INDONESIË
Iet groot
lelijk der
uturologen
Capsule 3
helemaal
achterin, rechts
internationale trekpleister van de eerste orde
ielpt geen moedertje lief aan: terwijl u nog
Is zit te dubben, of het nu dat geinige huisje
pe (Gld.) wordt of een gehuurde caravan in
oskerke, zien de futurologen in hun ongemeen
e gedachten al de raket, waarmee u straks
1990, 2000? binnen twee uur naar San
sco dondert. Om elf uur 's morgens stapt u 1
met de tandenborstel en uw sportieve blok
in de feestsigaar, die op Schiphol trillend
:d staat voor de lancering van twintig vóór
lf. Boven aan de trap vraagt de stewardess,
e bestemming u in het achterhoofd hebt en
hijgend „San Francisco" hebt bekend, roept
net haar verrukkelijk onpersoonlijke stem:
isule drie. Helemaal achterin rechts". Even
de tijdschriften en pepermuntjes zijn rond-
eld en op de kleurentelevisie boven u is zojuist
Tste cowboy rocheiend van zijn paard gestort
rhiet de raket waggelend omhoog, helse oranje
imen lekken langs de ramen, maar binnen
ct u zo goed als niets van de tomeloze snelheid,
•mee u het zwerk wordt ingeslingerd. Adver-
de KLM trouwens al niet maanden met de
an: „In onze raketten kunt u rustig een gulden
jn kant zetten?"
kwartier later is het zover. De computers in
meesterbrein op aarde, hebben uitgerekend,
achter de wolken ieder zijn eigen weg mag
Achtereenvolgens maken de capsules voor
Tokio, Sydney, Vancouver, de Bermuda-eilanden en
San Francisco zich los. Over ruim anderhalf uur
zullen ze alle op de plaats van bestemming zijn.
„Flauwekul", zegt u, „kinderfantasietjes van een
overspannen Jules Verne?". Nou, vergeet het maar,
want de futurologen hebben zich nog zelden ver
gist. Zij zijn de gebrevetteerde koffiedikkijkers, die
in de antichambre tussen vandaag en overmorgen
hun dromen pasklaar maken Voor volgende gene
raties. Zij hebben al lang achterhaald, dat de mens
over dertig jaar nog slechts 148 dagen per jaar zal
werken en de rest op zijn luie rug ligt, zijn auto
wast en effe naar de kinderen op Bali gaat. De
vrije tijd nu nog een met mondjesmaat verstrekte
'gunst zal ons straks als een machtige vloedgolf
overspoelen en ons op de top van een berg pro
blemen kwakken.
Straks werken we nog maar drie dagen per week
en de rest van de tijd wil de baas ons niet meer
zien, straks moeten we maar zien, wat we doen.
Een goed krijgsplan is dan echt niet weg, want de
gemiddelde levensduur zal ondertussen gestegen
zijn tot 125, misschien zelfs 150 jaar. En denk echt
niet, dat je als 100-jarige een geheide krakepoot
bent, die de toesnellende journalist met bevende
stem vertelt, dat je de krant nog zonder bril leest
en helemaal alleen de trekker van het closet kunt
doortrekken. Goed, de Vierdaagse loop je niet meer,
maar voor een pittig baantje in het gemeentelijk
zwembad draai je -toch je hand niet om.
De vraag, die nu al urgent wordt is: wat doet de
steeds ouder wordende, steeds minder werkende
mens straks met al die vrije tijd? De godganselijke
dag naar drie televisie-uitzendingen kijken maakt
op den duur ook spuugmisselijk en figuurzagen is
natuurlijk dankbaar, maar je houdt het alleen geen
vijftig jaar vol.
Er zal dus niks anders opzitten dan de wereldboer
op te gaan. De biezen pakken, weg wezen, dat
wordt straks het parool. Dat zal ons mogelijk
worden gemaakt door de afbraakprijzen, die de
reisbureaus voor een tripje naar Mars, de maan of
heel ordinair naar Las Palmas zullen
bedingen.
Dat is trouwens nauwelijks toekomstmuziek, want
nu, anno 1970, vliegt u al naar verre bestemmingen
voor een bedrag, dat stukken lager ligt dan de reis-
som in 1960. Wie had toen durven voorspellen, dat
men binnen tien jaar voor nog geen 1600 gulden
geheel verzorgd naar Indonesië kon vliegen, voor
600 gulden retour naar Amerika kon stralen? Voor
datzelfde retourtje was u in 1960 nog 2000 pop
kwijt, vergeet dat niet.
Straks wordt vakantie even gewoon als het krui-
mige aardappeltje, dat u nu zielsgelukkig in de sju
doopt. Het leger van 340.000 Nederlanders, dat dit
jaar door de reisbureaus zal vervoerd worden, is
over nauwelijks vijf jaar uitgebreid tot 750.000. De
gigantische jumbojets zullen- het hemelpad voor
de raketten effenen.
