TOEREN
OVER DE
MAAN
MAANVAARDERS
KRIJGEN AUTO
TER BESCHIKKING
Golf van ontspanning in Hongarije
U HEBT HET NOG NOOIT ZO GOED GEHAD
ZATERDAG 17 JANUARI 19'
Vierhonderd specialisten in
twee grote Amerikaanse
fabrieken werken momenteel
aan het*meest revolutionaire
voertuig op wielen dat ooit
gemaakt is, doch dat zich
nimmer op onze planeet 7a!
voortbewegen. Het is de
„Manned Lunar Roving Ve
hicle" (MLRV), of vrij ver
taald: de maanauto, waar
van er naar hel exclusieve
voorbeeld van de Rolls Royce-
produkteu slechts vier ver
vaardigd zullen worden.
Reeds sedert men in het begin
der zestiger jaren begon aan de
opbouw van het Apolloprogramma
waren de constructeurs en maan-
deskundigen er zich Can bewust,
dat dit project slechts dan een
maximum aan wetenschappelijk
rendement zou opleveren, indien
de actieradius ten opzichte van de
landingsplaats zo groot mogelijk
zou zijn. Ook wist men dat dit
niet bereikt kon worden door de
maanastronauten hun onderzoekin
gen uitsluitend te voet te laten
afleggen. Er was een vervoermid
del vereist Maar wijlen president
Kennedy liet in het NASA-budget
slechts ruimte voor drie, hooguit
vier bemande maanlandingen.
Voor een maanauto of een maan-
vliegtuigje was geen plaats meer.
Pas toen vorig jaar. mede dank
zij de geslaagde eerste landings-
expeditie van de Apollo-11, door
de regering-Nixon toestemming
werd gegeven voor een totaal van
tien landingen, kreeg de NASA-
begroting weer wat lucht en kon
men aan de voortgezette ontwikke
ling van een maanauto gaan wer-
open voertuig, die twee astronau
ten, hun gereedschap, meetinstru
menten en onderweg opgepikte
bodemmonsters moet vervoeren.
De besturing zal bijna net zo ge
schieden als bij een gewone per
sonenauto, met dat verschil dst
het stuurwiel vervangen zal wor
den door een eenvoudige, op een
pistool gelijkende handgreep. De
constructie wordt zo eenvoudig
mogelijk gehouden Het voertuig
wordt 3,20 meter lang. 2 meter
breed en krijgt een wielbasis van
2,45 meter. Elk wiel heeft voor
de aandrijving een eigen elektro
motor, die onafhankelijk van de
anderen kan werken. De vier elek
tromotoren krijgen hun elektrische
voeding van twee accu's.' Nadat
de auto eenmaal gestart is zullen
deze accu's circa 54 uur bruikbaar
blijven, zelfs indien de elektro
motoren na oponthoud worden af-
Inclusief twee zitbakjes en een
laadsysteem moet de MLRV 180
kilogram gaan wegen en in staat
zijn een totale lading van ^40
kilogram te dragen. Deze lading
valt onder te verdelen in twee
maal 180 kilogram voor de ruimte
vaarders, hun pakken en de rug
pakketten, 45 kilogram voor het
wetenschapelijke instrumentarium
en 35 kilogram aan grondmonsters
Overigens zijn dit aardse gewich
ten. Op de maan weegt alles
slechts eenzesde van deze waar-
Op vlak terrein zal de auto een
topsnelheid van zestien kilometer
per uur kunnen halen en de accu's
zullen voldoende elektrische voe
ding leveren om een totale afstand
van 120 kilometer te kunnen af
leggen. Met een draaicirkel van
slechts zeven meter zal de maan
auto uiterst wendbaar zijn, ter
wijl het voertuig dertig centimeter
hoge obstakels en zeventig centi
meter brede bodemscheuren nor
maal moet kunnen „nemen". Ook
niet al te steile hellingen mogen
De op deze tekening afgebeelde maanauto wordt op dit moment onder supervisie van de Boeingfabrieken gebouwd. Hij moet
twee astronauten kunnen vervoeren, een topsnelheid van 16 kilometer per uur halen en een afstand van 120 kilometer afleggen.
