HAIR"
HOBBY VAN
HIPPE
MILJONAIR
Kernfysisch onderzoek wordt bedreigd
Miljonairszoon Mike Butler:
wereldsucces in zat".
MIKE BUTLER:
,0ok Hollywood
zal moeten
geloven aan
deze explosie'
wereld van Hollywood zou vallen
als een baksteen, maar Butler
laohte hen uit. „De mensen, die
nu schande roepen", zei hij, „zul
len straks als eersten hun vijftien
Eigenlijk begint Sunset-Boulevard in Hollywood zich pas na het invallen
van de duisternis jofel te voelen. De kale theatergevels blijken dan
opeens een weelderige baardgroei van neon te hebben. Letters, strepen,
sterren in alle kleuren van de zuurstokkenkraam. Gaat dat zien.
Gaat dat zien. Auto's kruipen acht rijen dik naar de oceaan, auto's
komen acht rijen dik van de oceaan. De vette hotdogs draaien
glinsterend achter de spiegelruiten van de zindelijke restaurants.
Badman, ben ik al bruin? Achter een traliehek staat een verlicht bord
in een donkere tuin. GOD ROEPT OOK U. De witte kerk erachter is het
enige gebouw in het blok, dat niet in floodlight baadt.
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1969
ontfermde zich twee jaar geleden
met zijn miljoenen over de avant-
gardemusical HAIR, die een trek-
kebeklkerig leven leidde in Off-
Broadway. Hij had zich daarvóór
nog nooit met tiheaterbusiness be
moeid, was alleen financieel ge
ïnteresseerd geweest in rugby- en
polowedstrijden. „Toen ik HAIR
voor de eerste keer zag", zegt hij
nu, wist ik, dat hier een wereld
succes van gemaakt kon worden.
De show was alleen te hard, te
gemeen. Hij gaf je geen kick, maar
een gevoel van katterigheid. Het
was duidelijk, dat er een hoop
moest veranderen om deze opstand
der horden voor Broadway aan
trekkelijk te maken".
Gesneden koek
In zijn antieke Rolls Royce trok
Butler daarom persoonlijk Green
wich Village in om verse huur
troepen te ronselen voor zijn spek
takel. Hij liet ook een aantal
scenes herschrijven en laste er te
elfder ure ook nog een naakt
scène in, die hij omwille van de
censuur in drabbig duister hulde.
Toen Joseph Papp, de oorspronke
lijke producer, het resultaat zag,
riep hij vol afgrijzen: „Dit is ge
sneden koek voor het volgevreten
Amerikaanse middenklassepubliek.
Als smerige voyeurs zullen ze
kijken naar harlekijnen in vodden,
die zogenaamd gedurfd doen. De
echte revolutie der jongeren zullen
zij niet zien". Het commentaar van
moneymaker Mike hierop was:
„Een musical met beatniks levert
geen geld op, een musical met
hippies wel. De keus is voor mij
niet moeilijk geweest".
Mikes fijn ontwikkelde neus voor
kassuccessen liet hem inderdaad
niet in de steek. Na de verovering
van Broadway, waar HAIR zijn
derde seizoen ingaat, trok hij met
nieuwe stoottroepen naar San
Francisco en vandaar naar Holly-
woord, waar hij op Sunset-Boule
vard 6230 neerstreek in het be
roemde Earl Carrolltheater, dat hij
binnen zestig dagen en nachten
ombouwde tot zijn Aquarius-
tempel. De betweters van Bever-
ley-Hills voorspelden hem, dat
HAIR in de bordkartonnen schijn-
„ik wist gelijk, dat hier een
dollar neerleggen op mijn offer
steen".