Nu reeds liggen landen als India, Indonesië en
Amerika onder het bereik van tienduizenden toe
risten. Ze stappen even onbekommerd in de Boeings
als onze overgrootouders in de trekschuit naar
Gouda.
Straks worden we ook niet meer warm of koud van
een lang weekeinde in Bari, op Rhodos of in de
Sahara.
En de man, die rustig in Scheveningen zijn sokken
uittrekt, omdat hij alles al gezien heeft en een sik
heeft van de horizon, hoeft ook niet langer te wan
hopen, de weermakers hebben tegen die tijd immers
al hoog en breed de vale depressies bij Ierland om
geleid en uit Spanje een hogedrukgebied geïmpor
teerd. waar je beroerd van wordt.
Het is maar, dat u het vast weet.
Tot spoedig ziens in Epe (Gld.) v
Bali-Beach aan het Sanurstrand, een moderne kolos met 300
op een exotisch eiland, waar op luttele kilometers afstand het
i nog is, zoals het eeuwen geleden was.
Het kon niet uitblijven: het Nederland
se toerisme naar Indonesië begint
-voorzichtig- op gang te komen. Vele
duizenden hier welen immers nog uit
eigen ervaring hoe prachtig hel land
daar is, en hoe grandioos bijvoorbeeld
alleen al de culinaire mogelijkheden:
de Indonesische en de Chinese keuken
uit de eerste hand. een kruidige operet
te van vlees en vis, van kip en rijst,
van vruchten en van sauzen. En dat
alles op z'n best niet meer dan een dag
reis ver: met de zon mee kun Je des
gewenst des morgens om vijf uur In
het donker op Kemajoran nog je laat
ste biertje pikken en dan des avonds
vóór half negen weer op Schiphol lan
den. Bovendien zijn Nederlanders weer
welkom, net als alle andere toeristen
President Soeharto maakte vorig jaar
het vreemdelingenverkeer tot een eigen
beleidspunt van de eerste rang. Er
werd een vijf-jaren-plan voor opgesteld,
en de heer Subroto Kusmardjo is daar
van de uitvoerende secretaris, van ori
gine een brigade-generaal van het le
ger, maar met het uniform ln de kast:
hij zat met een open hemd en de blote
voeten gezellig in pantoffels toen wij
hem thuis opzochten ln het vroegere
Bataviaanse dierentuinkwartier. En
daar maakte hij duidelijk wat er alle
maal nog moest gebeuren eer Indone
sië toeristisch ontsloten is.
Vorig jaar 80.000
In heel deze reusachtige en zo beziens
waardige archipel met meer dan 100
miljoen inwoners, kwamen in 1966 niet
meer dan 11.000 toeristen op bezoek,
en de stroom is sedertdien nog maar
langzaam toegenomen tot tegen de
80.000 vorig jaar. Geen wonder: de
verschrikkelijke gebeurtenissen van
het najaar 1966, die razernij van wraak
tegen al wat communist was, commu
nist heette, er mee heulde of op andere
wijze in het grote bloedoffer werd mee
genomen, was nog maar juist achter
de rug en daarvóór was een generatie
lang de afkeer van het buitenland ge
preekt. Onder die verkondiging raakte
de gastvrije aard in het isolement van
een afgesloten land. en daarnaast werd
de economie een puinhoop. Soeharto
heeft daarna wel een paar jaar nodig
gehad om de inflatie in haar meest
rampzalige vorm tot staan te brengen
en van de roepia weer een reële munt
te maken, die men niet alleen voor dol
lars kan kopen, maar op dezelfde
koers ook weer tegen dollars inwisse
len.
Alleen kleine toestellen
Maar ook met een gastvrij land en een
meer stabiele munt alléén kan toeris-
me nog niet draaien: men moet de
gasten ook onderdak kunnen brengen,
en daarop vooral mikt het vijf-jaren
plan. Want voor het overige verkoopt
Indonesië zich toeristisch vanzelf, een
internationale trekpleister van de eer
ste orde.
Neem Bali. Tot voor kort Iconden er op
het vliegveld Tuban geen grotere' toes
tellen dan een Caravelle térecht, en
dat beperkte de aanvoer van toeristen
tot de lijndiensten van de Garuda en
rechtstreekse vluchten vanaf de Phi-
lippijnen en Thailand. Maar er stonden
tenminste al vijf andere maatschappij
en te dringen om rechtstreeks op Ba-
li te gaan vliegen zodra de DC-8 en -9
er maar konden worden toegelaten: Al
Italia, Japan Airlines, Qantas (Austra-
VIJFJARENPLAN
OM
TOERISTEN
ONDER
DAK
TE
KUNNEN
BRENGEN
lië), Pan American Airways en de
M.S.A. van Malakka en Singapore.
