m GAB-MEDEWERKERS SABOTEERDEN MET SUCCES DE DUITSE BEDOELINGEN MS „HET NOORDRAS...'N VOORTREFFELIJK RAS" EN DE „MAUERMUUR" LIEP MAAR DOOR Landwacht geeft het antwoord Arbeidsinzet ook in Leiden gedwarsboomd „Weer of geen weer: ik colporteer" ZATERDAG 2 MEI 1970 DE LEIDSE COURANT PAGINA 5 J1RGENS IN DEN LANDE is naar aanleiding van een ovroep, die een meisje ontving via het Arbeidsbureau, een onderzoek ingesteld naar 3500 lotgenooten van 18- f6 jaar. Toen is gebleken, dat deze oproepingen en te werkstellingen in geheel Nederland reeds anderhalf jaar woraen uitgevoerd. Het is dan geheel afhankelijk van de ambtenaren en van de burgemeester van een bepaalde gemeente, hoe deze opdrachten worden uitge voerd. De tewerkstelling in Nederland geschiedt bij be- drijvendie voor de weermacht werkenbij bedrijven, die onder Duitse leiding werken en bij de weermacht self. Vooral de tewerkstellingen in de beide laatste gevallen hebben voor een zeer hoog percentage funeste gevolgen gehad. Zo zijn b.v. op het vliegveld Volkel geregeld -'/O meisjes voor een zeer groot deel gedwongen te- werkgerêeld en praktis al deze meisjes zijn de ver keerde kant uitgegaan. Zo was o.v. een meisje, dat een zeer serieuze en moreel gunstige indrulc maakte, binnen drie maanden zwanger. Een dergelijke geest heer heerscht b.v. in de Continen taal fabrieken, waar gasmaskers ivorden gemaakt on der Duittche leiding. Informaties bewijzen, dat derge lijke toestanden overal in Nederland, waar onder Duitscha lëiding gewerkt wordt, veelvuldig voorkomen. Dat zeer binnenkort de gedwongen tewerkstelling voor meisjes op grooten schaal zal worden doorgevoerd Is te verwachten. In bepaalde gemeenten van ons land, waar de ambtenarij bepaald fout is, is men reeds tot tewerkstelling in Duitschland overgegaan. B.v. in Nij megen, Deventer en Haarlem LEIDEN „VRIJ NEDERLAND", toen nog onder de gekroonde kop in het teken van de verbonden ringen Nederland-Oranje, publiceerde op 19 aug 1944 in z'n illegale editie naaststaande berichtgeving over de Arbeidsinzet voor vrouwen en meisjes „Niemand moet naar Duitsland gaan", „Laat u niet vangen!", „Weiger alle oproepen!", „Duikt onder!" Deze oproepen waren in deze tijd, toen de Duitse macht al op instorten stond, dagelijks schering en inslag in de illegale pers. „Een onderduiker in huis is een eregast Velen - en op de eerste plaats werden de Neder* landse mannen en jongens in Duitse slavernij weg gevoerd - hebben zich echter niet kunnen redden. Op 8 mei 1943 werd de eerste verordening tot aan melding voor de Arbeidsdienst in werking gesteld Sindsdien hebben de „verplaatsingen" geen moment stilgestaan. Zo strekten ook in Leiden de vangarmen der Duitsers zich uit om arbeiders naar „het Oosten" te halen. Dit gebeurde, zoals elders, via het Ge westelijk Arbeidsbureau. Een van de ambtenaren schreef destijds een rapport over gebeurtenissen op dit bureau. Een scherp geheugen registreerde details, ontsnappingen, verduisteringen en falsifi caties. Uit zijn herinneringen - die nu nog naam loos moeten blijven - stelden wij flarden van indrukken samen. Nederlandse politiemannen waren vaak even ijverig als hun Duitse collega's van de Arbeits Kontroll Dienst (AKD) en onze zegsman zag meermalen een lid der Waffen SS bij de „vrienden" der AKD op het arbeidsbureau komen om .nachtelijke overvallen te bespreken. JUUT smsrmi BSHméméb Het ondergrondse legei DOOR DE AKD werd een ware ter reur uitgeoefend. De „Fachbera- ter" (directeur) verstrekte aan de AKD namen en adressen van onderdui kers en z.g. contractbrekers (verlof gangers uit Duitsland die niet terug keerden). De adressen werden vaak door verraad verkregen. Bij de meeste huiszoekingen werd bruut opgetreden. Er werd niet alleen naar onderduikers gezocht, maar ook naar radio's, ille gale papleren, armbandjes van zilveren dubbeltjes en kwartjes, sigaren, siga retten en af en toe ook fietsen en geld. De AKD had na een „bezoek" altijd volop rokerij bij de band en ook de zocht werden. Deze dienst organiseerde ook complete