Butler, door Pierre Cardin per
soonlijk in het duurste leer ge
hesen, playboy van superbe klasse
met een mimiek, die aarzelt tussen
't ruige dédain van Georges Bras-
sens en de weeë vleierijen van een
Italiaanse hartenbreker, leidt zün
sex-imperium nu vanuit een uitge
woond kantoor in New York,
waarvoor een achtsterangs impre
sario van verloren buiksprekers
en goochelaars de neus zou op
halen. Voor de vrije uren heeft
hij de beschikking over een land
goed van duizenden hectaren in
Oak Broak Illinois en enkele tien
tallen flats en bungalows in heel
Amerika.
Explosie
Wat zijn Hollywood-HAIR betreft:
in vergelijking met de Londense
versie is de show feller, gemener
en uitdagender. Het publiek, waar
van een deel elke avond opnieuw
in paniek het theater uitvlucht,
wordt onophoudelijk geattaqueerd
en persoonlijk gemangeld door
bleke, ontblote spelers, die een
zwervend bestaan in de zaal
leiden. Butler zegt ervan: „Toch
zal ook Hollywood eraan moeten
geloven. Die hele schijnheilige
wereld van vriendjes, die elkaar
op de schouder slaan en aan de
rand van het privé-zwembad ver
tellen, hoe goed ze elkaar wel
vinden, is hopeloos vermolmd. Ik
kom zelf uit dat sfeertje en ik
weet maar al te goed, dat het geen
tien jaar meer stand zal houden.
HAIR is een explosie van vitali
teit, die geen mens meer kan ont
lopen. Je kunt niet doen, alsof
je neus bloedt. Ik ben blij, dat
ik mijn kapitaal op deze wijze
belegd heb. Ik had er ook huizen
van kunnen bouwen of een soort
Disneyland. Nu heb ik het gebruikt
als katalysator voor een nieuwe,
grandioze tijd. Geld kun je in
deze wereld op twee manieren
gebruiken. Je kunt proberen er
meer geld van te maken of je
kunt er plezier voor kopen. Ik doe
het allebei en het lukt".
Dijenkletsers
Een bezoek aan het Aquarius-
theater krijgt nog een extra
dimensie, als het gebeurt in gezel
schap van Johnny Jordaan en
tante Leen, onverdachte dijen
kletsers uit de Amsterdamse Jor
daan, die in het Hollywood Pala-
dium aan de overkant van de
straat 2700 stramme emigranten
beentjes moeiteloos van de vloer
hebben gekregen. Mike Butler
heeft speciaal voor hen zijn privé-
loge uitgeruimd en Johnny heeft
om wat terug te doen zijn
zondags pak met parelgrijze das
aangetrokken. Aanvankelijk laten
ze het oergeweld rustig over zich
heen golven, maar tegen de tijd,
dat men op het toneel begint aan
het grove groepswerk, wordt het
onrustig in de loge. Eerst loopt
tante Leen tot diep in het decolleté
van haar brokaatjurk purper aan,
dan kijkt ze hulpeloos in de rich
ting van Johnny, die van pure
emotie twee beslagen brlleglazen
heeft gekregen. „Een schande",
roept ze, „dat mag toch zo maar
niet". Johnny knikt, klampt zich
aan de balkonrand vast en
schreeeuwt naar beneden: „Schan
de, schande".
Even later veert hij weer op.
„Oh tante Leen, ze spotten met de
Amerikaanse vlag. God bewaar
me, dat kan toch niet".
„Ik vind het vies", mompelt tanle
Leen, „de muziek is mooi, maar
dat is toch niet normaal meer, wat
ze doen".
Johnny buigt zich weer naar de
zaal, waar net een speler aan een
touw over de hoofden zweeft. „Dat
doet jouw zoon toch niet", zegt
hij, „dat is toch abnormaal".
„Mijn zoon", zegt tante Leen, „zou
zich schamen om naar zoiets te
küken. Ik heb een normale jongen,
ik heb een normaal kind. Een goed
kind regeert zichzelf. Dit is tuig".
„Dat benne nou artiesten", mom
pelt Johnny hoofdschuddend, „dat
benne nou collega's".
