NA
HEARST
DE
ZONDVLOED
NIEUWE AANVAL
OP DE
KOLONELS
Leven als een satraap in een
weerzinwekkend stuk geldverspilling
CALIFORNIë. Een Heintje, die kweelt, dat hü een slot wil
bouwen en daar miljoenen mee verdient, heb ik in Amerika
niet kunnen vinden, maar wel een William Randolph, die
metterdaad een kasteel liet neerzetten en er miljoenen aan
uitgaf. 120 miljoen gulden om precies te zijn, waarna hij het
vulde met voor 200 miljoen gulden aan kunstschatten. Nooit is
het Amerikaanse kapitalisme zo virulent, zo aggressief, zo mon
sterachtig naar buiten getreden als in de persoon van William
Randolph Hearst. Zijn vijf zonen moeten dat met schaamte heb
ben gevoeld. Toen hun vader in 1951 eindelijk stierf hij
werd 88 jaar deden zij het slot inclusief inboedel en om
ringend park walgend aan de staat Californië cadeau zonder
er een cent voor te willen vangen. Daar staat het nu, room
blank in het tropische groen van „de betoverde heuvel"
nog steeds niet voltooid, maar al meer uit de tijd dan de
ruïnes van Indianensteden in de bergen, die de horizon afslui
ten. Met zijn dood stierf een episode, die modern Amerika liefst
zo ver mogelijk in zijn geschiedenis wil wegmoffelen.
«Miljonairs hebben we nog ge-
loeg zegt George Reynolds, een
udgediende uit de hofhouding van
tearst, „maar die geven er de
voorkeur aan, bescheiden en terug-
in^ etrokken te leven. Ze weten, dat
e publieke opinie de brutale geld-
mijterij van vroeger niet meer
likt".
lij leidt me de hal binnen van het
kasteel, een vloeroppervlak van 24
bij 24 meter, helemaal belegd met
antiek mozaïek, dat Hearst uit
Pompeiï liet importeren, en een
even groot, rijk gebeeldhouwd pla
fond, afkomstig uit een 15de eeuws
Italiaans klooster. Tegen de wan
den 400 jaar oude koorbanken uit
Bologna en Vlaamse gobelins,
waaronder enkele van Rubens.
„Kunt u zich voorstellen, dat we
hier nog geen twintig jaar geleden
honderd man personeel in dienst
hadden?", zegt George Reynolds
half fluisterend, als was hij be
ducht voor de geest van zijn mees
ter, die voelbaar aanwezig is in de
poenerige ruimte. „Het kostte
20-000 gulden per dag om de zaak
draaiende te houden, als mister
Hearst hier was. Soms bracht hij
meer dan zeventig gasten mee- Ze
konden vrijelijk beschikken over
limousines met chauffeur en ze
konden la carte eten; er was al
tijd .een keuze uit tientallen ge
rechten. Mister Hearts had vijftig
paarden ter beschikking voor het
geval iemand zin had, uit rijden
te gaan en iedere dag liet hij uit
Hollywood een nieuwe film over
vliegen om hen te plezieren".
We gaan de eetzaal binnen. Vloer
van travertijn, plafond van rijk ge
sneden hout uit een 15de eeuws
Spaans klooster. Dito koorbanken
tegen de wanden. Daarboven kleu
rige banieren van zijde, vertegen
woordigend de zeventien stadswij
ken van Siena en voor het eerst
gebruikt in de 12de eeuw bij de
middeleeuwse paarderennen, die
ZATERDAG 14 MAART 1970
Palio della Contrade
naamd. Tweeëntwintig zetels uit de
tijd van Dante rond een antieke
kloostertafel van notehout, waarin
zilveren kandelabers weerspiege
len, die elk 36 pond wegen. Er heb
ben ook gewone ketchupflessen in
weerspiegeld en de open boordjes
van Hearst en zijn gasten, want
ondanks de omringende pronk en
praal, legt George Reynolds uit,
was het leven op het kasteel zeer
informeel. Hearst, die alles bij el
kaar zeven huizen had, beschouw
de zijn 120 miljoen dure San Si
meon op de top van „de betoverde
heuvel" louter als een buitenver
blijf. Hij noemde het, de onvoor
stelbare kunstschatten ten spijt,
eenvoudigjes „mijn ranch".
Een „grapje"
De biljartzaal. Aan de wand een
gobelin Uit 1420, waarde 400.000
gulden. In de hoek een rijk besne
den Steinbeck. Reynolds: „Een
grapje van mister Hearst. De toet
sen zijn verbonden met de carillons
in de twee torens, zadat de gasten
naar hartelust konden beieren". Zo
dolen we verder. Een overdekt
zwembad, waarvan de vloer is in
gelegd, met 22 karaats goud. „Mis
ter Hearst had er antieke marme
ren beelden voor besteld", zegt
Reynolds, „maar die vielen een
beetje groot uit. Niks aan de hand.
