m
GAB-MEDEWERKERS
SABOTEERDEN MET
SUCCES DE DUITSE BEDOELINGEN
MS
„HET NOORDRAS...'N
VOORTREFFELIJK RAS"
EN DE „MAUERMUUR" LIEP MAAR DOOR
Landwacht
geeft het
antwoord
Arbeidsinzet
ook in Leiden
gedwarsboomd
„Weer of geen
weer:
ik colporteer"
ZATERDAG 2 MEI 1970
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
J1RGENS IN DEN LANDE is naar aanleiding van een
ovroep, die een meisje ontving via het Arbeidsbureau,
een onderzoek ingesteld naar 3500 lotgenooten van 18-
f6 jaar. Toen is gebleken, dat deze oproepingen en te
werkstellingen in geheel Nederland reeds anderhalf
jaar woraen uitgevoerd. Het is dan geheel afhankelijk
van de ambtenaren en van de burgemeester van een
bepaalde gemeente, hoe deze opdrachten worden uitge
voerd. De tewerkstelling in Nederland geschiedt bij be-
drijvendie voor de weermacht werkenbij bedrijven,
die onder Duitse leiding werken en bij de weermacht
self.
Vooral de tewerkstellingen in de beide laatste gevallen
hebben voor een zeer hoog percentage funeste gevolgen
gehad. Zo zijn b.v. op het vliegveld Volkel geregeld -'/O
meisjes voor een zeer groot deel gedwongen te-
werkgerêeld en praktis al deze meisjes zijn de ver
keerde kant uitgegaan.
Zo was o.v. een meisje, dat een zeer serieuze en moreel
gunstige indrulc maakte, binnen drie maanden zwanger.
Een dergelijke geest heer heerscht b.v. in de Continen
taal fabrieken, waar gasmaskers ivorden gemaakt on
der Duittche leiding. Informaties bewijzen, dat derge
lijke toestanden overal in Nederland, waar onder
Duitscha lëiding gewerkt wordt, veelvuldig voorkomen.
Dat zeer binnenkort de gedwongen tewerkstelling voor
meisjes op grooten schaal zal worden doorgevoerd
Is te verwachten. In bepaalde gemeenten van ons land,
waar de ambtenarij bepaald fout is, is men reeds tot
tewerkstelling in Duitschland overgegaan. B.v. in Nij
megen, Deventer en Haarlem
LEIDEN „VRIJ NEDERLAND", toen nog onder
de gekroonde kop in het teken van de verbonden
ringen Nederland-Oranje, publiceerde op 19 aug
1944 in z'n illegale editie naaststaande berichtgeving
over de Arbeidsinzet voor vrouwen en meisjes
„Niemand moet naar Duitsland gaan", „Laat u niet
vangen!", „Weiger alle oproepen!", „Duikt onder!"
Deze oproepen waren in deze tijd, toen de Duitse
macht al op instorten stond, dagelijks schering en
inslag in de illegale pers. „Een onderduiker in huis
is een eregast
Velen - en op de eerste plaats werden de Neder*
landse mannen en jongens in Duitse slavernij weg
gevoerd - hebben zich echter niet kunnen redden.
Op 8 mei 1943 werd de eerste verordening tot aan
melding voor de Arbeidsdienst in werking gesteld
Sindsdien hebben de „verplaatsingen" geen moment
stilgestaan.
Zo strekten ook in Leiden de vangarmen der
Duitsers zich uit om arbeiders naar „het Oosten"
te halen. Dit gebeurde, zoals elders, via het Ge
westelijk Arbeidsbureau. Een van de ambtenaren
schreef destijds een rapport over gebeurtenissen
op dit bureau. Een scherp geheugen registreerde
details, ontsnappingen, verduisteringen en falsifi
caties. Uit zijn herinneringen - die nu nog naam
loos moeten blijven - stelden wij flarden van
indrukken samen. Nederlandse politiemannen waren
vaak even ijverig als hun Duitse collega's van de
Arbeits Kontroll Dienst (AKD) en onze zegsman
zag meermalen een lid der Waffen SS bij de
„vrienden" der AKD op het arbeidsbureau komen
om .nachtelijke overvallen te bespreken.
JUUT
smsrmi
BSHméméb
Het ondergrondse legei
DOOR DE AKD werd een ware ter
reur uitgeoefend. De „Fachbera-
ter" (directeur) verstrekte aan de
AKD namen en adressen van onderdui
kers en z.g. contractbrekers (verlof
gangers uit Duitsland die niet terug
keerden). De adressen werden vaak
door verraad verkregen. Bij de meeste
huiszoekingen werd bruut opgetreden.
Er werd niet alleen naar onderduikers
gezocht, maar ook naar radio's, ille
gale papleren, armbandjes van zilveren
dubbeltjes en kwartjes, sigaren, siga
retten en af en toe ook fietsen en geld.