Straks komen de passagiers er bij hon
derden tegelijk aan. De vraag wordt
dan waar je ze (voorlopig) laten moet.
vertrouwen heeft hersteld, kan ar ein
delijk worden afgebouwd. Van hotel
Kartika, vlak naast „Indonesia" zijn
nu de eerste 80 kamers klaar, maar
het moeten er 400 worden. Frans kapi
taal is geïnteresseerd in het afbouwen
van het Banteng-hotel met 500 kamers,
vermoedelijk einde van dit jaar. Ame
rikaans kapitaal van Hawaii zal door
Holiday-Inn's voor een 300-kamer-
hotel worden ingezet. In de „lokale"
klasse is er ook nog wel wat over uit
de Nederlandse tijd, al werd het
vroegere „Des Indes" ons door de
heer Kusmardjo beschreven als „in
deplorabele toestand" te verkeren.
Eigen ervaring in deze klasse hebben
wij met Ramayana-City, 50 kamers
met onmiddellijk uitzicht op hel om
ringend huiselijk leven van de Dja-
kartanen, geen airconditioning en dus
een gemis, vergeleken met onze herin
nering aan „Indonesia", maar des te
meer de sfeer van te leven, in de tro
pen. compleet met een nachtportier dia
dubbele werkdagen maakt opdat zijn
zoon toch maar studeren kan. In Delft.
Als een pentekening branden de palmbomen hun grillig silhouet in
de avond, die een vloot van donkere wolken aandraagt.
Aanbod
Hotels bouwen
Met geld uit de Japanse herstelbetalin
gen liet Soekarno destijds hotel Indone
sia in Djakarta en het Bali-Beach-ho-
tel aan het Sanurstrand bouwen, alle
bei nu internationaal geëxploiteerd als
inbercontinentalhotel. Bali-Beach is in
alle opzichten voortreffelijk, maar
meer dan 300 kamers heeft het (nog)
niet. Er ts in Sanur ook nog een bunga
low-hotel en in Den Pasar het oude
„koloniale" hotel Bali, maar daarmee is
"net op 't eiland tot nog toe dan wel on
geveer bekeken, al zijn er ook wel wat
pensionadressen. Ongetwijfeld is er nu
een internationale kapitaalstroom
naar hotelbouw op Bali onderweg, met
uitgeslapen investeerders uit het rijke
Singapore voorop. Met de hotelruimte
op internationaal niveau in Djakarta
is het niet anders. De 420 kamers van
hotel Indonesia zijn aan de lopende
band bezet. Van Soekamo's andere
grootse plannen zijn er heel wat Ja
renlang in betonnen karkassen onvol
tooid gebleven, maar nu Soeharto het
Inmiddels is dan nu Indonesië trots
verschenen in de reisprogramma'» van
Nederlandse bureaus: Centourl, de
Magneet, de Zuid-Europa-stichting.
Blikvanger: een 19-daagse vliegreis
met een 15-daaga verblijf In Djakarta
voor f 1583,—. Voorlopig passen daar
helaa» nog wel vraagteken» bij.
Op zichzelf Is ook dit bedrag al fors ge
noeg om deze reismogelijkheid tot wei
nigen te beperken, maar het lijkt bo
vendien reëel om er tenminste duizend
gulden of meer bij op te tellen. Het
gaat om vludhben met een Iljoesjin-18
van de Russische Aeroflot via Moskou
en Tasjkent met een schema van veel
méér dan 24 uur: 10 uur van Schiphol,
en pas de volgende avond 19.40 uur in
Djakarta. De Rijksluchtvaartdienst heeft
al laten weten, dat hij het vllegtarief
niet kan goedkeuren, omdat dit tenmin
ste f 1000.(en volgens een KLM-
woordvoerder zelfs f 1700,beneden
het I AT A-tarief zou liggen. Het goed
koopste aanbod gaat voorts niet verder
dan logies-ontbijt in het meergenoem
de vroegere „Des Indes", en van 15 da
gen Djakarta moet men zich ook weet
niet alles voorstellen, tenzij het om be
zoek van plaatselijke relaties gaat. 'n
Fascinerende stad, maar men kan toch
niet iedere avond naar de Europese
striptease in de Sarinah-club gaan"
Indonesia zien betekent er rond reizen,
en dan beloopt het meest comfortabe
le Nederlandse aanbod voor Java-Bali
voorlopig rond f2600,afgezien van
de spaken die de Rijksluchtvaartdienst
eventueel ln het wiel steekt. Voorlopig
chis nog geen grote Nederlandse toeris-
benetroom naar Indonesië. Jammer,
want hoe heerlijk is dit land, zo vol reli
gieuze geheimen en tropische vrucht
baarheid, zo vol mensen en muziek,
kleur en dans.
/AM ONBTENX
Momentopname uit één van de meest befaamde schouwspelen van Balit
de Apendans ofwel Kechak, die door meer dan honderd mannen wordt
uitgevoerd op een duister tempelplein bij het toverachtig licht van wal
mende flambouwen.
