HET LEVEN NA DE VEERTIG
„Je werkt je
de blubber
en voordat
je het weet
ben je oud"
Niemand is verplicht om me goed
e vinden, maar zeg het dan ook"
Middelbare leeftijd
vraagt om een
nieuwe creativiteit
DEN HAAG „Toen ik twee jaar
geleden geen nieuw contract kreeg van
de Haagse Comedie stond ik wel effe
met mijn ogen te knipperen. Of is het
nou „met de oren te klapperen"? Het
was in elk geval een rot gevoel, leder
een had zijn contract al in de bus gehad,
maar Trudy Labij zat op d'r achterkamer
nog steeds te wachten op het verlos
sende antwoord. Dat is typerend voor
zo'n gezelschap, vind ik. Waarom riep
Van Steenbergen me niet bij zich om me
te vertellen, dat ik geen bal voorstelde?
Dat vind ik een stuk eerlijker. Niemand
is verplicht om me goed te vinden, maar
zeg dat dan ook. Zeg gewoon: Trudy,
je bent een beste meid, maar we kunnen
je niet gebruiken". Nou moest ik wach
ten op een onpersoonlijk briefje. Je kent
dat soort wel. Hierbij delen wij u mede,
dat we het door u verlangde knippatroon
niet meer in voorraad hebben. Met de
meeste hoogachting. Deze keer was het
geen knippatroon, maar Trudy Labij. Of
ik maar op wilde donderen.
DOOR LEO THURING
TRUDY LABIJ:
Trudy Labij: „Er zit een haar in
mijn soep" hebben we zo'n 200 keer
voor volle zalen gespeeld. Weet je, |fc$|
dat het heerlijk is om voor volle pfr,
zalen te spelen?
Als ik in de krant lees, dat jonge V
zeehonden worden doodgeranseld
voor de bontindustrie, word ik
kotsmisselijk.
Ik heb twee jaar by de Haagse Comedie
gezeten. In het vak is dat een hele eer.
De Haagse Comedie. man. dat is een
gerenommeerd gezelschap. Daar sta je
naast de allergrootsten. Zo zag ik het
ook, toen ik kersvers van de toneel
school door Joris Diels werd uitgeno
digd om naar Den Haag te komen. HU
me door het examen zien modde-
>n ontwaarde kennelyk een bruik
baar talent.
Natuurlijk, het was allemaal knudde,
wat ik deed. Hoe kun je het ook
anders verwachten van een blaag, die
komt kijken? Voor mijn gevoel deed
ik het allemaal prachtig, ik speelde in*
de tweede klas al een lesbische vrouw.
Ik wist ternauwernood dat ze beston
den. En toch maar volhouden, dat je
steengoed bent. Dat is de mythe van
dit vak. Alle mensen die toneel spelen,
krijgen van de buitenwaaht de illusie
opgedrongen dat ze grote denkers en
razend intelligente lieden zijn. De
Toen ik op de toneelschool kwam, had
ik nog bibter weinig theater gezien.
was ook" niet van mij uitgegaan,
maar van mijn ouders. 'Die vonden het
kennelijk een aardig idee om een doch
ter bij het toneel te hebben en gaven
op. Ik had als kind zulke leuke
gedichtjes gemaakt. Dat gaf de door-
Heb ik achteraf spijt van die keuze?
Ik heb wel het gevoel, dat ik nog niet
erg veel in het leven gedaan heb.
Je hebt een paar brieven opgebracht,
je hebt wat leuke rollen gespeeld en
dan heb je het gehad. Je werkt je de
blutober en voordat je het weet, ben
je oud. Kijk naar de Beatles. Ze maken
dezelfde liedjes als vroeger, maar de
room is eraf. Ouwe bokken zijn het
geworden.