De AKD had na een „bezoek" altijd
volop rokerij bij de band en ook de
zocht werden. Deze dienst organiseerde
ook complete razzia's. Een daarvan
werd gehouden in de veilinggebouwen
te Rijnsburg. De AKD'ers kleedden
zich in burger, bezetten in- en uit
gang en arresteerden ongeveer 15 jon
gens. Deze werden naar het Leidse
Arbeidsbureau overgebracht en daar
werd besloten, dat de jongens de an
dere dag zouden worden getranspor
teerd naar Amersfoort. Ze kwamen er
echter niet aan, want allen ontsnapten
uit het politiebureau aan de Zonneveld
straat. Ook zag men AKD'ers in civiel
i zélfs paraderen.
mid-
Arrestanten hadden van de AKD geen
zachtzinnige houding te verwachten.
Meermalen werd tegen gepakte onder
duikers gezegd: „Loop maar weg, ja
loop maar." Wanneer de jongens in
derdaad dachten, dat de provocateurs
dit meenden, trokken de „jagers" hun
revolver en zeiden: „Als je één poot
verzet, schiet ik je voor je donder
Tal van ambtenaren op het Arbeids
bureau hebben nuttig werk kunnen
verrichten. Tijdens onbewaakte ogen
blikken werden de nodige papieren
verduisterd. Sabotage tegen de z.g. Z-
werden hokjes gebruikt,
lokkende vrijheid door I
Gewestelijk Arbeids Bureau aan de Doe.ast raat te Leiden medisch gekeurd. Vo<
Deze hokjes, hadden een achterdeurtje. Dat was een gelukkige orhstandighei
Op de foto liet achterdeurtje in het Van der Werfpark.
kaarten leverde ook successen op; hiei
door konden er alleen in Leiden al
in Noordwijk 4 en in Amsterdam 2 wir
kelbedrijven geopend blijven.
Versterkte
AKD (gekleed in het uniform der Ne
derlandse politie) kreeg daarbij hulp
hun taak en tientallen onderduiker
werden gearresteerd en naar het cor
centratiekamp Amersfoort gebracht.
Redding via
achterdeur
De bovengenoemde ambtenaar bij hef
GAB vermeldt iets van de „onmiddel
lijke strijd met deze parvenuen". De
naar het kamp te worden vervoerd.
De keuring was een wassen neus. De
genen die de onderduikers op het Ar
beidsbureau hielpen hadden ontdekt,
dat tijdens de keuringen mensen in
vrijheid konden worden gesteld door
een achterdeurtje in de keuringshokjes
en het gesloten deurtje in het Van
der Weifpark. Men oefende in het
geruisloos openen en sluiten van de
deuren in wachtkamer en hokjes. Een
adres voor de ontsnapten werd ook
gevonden.
echte „Virginia"!
In die hokjes viel v
Op i
1 het e
l ochtend
i ge
pakte onderduiker uit Katwijk. De
man kon gered worden als hij mede
werking verleefde. Fluisterend werd
hem gevraagd: „Bent u onderduiker?"
- „Jawel, meneer" - De redder fluister
de: „Laat uw kleding liggen, alleen
bovenkleren aan, dan kunt u meegaan".
De ongelukkige Katwijker klappertan-
de van zenuwen; de tijd was kostbaar,
en drong. „Meneer, ik druf niet, aan
de andere kant staat politie met een
revolver." - „Dat weet ik. dat geeft
niets, opschieten." antwoordde de amb
tenaar, die ook veel risico nam.
„Meneer, ik durf niet, ik heb een
vrouw en twee kinderen," antwoordde
de Katwijker onder hevig klappertan
den. „Dan doe ik de deur weer dicht",
zei de ambtenaar. „Dank u wel" zei
de Katwijker.
De nian is later in een Duits concen
tratiekamp om het leven gekomen;
zijn moeder kwam na de bevrijding op
het arbeidsbureau om de ambtenaar te
voor zijn moeiteColle-
e behulpzame ambtenaar van
het GAB gingen de weg die zij voor
anderen ongedaan hadden weten te
maken: 4 of 5 van hen keerden niet
meer uit Duitsland terug.
Onderduiken in
bruiloftsstoet
Eenmaal werd het achterdeurtje in
het park in feite gebruikt.
De deur van het hokje openen was een
kwestie van seconden. Een knaap be
reikte op deze manier ook op een
goede dag het Van dér Werfpark. De
jongeman bleef hier evenmin in paniek
staan rondkijken voordat hij zich uit
de voeten kon maken. De omstandig
heden konden voor hem niet beter zijn,
want er passeerde op dat moment juist
een bruiloftsstoet. Zonder zich verder
te bedenken sprong de jongen bij de
feestgangers in de koets en maakte
zowaar nog een bruiloft mee ook, het
waren namelijk bekendenDe
AKD-man, die voor de knaap verant
woordelijk was, kreeg later van zijn
superieuren een pak ransel
VOOR veel medewerkers van het
GAB zat hun menslievend werk
er medio september 1944 op. Ze
moesten toen zelf onderduiken tot
het einde van de oorlog. Deze
ambtenaren hadden het er zelf
naar gemaakt: ze verduisterden
de papieren van enkele honder
den werklozen, die aan de IJssel-
linie tewerkgesteld zouden wor
den. Zóvéel ingeschreven arbei
ders móésten de Duitsers wel
missen. Er zat voor de „verduis
terende" bemiddelaars niet an
ders op dan zelf van het steeds
benauwder wordende toneel te
verdwijnen.