Hij liet gewoon het zwembad uit
breiden". De bungalows voor de
gasten. „In dit bed van gebeeld-
houwd ebbenhout heeft kardinaal
Richelieu nog geslapen", zegt Rey
nolds. „Het kasteel heeft honderd
kamers, maar er staat geen meu
belstuk in dat niet minstens 400
jaar oud is. Mister Hearst had per
manent 15 schrijnwerkers in dienst
om ze te onderhouden of te restau
reren. En let op de plafonds. Ze
zijn allemaal ingelegd met 22 ka
raats goud". Eindelijk buiten en
weer een zwembad, afgesloten door
een melkwitte Romeinse fagade.
„Dat is 'n meer dan 2000 jaar oude
tempel, die mister Hearst eens op
de kop heeft getikt", zegt Reynolds.
Ziet u tussen haakjes die grote eik
daar Hij stond in de weg,toen er
een nieuwe vleugel moest worderr
gebouwd, maar mister Hearst hield
er niet van, dat bomen omgehakt
werden. Daarom liet hij hem ver
plaatsen. Dat was in 1946, geloof ik.
Ik herinner me nog. dat het grapje
60.000 gulden kostte".
Het is allemaal prachtig en het
maakt je kotsmisselijk. Om een
geldverspilling van vergelijkbare
omvang te zien, moet je in de his
torie teruggaan naar Nero, naar de
Renaissancepausen, naar de zonne
koning Louis XIV misschien. En
die hadden het excuus, dat ze een
imperium, een religie, een regime
luister bij moesten zetten- De
vruchten van hun praalzucht wa
ren min of meer publiek eigendom-
Hearst daarentegen had geen enkel
excuus. Hij was een man van deze
eeuw. Beter dan wie ook moet hij
alleenheerser over achttien
kranten, vier radiostations en een
televisiemaatschappij de ramp
spoed hebben gekend van twee we
reldoorlogen en daartussen de de
pressie van de twintiger jaren. Het
deerde hem niet. Hij bleef 'n kwart
opkopen van alle kunstschatten, die
overal ter wereld in veiling kwa
men. Het gemiddelde, dat hij alleen
da&raan per jaar uitgaf, was vier
miljoen. Hij bleef bakken aan zijn
weerzinwekkende suikertaart op de
„betoverde heuvel"' en kocht op de
koop toe andere kastelen St.-
Donats Castle in het Engelse graaf
schap Wales bijvoorbeeld raison
van zes miljoen, waar hij vervol
gens slechts 3 maanden van zijn 88
levensjaren heeft doorgebracht. Hij
bleef temidden van knipmessende
hovelingen leven als een middel
eeuwse vorst, lang, nadat de eerste
atoombom een nieuw tijdperk in de
miserabele historie van de mens
heid had ingeluid. Geen excuus
voor Hearst. Het was perverse zelf
bevrediging. Na hem, keizer van de
Amerikaanse schandaalpers, kon de
zondvloed komen.
Amerika heeft meer zonderlinge
miljonairs gekend. Een van hun
aanvoerders is de nog levende
Howard Hughes, die met bezit
tingen tot 3 miljard gulden als
één van de rijkste mannen ter
wereld wordt aangemerkt. Maar
Hughes dééd wat met zijn geld.
Hij is één van de grote luchtvaart
pioniers. Hij stichtte de maat
schappij Trans World Airlines, die
kon uitgroeien tot eenvan 's we
relds meest efficiënte vliegbedrij
ven. Hij durfde na de oorlog de
Lockheed Constellation te introdu
ceren, daarmee intercontinentale
diensten binnen de mogelijkheden
brengend. Hij gaf het straalvlieg
tuig zijn eerste kansen. Hij bouw
de een elektronische industrie op.
die waardevolle bijdragen levert
aan Amerika's ruimtevaartpro
gram. Ondertussen leefde hij zo
teruggetrokken, dat zelfs zijn
naaste medewerkers hem nooit te
zien kregen en zijn soberheid was
die van de Mormonen.
En Hearst? Hoe liet Hearst de
natie mee-profiteren van zijn rijk
dom? Hij gaf Amerika zijn riool
pers. Dat was alles. De rest gooi
de hij over de balk in aanvallen
van ziekelijke spilzucht vaak
nadat hij was tegengewerkt die
in de geschiedenis waarschijnlijk
hun weerga niet kennen. Was hij
in Egypte, dan kocht hij niet één
ar karrevrachten te
gelijk. In Londen niet één an
tiek harnas, maar honderden. In
Spanje niet één antiek kerk
raam, maar een heel klooster. Het
staat er nog. ergens in New York
36.000 stenen verpakt in 10.700
kratten. De verscheping naar
Amerika kostte 2 miljoen gulden,
maar Hearst heeft er nooit meer
naar omgekeken.