Toen iik door de Haagse Comedie op
straat was getrapt, was mijn eerste
reactie „Dat komt net goed uit". Ik
vond zelf ook, dat ik aan vakantie toe
was. Ik was twee jaar opgekomen en
twee jaar afgegaan. Ik had in feile
alleen maar een hoop verleerd. Dat
moet je je voorstellenje komt barstens
vol idealen van de toneelschool af en
dan donderen ze je gelijk in een diepe
put van volslagen niks doen. Ik was
8l buiten me zelf van vreugde, toen ik
een elfje mocht spelen in de Midzomer-
naohtsdroom. Daar heb ik al mijn
energie tegenaan gekwakt. Voor de rest
mocht ik toekijken. Kijken, hoe fijn de
anderen het deden. „Daar leer je van"
zeiden ze en ze zullen best gelijk hebben
Maar als je twee jaar hebt staan
staren, ben je toch wel mooi uitge
keken. Ik had in elk geval het depri
merende gevoel, dat het allemaal nut
teloos was. Als je een première had.
werd je aan je lot overgelaten. Een
schouderklopje kon er nooit af. Ik heb
in die twee jaar geen moment het ge
voel gehad, dat ze echt in me geïnteres
seerd waren. Je stond gewoon op de
lange lijst en die werd rustig afge
werkt. Als ik zes jaar in Den Haag
was blijven hangen, hadden ze waar
schijnlijk ook wel een leuke rol voor
me gehad.
Dat is de ellende met alle jongeren
in dit vak. Ze doen geen fluit en
beuren aan het einde van de maand
glimlachend hun salaris. En voor de
rest zitten ze in de kroeg over het vak
te zwetsen. Is het gek, dat je op een
gegeven moment gaat zuipen? Je moet
die verveling toch op één of andere
manier te lijf gaan. En met een ge
weldige borrel in je lijf kun je die ene
zin er toch wel gaaf uitpersen. Dat is
het punt niet. Ik heb vaak gedacht:
gaven ze me maar eens een taak. Kreeg
je maar de kans om gewoon artistiek
bezig te zijn. Maar in feite mocht ik
al 'blij zijn, dat ik understudy was en
nooit aan de beurt kwam.
Vaste kliek
Achteraf denk je: „Als Steenbergen
nou wel wat in me had gezien", dan
mocht ik nu na afloop van de voor
stelling ook bij de gearriveerde col
lega's aan de ronde tafel van Pulohri
Studio zitten. Dan behoorde ik nu
waarschijnlijk ook tot de vaste kliek.
Misschien liet ik me ook als een aap
bekijken iu het HOT-theater. Het is
natuurlijk een aardig idee om de jonge
ren een eigen théatertje te geven, maar
het blijft toch een lapmiddel. Als je
het publiek alleen maar naar binnen
kunt lokken met de belofte, dat de
artiesten na afloop zullen uitleggen,
wat ze nou bedoeld hebben, vind ik het
een jammerlijke zaak.
Bij de vrije produkties heb je die pro
blemen niet. Daar kun je niet terug
vallen op subsidies. Je moet gewoon
zorgen, dat je een stuk hebt, waar de
mensen him huis voor uit willen komen.
Neem nou „Er zit een haar in mijn
soep". Dat hebben we bijna tweehon-
derd keer gespeeld en tweehonderd
keer zat de zaal vol. Weet je, dat het
heerlijk is om voor volle zalen te
spelen? Laten dan de collega's bij de
gezelschappen maar roepen, dat het
een flodderstuk is. Dat hebben ze ook
al gezegd, toen ik het dagboek van
Joop ter Heul voor de televisie deed.
Op dat moment heette het, dat Trudy
zich omwille van het geld verlaagd
had. Een kat in het nauw maakt rara
sprongen, riepen ze.
Versta me goed. Ik hoorde die verhalen
nooit uit de eerste hand, er was nie
mand, die me opbelde en zei, dat hij
het niet eens was met mijn keus. Wat
hebben ze er trouwens mee te maken?
Als ik nou zin heb om aan een preten
tieloze musical mee te doen, waar vijf
miljoen mensen naar kijken, dan is dat
toch mijn zaak? Het feit, dat ze zich
zo druk maakten, vind ik alleen maar
leuk. Ze hopen allemaal, dat je je een
buil valt, dat je afgaat als een gieter
Er is geen vak, waarin zo verschrikke
lijk geroddeld wordt als het onze. En
het zijn altijd uitgerekend je eigen
collega's, die als eersten klaar staan
met hun afbrekende kritiek.
Langharigen
Toen ik twee jaar geleden klaar stond
om op vakantie te gaan, liep ik eerst
tegen Eric Vos op. Die was bezig met
Prometheus en had 'n heleboel meiden
nodig. Een paar minuten later vroeg
John van de Rest, of ik zin had om
aan de musical De Stunt mee te doen.
Op de toneelschool in Arnhem had ik
nog les van hem gehad en waarschijn
lijk dacht hij, dat ik talent had. Ik kon
die vakantie toen wel vergeten".