geen probleem vormen. mee te kunnen nemen. Tot de De maanauto zal tijdens de vlucht den en eveneens door eén man in
Vanaf de lancering van de Apollo- zwaardere lading hoort ook een naar de maan, met de wielen te- elkaar gezet en rijklaar worden
16 zal een zwaarder maanlandings- verbeterd leefsysteem in de woon- gen het chassis gevouwen, in het gemaakt
vaartuig worden gebruikt. De cabine, zodat de astronauten en onderste gedeelte van het maan- In verband met het uitgebreider
tanks van de raket zullen meer hun landingsvaartuig 54 uur, in landingsvaartuig opgeborgen zijn wetenschappelijk onderzoek zullen
brandstof kunnen bevatten om plaats van de 35 uur thans, op de Via een hefkabel kan hij door te beginnen bij de Apollo-16. ook
extra-gewicht, om de maanauto. maan kunnen verblijven. een man naar buiten gehaald wor- verbeterende ruimtepakken in ge
bruik worden genomen. Niet al-
[i leen zullen deze de astronauten
jj een grotere bewegingsvrijheid ge-
ven, maar tevens zal de capaciteit
van het koel- en zuurstofsysteem
in de rugpakketten worden ver
hoogd, zodat de mannen uitstapjes
op de maan zullen kunnen maker.
I Toch moet voortdurend rekening
worden gehouden met een moge-
lijk defect in het voor ademhaling
benodigde zuurstofsysteem. In dal
geval is de betreffende astronaut
aangewezen op een noodsysteem.
- waarvan hij voor de ademhaling
een half uur tot 45
Maximum aan
wetenschappelijk
rendement
bruik kan maken In die periode
moet hij dus ook zorgen dat zijn
pak aansluit op het zuurstofsys
teem in de cabine van het lan
dingsvaartuig, wil hij niet door
verstikking om het leven komen.
Rekening houdend met deze nood
situatie kunnen de NASA-autori-
teiten dan ook niet toestaan dat
de astronauten zich in hun maan
auto meer dan vijf tot zes kilo
meter van hun landingsplaats ver
wijderen. Zelfs op zes kilometer
afstand van de cabine zou bij een
topsnelheid van 16 kilometer per
uur altijd nog tenminste 22 mi
nuten verloren gaan aan de terug
rit. De marge van minimaal tien
minuten is dan nog net toereikend
voor de in luchtnood verkerende
astronaut, om heelhuids zijn pak
op het cabineluchtsysteem aan te
sluiten. Het voorstel van enkele
geleerden om de astronauten, ge
zien de actieradius van 120 kilo
meter, opdrachten te geven zich
tot maximaal zestig kilometer van
de landingsplaats te verwijderen,
is door de veiligheidsofficieren
van de NASA van tafel geveegd.
De 'erste maanauto moet in april
1971 aan de NASA worden af
geleverd De aanvankelijke bedoe
ling was en dat is ook reeds
uit dit artikel gebleken dat dit
voertuig zou worden meegenomen
door de ApoLlo 17. die voor het
najaar van 1971 od het program-
Inmiddels hebben recente finan
ciële verwikkelingen ertoe geleid
dat het Apolloprogramma met één
maanlanding is ingekrompen, ter
wijl het onderlinge tijdsverschil der
vluchten groter zal worden. De
laatste Apollo-maanlanding zal
daardoor niet in 1972, doch eerst
in 1974 worden uitgevoerd. Dat
wordt dan de Apollo 19, inplaaU
van de ApoLlo 20.
Zoals de zaken er nu voor staan,
Zullen dit jaar de Apollo 13 en 14
worden gelanceerd, nr. 15 vermoe
delijk volgend jaar. In die plan
nen zijn geen wijzigingen gekomen, L
althans nog niet. Daarna zou de H
tijd rijp zijn het programma eens L
drastisch te herzien, ten behoeve r
van een uitgebreide Apolilo-16- P
expeditie, waarbij voor het eerst t
gebruik gemaakt zou kunnen i
den van een maanauto. Vervolgens
wordt het Apolloprogramma onder
broken voor een drietal ruiimte-
vluchten in banen om de aarde,
waarbij de drie astronauten-
ploegen gaan wonen in een ver
bouwde brandstoftank. En in 1973
en 1974 tenslotte zal het Apollo-
project \yorden voltooid met de
Apollo's 17. 18 en 19. die dan ook
alle drie uitgerust worden met c
maanauto Voor de astronauten
die het dus nog niet bezitten, blijft
er tijd te over om een rijbewijs
te halen.
