mening
KAPITALISTISCHE WEELDE
VOOR SOVJETAUTEURS DIE
COMMUNISME AANHANGEN
Muziek stimuleert
bij tekening en opstel
Sommige
artiesten
worden er
gek van
Geldzorgen
Elizabeth in
parlement
België maakt
excuses voor
belediging
van De Gaulle
DE ANDERE OC ÜHUYS
19! DINSDAG 11 NOVEMBER 1969
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
MOSKOU „Vrouwen, die lijken op
gecastreerde mannen, lopen door de
straten en langs de boulevards met
korte benen als zwangere takshonden
of met lange benen als struisvolgels.
Zij verbergen gezwellen of kneuzingen
onder haar kleren, persen zich in kor
setten en vullen haar b.h.'s op met
Deze beschrijving van de Sovjetvrou
wen door de satiricus Yoeli Daniël
mishaagde de autoriteiten. En omdat
hij deze satire benevens andere ge
schriften naar 't buitenland had ge
smokkeld werd hij in '66 schuldig be
vonden aan agitatie en propaganda te
gen de Sovjets en tot 5 jr. werkkamp
veroordeeld. Zijn collega Andrei Si-
nyavsky werd tegelijk met hem op de
zelfde aanklacht berecht en tot zeven
jaar veroordeeld. Hun toekomst ziet
er zelfs als zij hun vonnissen hebben
ondergaan donker uit.
Het geval Sinyavske-Daniël illustreert
wat een schrijver te wachten staat, die
zijn verbeeldingskracht de vrije loop
laat en de censuur verschalkt om on
gewenste meningen wereldkundig te
maken.
Welke mogelijkheden bestaan er dan
voor 'n letterkundige in de huidige
Sovjetmaatschappij? In een woord ge
zegd: ze zijn in artistiek opzicht be
perkt. In financieel opzicht, als de
schrijver zich goed gedraagt, bijna
onbeperkt. „De grote schrijvers zijn
miljonairs", zei een gebaarde auteur,
die niet zo groot is. Hij moemde wijlen
Samoeil Marsjak, een schijver van
kinderboeken, als een voorbeeld van
'n geslaagd auteur in de na-oorlog-
se tijd. „Hij bezat drie aut's en zoveel
geld, dat hij het niet kon tellen", al
dus de bedoelde schrijver. „En Boris
Polevoy (een populaire romanschrij
ver en uitgever) behoort heden ten da
ge tot dezelfde klasse. Zij leven in ka-
pitalische weelde.
Maar zelfs de middelmatige schrijver
heeft een goed bestaan, als hij een
maal is uitverkoren tot het lidmaat
schap van de schrijversbond. Dan gaan
de deuren naar winstgevende op
drachten van tijdschriften en Uitgeve
rijen voor hem open.
In Moskou en omgeving, bet culturele
middelpunt van de Sovjet-Unie, wo
nen ongeveer 1500 beroepsschrijvers.
Zij worden allen beschouwd als delen
van het propaganda-apparaat en met
bijzondere zorg behandeld, waaruit
blijkt dat het Kremlin respect heeft
/oor de macht van het gedrukte woord.
Niettemin heeft sinds de Bolsjewisti
sche revolutie van 1917 op het literai
re toneel van de Sovjet-Unie afwis
selend vorst en dooi geheerst. De li
berale schrijvers schijnen thans te
proberen om te behouden wat is over
gebleven uit de periode van de dooi.
die in 1962 is ingezet door Kroetsjef.
Tot zekere hoogte zijn ook schilders,
beeldhouwers en musici verplicht „aan
het communisme te bouwen". Hun
wordt voorgehouden, dat zij hun pro-
duktie moeten concentreren op volken
onderwerpen in casu 't verheerlijken
van arbeiders en communistische
idealen. Daardoor wordt een typische
tentoonstelling van beeldende kunst te
Moskou zwaar belast met beelden en
schilderijen van lassers, landarbei
ders, bouwvakarbeiders en soldaten.
In de Tsjaikofskyhal te Moskou was
een hoogtepunt van het concertseizoen
een program, bestaande uit het twee
de vioolconcert van Dimitri Sjostako-
vitsj en een uur koorzang, waarin on
der meer zulke patriottische composi
ties als „Het lied van Lenin" werden
uitgevoerd.
Ilja Glazoenov, een langharig, artis-
stiekerig Moskous type. die populair
is in de buitenlandse kolonie, heeft de
ze zomer een openbare tentoonstelling
van zijn jongste tekeningen en schil
derijen gehouden. Een enorrm por-
ret van Lenin en enige tekeningen van
Noordvietnamese boeren vormden 't
tegenwicht tegen een klein olieverf
schilderij van een jeugdig naakt. Hij
ontsnapte ditmaal aan kritiek, of
schoon de pers hem in het verleden
heeft aangevallen wegens zijn „vulgai
re en decadente" schilderijen.
