KOERSEN BROKKELEN AF
Vijftigduizend kerken
op ansichtkaarten
TWEEDE HUWELIJK
Labour concentreert
zich op nieuwe zege
NW-congres
oneens met
financiering
onderwijs
Pleidooi voor
verlaten
kerkelijke
rechtsorde
ZATERDAG 4 OKTOBER 1969
DE LEIDSE COURANT
HBBRHUGO WAARD Het verzame
len van prentbriefkaarten is op zich
jeen bijzonderheid. Als men de verza
meling bekijkt van de heer K. P. van
Rossum uit Heerhugowaard, komt men
echter tot een andere gedachte. Honder
den kerkgebouwen uit alle delen van de
wereld blijkt hij op allerhande ansicht
kaarten verzameld te hebben. De heer
Van Rossum heeft wel 50.000 kaarten
en foto's in de loop der jaren vergaard.
De Heerhugowaardse vertegenwoordi
ger is al een kwart eeuw met verzame
len bezig. Hij kan er niet mee ophouden
De heer Van Rossum (42) weet zich
nog goed te herrinneren hoe de basis
voor de omvangrijke collectie werd ge
legd. „Toen ik zeventien jaar was be
zocht ik de St.-Jans kathedraal in
's-Hertogenbosch. Ik was weg van de
prachtige gotiek", zegt hij nu een kwart
eeuw later. Hij vervolgt met „Dit beeld
is mij steeds bijgebleven."
Het laat zich dan ook niet moeilijk
raden, dat de gotische kathedralen,
vooral van Franse bodem, sterk in. zijn
verzameling vertegenwoordigd zijn. Hoe
de heer Van Rossum aan al die afbeel
dingen komt? Hij weet het nauwelijks.
Daarvoor is het aantal te omvangrijk.
Toch schiet hem ineens de correspon
dentie te binnen met een Belg, van
wie hij veel kaarten van Belgische en
Franse kerken heeft ontvangen. Het
land van Pompidou heeft de mooiste
kerken, aldus de heer Van Rossum.
In 110 ordners
Niet alleen door correspondentie
kwam hij aan de kaarten, maar ook
via relaties en ruilbeurzen en niet in
de laatste plaats door de zendingsdienst
van de Herv. Kerk. Voorts bemach
tigde hij een serie door toevalligheden,
zoals laatst nog, toen iemand hem aan
een ansichtkaart van de oude Hervorm
de kerk te Koedijk hielp. Daarnaast fo
tografeert hij kerken. Hoofdzakelijk in
de vakantie. Dan stippelt hij een rou
te uit langs verschillende plaatsen,
waarvan afbeeldingen van kerkgebou
wen hem ontbreken. De kaarten zijn
in 110 ordners opgebrgen. Elke bevat
er vier vijfhonderd, op alfabet, per
Zelfs Godthaab
Ruim 20.000 prentbriefkaarten verto
nen beelden van buitenlandse kerken
uit alle delen van de wereld. Het ka
tholieke kerkje in Godthaab op Groen
land is er ook bij! Tot de bijzondere
exemplaren behoren kaarten van de
Westminster Abbey te Londen, de dom
van Ulm, met 161 meter de hoogste van
de wereld en de katholieke noodkerk in
HEERHUGOWAARDSE
VERTEGENWOORDIGER
K. P. VAN ROSSUM
VERZAMELT ZE AL
EEN KWART EEUW
Waarland op de zólder van een boer
derij. Noem een plaats in Nederland en
de heer Van Rossum kan vertellen wel
ke kerken er staan.
Van sommige kerken heeft hij drie
foto's. Men kan er de verschillende
bouwfazen uit afleiden. Voorbeeld: de
herv. kerk van St.-Pancras, die twee
maal werd gerestaureerd. Wat men nog
meer uit de kaarten kan halen zijn de
verschillende bouwstijlen; Romeinse
(met pilaren), gotische, barok, rococo
en waterstaatsstijl.
Inde hobby van de heer Van Ros-
Ontwerpresolutie
over kapen
van vliegtuigen
NEW YORK (Reuter) De groep
landen die deze week om plaatsing op
de agenda van de algemene vergadering
dei- Verenigde Naties vroegen van de
kwestie van het kapen van vliegtuigen
hebben een resolutie opgesteld waarin
de VN-leden worden opgeroepen vlieg-
tuigkapers te straffen en de directe vrij
lating te verzekeren van de passagiers
van een gekaapt vliegtuig, zo is vrijdag
in betrouwbare VN-kringen in New
York vernomen
Minister Luns stelde de kwestie deze
week in zijn rede in de algemene ver»
gadering aan de orde. Het Nederlandse
initiatief kreeg de steun van België,
Luxemburg, Argentinië, Ecuador, de Do
minicaanse Republiek, Madagascar, Ma
leisië, Canada en Lesotho.