Hoe beschamend dit heerschap
met geld placht om te springen,
zag Amerika met ontzetting, toen
hij in 1939 waarachtig in finan
ciële moeilijkheden kwam en be
sloot. iets* van zijn kunstschatten
te verkopen. Hij bleek zeven pak
huizen te bezitten, die tot de nok
waren volgestouwd. Er kwamen
2500 kratten uit te voorschijn,
waaronder twee, die echte Rem-
brandts bevatten. Allemaal onge
opend. Hearst had er geen flauw
idee van, wat erin zat. Voor de
verkoop van deze ongehoorde ver
zameling overigens slechts een
fractie van wat hij bezat huur
de hij het warenhuis Gimbel in
New York af. Het duurde een
jaar, voordat hij er doorheen was,
de kooplust van de geschokte
kunsthandelaren ten spijt. Uit de
superveiling bleek, dat Hearst op
niet minder dan 504 onderscheiden
terreinen een verwoed verzamelaar
was geweest. De collectie varieer
de van duelpistolen tot hand
schriften van Shakespeare, van
snuifdozen tot antieke open haar
den en fonteinen, van postzegels
tot Griekse tempels. En in de ze
ven pakhuizen bleven nog dui
zenden ongeopende kratten over.
Koop je 't Louvre
Het heeft geen zin te proberen,
een dergelijk onmenselijk feno
meen te verklaren. Zeker zal heb
ben meegespeeld, dat zijn vader
zo ziet een logeerkamer in het
kasteel van Hearst eruit. Zijn
gasten werden te midden van
gobelins en zeldzame antiqui
teiten behandeld als vorsten.
de ontdekker van de Anaconda
Kopermijnen een puisante
rijkaard was, die geen tyd had
om thuis te zijn. Zo werd hij een
moederskindje. Zeker zal ook
hebben meegespeeld, dat hij, als
kind op vakantie in Parijs, kon
vragen: „Hè moeder, koop je het
Louvre voir me?" zonder dat hü
op de vingers werd getikt. En zün
verlegenheid, zün mensenschuw
heid zullen hebben meegespeeld.
Wat hij aan menselijke expressie-
mogelijkheden tekort kwam,
trachtte hij elders te compenseren.
Maar dan nog.
Toen hij in 1919 een aanvang
maakte met de bouw van zijn
kasteel San Simeon, was „de be
toverde heuvel" helemaal niet beto
verd, maar een kale, 600 meter bo
ven de Californise stranden uit
torenende rots. Geen nood Hearst
liet een 12 kilometer lange rnaca-
damweg naar de top aanleggen
en sjouwde aarde plus de zeld
zaamste boomsoorten ter wereld
omhoog. Dertig jaar lang had hij
permanent 150 bouwvakkers ln
dienst, die aan de constructie en
uitbreiding van het kitschslot
werkten. Bood een vleugel niet
het gewenste uitzicht? Afbreken
en ergens anders neerzetten. Wa
ren de twee torens te streng, te
sober uitgevallen? Tegen dc grond
ermee en iets speelsigers gebouwd.
Complete gothische vertrekken en
middeleeuwse trappenhuizen, die
hij in Europa had gekocht, wer
den in de architectuur verwerkt.
In de parken eromheen zwierven
olifanten, waterbuffels en yaks en
brulden tijgers en chimpansees in
hun kooien. In struiken, onder
rotsblokken waren telefoons ver
borgen Niemand heeft ooit ge
weten hoeveel toestellen San
Simeon rijk is geweest, maar het
waren er genoeg om drie telefo
nistes in vaste dienst dag en
nacht druk bezig te houden. De
aanleg van de tuinen rondom het
kasteel alleen al heeft 4 miljoen
gulden gekost. Twintig tuinlieden
hielden ze netjes. Hij werd. op reis,
eens gecharmeerd door de geur
van een peperboompje en gaf
telegrafisch bevel, het kasteel te
omringen met een cirkel van dit
gewas, een gril, die 50.000 gul
den kostte. Vergeten waren het
landgoed van de Rockefellers in
Weschester en het paleis van
George Vanderbilt in North Caro
lina. Amerika sprak nog slechts
over het kasteel van Hearst en;
vergeleek het serieus met Ver-|
sailles of met Frederik de Grote's
Sans Souci. Deze man duelleert)
met de historie, riepen de kranten j
in koor.