Van de kunstenaars wordt „Socialis
tisch realisme" verwacht. Dat bete
kent communistische opvoeding van de
massa door middel van cultuur.
Deze theorie, die volgens critici uit
het westen de Russische literatuur
heeft vernield, is in de twintiger jaren
geformuleerd door Maxim Gorki en
door Joseph Stalin in 1932 dwingend
voorgeschreven.
Het is niet strikt in strijd met de wet
als 'n beeldende kunstenaar iets schil
dert of beeldhöuwt in een andere stijl
dan het socialistisch realisme, maal
ais regel kan hij geen toestemming
krijgen om abstracte of experimentele
werken ten toon te stellen. Sommige
artiesten zijn doordat zij zich steeds
moeten bedwingen en geen afzet
gebied hebben bijna gek geworden.
De musici zijn er in de wereld van
de cultuur-volgens-plan waarschijn
lijk 't gemakkelijkst afgekomen, een
voudig omdat de muziek minder ideo
logische invloed heeft.
In de oude dagen, gedurende de tijd
van Stalin, was het gebruikelijk, dat
schrijvers, als zij werden aangevallen,
verontschuldigingen publiceerden, te
genwoordig zijn de aanvallen in de re
gel minder scherp en de verontschul
digingen minder kruiperig. Soms mag
het slachtoffer zelfs een verdedigende
houding aannemen.
Sinyavsky en Daniël hebben nooit
toestemming gekregen hun zaak te
verdedigen, maar zij hebben zich
openhartigd uitgesproken tijdens hun
proces. De pers had evenwel tevoren
al uitgemaakt dat zij verraders wa-
LONDEN (Reuter) Premier Wilson
heeft aan het gesprek van de dag in
Groot-Brittannië, de „geldzorgen" van
de Britse koninklijke familie, een nieuw
clement toegevoegd door te verklaren,
Er zijn echter geen tekenen, die er op
souden kunnen wijzen, dat koningin
Elizabeth binnen afzienbare tijd mag
rekenen op leniging van haar financiële
lood, die prinses Philip, haar echtge-
voor de Amerkaanse televisie te
jerde heeft gebracht. De prins zei, dat
ie koninklijke familie wellicht het pa-
eis van Buckingham zal moeten ver
wisselen voor een meer bescheiden huis-
'esting, aangezien het salaris van de
orstin en dat van hem sinds 1952 niet
/as verhoogd. Integendeel, door de de-
aluatie van het pond was de jaarlijkse
oelage van de koningin, die 475.000-
>ond sterling bedraagt (ruim 4 miljoen
lulden), gedaald tot 312.000 pond (ruim
!,5 miljoen gulden). De kosten van le
vensonderhoud waren bovendien sterk
jestegen. Het gevolg van dit alles
dat de koningin dit jaar uit haar eigen
ermogen 100.000 pond (860.000 gulden)
ïad moeten bijpassen om aan haar ver
plichtingen te voldoen. De prins klaag
de, dat hij onlangs zijn jacht had moe
verkopen en dat hij misschien het
beoefenen van de polosport zou moeten
opgeven.
Voorstanders van een verhoging stel
len, dat de staat van de goederen
de kroon meer voordeel heeft dan de
koninklijke familie kost en dat de ko
ningin de uitgaven van' haar huis sterk
heeft besnoeid. De tegenstanders
voornamelijk in socialistische kring
wijzen erop dat de vorstin geen belas
ting betaalt en dat het onderhoud van
de meeste paleizen en van het jacht
•Brittannia", alsmede de reiskosten
de koningin, voor rekening van de staat
zijn.
Intussen gaan geruchten rond dat ko
ningin Elizabeth spoedig troonsafstand
ou doen ten behoeve van de nu 20-ja-
ige kroonprins Charles. De mogelijk
heid van troonsafstand was tijdens eer
tweede vraaggesprek van de Ameri
kaanse televisie met prins Philip geop
perd. De prins antwoordde daarop met
een lachje dat dit een gerucht moest
zijn. „Het heeft natuurlijk zijn aantrek
kelijke kant, maar ik geloof niet dat ei
is over gedacht is".
Goed boek voor
opvoeders
Voor wie de creatieve vorming van het
kind en daarmee de verruiming van de
geest-in-de-groci ter harte gaat is de
Helmond-Kok-uitgave Leven-beleven-
ontdekken van de hand van H. Pijnen
burg een rijk boek. Van de zes voorhan
den delen, die alle afzonderlijke technie
ken behandelen, ontvingen wij ter be
spreking deel 3, dat als model kan gelden
voor de gehele reeks.