razzia's. Een daarvan werd gehouden in de veilinggebouwen te Rijnsburg. De AKD'ers kleedden zich in burger, bezetten in- en uit gang en arresteerden ongeveer 15 jon gens. Deze werden naar het Leidse Arbeidsbureau overgebracht en daar werd besloten, dat de jongens de an dere dag zouden worden getranspor teerd naar Amersfoort. Ze kwamen er echter niet aan, want allen ontsnapten uit het politiebureau aan de Zonneveld straat. Ook zag men AKD'ers in civiel i zélfs paraderen. mid- Arrestanten hadden van de AKD geen zachtzinnige houding te verwachten. Meermalen werd tegen gepakte onder duikers gezegd: „Loop maar weg, ja loop maar." Wanneer de jongens in derdaad dachten, dat de provocateurs dit meenden, trokken de „jagers" hun revolver en zeiden: „Als je één poot verzet, schiet ik je voor je donder Tal van ambtenaren op het Arbeids bureau hebben nuttig werk kunnen verrichten. Tijdens onbewaakte ogen blikken werden de nodige papieren verduisterd. Sabotage tegen de z.g. Z- werden hokjes gebruikt, lokkende vrijheid door I Gewestelijk Arbeids Bureau aan de Doe.ast raat te Leiden medisch gekeurd. Vo< Deze hokjes, hadden een achterdeurtje. Dat was een gelukkige orhstandighei Op de foto liet achterdeurtje in het Van der Werfpark. kaarten leverde ook successen op; hiei door konden er alleen in Leiden al in Noordwijk 4 en in Amsterdam 2 wir kelbedrijven geopend blijven. Versterkte AKD (gekleed in het uniform der Ne derlandse politie) kreeg daarbij hulp hun taak en tientallen onderduiker werden gearresteerd en naar het cor centratiekamp Amersfoort gebracht. Redding via achterdeur De bovengenoemde ambtenaar bij hef GAB vermeldt iets van de „onmiddel lijke strijd met deze parvenuen". De naar het kamp te worden vervoerd. De keuring was een wassen neus. De genen die de onderduikers op het Ar beidsbureau hielpen hadden ontdekt, dat tijdens de keuringen mensen in vrijheid konden worden gesteld door een achterdeurtje in de keuringshokjes en het gesloten deurtje in het Van der Weifpark. Men oefende in het geruisloos openen en sluiten van de deuren in wachtkamer en hokjes. Een adres voor de ontsnapten werd ook gevonden. echte „Virginia"! In die hokjes viel v Op i 1 het e l ochtend i ge pakte onderduiker uit Katwijk. De man kon gered worden als hij mede werking verleefde. Fluisterend werd hem gevraagd: „Bent u onderduiker?" - „Jawel, meneer" - De redder fluister de: „Laat uw kleding liggen, alleen bovenkleren aan, dan kunt u meegaan". De ongelukkige Katwijker klappertan- de van zenuwen; de tijd was kostbaar, en drong. „Meneer, ik druf niet, aan de andere kant staat politie met een revolver." - „Dat weet ik. dat geeft niets, opschieten." antwoordde de amb tenaar, die ook veel risico nam. „Meneer, ik durf niet, ik heb een vrouw en twee kinderen," antwoordde de Katwijker onder hevig klappertan den. „Dan doe ik de deur weer dicht", zei de ambtenaar. „Dank u wel" zei de Katwijker. De nian is later in een Duits concen tratiekamp om het leven gekomen; zijn moeder kwam na de bevrijding op het arbeidsbureau om de ambtenaar te voor zijn moeiteColle- e behulpzame ambtenaar van het GAB gingen de weg die zij voor anderen ongedaan hadden weten te maken: 4 of 5 van hen keerden niet meer uit Duitsland terug. Onderduiken in bruiloftsstoet Eenmaal werd het achterdeurtje in het park in feite gebruikt. De deur van het hokje openen was een kwestie van seconden. Een knaap be reikte op deze manier ook op een goede dag het Van dér Werfpark. De jongeman bleef hier evenmin in paniek staan rondkijken voordat hij zich uit de voeten kon maken. De omstandig heden konden voor hem niet beter zijn, want er passeerde op dat moment juist een bruiloftsstoet. Zonder zich verder te bedenken sprong de jongen bij de feestgangers in de koets en maakte zowaar nog een bruiloft mee ook, het waren namelijk bekendenDe AKD-man, die voor de knaap verant woordelijk was, kreeg later van zijn superieuren een pak ransel VOOR veel medewerkers van het GAB zat hun menslievend werk er medio september 1944 op. Ze moesten toen zelf onderduiken tot het einde van de oorlog. Deze ambtenaren hadden het er zelf naar gemaakt: ze verduisterden de papieren van enkele honder den werklozen, die aan de IJssel- linie tewerkgesteld zouden wor den. Zóvéel ingeschreven arbei ders móésten de Duitsers wel missen. Er zat voor de „verduis terende" bemiddelaars niet an ders op dan zelf van het steeds benauwder wordende toneel te verdwijnen. Zo goed als alle ambtenaren van het Gewestelijk Arbeidsbureau hadden de voorschriften omzeild. 