Over de doden niets dan goed,
denk ie, aan de zijde van George j
Reynolds door de rijkdom van San
Simeon wadend. Maar wat voor
"oeds valt er. van William Ran-]
olph Hearst te melden? Hij ver
koos het in een tijd, die de ge
boorte van sociale bewogenheid en
medemenselijke verplichtingen zag,
de klok terug te zetten en te leven
als een satraap. Hij vergooide
500,600 miljoen en liet een huis
na, waarvoor zijn kinderen zich
schamen. Hij plunderde de kunst
schatten van Europa en zwolg
erin. Hij was de verpersoonlijking
van het meest smakeloze, het
meest misselijkmakende, het meest
decadente, dat het Amerikaanse
kapitalisme heeft voortgebracht
En hij had geen excuus, behalve
misschien, dat hij een verwend
moederskindje was.
PIET SNOERKN
Een van de zwembaden van het kasteel. De gevel op de achtergrond is afkomstig van een meer
dan 2000 jaar oude Romeinse tempel.
ATHENE Prof. Andreas Papandreou, de leider van
het PAK het Panhellense Bevrü'dingsfront be
weerde deze week, dat er duidelüke tekenen waren, dat
Noorwegen en Denemarken dc NAVO voor de keus gaan
stellen: „Kies ons of Papandreou".
Prof. Papandreou sprak voor een gehoor van 1500
mensen in het lyceum in Londen om een nieuwe faze in
te luiden van de campagne tegen de Griekse junta. Hij
beschreef een groeiende verzetsactiviteit in Griekenland
en een toenemende vastbeslotenheid van de regeringen
en de volkeren in West-Europa. Hij herinnerde aan de
druk, die de Amerikanen op het comité van ministers
van de Raad van Europa uitoefenden, die elkaar in
december hebben ontmoet. De Europese regeringen had
den evenwel een vastberaden houding aangenomen en
de Grieken trokken zich terug.
In het afgelopen weekeinde, echter ontmoetten de
staatssecretarissen van Buitenlandse Zaken van de Rand
van Europa elkaar in Straatsburg om een besluit te
nemen over de Griekse uitsluiting, maar men had het
besluit verwezen naar het comité van ministers, dat
volgende maand bijeenkomt.
In een lange, aggressieve toespraak leverdere Papan
dreou ernstige kritiek op de twee multimiljonairs en
scheepseigenaars Onassis en Niachos, die kortgeleden
beloond werden door Griekse regering met een koppel -
transactie voor investeringen ter waarde van 800 nfll-
joen dollar.
..Ik zou graag verslag willen uitbrengen van het Griekse
verzet. Dergelijke industriële scheepsmagnaten met com
merciële en financiële interesse, die de kolonels hebben
geholpen en hebben opgehitst zullen zonder vorm
van proces uit Griekenland verwijderd worden en hun
bezittingen zullen onteigend worden door het Griekse
volk".
Papandreou zei, dat twee socialistische partijen, die in
Europa aan de macht waren, duidelijk oppositie voerden
tegen de Griekse junta, maar hun regeringen, in Enge
land en West-Duitsland, staan minder sympathiek. In
feite hebben deze regeringen een dualistisch karakter
ze accepteren de Griekse regering als bondgenoot in de
NAVO, terwijl ze haar interne politieke gedrag ver
oordelen d.m.v. de Raad van Europa. Maar hij ver
welkomde een heldere verklaring tijdens dezelfde bijeen
komst van Hans Janitschek, secretaris-generaal van de
socialistische internationale, dat diens organisatie de
pogingen van de Griekse verzetsorganisaties volledig
steunde.
Papandreou hoofdthema van de invloed van de Ver
enigde Staten bü de Griekse coup en in het büzonder die
van het Pentagon door haar militaire overheersing en
haar controle over de Griekse inlichtingendienst. Zelfs
in januari, toen de Griekse regering enige handelstrans
acties met de Sovjet-Unie bekendgemaakt, had hij geen
teken van verrassing of alafm in Washington kunnen
ontdekken.
Deze toespraak was een vinnig eerste schot in een cam
pagne om de Griekse kwestie nieuw leven in te blazen
na een periode van anticlimax, die volgde op de Griekse
terugtrekking uit de Raad van Europa in december.
Maar er resten nog twee vragen.
Als het bijna drie jaar duui'de om een definitief resul
taat te boeken in de Raad van Europa, hoe lang zal
het dan duren om de NAVO-partners, die door zulke
sterke banden van bondgenootschap en zelfbehoud ver
bonden worden, warm te maken voor een tegen de junta
gerichte beslissing?
En hoe snel kunnen de verzetsgroepen, die kampen met
een gebrek aan materiaal, trainingskampen en veilige
operationele bases, hopen op een omverwerpen van een
regering, die dat geven zelfs opponenten toe
meesterlijk het gebruik van veiligheidstechnieken han-
teert? CAMPBELLE PAGE
