IR. HEINRICH KEILHOLZ DOKTERT
AAN AKOESTISCHE PROBLEMEN
Schelp
alleen is
oplossing
nog niet
Kunstenaarsberaad
verzandt in ruzie
Mijnwerkers na 4 dagen uit
ingestorte schacht gered
F.D.P. KRIJGT DRIE
PORTEFEUILLES
Willem-Alexanderzaal
Halb aufden Baum
Aardig Ustinovblijspel
in onbevredigende opvoering
Rembrandt
herdacht
Jutte sprong
cloor ruit
Albert Vogel
met Couperus
Bomaanslag
op markt
in Affula
Verhouding
met Polen
verbeteren
Weer staking
in strokarton
MAANDAG 6 OKTOBER 1969
DE LEIDSE COURANT
(Van onze muziekredacteur)
We leven echt in een tijd van akoesti-
iche problemen- „Niet uitsluitend" het
tevolg van het feit, dat de stoffelijke
lec welvaart in de oude en nieuwe wereld
xi «a Wereldoorlog II, veel nieuwe 'schouw-
ae burgen, nieuwe operatheaters, nieuwe
loncertzalcn heeft doen geboren worden
„_!n bestaande speelgelegenheden deed
J aanpassen aan de eisen van de huidige
tijd, doch ook, omdat zij, die bij het
kunstleven rechtstreeks betrokken waren,
is In casu de executanten en het publiek op
ae het gebied van akoestiek eisen zijn gaan
stellen. De orkestmisici, wier prestaties
;e: in de loop der jaren over het geheel ge
il nomen zich in gunstige zin ontwikkelden,
ai gingen steeks kritische ten opzichte van
nj^j de door hen zelf bereikte resultaten
staan. En de consumenten in de zaal.
iB^verwend als ze waren door de door hen.
grammofoonplatencollee-
dc ties, werden in hun contacten met de
levende toonkunst" veelal verontrust,
nd"1 Om een heel recent voorbeeld te geven;
ijk velen, die vrijdag jongstleden in de toch
{uitstekend klinkende Amsterdamse Con-
jtticertgebouwzaal de Academy of St. Martin
igfln the Fields beluisterden, voelden zich
lichtelijk teleurgesteld; ze vonden het
ïontact, dat zij hadden gekregen door
jgelmiddel van de exquise platencollectie, die
van dit gezelschap bestaat, veel en veel
langenamer. En hadden ze ongelijk?
Akoestische problemen, ook te 's-Gra-
venhage.... Het heeft overigens jaren
geduurd, voordat men in de Residentie is
gaan klagen over het geluid in Kunsten
en Wetenschappen en de Schevennngse
Kurzaal: tot vóór kort aanvaardden de
partijen, zowel consumenten als reprodu-
centen de eenmaal bestaande situatie-
Een jong probleem dus, maar een sterk
probleem, dat thans voor heel Nederland
zich doet gelden, speciaal op het gebied
van de symfonische muziek, waarmee
zich de laatste jaren niet minder dan
dertien gesubsidieerde orkesten in tien
tallen steden en dorpen bezig
houden.
Akoestische expert
Dat daardoor een stijgende behoefte
aan goede concertruimte is ontstaan,
spreekt vanzelf en dat hierbij de rol van
de akoestische expert een buitengewoon
inmportante is, behoeven we nauwelijks
op te merken.
De akoestische expert: om op te tre
den, als er iets nieuws gebouwd moet
worden of iets bestaands gerestaureerd-
Of. wat heel dikwijls en heus niet
alleen in ons land, voorkomt: als iets
nieuws niet beantwoord aan de verwach
tingen, die men heeft gekoesterd.
Te 's-Gravenhage, laten we het maar
eerlijk zeggen, doet zich de laatste kwes
tie gelden. Is de akoestiek in de Prins
Willem-Alexanderzaal van het Neder
lands Congresgebouw slecht?
Zo_,simplistisch kan men de zaak niet
stellen: primair immers is deze ruimte
als congreszaal, dus als spreekzaal be
doeld. Dat wil zeggen, dat onder deze
omstandighedende "nagalm aanzienlijk
korter dient te zijn en is dan in een
concertzaal.