Twee jaar later kan Trudy Labij die
vakantie nog steeds vergeten. Ze heeft
zojuist de laatste haar uit de smeuiige
blijspelsoep gevist en is nu alweer bezig
met de repetities van een nieuw stuk
van de razend produktieve copy-writer
Dimitri Frenkel Frank. Uiteraard weer
een vrije produktie, want in die hoek
voelt ze zich tot nader order het best
op haar gemak. In haar vrije tijd
treedt ze ook op met de Livin'-tolues
een underground-groep, die haar mate
loos inspireert. „Het is één van de be
kende langharigenbands", verduidelijkt
ze. „en daar kun je je a'ls actrice eigen
lijk niet mee ophouden. Maar ik do»
het toch maar, want ze maken gewoon
een fijn stuk eigentijdse muziek. Ik
beschouw het voorlopig als een zin
volle hobby, maar het kan ook best
zijn, dat ik later helemaal overstap
Ik zou me trouwens toch meer willen
bezighouden met dingen, die op dit
moment voor jonge mensen belangrijk
zijn. Ik zou tegen het zinloze oorlogs
geweld willen ageren, ik zou teksten
willen brengen van een Theodorakis-
Als HAIR twee jaar terug naar Neder
land was gekomen had ik best een
rolletje willen hebben. Toen was hel
nieuw, gedurfd, nu 'heeft-ie een grote,
grijze baard. Misschien zou ik me ook
op mijn gemak voelen in een avant-
garde groep als het Living Theatre.
Maar dan niet te lang, want ook het
Living Theatre wordt op den duur een
maniertje. Toneel is nu eenmaal erg
betrekkelijk. Er wordt een hoop om
heen gekletst en als je het achteraf
nudhter bekijkt, is het niks geweest.
Grote winterjas
Misschien was mijn leven een stuk
zinvoller geweest, als ik in de verple
ging was gegaan. Maar ik beken het
Ik ben er te laf voor. Als ik mensen
zie demonstreren en met borden lopen,
vind ik het prachtig. Maar zelf ben ik
geen mens om mee te hobbelen. Als ik
in de krant lees, dat jonge zeehonden
doodgeranseld worden voor de bont
industrie, word ik kotsmisselijk. Dan
zou ik eigenlijk een grote winterjas
moeten kopen en er op hoge poten
heen moeten gaan.
Je zou zoveel moeten doen, maar het
komt er nooit van. Ik ben al blij, dal
ik mensen kan laten lachen. Je kunt
nu wel beweren, dat zo'n blijspelletje
als „Er zit een haar in mijn soep", geen
bliksem voorstelt, maar als je een zaal
opgetogen ziet meeleven, dan is ei
toch wel degelijk sprake van een be
wogenheid. Het is ook een belangrijk
deel van hel vak. Mensen gewoon een
avond plezier bezorgen. Zonder dub
bele bodem. Gewoon recht toe recht
Ik denk wel eens. Als die Stunt er nou
niet geweest was en Eric Vos op die
party niet met zijn Prometheus tegen
me op was gelopen, stond ik nou mis
schien kousen te vefkopen in de Bijen
korf. Misschien was ik ook wel een
boetiekje begonnen.
Geen fluit
Je hoort het al. Ik ben niet zo ge
ïnteresseerd in de toekomst. Ik wacht
af. Als ik straks drie maanden zonder
werk zit vind ik het ook best. Ik zou
ook wel naar het buitenland willen,
want ik vind Nederland bar ver
velend. Een klein, eng landje, meer is
het niet. Maar ze zitten over de grens
echt niet op Trudv Labij te wachten.
Dat kun je vervelend vinden, je kunt
je er kwaad over maken, maar het
helpt geen fluit.
Ik geloof, dat het maar beter
was, ais ik een ander was ge
weest".
Er is de laatste jaren nogal wat geschreven over
de middelbare leeftyd en dat is' maar goed ook,
want waarom, verdorie, zouden alleen de tieners
en de bejaarden hun problemen mogen hebben?