Zeer gevaarlijke
misdadiger met
pistool ontsnapt
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM Uit het huis van
bewaring te Amsterdam is vannacht om
één uur een volgens de politie „zeer
gevaarlijke misdadiger' ontsnapt. Het is
een 45-jarige Amsterdammer, die wist
te ontvluchten nadat hij drie bewakers
onder bedreiging van een pistool, dat
hem vermoedelijk tijdens een bezoekuur
in handen was gespeeld, in een cel had
opgesloten- De politie is meteen een in
tensieve opsporingsactie begonnen. De
voortvluchtige wordt verdacht van de
moord op Tante Betje uit de Halve
Maansteeg in 1956.
De heer Van Rossum snuffelt
zijn 110 ordners.
sum ligt een omvangrijke geschiedenis
opgesloten. De liefhebberij is langza
merhand een wetenschap zonder einde
geworden. Hij gaat er geheel in op.
Treffender dan met een uitspraak van
hem, kan men dit niet illustreren. Hij
zegt: „De verzameling is een stuk van
mijzelf".
In expositiezaal De Doelen te Rotter
dam wprdt van 7 Urn 26 oktober
de tentoonstelling „Uit Heerlense Col
lecties-Kunst na de Bevrijding" ge
houden.
De Griekse premier Papadopoulos heeft gisteren tijdens een persconferentie im. Athene aangekondigd, dat de regering de
staat van beleg zal opheffen, dat er een minder strenge censuur komt en dat de normale rechtspraak weer door burger
rechters zal worden gedaan.
(Van onze financiële medewerker)
AMSTERDAM De rentestijging gaat
nu ook de aandeelhouders dwars zit
ten. Onmiddellijk na de miljoenennota,
waaruit bleek dat het ryk voor vele
honderden miljoenen een beroep op de
kapitaalmarkt gaat doen, kwam de
obligatiemarkt onder druk te staan.
Het werd de financiële wereld duide
lijk, dat er voorlopig nog geen sprake
was van een rentedaling, ja dat de ren
te wel verder zou gaan stijgen.
Tal van symptomen konden hiervoor
worden waargenomen, waarbij wij
niet alleen denken aan de eerste 8,75
pet. lening van een ziekenhuis maar
ook aan de stijgende rente die de ban
ken nu bieden, aan de introductie van
pandbrieven met een rente-index. Het
succes van de tweede 8 pet. lening van
de AMRO bewijst overigens dat een
kortlopende lening met een rente van
8 procent het nog heel goed doet. De
geldgevers weten dat zij na 7 jaar al
hun geld terug krijgen.
De afgelopen week is ook de aandelen
markt in beweging gekomen. De koer
sen gingen afbrokkelen, waarbij het
opvallend was, dat het publiek met
aanbod in de markt komt. En als dat
in een lege markt valt, wordt het mes
er in gezet. Dat aanbiedende publiek
wil kennelijk een hoger rendement van
zijn geld hebben. Het verkoopt omdat
bet misschien nog lagere koersen ver
wacht, omdat het toch nog op winst
zit, omdat men geld tegen de hoger
wordende rente bij een bank wil
uitzetten. De beroepshandel wacht
bij deze ontwikkeling af, waarbij er
een neiging is om a la baisse te gaan
(te verkopen in de hoop tegen de tijd
dat men moet leveren tegen lagere
koers de stukken te kunnen kopen).
Tegen deze achtergrond gezien is de
volgende ontwikkeling van de ANP-in-
dexcijfers interessant:
1963
100
28-5 30-6 31-7 29-8 30-9
Internconcerns 136 125 113 122 121
Industrie 127 116 109 112 113
Scheepvaart 89 82 81 81 80
Banken 127 114 107 111 112
Handel 129 114 105 109 113
Algemeen 130 118 110 114 115
Schijnbaar is er na de lichte stijging
in augustus in september een pas op de
plaats gemaakt. In feite was de markt
in de eerste helft van september ver
der gaan stijgen, in de derde week van
september stil blijven staan om in de
VAN WEEK TOT WEEK
laatste week terug te lopen en alle
winst van de eerste weken ongedaan
te maken.