Gerard J. Plukkel
Loop over een van de nieuwe
bruggen van de Donau in
Boedapest en zie hoe de
brede rivier majestueus
langs het kasteel en het par
lementsgebouw stroomt. Het
is onmogelijk om niet te voe
len, dat dit een internationale
stad moet zijn. In de dagen
voor de eerste wereldoorlog
vonden de bewoners zieh
het meer mondaine gedeelte
van het Oostenrijks-Hon
gaarse rijk. En zij zeggen
nog steeds van hun Slavische
buren: ,,De Tsjechen en
Polen drinken bier, wij drin
ken wijn".
Voor deze verslaggever, komend
van Wenen naar Boedapest, be
staat er geen twijfel welke van de
twee steden levendiger is. De
levensstandaard van Wenen is
hoger. Haar winkels zijn beter
voorzien. Maar het is Boedapest,
dat meer jeugd heeft, dat meer
terrasjes heeft en waar meer ver
tier heerst tot later in de nacht
Dit ls niet altijd zo geweest. Maar
de laatste paar jaren is er een golf
van ontspanning over. Hongarije
gekomen. ..Hij, die niet tegen ons
is, is voor ons", zei Janos Kadar,
de eerste secretaris van de partij,
m de vroege zestiger jaren en hij
heeft zijn woord gestand gedaan.
Hier ontsieren politieke spreuken
de muren niet. In de openbare
gebouwen hangen geen portretten
van partijleiders (dat is bij de
wet verboden). Men behoeft geen
partijlid te zijn om promotie te
maken, hetzij in intellectuele bp-
roepen hetzij in bedrijven, zelfs in
de ambtenarij.
Dit betekent natuurlijk niet, dat
de partij de teugels niet in handen
zou hebben. Maar de partij ver
trouwt op de oude wijsheid, dat als
je de mensen vertelt, dat ze het
nog nooit zo goed hebben gehad.
en als je de economische voordelen
produceert om dit waar te maken,
dat dan de populariteit automatisch
De Hangaren weten beter dam de
meeste mensen, hoe de machts
verhoudingen in Europa liggen.
Zij zijn er 'dankbaar voor, dat zij
binnen de begrenzingen, die van
buiten af opgelegd zijn, een ge
ordend leven met langzaam stij
gende levensstandaard kunnen lei
den. De grote meerderheid van
hen heeft het economisch en
sociaal nog nooit zo goed gehad.
Vrije markt
Alle ogen zijn gericht op economi
sche hervorming, die in januari
eerverleden jaar in werking werd
gesteld en die tot doel heeft om
de industrie te decentraliseren en
grotendeels te onderwerpen aan
de krachten van de vrije markt.
Dit staat bekend als het nieuwe
economische mechanisme en is
waarschijnlijk het meest radicale
in Oost-Europa, met uitzondering
van Joego-Slavië.
Nu stellen bedrijfsleiders hun
eigen plannen voor de omzet op en
moeten trachten een winst te
maken. Zij kunnen krediet van
banken krijgen, zelfs beslissen,
hoe ze zullen investeren en binnen
bepaalde grenzen hun verkoop
prijzen veranderen
De centrale planning beperkt zicb
slechts tot grote investeringen iu
de infrastructuur en tot het han
teren van een aantal belastingen
cn financiële ondersteuning om
fabrieken ertoe aan te zetten om
meer prijs- en winstbewust te zijn
Een aantal grote ondernemingen
kan nu zelfs onafhankelijk van de
centrale instellingen voor de handel
met het buitenland onderhandelen
over prijzen en opdrachten met
bun Westerse klanten.
Hoewel de hervorming zeer vei -
rijkend is, heeft men haar vee>
diplomatieker dan de Tsjechisch»
hervormingen geïntroduceerd. Et
bestaan grote verschillen tussen
de beide experimenten. De Hon
gaarse hervorming werd gedurende
lange tijd en zeer uitgebreid dooi
de partijleiding besproken, zowel
binnen haar eigen gelederen als
met de andere leden van het
Warschaupact; deze besprekingen
begonnen reeds twee jaar geleden,
voordat de hervorming werd ge
ïntroduceerd.
In Tsjecho-Slowakije kwam de
belangrijkste impuls van een groep
Intellectuelen rondom dr. Ota Sik
die geen lid was van het partij -
presidium. ,,De vader van de her
vorming" in Hongarije, dr. Res zo
Nyers, is een van de oudste en
meest vooraanstaande politici van
het land
Politieke front
Op hel .politieke front hebben zich
geen opvallende veranderingen
voorgedaan. Arbeidersraden, de
doorslaggevende factor in de
Joego-Slavische economie, zijn in
Hongarije absoluut uitgesloten.