Dc man cn de vrouw van boven dc 40 mogen
dan al de indruk wekken zich in de zoinerzoD
van het leven te koesteren de werkelykheid
is anders- In feite leven ze met frustraties zo
groot als de dag van morgen en die vergeiyking
is dan nog misplaatst, omdat de dag van morgen
nu juist oorzaak is van hun paniek- Ze geven
vaak biyk van een geesteshouding, die bepaald
wordt door hun besef dat het leven te kort is. Zo
hebben er een hekel aan begrafenissen by tc
wonen van hun vrienden, want by elk sterfgeval
horen ze de noodklok voor zichzelf luiden
En dit laatste is dan geen constatering van
onszelf, maar van James A. Peterson, een
Amerikaans huwelijksadviseur met vele Jaren
ervaring en een goed huwelijk, die aan de
middelbare leeftijd een boek van 206 bladzijden
neeft gewijd- Met hun afnemende energie, do
onmiskenbare bewijzen van het ouder worden
net toenemend lichamelijk onvermogen en hei
stijgende sterftecijfer, is het werkelijk niet
ongewoon, zegt hij, dat sommige mensen in de
oioei van hun leven het moeilijk vinden zich op
ae toekomst te oriënteren Sommigen onder hen
grijpen dc kans op sensatie met beide handen
ian Ze hebben het gevoel dat ze niets meer
nebben om voor te leven en deze sombere
zienswijze wordt mede oorzaak van ziekten. Dat
oleek bijvoorbeeld bij Bill en Helen, die de
neer Peterson in zijn spreekkamer heeft gehad
En toch hadden Bill en Helen ongelijk. Ze
werden gefrustreerd door een aantal zaken, die
op zichzelf niet frustrerend hoefden te zyn- Ze
eouden het allemaal anders hebben ervaren als
ze zich tijdig op hun nieuwe situatie hadden
georiënteerd
Vleugels
De hedendaagse men
zegt Peterson, heeflt i
Als de kinderen groot zijn dreigt vereenzaming
Vooral voor vrouwen is het na de 40 niet
eenvoudig. De kinderen zijn getrouwd, de
huishouding vraagt minder tijd. De vereen
zaming dreigt. Het wordt tijd voor een
nieuwe creativiteit.
zjjn armen. Hij heeft vleugels aan rijn hielen,
die hem naar de zeven wereldwonderen voeren-
Al* hij geen zin heeft om zelf te reizen, zorgen
pers, radio, film en televisie dat hij in zijn eigen
nuts alles over verre afstand kan waarnemen,
zodat geen uLthoek van de wereld hem vreemd
ls. De gehele cultuur van oude en hedendaagse
werelden ligt binnen zijn bereik De middelbare
leeftijd vraagt om een nieuwe creativiteit- Als de
Kinderen groot gebracht zijn en de eerste
sensatie en uitdaging van het werk wait zyn
-ifgezwalct, zijn man en vrouw rijp voor een
*nder aspeel van hun levensloop Hun reactie»
op die „herwaardering" zijn verschillend.
Sommigen, aldus de auteur, trekken zich na de
.nspnnnende jaren van wedijver terug bij het
.kijkkastje"- Anderen zoeken vergetelheid in de
alcohol en weer anderen proberen de opwinding
aie ze als jongeman (of vrouw) gekend hebben te
moeken In nieuwe romantische verhoudingen.
Maar gelukkig heeft Peterson ook andere mensen
meegemaakt Mensen met een visie, die de
positieve mogelijkheden van hun volgende
vijfentwintig jaar onderkenden. Ze gingen
schilderen, beeldhouwen, musiceren, ze namen
een golfclub ter hand, ze stapten tn een
vliegtuig of ze gingen zich bezighouden met
godsdienst, of politiek.
Ja. echt, dat staat er M«-i godsdienst oi
politiek. Het is zo'n heerlük Amerikaanse
visie op de mens- Rationeel en pragmatisch. Als
ie geen aanleg voor golf hebt. kun je altijd nog
ile bijbel ter hand nemen of Nixon gaan pesten.
We zouden Peterson echter onrecht doen
wanneer we de waarde van zyn boek louter en
alleen aan deze passage zouden afmeten- Er staan
zeker waardevolle dingen in. Het is waar, dat
vervreemding tussen twee gehuwden juist op de
middelbare leeftijd tot een latent conflict kan
leiden, dat het loslaten van de kinderen een
gevoel van vereenzaming en nutteloosheid kan
geven, dat de tijd een vernietigende factor in
het huwelijk kan zijn en dat in de relatie
inan-vrouw herbepaling van de eigen rol
noodzakelijk is om geestelijke steriliteit t»
voorkomen.