Wij kunnen het voorwoord onderschrij
ven. dat dit met kinderschilderingen en
gedichten fraai verluchte boek een logi
sche binding geeft tussen de verschillen
de creatieve uitingsmogelijkheden, zoals
tekenen, muziek, woord en gebaar, ter
wijl de schoolvakken aardrijkskunde, ge
schiedenis en natuurkunde, maar ook
maatschappelijke verschijnselen (aan de
hand van de aardappeleters van Van
Gogh en de oorlog in Vietnam) als inspi
ratiebron dienen. Het boek geeft geen
strakke methodieken, maar bevat richtlij
nen voor leiders en onderwijzers, die
de hand van sprekende voorbeelden v
den geadviseerd om eigen initiatieven
niet te remmen, maar juist te activeren.
De schrijver van dit boek gelooft ook
sterk in. de vrijmakende waarde va
muziek. Als een kind tekent, een opstel
schrijft of wat dan ook, terwijl het luis
tert naar muziek, zal het zich gemakke
lijker kunnen uiten. Er ontstaat een
creter, een heviger contact met datgene,
waarmee het kind creaitaef bezig is. Mu
ziek intensiveert de gevoelens, maa:
roept ook nieuwe gevoelens op. Muziek
wordt op deze wijze voor het kind
geheel nieuwe wijze van beleving.
Over dit boek derhalve niets dan goeds,
maar er zijn wel enkele kanttekeningen
bij te plaatsen. De schrijver stelt, dat
geen deskundige hoeft te zijn orh de les
sen, zoals in dit boek aangegeven, met
vrucht te kunnen geven. Dit is naar
Straat München
genoemd naar
familie Loeb
MÜNCHEN (DPA) In München is
•en straat naar de Nederlandse broers en
zusters Loeb genoemd, die in 1942 in
Auschwitz wegens hun joodse afkomst
door de nazi's zijn vermoord. Het betreft
Theodora, Lina, Georg, Ernst, Robert en
Hans Loeb.
Het initiatief voor dit eerbewijs aan de
nazi-slachtoffers ging uit van de voor
malige plaatsvervangende hoofdaankla
ger in bet ooriogsmisdadigersproces
Neurenberg, Robert Kempner. Deze heeft
in München als nevenaanklager in het
proces tegen Harster in 1967 de familie
van de broers en zusters Loeb vertegen
woordigd.
BRUSSEL (ANP) De Belgische mi
nister van Buitenlandse Zaken, Harmei,
heeft in een gesprek met zijn Franse col
lega Schumann, zijn excuses aangebo
den voor harde woorden, die de Belgi
sche minister van Wetenschapsbeleid,
Lefèvre, onlangs aan het adres van oud
president De Gaulle heeft gericht.
Lefèvre had eind oktober, toen hij te
leurgesteld terugkeerde van een Eura-
tom-ministerraad in Luxemburg, in een
gesprek met Belgische journalisten het
Franse nationalisme gelaakt, en o.a. ge
zegd dat De Gaulle verdiende geëxcu-
teerd te worden en naast Pétain begra
ven. In goedingelichte kringen meent
men in Brussel te weten, dat men van
Franse zijde heeft geëistdat Lefèvre
niet op de topconferentie, waarop ook de
toekomst van Euratom aan de orde zal
komen, aanwezig zal zijn.
imaak te optimistisch gesteld, wai^t men,
zal toch minstens over enige artistiek
aanvoelingsvermogen moeten beschikken
het kind te kunnen volgen in het
beeldend vermogen, dat in het kind zelf
schuilt en dat er al werkend uitkomt.
Men kan van niemand verlangen, dat hij
daar van nature voor open staat, maar
dit mist kan dit tekort aanvullen uit
te verwerven wetenschap. En dit nu juist
vormt dan weer de deskundigheid, die
de schrijver zegt niet nodig te hebben.
Tweede punt: het boek is geschreven
voor volwassenen, maar de stijl is ken
nelijk van iemand, die gewend is met
kinderen te praten. Aldus ontstaat een
verklaarbare infantiliteit, die wij uit het
onderwijs trouwens kennen, maar onder
volwassenen nogal eens hinderlijk werkt.
Deze storende werking wordt nog ver
sterkt door tussengeworpen adviezen als:
wijs de kinderen daar op etc., alsof de
lezer niet zou begrijpen, dat deze bedoe
ling inderdaad aan dit boek ten grondslag
ligt.
Derde punt: in dit boek wordt geadvi
seerd tot het ondernemen van buiten
schoolse activiteiten, zoals het bezoeken
van een orkestrepetitie of een kunstenaar
aan het werk. Daar kunnen we ons volle
dig achter stellen. De moeilijkheid is
alleen, dat dit in de praktijk veelal moei
lijk realiseerbaar is, omdat het kind bui
ten de schooluren verplichtingen tegen
over clubs e.d. heeft. En elk kind is
vandaag de dag wel lid van een of meer
clubs, die ook weer bestaan bij de gratie
van een trouwe opkomst van de kinderen.