Intussen werd het Residentie-Orkest
het Nederlands Congresgebouw als domi
cilie toegewezen en voor dit ensemble is
een zo gunstig mogelijke concerteer-
ruimte een gebiedende noodzakelijkheid-
Primair om het Haagse kunstleven zo
goed mogelijk te dienen, doch evenzeer
om in het belang van de reproductieve
toonkunst in Nederland zijn concur
rerende positie te handhaven, zo moge
lijk te versterken. We denken hier na-
i en dan legt een Duitse toneel-
iroep de „Euro-Studio" een bezoek af
het Congresgebouw, waar dan een
iénmalige voorstelling van een of ander,
leslist niet bij voorkeur Duis stuk, gege-
j wordt. Gisteravond kon men een
stuk van Peter Ustinov zien en wel een
komedie, die tot dusver nog niet in Ne
derland vertoond werd. Misschien is on-
jckendheid met de titel „Halb auf dem
Baum" een van de redenen, waarom het
fristeravond niet druk werd.
De kennismaking met Ustinovs stuk
rieek een aangename verrassing. Het
:n alleraardigst blijspel over het
generatieconflict. Een generaal komt
lit het leger terug en vindt zijn zoon als
hippie en zijn dochter hoogzwanger te
ug. Hij bestrijdt de nieuwe opvattingen
loor in een boom te gaan zitten, als bi-
:arre profeet, terwijl zijn kinderen zich
veer schikken in de maatschappelijke
codes. Een stuk in de trant van Shaw en
Anouilh, met levendige situaties en een
duidelijke probleemstelling. Als het stuk
Nederland gedaan moet worden, mag
wel wat anders van worden gemaakt,
dan datgene waar de „Euro-Studio" toe
3ij machte bleek. Men beschikte er wel
;n acteur, die qua type en per
soonlijkheid zeer veel meebracht voor
de hoofdrol van de generaal, maar deze
Gustav Knuth ging zo volledig zijn eigen
gang,, dat van Ustinov niet veel heel
aleef vooral ook omdat in de voorstel
ling duidelijk partij gekozen was voor de
opvattingen van de generaal en van de
oudere generatie, terwijl Ustinov nie-
Malando
naar Japan
SCHIPHOL (ANP) Met zijn orkest
in 16 man is zaterdag Malando, op uit
nodiging van enige grote bedrijven in
Japan, naar Tokio vertrokken. Malando
1 in Japan een 30-tal concerten ge
in, waarbij drie voor de televisie.
Bij zijn eerste concert in Tokio zal de
Japanse keizerlijke familie aanwezig zijn.
De toernee zal zes weken duren. Het ls
de derde maal dat Malando naar Japan
gaat om te musiceren. Het orkest zal
onder andere Osaka, Nagasaki en Yoko
hama bezoeken»
mand spaart in zijn spot. Verder was de
voorstelling gisteravond ronduit slecht.
Een onvakkundige regisseur, die bijzon
der veel fouten maakte, die niet meer
dan een starre mise-en-scene wist te
bedenken. Alle acteursprestaties bleven
in meer of mindere mate onder de maat.
Om met het stuk kennis te maken, had
den we deze voorstelling beslist niet no
dig.
Jan Verstappen
Mits goed voorbereid kunnen de
nodige voorzieningen in twee zomer
maanden worden aangebracht. De
Willem-Alexanderzaa.l zal dan wel
licht even goed klinken als hij er
thans al uitziet.
tuurlijk aan het Amsterdamse Concert
gebouworkest, doch in niet mindere mate
aan het Rotterdams Philharmonisch
Orkest, dat in zijn nieuwe concertzaal De
Doelen in een uiterst gunstige positie
verkeert.
Men ziet het: met de Prins Willem-
Alexanderzaal moet wat gebeuren- En er
gaat wat gebeuren, gezien het feit, dat de
directie van het Nederlands Congres
gebouw een akoestisch expert heeft aan
getrokken, die advies heeft uit te brengen.