De valuta-onrust de afgelopen week
was natuurlijk ook niet direct bevor
derlijk voor de stemming op de aande
lenmarkt. De zwevende Duitse Mark
is tot nu toe uitgelopen op een op
waardering van ruwweg 5 procent.
De invoer uit Duitsland wordt hierdoor
düurder. Theoretisch krijgen onze ex
porteurs meer kansen maar de agra
risch exporteur grijpt hier al naast
door de invoerheffing van 5,5 pet.
Kortom, het Nederlandse bedrijfsle
ven weet nog niet goed wat de werke
lijke consequenties zullen zijn.
Het aantal bedrijfsberichten bleef
beperkt. OGEM heeft in de eerste
helft van dit jaar een 10 procent hoge
re winst gemaakt, welk bericht de
beurs in de eerste vier dagen van de
week honoreerde met een koerssprong
van f 5,50 oftewel 27 Vz punt. Bij EDY
is de vergadering gehouden en werd
een commissie benoemd die de" finan
ciële situatie gaat beoordelen maar
die ook moet nagaan of het plotse
ling uit de lucht gevallen bod van Ha-
gemeijer aanvaardbaar is. Dat bod
komt in feite neer op een koers van
circa 60. Voor het bod zaten de koer
sen in de buurt van de 80. Geen won
der dat er deze week 20 punten afgin
gen en de koers in de buurt van de 60
terecht kwam.
Het bericht in het begin van de week
dat mij Nederland, Rotterdamsche
Lloyd, Java-China-Paket en misschien
de VNS bezig zijn aan een fusie heeft
de gemoederen nogal in beweging ge
zet. Mij Nederland liep maandag plot
seling 9 punten op tot 125 maar die
winst verdween later weer even hard
Zolang nog niet bekend is wet de ruil
verhoudingen zullen zijn, ls het voor
de belegger ook moeilijk om de koer
sen onderling te vergelijken. De fusie
zelf kreeg overigens een goede pers.
Americain
De koersstijging bij Americain Hotel
ging steeds verder. Bekend is nu dat
er verschillende kandidaten zijn die
willen kopen. Dat was voor de beurs
voldoende reden om een hoog bod te
verwachten. De laatste koers voor de
bekendmaking van 420. Afgelopen
maandag werd al 575 gemaakt en don
derdag werd het 610. Op 29 augustus
was het nog 370. Daar zit dus een fik
se koerswinst tussen.
Van de verdere bedrijfsberichten noe
men wij nog de optimistische verwach
tingen van Internatio, de miljoenenop
dracht die Werkspoor (een dochter van
VMF) van de Shell heeft gekregen en
de lagere resultaten bij MENEBA. Er
werd echter bij gezegd dat het divi
dend wel op 10 pet. gehandhaafd zal
blijven. De beurs hield de koei-s don
derdag dan ook onveranderd op 156.
Bij het doorkijken van de koerslijst
viel het aanbod bij Elsevier en VNU
op. Eerstgenoemde zakte in vier da
gen f 14,(±70 punten) 'en laatstge
noemde f8,(±40 punteit). Bergoss
raakte 19 punten kwijt maar Thomas
sen en Drijver deed het weer goed en
verbeterde f9,(—45 punten). Naeff
die kort geleden een teleurstellend be
richt had gelanceerd, werd dinsdag op
320 verhandeld, 35 punten lager dan de
laatst gedane koers. Het zijn zo maar
wat voorbeelden van ups en downs op
een beurs, waar de 'beleggers momen
teel echt tegen aan zitten te kijken.
Maandag begint
proces Rohan
JERUZALEM (AP) In Jeruzalem
begint maandag hel proces tegen Mi
chael Denis Rohan, die wordt beschul
digd van de brandstichting in de El
Aksamoskee in Jeruzalem. De 28-ja-
rige Australiër heeft als verdediger een
van Israels bekendste advocaten,
Yitzhak Tuniek.
Er zal Israël veel aan gelegen zijn te
bewijzen dat het part noch deel heeft
gehad aan de brand in de moskee, die
in heel de Islamitische wereld de anti-
Israëlische gevoelens heeft aangewak
kerd.
Het proces wordt het grootste dat Is
raël heeft gekend sinds het proces, ze
ven jaar geleden, tegen nazi-oorlogsmis
dadiger Adolf Eiohmann.