Als de vrouw hardnekkig aan haar moederrol
vasthoudt, zegt Peterson, zal ze haar getrouwde
kinderen van zich vervreemden. Als haar man
een druk bezet zakenman is en de concentratie
op zijn arbeidsrol niet vermindert, zal hij de
mogelijkheid verliezen aan de behoeften van zijn
vrouw in deze tijd te voldoen- De schrijver heeft
ei-varen, dait het in de helft van de onderzochte
huwelyken niet lukt deze crisis hot hoofd te
bieden, maar dat men er in de andere helft in
9laagt een nieuwe vertrouwelijkheid en harmonie
te scheppen. Die aanpassing geschiedt overigens
niet automatisch- Ze is, zegt Peterson, het gevolg
van een eerlijk onderzoek en evaluatie wan de
problemen en ook van de bereidheid tijd en
energie aan elkaar te besteden Dit laatste wordt
vaak bemoeilijkt door de identiteitscrisis waarin
de man en vrouw van middelbare leeftijd
verkeren. Ze zijn net als de Romeinse God
Janus, die twee gezichten had. het ene naar
achteren gericht en het andere naar voren.
Deze periode is zo uniek omdat ze in zekere zin
een tweede adolescentie inhoudt- We citeren:
„Zowel mannen als vrouwen tussen de jaren
veertig en zestig schijnen gedwongen opnieuw
over hun leven na te denken, hun leveasdoelen
opnieuw vast te stellen, na te gaan wat zij
bereikt hebben en een koers uit te zetten voor
de jaren die hun nog resten".
Dit valt dikwijls niet mee ..Want doordat de
mensen slechts weinig identiteit hebben en
doordat zij slechts zelden bereid zijn geweest zich
sociale inspanningen te getroosten, komen ze nu
cot de ontdekking dat hun eigen individualiteit
ontredderd is". En wat de seksualiteit in het
huwelijk betreft: Peterson constateert dat de
meeste echtparen ontdekken dat hun seksuele
aanpassing op middelbare leeftijd het resultaat
-Is van hun totale verhouding tijdens hert
nuwelyk. Afgezien van overigens belangrijke
fysieke oorzaken, wijt hij de crisis van de
middelbare leeftijd aan "t gebrek aan toewijding
en communicatie in het verleden. Als er tussen
man en vrouw een zodanige openheid is dat
angstgevoelens en behoeften openlijk gedeeld
kunnen worden, zullen volgens hem ook de
antwoorden gevonden kunnen worden- Te meer
ornaat de medische wetenschap ons nieuwe
Hulpmiddelen verschaft om de overgang, ook
seicsueel, te verlichten Niet kniezen, zegt
Peterson. Niet te veel letten op het eigen broze
tljf. Geen atleet van twintig traohten te zijn.
Verder gaan kijken dan binnen het eigen
oeroepsleven en letten, vooral lebten op de
vijf c's".
De beginletters namelyk van curiosity
(weetgierigheid). creativenoss (creativiteit!,
compensation (begrip), compassion (medebewo
genheid) en commitment (vertrouwen). En dat is
dan weer net als die voorbeelden van Bill en
Helen, van Jim en Dorothy die ook? zo
ontwapenend Amerikaans
Verdomhoekje
Met vijf hoofdletters, een overdonderend zelf
vertrouwen en een krachtige woordenstroom
wordt een zwartkijker als Albert Camus in het
verdomboekje geduwd. De paden op, de lanen in
en het komt best voor elkaar. Laat de existen
tialisten maar zeuren. We moeten toegeven dat
we het boek van Peterson geïnteresseerd hebben
gelezen. Er staat veel waaide vols in. Aan de
andere kant is het soms irriterend oppervlakkig.
De schrijver vraagt zich bijvoorbeeld geen enkele
Keer af of verkeerde maatschappelijke structuren
en tradities oorzaak kunnen zyn van wat we dan
maar huwelij ksvermoeidheid zullen noemen, laat
*taan dat hij zich tot enigerlei vorm van maat
schappijkritiek geroepen voelt. Peterson mag ala
nuwelijksadviseur een geslaagd man zijn, een
'ilosoof is hy zeker niet- Hij geeft veel goede
«ad, maar waar het hem te moeilijk wordt,
iomt hij met padvindersrecepten. En die zien er
✓eel duurder uit dan ze in werkelijkheid zijn.
J. VERDIESEN
W. SIJthotr. Leider