Dat is de. thans te Salzburg woon
achtige ir. Heinrich Keilholz. die zich
inmiddels ter plaatse heeft georiënteerd
en enkele repetities van het Residentie-
Orkest heeft beluisterd teneinde de
nodige ervaringen op te doen
Interna ti on al e vermaardheid
Heinrich Keilholz (61) heeft zich op het
gebied van akoestiek een internationale
vermaardheid verworven. Begonnen bij
de radio, voortgaande in de grammofoon-
industrie heeft hij zich sinds jaren ge
specialiseerd als adviseur bij nieuwe ge
bouwen, bij te corrigeren nieuwe gebou
wen en bij het aanpassen van bestaande
ruimtes aan moderne eisen-
Zijn lijst van werkzaamheden ls be
paald indrukwekkend: deze ingenieur
„für'Hautn- ünd Bkhakustik" hêeft'zich
speciaal doen gelden, waar het ,-Drobleem-
zalen" betrof: we denken hier in de eer
ste plaats aan Carnegie Hall en de Phil
harmonic Hall in Lincoln Center te New
York en aan de voorzieningen door hem
getroffen in de Severance Hall te Cleve-
Sone-festiivaü Rl>'o de Janeülro
Prijs voor
Ben Cramer
RIO DE JANEIRO (AP) Op het
songfestival van Rio is voor het tweede
jaar achtereen het Braziliaanse liedje
met de hoogste eer gaan strijken.
De meerderheid van het 25.000 man
sterke publiek in het Maracanazinho-
stadion was het echter niet eens met de
keuze, „Catiga por Luciana", gezongen
door Eva en liet dit overduidelijk mer
ken. Men riep om bekroning van de
Engelse inzending, „Love is all", gezongen
door Malcolm Roberts. Het liedje werd
met een derde prijs bekroond, na de
Amerikaanse inzending, Malcolm kreeg
wel de prijs voor de beste interpretatie.
De Nederlander Ben Cramer kreeg een
prijs voor de beste mannelijke debutant,
bij de dames ging deze onderscheiding
naar de Chileense Mona Bell.
Optimistisch
We hadden gelegenheid mei Heinrich
Keilholz enige ogenblikken te spreken en
hij betaamde zich wel optimistisch ten
aanzien van de mogelijkheden te 's-Gra-
venhage.
Of de problemen, zoals veelal wordt
aangenomen, zijn opgelost met het aan
brengen van een ..schelp"?.
Zo eenvoudig zag hij de kwestie niet,
wat uit zijn betoog bleek: „het podium
dient aan de zaalbreedte te worden aan
gepast, zodat zaal en podium één geheel
vormen; de wanden van de zaal moeten
geluid kunnen reflecteren; aan de luifel
boven het podium zal men wat moeten
veranderen: zulks tot bevordering van
het kaatsen van het geluid"-
En de schelp
Dat zal een soort naar achteren uit-
schuifbare houten doos moeten worden,
de mogelijkheid biedend met verschillen
de podiumruimten (groter, kleiner) te
kunnen werken" Resten dan no§ de
vleor- en stoelbedekkng. die in tweede
instantie aan de orde komen.
Wie a gezegd heeft
Dit zijn zo de voorlopige gedachten van
ir- Heinrich Keilholz. Gedachten, die,
mits goed voorbereid en uitgewerkt, in
twee zomermaanden tot werkelijkheid
zijn te maken.
De kosten
Daaromtrent kon hij op dit ogenblik
niets zeggen. Wel is het zeker, dat men
zich niet kan beperken tot het aanbren
gen van een schelp, zoals het oorspron
kelijke idee was: er komt meer kijken.
Maar wie eenmaal a gezegd heeft, moet
ook maar bij zeggen- Desnoods z
AMSTERDAM (ANP) ln de Weeter -
kerk ln Amsterdam, de plaats waar
Rembrandt 300 jaar geleden ln alle een
zaamheid werd begraven, is gisteravond
door een maximaal aantal belangstel
lenden op plechtige wijze zijn sterfdag
herdacht.
Een volle kerk, ruim duizend menseq,
luisterde naar de uitvoering van „Clair
obscur" van dr. Anthon van der Horst,
die dit componeerde in opdracht van de
gemeente Amsterdam in 1956 ter gele
genheid van de herdenking van Rem-
brandts 350e geboortedag.