Zelfs de kat
Een derde figuur in de loge roept
„Maar nou eerlijk Johnny, zulke
dingen gebeuren toch in de wereld.
Er gaan toch mensen met elkaar
naar bed".
„Hallo", zegt tante Leen vol af
grijzen, „nou wordt het helemaal
mooi. Ik zeg altijd: wat er in de
slaapkamer gebeurt, dat laat je
niet aan anderen zien. Daar heeft
zelfs de kat niks mee te maken".
„Die zit", zegt Johnny, „kom tante
Leen. We gaan".
Hij pakt haar bij de arm en duwt
haar in de ridhtlng van de deur.
Als ze even later langs de secre
taresse aan het zachtroze bureau
komen, roept hij krachtig: „Bah".
De secretaresse kijkt hen glim
lachend aan.
„Wel thuis", zegt ze.
Neen, Mike kan de eerste tijd
beter uit de Jordaan weg
blijven.
LEO THURING
Schuin aan de overkant ligt het
Aquariuslheater, dat ook vanavond
weer stampvol is. Drieduizend
mensen hebben tussen de 10 en
15 dollar betaald om in de kunst
matig gekoelde buik gegeseld te
worden door de hippe horde van
het HAIR-syndicaat. Achter de
deur met privé erop werken de
secretaressen ook tijdens de voor
stelling verbeten aan hun zacht
roze gespoten bureaus. Daarboven
ligt de donkere spelonk, van waar
uit de rijk besnorde miljonairs-
zoon Michael Butler van tijd tot
tijd zün sexy-slagveld overziet.
Butler is bet zwarte schaap in
een familie van papiermagnaten,
die de clitewük van Chicago com
pleet met scholen, zwembaden,
bibliotheken en ziekenhuis hun
persoonlük eigendom mogen noe
men. Aanvankelqk had vader Paul
zün zoon voorbestemd om zün
rechterhand in het al dan niet
gelinieerd papierimperium te wor
den, maar toen hü begreep, dat
die nauwelüks wist, wat de linker
hand deed, zag hü definitief van
verdere verantwoordelükheid af.
Katterigheid
Michael Mike voor zyn spaar
zame vrienden studeerde op
veertien scholen, verbleef een
blauwe maandag op de militaire
academie van Culver, dook daarna
in Afrika op en zag tussen die
turbulente bedrijven door kans om
drie vrouwen zijl „ja"-woord te
schenken en weer te ontnemen.
41-jarige Mike, die in de herme
tisch gesloten zandbak der rijken
van Palmbeach, vriendschap sloot
met John Kennedy en na diens
dood een mislukte gooi deed naar
een senaatszetel voor het 39e dis
trict van Illinois „er was daar
nog nooit een democraat geweest,
dus liep ik geen enkel gevaar"
Ook de Amerikaanse zanggroep The Supreraes gaat in HAIK voor de bijl. Kronkelend in
één geweldige glitterjurk geven drie medewerksters een gave persiflage weg van de zang
stijl van dit trio.
AMSTERDAM In november 1949
werd op het terrein van een oude gas
fabriek in de Amsterdamse Water
graafsmeer het eerste cyclotron van
Europa in gebruik gesteld. Het be-
wüst veilig weggestopt in zü» be
tonnen bunker nog steeds waarde
volle wetenschappelüke diensten, maar
wanneer de staf van het Instituut voor
Kernfysisch Onderzoek op de 20ste
verjaardag van dc inwerkingstelling
ervan naar de toekomst kükt, ver-
schünen er rimpels in de hoge voor
hoofden.
Prof. dr. A. H. Wapstra, hoogleraar
aan de technische hogeschool te Delft
en een van de drie wetenschappelijke
directeuren, die het IKO leiden,
zegt daarover: „Wat wij nodig hebben, is
een elektronenversneller met een
sterkte van driehonderd miljoen Voilt.