„Vertrouwen zal
sterker worden"
BRIGHTON (A.P.). De Britse
Labourpartjj maakt zich op voor een
nieuwe verkiezingscampagne. De zes
miljoen leden sterke Labourparty be
ëindigde zyn jaarlijks congres met de
belofte de gelederen te sluiten, de onder
linge twisten te staken en zich te con
centreren op een derde achtereenvol
gende overwinning op de conservatieve
party van Edward Heath.
Wilson bleek zich over de bestaande
meningsverschillen, die hij het levens
bloed van een democratische beweging
noemde, geen zorgen te maken. De Britse
leider, overvloeiend van vertrouwen in
de vooruitzichten van zijn partij, stelde
drie hoofdpunten:
1. Het land is op weg naar een door
de export geleide hausse, waardoor het
niet meer met verlies werkt en in staat
is geweest om een miljard dollar of
een derde in de eerste helft van dit
jaar van zijn buitenlandse schulden
terug te betalen. Labour is vastbesloten
om verdere oversohotten niet roekeloos
voor bepaalde objecten uit te geven maar
te gebruiken om een program van alge
hele economische groei te financieren.
2. Hoe bitter de geschillen in de
Labourfamilie ook mogen zijn, zij mogen
niet als voedsel dienen voor de conser
vatieve oppositie. Wilson haalde de
woorden aan van een belangrijke linkse
vakbondsleider, die op het congres zei:
Samenwerking
Bonzo en Sluis
ETTEN-LEUR (ANP) Felix-Bonzo
N.V. Etten-Lcur, de grootste fabrikant
van droog katte- en hondevoedsel in de
E.E.G., heeft de afdeling voeders voor
kleine huisdieren van de Kon. P. Sluis
Pluimvee-, Vee- en Vogelvoederfabricken
N.V. te Weesperkarspel overgenomen.
Beide bedrijven vullen elkaar aan want
samen brengen zij nu het gehele pakket
voeders voor kleine huisdieren: honden,
katten, kanaries, schildpadden, beos,
marmotten, vissen en nog minstens 10
voeders voor andere diersoorten.
„Ondanks deze verschillen weten we wie
onze vrienden zijn".
3. De Labouraanhangers dienen te ver
mijden zich alleen maar de fouten van
hun regering te herinneren en haar pres
taties gewoon te vinden. Deze prestaties
zullen in feite „onze geloofsbrieven zijn
voor de voortzetting van ons mandaat
waarpaar we streven" en ze zijn heel
belangrijk.
„Het vertrouwen in Labour", zei
Wilson, „is herboren en het zal steeds
sterker worden".
AMSTERDAM „Ontstellend". Zo
noemde de heer Versloot van het cen
trum voor hoger personeel (C.H.P.) het
plan van NVV-deskundige drs. Olt-
hof. Dit plan komt erop neer dat de
gene die na zijn leerplichtjaren een
voortgezette studie wil volgen, hier
voor een 4 pct.-lening kan krijgen van
de staat.
Daarmee moet hij 40 of 60 pet. van
de studiekosten betalen, dus niet al
leen de kosten van eigen levensonder
houd. (voorbeeld': een student in Wa-
geningen kost ongeveer 18.000 gulden
per jaar aan onderwijskosten). Deze
schappelijk en scholingsintituut van
oplopen tot 60 mille, moet na het af
studeren afgelost worden in termijnen
van bijvoorbeeld 2.000 gulden per jaar.
Drs. Olthof, directeur van het weten
schappelijk en scholingsinstituut van
het NVV gaat ervan uit dat iemand
die tengevolge van een hogere oplei
ding in de hogere inkomens valt, daar
ook voor moet betalen. Wanneer stu
deren kosteloos is, stelt hij, kan de
student op kosten van de gemeenschap
zichzelf een betere inkomenspositie be
reiden. Te meer vindt het NW deze
situatie onrechtvaardig, omdat blijkt
dat kinderen uit arbeidsgezinnen nau
welijks tot de hogere opleidingen (uni
versiteit, hoger beroepsopleiding) door
dringen.
lIYANK ZIJ enkele publikaties van
het laatste jaar wordt ook in
katholieke kring erkend, dait
echtscheiding een vraagstuk is, dat
om ernstige bezinning vraagt. Een
'recente bijdrage tot die bezinning is
het boek „Echtscheiding", verschenen
onder verantwoordelijkheid van het
katholiek nationaal bureau voor
gcestlijke gezondheidszorg. Het is een
bijzonder lezenswaardig boek vanwege
de genuanceerde benadering van de
vele vragen die rond de echtscheiding
een rol spelen: de verhouding van de
echtgenoten onderling, de relatie van
de scheidende partijen met hun
kinderen, de opstelling van de
maatschappij tegenover hen die
gescheiden zijn.