Pierre Jansen besprak twee schilde
rijen van de 17e-eeuwse meester. Ds. H
A. Visser gaf zijn visie op de in de laat
ste jaren van zijn leven vereenzaamde
kunstenaar onder de titel „Solitair of so-
Het Westerkerkkoor, het Amsterdams
Philharmonisch Orkest en enkele solis-
ten gaven tenslotte hun medewerking
aan de uitvoering van de „Rembrandt-
cantate", een werkstuk van H. Strate
gies die dit eveneens ter gelegenheid
van Rembrandts 350e geboortedag in
1956 componeerde in opdracht van de
gemeente Leiden.
Solisten waren de alt Marianne Diele-
man en de bariton Max van Egmond
De muzikale begeleiding stond onder
leiding van de dirigent S. C. Jansen.
De plechtigheid werd ingeleid door de
Amsterdamse wethouder van kunstza
ken. de heer W. Polak.
AMSTERDAM (ANP) De actiegroep
tegen 't bestuur van de beroepsvereni
ging van beeldende kunstenaars, die za
terdag met andere leden van de BBK in
de Rietveldacademie in Amsterdam bij
een was gekomen om het samen eens
te worden over de vraag of het huidige
BBK-bestitur moest worden gewipt of-
niet, is 's middags met onenigheid uit
elkaar gegaan. De situatie werd op een
gegeven ogenblik zo onoverzichtelijk, dat
men besloot de vergadering te schorsen.
Een van de aanwezige kunstenaars, de
Amsterdammer J. Jutte, sprong op een
gegeven ogenblik zelfs door een van de
ramen van de academie. Hij werd daar
bij door glasscherven dusdanig gewond,
dat hij in het academisch ziekenhuis van
de vrije universiteit moest worden ver
bonden.
Ondanks de ruim 500 adhesiebetui
gingen, die de groep van veertig „ver
ontruste" kunstenaars in de afgelopen
weken heeft ontvangen, waren niet meer
dan 200 kunstenaars op de vergadering
aanwezig. De groep van 40 had name
lijk bezwaar gemaakt tegen de acties,
die de BBK de laatste tijd heeft gevoerd.
Men achtte het bestuur incompetent en
eiste het aftreden van de BBK-leiding, die
dit weigerde op de agenda van de leden
vergaderingen te zetten. De groep van 40
riep daarop zelf een vergadering bijeen,
waarin het aftreden van het bestuur aan
de orde zou worden gesteld.
De groep van veertig geeft de schuld
van de wanordelijkheden in de Rietveld
academie aan het bestuur van de BBK,
die aan enkele leden- en niet-leden de
opdracht gegeven zou hebben de ver
gadering te verstoren. Tegen de wil van
de groep van 40 in hadden twee niet-le
den, onder wie de heer Jutte, zich toe-
Beeldhouwer Jacob Jutte ligt
gewond op een paar stoelen na zijn
sprong door de ruit. Naast hem zit
Ernst Vijlbrief.
gang verschaft tot de vergadering. De
heer Jutte deed dit door door een ruit
te springen, waarbij hij werd ge
wond. De aanwezige leden van het be
stuur, onder wie de voorzitter B. de Laaf,
hadden volgens de groep van 40 het toe
treden van de niet-leden tot de verga
dering gesanctioneerd.
Nadat Jan Sierhuis namens de 40 de
vergadering had afgelast wegens „ter
reurmethoden" van het BBK-bestuur,
deelde de voorzitter van de BBK mede,
dat de vergadering geen rechtskracht
gehad zou hebben. Volgens de groep van
40 is de vergadering geheel statutair.