Daar wachten we eigenlijk al drie jaar
op. Zo'n apparaat kost vijfentwintig
miljoen gulden. Wij hebben de regering
herhaaldelijk om dat geld gevraagd Er
wordt momenteel weer over gesproken.
Maar ondertussen kunnen wij niet
verder.." Een twaalftal jaren geleden
was het IKO nogal in opspraak. In de
sloot, die voor de laboratoria liep,
werden kikkers gevonden met vreemde
afwijkingen. Veroorzaakt door radio
activiteit, die uit de gebouwen lekte?
Amsterdam stond op zijn kop. Neder
land huiverde. Gelukkig voor het IKO
luwde de storm, toen een Franse
bioloog overtuigend kon aantonen, dal
de misvormingen bij de kikkers ge
weten moesten worden aan de afval
die een aanpalende industrie in de slool
placht te lozen. Daarna is het instituul
eigenlijk nogal in de vergetelheid ge
raakt. De spruitjes in de belendendt
volkstuintjes staan er tierig by en de
vraag, of er onder sommige witte
jassen geen vermomde BVD'ers zitten,
die op spionnen loeren, verwekt be
schaafde hilariteit „Wij hebben hier
geen enkel geheim", licht prof. Wapstra
toe. „Hot hek rond de gebouwen staat
er louter, omdat we hier nu eenmaal
werken met radioactieve stoffen. Op
het ogenblik hebben we hier zelfs een
Pool werken. We hebben mensen uit
alle denkbare landen gehad en er lopen
een half dozijn internationale pro
jecten, waarbij leden van onze staf
betrokken zijn. Een zo open mogelijke
uitwisseling van gegevens en bevin
dingen op internationaal niveau is
essentieel voor het succes van ons
werk".
De Stichting „Instituut voor Kern
fysische Onderzoek" werd in 1946 op
gericht door de Stichting voor Fun
damenteel Onderzoek van de Materie,
de N.V. Philips en de gemeente Am
sterdam. De doelstelling luidde: „Het
bevorderen van het fundamenteel en
toegepast wetenschappelijk onderzoek
op het gebied van de kernfysica en
daarmee verwante gebieden in het
algemeen belang en in het belang van
het hoger onderwijs". Prof. Wapstra
verduidelijkt: „Het doel van de kern
fysica is het begrijpen van de kern
structuren, zodat je uit kunt rekenen
wat de kernen onder allerlei omstan
digheden doen. Nu kunnen wij nog
slechts gissingen doen aan de hand van
modellen, die wij van kernstructuren
bouwen. Dat zyn noodzakelijk slechts
benaderingen, omdat de modellen niet
voor honderd procent goed zijn".
In november 1949, twintig jaar geleden,
werd dus het cyclotron in gebruik
gesteld. Er waren toen vijftien
personeelsleden. Thans werkt in de
laboratoria een 250-koppige staf,
waarvan een zeventig academisch
getitelden. Het cyclotron onderging in
de loop van de tijd aanzienlijke
veranderingen en uitbreidingen. Aan
vankelijk kon het slechts twee soorten
deeltjes versnellen: alfadeeltjes en
zware waterstofkernen. Tegenwoordig
versnelt het ook lichte waterstofkernen
en lichte heliumkemen. Vraag aan prof.
Wapstrawaarom 'n nieuwe elektronen-
versneller van vijfentwintig miljoen op
het verlanglijstje? Kan het huidige
cyclotron niet nog verder worden
verbeterd en uitgebreid? Hij zegt: „Als
we het cyclotron verder zouden
uitbouwen, zouden we gaan concurreren
met de universiteit van Groningen,
waar momenteel 'n magnifiek apparaat
wordt gebouwd We willen geen dubbel
werk doen. Dat kan Nederland zich ndet
permitteren".
U hebt al een elektronenversneller met
een sterkte van bijna honderd miljoen
Volt.
