in bijzonder
heden treden en bisschop Step-
hanus wilde alleen zeggen, dat
de „financiële toestand" zich in
hoge mate heeft gestabili-
Daartoe heeft misschien zelfs
de leider van de partij en de
regering Todor Zjivkov, iets bij
gedragen. Volgens hardnekkige
geruchten zou hij, ofschoon met
tegenzin, een kerkelijke begra
fenisplechtigheid van zijn moe
der hebben bijgewoond nadat
zij daar op haai JwfheH op aan
»v«d eedrongen