Er leven, zo blijkt uit de bijdragen
van de verschillende auteurs, toch
nog te veel vooroordelen rondom het
verschijnsel van de echtscheiding. Zo
blijkt uit onderzoekingen, dat het
bijvoorbeeld voor de kinderen lang
niet altijd beter is, dat de ouders bij
elkaar blijven als het huwelijk op een
mislukking is uitgelopen. Wel is
echtscheiding voor de kinderen altijd
een hard gelag, maar dan toch mede
omdat hun omgeving hen erop aan
ziet. Evenmin kan gezegd worden,
dat echtscheiding meestal het kiezen
van de weg van de minste weerstand
is. Bijna altijd is echtscheiding het
einde van een langdurig en pijnlijk
proces waar beide partijen op een
zeer gevoelige wijze bij betrokken
zijn. En als de echtgenoten dan
eenmaal op wettelijke wijze uit
elkaar zijn gegaan, dan ervaren zij
dikwijls, dat zij in hun omgeving en
in het geheel van de maatschappij
maar moeilijk volkomen aanvaard
worden. Iets van een versluierde
discriminatie omgeeft hen.
Juist hier ligt de bekommernis van
het boek „Echtscheiding". Zowel de
echtgenoten als de kinderen, die bij
een echtscheiding betrokken zijn,
geraken in een kwetsbare positie. Pas
wanneer de maatschappij zelf, onder
andere door voorlichting en hulp
verlening maar ook door een eerlijker
echtscheidingsregeling, zijn houding
ten aanzien van de echtscheiding en
de daarbij betrokkenen verandert,
kan verwacht worden, dat het veel
omvattende leed van de echtscheiding
dragelijk wordt voor hen die het
direot raakt. Echtscheiding komt nooit
ondoordacht tot stand, maar is een
zeer ingrijpend persoonlijk gebeuren.
Daarvoor begrip wekken en de
buitenstaander brengen tot makke
lijker aanvaarding is wel een van de
doelstellingen van dit boek.
Aldus wordt een ernstige vraag
stelling neergelegd binnen de katho
lieke gemeenschap. Reeds eerder
heeft het pastoraal concilie zich
daarmee beziggehouden Op de
januarizitting van 1969 pleitte de
plenaire vergadering ten behoeve van
die katholieken wier huwelijk op
onherstelbare wijze ontwricht is voor
een oplossing die meer is dan een
compromis. Daartoe verzocht zij
bevoegde personen of instanties een
antwoord te zoeken op de theolo
gische en praktische problemen om
trent de onontbindbaarheid van het
christelijk huweïïjk èn te streven naar
noodzakelijke correctie en vereenvou
diging van de bestaande kerkorde
inzake het huwelijk-
Twee bijdragen van een theoloog en
van deskundigen in het kerkelijk
recht, zoeken naar dit antwoord. Een
eerste vraag is: heeft Christus zelf
niet het christelijk huwelijk onont
bindbaar verklaard? Inderdaad stelt
Christus aan het huwelijk de eis van
het „niet scheiden". Zoals hij ook
oproept niet te zweren, niet te oor
delen, geen ergernis te geven. Het is
een oproep tot een evangelische en
radicale levenshouding, die echter
niet afgedwongen kan worden, maar
waaraan de mens van binnen uit
gehoor moet geven. Als iemand daar
niet aan toe komt, dan is er misschien
sprake van onmacht, misschien ook
van zonde, maar binnen de heilsleer
van Christus is dat nooit onherroe
pelijk of onherstelbaar, er is nooit
sprake van een gevangen moeten
blijven in het omogelijke. Als binnen
het huwelijksinstituut de verbonden
heid tussen man en vrouw definitief
stuk is, als, zoals het rapport van het
pastoraal concilie schrijft, het gehuwd
zijn op geen enkele wijze meer func
tioneert, noch voor de gehuwden noch
voor de kinderen, noch voor de
geloofsgemeenschap, moet dan niet
geconstateerd worden, dat het hu
welijk zichzelf ontbonden heeft of tot
ontbinding is overgegaan, zodat nog
slechts een louter juridische band
overblijft? Maar aan het louter ju
ridische heeft het evangelie geen
boodschap en daaraan mag ook de
Kerk niet te veel waarde hechten.