Wapstra: „Inderdaad. Maar de machine
die we nü willen, bestaat nog helemaal
ndet- Daarmee kunnen we weer inter
nationaal pionierswerk doen. De be
doeling is, dat wij hier om het
populair te zeggen atoomkernlijm
gaan maken. Kijk, tussen de kern-
deeltjes en de kern van een atoom
heersen krachten, die ze bij elkaar
houden. Men gelooft, dat die krachten
veroorzaakt worden door deeltjes, die
wij Pi-mesonen noemen. Als we de
eigenschappen van de Pi-mesonen
zouden kennen, zouden we veel meer
van de kernkracht begrijpen. Voor een
beter begrip van de kernkracht is het
van het grootste belang, dat de
geheimen van de Pi-mesonen worden
doorgrond. We willen ze in sterke
bundels gaan maken, zodat we er
proeven mee kunnen doen".
Dat kan tot nu toe niet?
Wapstra: „Nee. Wij hebben een
elektronenversneller met een sterkte
van bijna honderd miljoen Volt. maar
om die bundels Pi-mesonen te kunnen
krijgen, moet je een energie hebben
Van minstens tweehonderd miljoen
Volt Het gekke is. dat er in de
kernfysica een overgeslagen gebied is
ontstaan. Eerst werd er gewerkt met
tientallen miljoenen Volts. Toen kwam
meteen de sprong naar tientallen
miljarden Volts. Het gebied, dat
daartussen lag. werd verwaarloosd
Wij hadden daar bijna aan meegedaan.
Tien jaar geleden dachten wij hier ook
aan een elektronenversneller met een
sterkte van drie miljard Volt. Maar we
hebben ingezien, dat we met een
dergelijk apparaat ons doel voorbij
schoten- Daarom hebben we onze
plannen aangepast".
Hoe bedoelt u dat - uw doel voorbij
schieten?
Wapstra: „Dat verwaarloosde tussen
gebied is veel belangrijker gebleken
dan vroeger werd gedacht. Het blijkt,
dat de vraag, hoe de deeltjes in de
kern met elkaar werken, juist by
tussenenergieën goed te bestuderen zijn.
De sprong naar die tientallen miljarden
Volts is indertijd genomen, omdat men
wilde kijken naar het gedrag van de
deeltjes buiten de kern op zichzelf
naar de vrije deeltjes. Maar hun gedrag
in de kern in hun onderlinge samen
hang kan juist by de tussenenergieën
onder de loep genomen worden Zo
moet u een cyclotron en ook een
elektronenversneller zien als een
reusachtige microscoop, niet optisch
maar elektronisch, die de details zicht
baar maakt van de elektrische en
magnetische eigenschappen van kern-
deeltjes".
Het gebied van de Pi-mesonen is nog
wijd open?
Wapstra„O ja. Als de minister op
schiet met zyn beslissing, kunnen we
over vyf jaar op dit stuk concurreren
met de hele wereld. Maar we moeten
niet wachten. Er zijn ook anderen, die
hetzelfde kunnen bedenken. De hele
tendens in de moderne kernfysica gaat
in deze richting. Het hele onderzoek
van de Pi-mesonen is trouwens van
groot praktisch belang Het kan een
bijdrage leveren tot de oplossing van
het kankervraagstuk. Het schijnt na
melijk, dat bestraling met Pi-mesonen
bij bepaalde kankergezwellen meer
effect sorteert dan de huidige be
st ralingsmethoden".