Slechts weinig literatuur- en voor
drachtliefhebbers zijn zondagmiddag be
reid gebleken naar Diligentia te komen,
om daar te luisteren naar een program
ma van Albert Vogel, dat aan Couperus
gewijd was. Dat programma is traditie,
ditmaal echter wilde Vogel iets nieuws
brengen, door zijn aandacht vooral 1e
richten op de „antieke wereld", waar
de schrijver in zijn werk zo vaak mee
bezig is geweest. Een aardige gedachte,
maar niet dat daarmee alles zo nieuw
is: „De Naumachie" is in de voordracht
van Vogel reeds bekend door een gram
mofoonplaat. Het andere verhaal op het
programma: ,,De Dood van Vesta" is
voor mij althans nieuw. Al komt „De
Dood van Vesta" uit een andere bundel
dan „De Naumachie", naar sfeer komt
hel er toch dicht bij. Een geschiedenis
in het oude Rome, waar een van de laat
ste priesteressen van Vesta een gevecht
voert om haar geloof in de goden te red
den. Albert Vogel droeg het tussen een
soort Griekse zuiltjes voor, op zijn eigen
wijze: fraai en krachtig van dictie, met
een enkel gebaar of een geringe bewe
ging ter ondersteuning van de tekst. Jam
mer dat er voor deze middag zo weinig
belangstelling bestond.
VST
TEL AVIV (Reuter) Eeii persoon
is om het leven gekomen en 23 zijn ge
wond bij een bomontploffing op een druk
ke markt in de in het noorden van Israël
gelegen plaats Affula. Op het moment
van de explosie was de markt vol met
bezoekers uit dorpen in de omgeving. Al'-
l'ula ligt tien km ten zuiden van Naza
reth. Ell' van de 23 gewonden liepen zwa
re kwetsuren op.
Volgens zegslieden waren de explosie
ven verstopt in een auto, die geparkeerd
stond bij de toegang tot de markt. De
lading kwam vanmorgen tot ontploffing,
toen zich veel publiek op de markt be
vond. De getroffen personen werden on
middellijk overgebracht naar het plaatse
lijke ziekenhuis en sommigen werden
rechtstreeks van de straat naar de ope
ratiezaal gebracht. Op de markt weiden
ongeveer honderd Arabieren aangehou
den voor ondervraging.
BONN. Er zullen tenminste drie
ministers van de F.D.P. deel uitmaken
van Brandts coalitieregering. Scheel, de
voorzitter van de F.D.P., zal minister
van Buitenlandse Zaken worden en vice-
kanselier; Genscher, één van de drie
vice-voorzitters van de party, zal het
ministerie van Binnenlandse Zaken over
nemen en het ministerie van Landbouw
en Veeteelt zal waarschüniyk gaan naar
een Beierse afgevaardigde, Ertl, die aan
vankelijk tegen het idee van een coalitie
regering van zyn party met de S.P.D-
gekant was.
Vier van de landelijke organisaties van
de F.D-P. hébben reeds hun steun toege
zegd aan de coalitie en de hoop bestaat,
dat de drie leden van de parlementaire
fractie, die zich afgelopen vrijdag van
stemming onthielden, toah zullen stem
men voor de verkiezing van Brandt tot
kanselier in de Bondsdag op 21 oktober.
Het is nu zo goed als zeker, dat er
niets meer fout kan gaan en Bondskanse
lier Kiesinger sdhijnt, hoewel met grote
tegenzin, het feit aanvaard te hebben,
dat hij spoedig voorzitter van de oppo
sitiepartij zal zijn. Hij zei in een inter
view, dat zijn partij de uitdaging zou
opnemen. „U zult er verbaasd ovef
staan, hoeveel leven er is in de C.D.U.
Het volk zal achter ons staan".
De erkenning, dat hq niet langer kan
selier zal zijn, kost hem evenwel moeite.
Hij zei, dat een S.P.D./F-D.P.-coalitie
met Brandt aan het hoofd, niet was wat
de kiezers gewenst hadden. „Er is een
gevoel van onbehagen en onzekerheid
in het land. Het land is onstabiel, omdat
de „mini-coalitie" numeriek gezien een
zeer smalle basis heeft en omdat de
programma's van de beide partijen on
derling tegenstrijdig zijn".
De heer Genscher is van mening, dat
het belangrijkste doel van de buiten
landse politiek van de nieu-we regering
zal zijn het beginnen van constructieve
onderhandelingen met de Polen.
(Copyright The Guardian)
TOKIO (AP) Communistisch China
heeft bekend gemaakt, dat een onder
grondse en bovengrondse kernproef met
succes ten uitvoer zijn gebracht in de
laatste week van sept. Bij de bekend
making werd herhaald, dat China „op
geen enkel tijdstip onder geen enkele
omstandigheid als eerste gebruik z'al ma
ken van kernwapenen".