1 Geschat wordt, dat de sabotage j in ongeveer 90 procent van de gevallen is geslaagd. tionaal-soeialistiH< [ider liet volk verbreid, verdachtmaking werd i deel; i zij ste Ook kameroadskes lieten ons niet in den steek. Huishoudelijke zorgen ten spyt, kon men ze lederen Vrij dag en Zaterdag op pad linden, onder de leuze: „Weer of geen weer: ik colporteer!" (Schreef „Volk en Vaderland" als impressie op 12 december 1941). Bij het nieuws uit het bevrijde zuiden des lands wordt in oktober 1944 o.a. gemeld, dat een boer in Altweert getracht heeft, terstond na de bevrijding de plaats, boter „zwart" te verkopen voor 65 gulden per pond. Hij bedoelde armbandjes. door een lid der verzetsbeweging ingerekend. Het Weertse blai Mededeelingen schreef daarop: „Het is meer dan ergerlijk, dat er nu nog boeren zijn die zich aan groven woeker schuldig maken." In een Eindhovense krant stond, ondanks alle feestvreugde: „Laten wij in bevrijd gebied die van druk en dwang plotseling ontlast zijn, voort durend gedenken het overgroote deel des volks dat nog immer een steeds zwaarder lijden te verduren heeft. Vragen wij den almachtigen God dat Hij ons volk wil bijstaan in deze bittere beproeving." i het Arbeidsbureau, kwa men mensen 400 gulden tekort na een nachteiyk bezoek van dc AKD. De he en levensmiddelenkaarten mee en als de gedupeerden deze kaarten kwamen Complete razzia's istische doordryverij J. H. Feldmeyer. I>eze dwaze „vryheid", dat zij er ons van ki ideeën de menselijke vrijheden i rdm-kkigste i nog heel wat opsteken WAAR BLIJFT DE GROENTE? i s. - tls i'uT, i'r. - li' r. *ttf _i het vervolg goedschiks mede werken zal dit ongetwijfeld ter. goede De muur van de Atlanticwalmei daar achter vaak een tankval, een soort droge sloot, di komen aan ons volk. Zy, die beslist hele kust. Ook door het gehavende Katwijk golfde deze „mauermuur"., zoals wij het bouwsel i wensen door te gaan met knoeien zul- taal noemden. Op vrije middagen Feldmeyer. Hiei „Toen ik 16 Herfstmaand 1940 van den Leider (Mussert, red.) de opdracht ont ving de Nederlandsche SS (uiteraard in runentekens, red.) in te richten en te kreeg daardoor een gedachte, welke sinds jaren in steeds ruimere kring aanhangers gedachte, grondslag der SS, is Er bestaan verschillende men- sc-henrassen. En daarvan is het Noordras, waartoe ons volk overwegend behoortRas wordt niet alleen bepaald door uiter lijke doch evenzeer door lijke achyning iarden. merkend. Zij vormen bij goed ras een onverbreeklijke een heid. Het volk en sibbe zjjn slechts dan gezond en sterk naar lichaam en ziel, wanneer het bloed, en daarmede aard en wezen zuiver worden bewaard en van vreemde smetten vrij worden overgeleverd. Verbastert het zuivere bloed door het binnendringen van vreemd bloed, dan wordt de natuurlijke harmonische een heid van uiterlijk en innerlijk verbroken en en gespleten wezen,' dat geen gezonde cultui rijken kan bouwen. Onmiskenbaar bestaat van rassen in de wereld. Het Noordras bezit wereld. Het is het sterkste en het scheppendste ras. Slechts intstaat een. in zichzelf verhaspeld vermag te scheppen noch machtige een meer- en minderwaardigheid geboorterecht op de leiding in de ldbeschouwlng. welke in overeenstemming is met den vaardbaar. Wie niet aan de eischen voldoet wordt uitgestooten." Tot zover deze woordvoerder van „de best gedisciplineerde en uitgelezen schut- schaar van den Leider, die voorbestemd was ons volk in de nieuwe Europese bemeenschap binnen te voeren".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1970 | | pagina 5