Er komt vakliteratuur over dit onder
werp op tafel, dat Wapstra's bewering
staaft. Proeven in een laboratorium in
Zurich hebben uitgewezen, dat de
bestraling met Pi-mesonen de cellen
van kwaadaardige woekeringen beter
en dieper vernietigt dan andere soorten
bestraling, terwijl bovendien het om
liggende gezonde weefsel beter wordt
gespaard. Voorts neemt de moderne
wetenschap aan, dat ongeveer één pro
cent van de cellen in kwaadaardige
gezwellen anoxdsdh zijn oftewel zuur
stof missen. Deze anoxisohe cellen
reageren niet op radiotherapie met
conventionele stralen als röntgen, bea-
tron en kobalt 60- Er blijft een rest-
tumor over ofwel vanuit de niet ver
nietigde ha aid ontwikkelt zich een
nieuw kankergezwel. Best raiding met
Pi-mesonen schijnt het grote voordeel
te hebben, dat ook deze gevaarlijke
anoxische cellen van de kwaadaardige
woekering worden gedood. „U ziet",
zegt prof. Wapstra, „wat wij hier
willen gaan doen, kan ook praktisch
nut van de eerste orde afwerpen".
Dan nog blyft vijfentwintig miljoen
gulden voor een apparaat een ver
schrikkelijke hoop geld
Wapstra: „Vindt u dat nou echt? Wat
wij hier doen, is. omgerekend per man,
niet duurder dan wat Philips in zijn
natuurkundige laboratoria uitgeeft Wy
smijten niet met geld. Wij kunnen een
vergelijking met de economisch geleide
industrie doorstaan. Bovendien heeft
de industrie baat bij ons want wij
fungeren als opleidingsinstituut voor
de deskundigen, die later in de in
dustrie toonaangevend zullen zijn. De
afgelopen twintig jaar hebben wij ver
schillende dozijnen experts in de kern
fysica afgeleverd. Eenderde deel daar
van blijft in de research, eenderde deel
gaat naar de industrie en eenderde deed
komt in het onderwijs terecht. We
hebben hier momenteel veertig stu
denten. Elk jaar studeren er vyftien af.
En Philips heeft hier permanent veer
tig man werkenHet is mede op
basis van onze kennis, dat Philips een
hele fabriek heeft kunnen bouwen voor
detectieapparatuur, waarmee radio
actieve stralen worden geregistreerd.
En het is dank zy ons. dat Philips
internationaal aan de weg timmeren
kan met de bouw van cyclotrons. Het
zijn de meest moderne ter wereld-
Vorig jaar adverteerde het bedrijf met
een nieuw type. Het werd overstroomd
met bestellingen. Dat mag toch allemaal
genoemd worden? Wij hebben hier
apparatuur ontwikkeld om magnetische
eigenschappen te meten, die uniek is
die overal in de wereld wordt
nagebouwd. Als je een dergelijke
reputatie hebt, wil je graag verder
gaan Dan is het sneu om achter te
lopen".
Wat zün de consequenties, wanneer de
minister er toch geen vijfentwintig
miljoen voor over heeft?
Wapstra: „We zijn zo naar die nieuwe
ontwikkeling toegegroeid, dat we in
ernstige moeilijkheden komen, als het
niet doorgaat. We hebben geen direct
voor de hand liggend alternatief. We
zouden de hele staf moeten omscholen.
We zouden dan door kunnen gaan op
het terrein van de bio-fysica de
toepassing van de natuurkunde op
levende wezens- We doen daar nu ook
al wat aan, zoals we ons trouwens met
allerlei zaken bezighouden en we
hebben zelfs een bescheiden traditie
opgebouwd. Het bestralen van
tulpebollen om nieuwe variëteiten te
krijgen büvoorbeeld. Het is een tak
van wetenschap, die zeer sterk zal
groeien Maar nogmaals: het zou een
omscholing van de hele staf vereisen.
Het instituut zou vijf jaar lang geen
wetenschappelijke resultaten kunnen
produceren. Dat is een verschrikkelijke
klap voor een laboratorium, waar 250
mensen werken en dat een jaarlijks
budget heeft van vijf miljoen. Ik kan
dan ook niet anders zeggen dan dat
de toekomst van ons instituut ten
nauwste verweven is met de komst
van de nieuwe elektronenversneller".
PIET SNOEREN