Zo goed als alle ambtenaren van
het Gewestelijk Arbeidsbureau
hadden de voorschriften omzeild. 1
Geschat wordt, dat de sabotage j
in ongeveer 90 procent van de
gevallen is geslaagd.
tionaal-soeialistiH<
[ider liet volk verbreid,
verdachtmaking werd
i deel; i
zij ste
Ook
kameroadskes lieten ons niet in
den steek. Huishoudelijke zorgen
ten spyt, kon men ze lederen Vrij
dag en Zaterdag op pad linden,
onder de leuze: „Weer of geen
weer: ik colporteer!"
(Schreef „Volk en Vaderland" als
impressie op 12 december 1941).
Bij het nieuws uit het bevrijde zuiden des lands wordt in oktober 1944 o.a.
gemeld, dat een boer in Altweert getracht heeft, terstond na de bevrijding
de plaats, boter „zwart" te verkopen voor 65 gulden per pond. Hij
bedoelde armbandjes.
door een lid der verzetsbeweging ingerekend. Het Weertse blai
Mededeelingen schreef daarop: „Het is meer dan ergerlijk, dat er nu nog
boeren zijn die zich aan groven woeker schuldig maken."
In een Eindhovense krant stond, ondanks alle feestvreugde: „Laten wij
in bevrijd gebied die van druk en dwang plotseling ontlast zijn, voort
durend gedenken het overgroote deel des volks dat nog immer een steeds
zwaarder lijden te verduren heeft. Vragen wij den almachtigen God dat
Hij ons volk wil bijstaan in deze bittere beproeving."
i het Arbeidsbureau, kwa
men mensen 400 gulden tekort na een
nachteiyk bezoek van dc AKD. De he
en levensmiddelenkaarten mee en als
de gedupeerden deze kaarten kwamen
Complete razzia's
istische doordryverij
J. H. Feldmeyer. I>eze dwaze
„vryheid", dat zij er ons van ki
ideeën de menselijke vrijheden i
rdm-kkigste i
nog heel wat opsteken
WAAR BLIJFT
DE GROENTE?
i
s. -
tls i'uT, i'r. -
li' r. *ttf
_i het vervolg goedschiks mede
werken zal dit ongetwijfeld ter. goede De muur van de Atlanticwalmei daar achter vaak een tankval, een soort droge sloot, di
komen aan ons volk. Zy, die beslist hele kust. Ook door het gehavende Katwijk golfde deze „mauermuur"., zoals wij het bouwsel i
wensen door te gaan met knoeien zul- taal noemden. Op vrije middagen
Feldmeyer. Hiei
„Toen ik 16 Herfstmaand 1940 van den Leider (Mussert, red.) de opdracht ont
ving de Nederlandsche SS (uiteraard in runentekens, red.) in te richten en te
kreeg daardoor een gedachte, welke sinds jaren in steeds ruimere kring
aanhangers
gedachte, grondslag der SS, is
Er bestaan verschillende men-
sc-henrassen. En daarvan is het
Noordras, waartoe ons volk
overwegend behoortRas wordt
niet alleen bepaald door uiter
lijke doch evenzeer door
lijke
achyning
iarden.
merkend. Zij vormen bij goed
ras een onverbreeklijke een
heid. Het volk en sibbe zjjn
slechts dan gezond en sterk
naar lichaam en ziel, wanneer
het bloed, en daarmede aard en
wezen zuiver worden bewaard
en van vreemde smetten vrij
worden overgeleverd.
Verbastert het zuivere bloed
door het binnendringen van
vreemd bloed, dan wordt de
natuurlijke harmonische een
heid van uiterlijk en innerlijk verbroken en
en gespleten wezen,' dat geen gezonde cultui
rijken kan bouwen. Onmiskenbaar bestaat
van rassen in de wereld. Het Noordras bezit
wereld. Het is het sterkste en het scheppendste ras. Slechts
intstaat een. in zichzelf verhaspeld
vermag te scheppen noch machtige
een meer- en minderwaardigheid
geboorterecht op de leiding in de
ldbeschouwlng.
welke in overeenstemming is met den
vaardbaar. Wie niet aan de eischen voldoet wordt uitgestooten."
Tot zover deze woordvoerder van „de best gedisciplineerde en uitgelezen schut-
schaar van den Leider, die voorbestemd was ons volk in de nieuwe Europese
bemeenschap binnen te voeren".