Hier bestaan goede technische
redenen voor. Want bedrijfs
leiders, die men jaren lang van
boven af verteld heeft wat ze
moesten doen, die moei men nu
niet van onderaf onder druk gaan
zetten. Dit is tenminste de rede
nering. Zij moeten vrij zijn om
hun eigen beslissingen te nemen.
Toch Is er in de bedrijfsvoering
een klein beetje meer democratie
gekomen, aangezien de vakbonden,
tenminste in theorie, het veto
recht hebben over directiebeslls-
singen. Als dit van enige beteke
nis wil zijn. dan moet het na
tuurlijk het recht van staking in
houden; en inderdaad zijn er zo nu
en dan stakingen geweest, die
men zo snel mogelijk in de doofpot
Arbeiders kunnen nu ook gemak
kelijker van baan veranderen, dus
moeten de bedrijfsleiders ervoor
zorgen, dat ze zich verzekeren van
hun medewerking.
Andere onderdelen van de her
vorming waren moeilijker te in
troduceren met name het feit, dat
de directies een veel groter aan
deel in de winst krijgen dan de
arbeiders. Een oudere partijwoord-
voerder gaf toe. dat dit zeer
slechte propaganda was. Oudere
ideologen vroegen zich af. waar
het naar toe ging met het socialis
me. Vele arbeiders protesteerden,
in het gehele land werd er met
verhitte gemoederen over ge
sproken en de partij zal nu de per
centages ten gunste van de ar
beiders veranderen.
Over het algemeen is de hervor
ming echter een succes geweest
Hoewel de prijzen in 1968 met
twee perdent stegen en waar
schijnlijk vorig jaar ongeveer een
pet omhoog zijn gegaan, stegen de
'amilieinkomens met ongeveer 5
pet. »n 1968 en vorig jaar met
4 pet.
Een schok in het eerste jaar van
de hervorming was het feit, dat
de voorraden zich op bleven sta
pelen, voornamelijk omdat men te
voorzichtig met de hervorming
begonnen was. Inefficiënte bedrij
ven werden nog steeds gesteund
door subsidies en het duurde lang
voordat de bedrijfsleiders meer
aantrekkelijke produkten aan
boden.
Klachten
Hoewel de economie dus goec
draait, zijn er nog genoeg dingen,
waar de Hongaren over klagen. Het
AANSPORING
TOT PRIJS- EN
WINSTBEWUST
PRODUCEREN
Flats zijn nog duur in Hongarije, hoewel hele blokken uit de grond verrijzen.
is vreselijk moeilijk om in Boeda
pest een flat te bemachtigen.
Auto's zijn erg duur en er zijn
lange wachtlijsten. Alle reparaties,
van loodgieterswerk tot het repa
reren van een horloge, duren
weken. De kranten zijn leven
diger geworden, maar nog niet
zeer aantrekkelijk. Specialistische
tijdschriften vormen een uitzon
dering Het toneel is vaak saai en
nooit gewaagd. Alleen in de film
is er nieuw leven gekomen
Veel van de atmosfeer Mn Hon
garije kan men proeven in
de meningen over de invasie
van 1968 ln Tsjecho-Slowakije.
Iemand, die zeker een groot
aanhanger van het regime was,
vertelde mij, dat een heleboel Hon
garen het zeker niet erg vonden.
In de eerste plaats brachten de
Tsjechen door hun gewaagde her
vormingen ook dc Hongaren in
gevaar. En wat erger was, het leek
cr een moment op. alsof de brutale
Tsjechen nog in hun opzet zouden
dagen ook.
Natuurlijk was de totale reactie
op een gebeurtenis, die zo'n ge
weldige beroering veroorzaakte
meer gecompliceerd dan hel
bovenstaande zou doen vermoeden
Maar het lijkt waarschijnlijk ge
noeg, dat er in de Hongaarse
reactie een zeker element van
afgunst te bespeuren was. In de
trant van: wat mij niet lukt, mag
jou ook niet lukken. En dan is
er het feit, dat de Hongaren nooit
erg met de Tsjecho-Slowaken be
vriend zijn geweest.
En bovendien: Als de Hongaren
geen moeilijkheden willen, dan
kan niemand hen dat kwalijk
nemen; mensen branden niet graag
tweemaal hun vingers.
JONATHAN STEELX
(Copyright The Guardian! Hongaars landschap: de wijngaarden