Tenslotte bespeuren we een lichte
ging tot overschatting van het werken
met zeer jonge kinderen uit de eerste
tweede klas waar het de hantering be
treft van bepaalde materialen en technie
ken, waarvoor het kind op die leeftijd
misschien nog te weinig stuur in de han
den heeft en daardoor zichzelf laat be
gaan in een smeerboel.
Maar nogmaals, dit zijn wat praktische
puntjes, waaraan de geïnteresseerde lezer
niet zwaar zal tillen, omdat hij met dit
boek zo sterk zijn voordeel kan doen.
Behalve in de handen van leiders en on
derwijzers zouden wij dit boek ook graag
in handen willen van ouders, die hun
kinderen het plezier van creatief bezig
zijn gunnen en daarbij behulpzaam wil
len zijn.
T.O.
Op expositie te Amsterdam
AMSTERDAM De fototentoonstelling, gewijd
aan het werk van Cas Oorthuys, waarvoor het
Amsterdams Stedelijk Museum plaats heeft
ingeruimd, heet „Over mensen". Een betere titel
echter zou geweest zijn „De andere Oorthuys".
De fotograaf heeft bekendheid gekregen door zijn
fotoboeken over grote steden puntgaaf vakwerk
altijd, maar oppervlakkig vaak en soms op het
gladde af. Men mag hem dit niet verwijten. Wie
opdracht krijgt een fotoboek over Amsterdam te
maken, zal de mooie geveltjes en de lekkere draai-
Zonder schoenen in het puin.
orgels nemen, niet de ellendige huisvesting in de
Jordaan of de janboel bij het stadion, als Ajax
ge-Europacupt heeft. Fotoboeken zijn nu eenmaal
geijkte relatie- en jubileumgeschenken. De vakman
weet dat en doet er zo weinig mogelijk rotzooi in
Niet, dat Cas Oorthuys, op de expositie in Amster
dam en in de fraai uitgevoerde catalogus daarvan
(prijs 15.-) veel rotzooi laat zien. maar gladheid en
oppervlakkigheid zijn er niet bij. al blijft hij al?
61-jarige wel ver verwijderd van meer moderne
stromingen in de fotografie. Dit laatste is overigens
niet verwonderlijk, als men weel. dat de fotograaf
de tentoonstelling bedoeld heeft als „een keuze uit
de duizenden foto's, die ik maakte op mijn vele
reizen over de wereld in de laatste dertig jaar
een soort bekentenis". Hij is er niet op uit om
sfchool maken of te epateren. Nee, hij wil louter
een fotografische terugblik op zijn leven geven.
Een vrolijke terugblik is dal niet. Zelf zegt hl) in
zijn voorwoord: „Twee wereldoorlogen zijn wel veel
in een leven, en crisis en armoede, en in dc oorlog
stierven veel vrienden en we waren bang en nu is er
altijd wel oorlog, maar God zij dank nog niet hier.
Wij zitten in de welvaart en eten te vrel en zün
toerist in arme landen waar de mensen vrolijk zUn
en lachen, omdat ze niet anders geleerd hebben en
veel op het hoofd dragen omdat het niet ander kan
en zelfs water gedragen moet worden".
Oorthuys heeft dit alles gefotografeerd. Wat hij bij
zijn opdrachtgevers niet kwijt kon, bewaarde hij en
dat is nu in Amsterdam te zien. Foto's over dood en
geboorte, jeugd en ouderdom, oorlog en goden,
tegenstellingen en gesprekken, luiheid en lachen.
Nogmaals, baanbrekend werk is het niet. maar voor
al de portretten van zomaar blije, bedroefde, gekwel
de. gelaten mensen hebben een zuivere zeggings-
Terugblik die niet vrolijk kon rijn
Latijnse hoogmis
Hoewel onbekend met de opzet van de
enquête die volgens het artikel in uw
krant van 5-ll-'69, wordt aangehaald
vraag ik me af of de „met opgewekte
activiteit" zingende koren niet van een
zijdigheid verdacht moeten worden.
Hoe of het bezoek is wanneer deze ko
ren met dezelfde „opgewekte activiteit"
een Nederlandse hoogmis verzorgen vind
ik niet vermeld.
Wellicht moeten deze koren nog ont
dekken dat er langzamerhand een be
scheiden bibliotheek met Nederlandse
muziek voor wisselende en vaste gezan
gen is. Ook enkele volkszangmissen.
Hoe denken de betreffende koren over
hun taak de mensen, die de eucharistie
komen meevieren, te inspireren tot een
actief deelnemen aan de viering en
niet alleen als eoncertbez©ekers(sters)
aanwezig te zijn?
R.%*
de lekkere draaiorgels