De ondergrondse test had plaats op 23
september, de test in de dampkring 29
september. De laatste .betrof een nieuw
type waterstofbom
De v(Jf münwerkers, die sedert donderdag op 650 meter diepte In een mijn in Essen ingesloten hebben gezeten, zijn
gisteravond bevrijd. Over het lot van de drie vermisten is niets bekend. De hoop hen nog levend te vinden, Ia gering.
Bekend is, dat in de gang waar de vijf opgesloten zaten, één mijnwerker door vallend gesteente om het leven is
gekomen. De vjjf geredden »tjn (van links naar rechts) Josef Wollbrink (42), Franz Diorgo (21). Arthur Kostbar (46), Walter
Scheme eb er fU) en Heine Bdttnas
„Dwaasheid dat
schoolhoofd ook
onderwijzer is"
UTRECHT (ANP) Zo spoedig mo-
gelijk moet een einde komen aan de
dwaasheid, dat een hoofd van een
school ook nog volledig klasse-onderwij
zer is. Aan zijn leidinggevende, organi
satorische en pedagogisch-dicdactische
functie komt het schoolhoofd niet toe. Er
dienen afdoende maatregelen te komen
om de taak van het hoofd van de school
in verband niet zijn functieverandering
te verlichten".
Dit merkte zaterdag de heer A. A.
van der Leer, voorzitter van de functie
groep hoofden van scholen, aangesloten
bij de Prot.-Chr Bond van Onderwij
zend Personeel (PCBO), op in zijn ope
ningswoord op de jaarvergadering van
de groep, die in Utrecht is gehouden.
De heer Van der Leer meende dat
ieder uitstel om aan de dwaasheid een
einde te maken, schade berokkent aan
het onderwijs. Hij wees er op dat tot
nu toe een hoofd van een school zijn vak
al doende moet leren; van enige oplei
ding is geen sprake. „Het is dringende
noodzaak", aldus de heer Van der Leer,
„dat er een speciale opleiding in het le
ven wordt geroepen. De reeds gevestig
de hoofden van scholen zullen dan voort
durend moeten worden bijgeschoold. An-
dera kunnen zij niet !n staat zijn leiding
ie geven aan Ijet vernieuwingsproces, dat
*wtab-4njiefe onderwijs vottvekvX
WINSCHOTEN (ANP) Ondank, de
'bezweringen van de vakbondsleiders zü'n
de 1800 strokartonarbeiders ln negen fa
brieken in Oost-Groningen vanmorgen
opnieuw voor 24 uur in staking gegaan.
Evenals vorige week maandag ligt het
werk volledig stil in de zes fabrieken te
Oude Pekela, Stadskanaal. Nieuwesobans
en Veendam.
Aan de staMng wordt niet deelgeno
men door de werknemers van de beide
fabrieken Beukema en Co. te Hoogezand
en de Eendracht te Appingedam. Ook de
employees van de verder' van het cen
trum van de strokartonindustrie gelegen
fabrieken in Hoogkerk en Coevorden
werken normaal. Vanmorgen zou bü
hotel Sasker te Oude Pekela, waar hot
actiecomité de hele nacht zitting heeft
gehaad en waar vandaan vanaf één uur
postenden zijn uitgezwermd naar de bo-
brokken fabrieken, een »taking«verga-do
ring worden gehouden
Dr. Herzog uit
partij gezet
BREYTEN (AFP) De Zuid afrikaans*
oud-minister dr. Albert Herzorg, leider
van de uiterst rechtsen, ls uit de natio
nale party gezet. Dese party heeft de
macht tn handen.
Dr. Herzog heeft met zijn medestan
ders openlijk verzet gepleegd legen de
politiek van premier John Vorster. Zij
vinden dat de premier te liberaal «n in
strijd met de Zuidafrikaaanee bélangsn
optreedt Vooral op zijn toenadering tot
de Afrikaanse buurlanden en het toe
laten ven sportploegen met niet-blanke
spelers is dr Herzog een zijn medestan-