Wel zal de Kerk steeds ten aanzien
van het monogame huwelijk vanuit
het evangelie een oproep tot trouw
moeten laten horen. Waar echter
mensen in deze definitief gefaald
hebben, zal de Kerk dat echec ook
De Israëlische premier mevrouw Golda Meir, momenteel op rondreis door Amerika, h
met de bekende filmacteur Gregory Peck. Een en ander vond plaats tijdens
oeaanumAüka fUtnmd/ustirk*,
in eigen midden "moeten aanvaarden.
Tot deze opvatting bekennen zich
steeds meer theologen in binnen- en
buitenland. Zij Ls echter (nog) niet
doorgedrongen in het officiële kerke
lijke standpunt. Betekent dit, dat deze
zienswijze daarom niet uitgesproken
zeu mogen worden? Integendeel,
steeds zal het geheel van de Kerk
zich dienen te bezinnen op het ver
staan van het evangelie binnen de
eigen tijd. Heel de geschiedenis van
de Kerk toont hoe opvattingen zich
kunnen wijzigen. Het zou een falen
zijn in eigen opdracht en een onrecht
tegenover het leed van vele mede
mensen als niet binnen de Kerk
geprobeerd zou worden het vraag
stuk van de echtscheiding te be
naderen op een manier die recht doet
aan een eigentijds verstaan van het
evangelie.
Velen vrezen dat, als de Kerk Jm deze
haar traditionele standpunt zou op
geven, het hek van de dam zou zijn.
Deze vrees is echiter ongegrond, zoals
kan blijken uit de verschillende bij
dragen in dit boek.
UEN moeilijke vraag is hoe de
kerkorde of het kerkelijk recht
zich ten aanzien van het huwelijk
moet opstellen zolang een genuan
ceerde theologische visie omtrent hu
welijk en echtscheiding geen gemeen
goed geworden is. De Nederlandse
kerkprovincie staat voor het pro
bleem dat jaarlijks een vierduizend
van haar leden tot echtscheiding be
sluiten, waarvan er waarschijnlijk
velen graag een tweede kerkelijk
huwelijkzouden aangaan. Kan dat?
Een rechtsorde verandert maar lang-
zaam, veel langzamer dan opvattingen
en overtuigingen.' Het zal nog jaren
au ren eer de nieuwei-e visie van het
tweede Vaticaans concilie op het
huwelijk als „verbond" zijn uit
drukking gevonden zal hebben in
de kerkelijke rechtsorde, die het hu
welijk vooral als een contract be
schrijft. De gebruikelijke weg van
alle juristen is dan de oude wet
zoveel mogelijk in overeenstemming
met de nieuwere opvattingen te in
terpreteren. Op deze manier zoeken
in Nederland en elders kerkelijke
instanties (officialaten, vicariaten
voor kerkorde) ook naar aangepaste
oplossingen voor gestrande huwe
lijken. Daarbij kunnen zij zich ge
steund weten door twee onuitge
sproken grondbeginselen va-n de ker
kelijke rechtsbedeling: billijkheid en
barmhartigheid. Op twee manieren
kan dan te werk worden gegaan.
Vooreerst zal meermalen blijken, dat
een huwelijk nooit toegekomen is aan
die man-vrouwverhouding die be
doeld is met „verbond". Dan Ls het
mogelijk dat zo'n huwelijk nietig
wordt verklaard waardoor de weg
naar een tweede kerkelijk huwelijk
open staat. Meermalen echter zal
blijken, dat een huwelijk toch wel
iets van die wezenlijke verbonden
heid tussen man en vrouw gereali
seerd heeft, terwijl het in een later
stadium 0p onherstelbare wijze vast
loopt en mislukt, zodat geen heil
gezien wordt in het bij elkaar blijven
van de echtgenoten. Vooralsnog biedt
de kerkorde in dergelijke gevallen
geen ruimte voor een tweede kerke
lijk huwelijk. Wait wel mogelijk lijkt,
is het tweede burgerlijk huwelijk ook
binnen de Kerk te erkennen en
eventueel met een kerkelijke in
zegening te bekrachtigen. Ebt is dan
een pastorale oplossing die mijns
inziens in Nederland door verschil
lende kerkelijke instanties geprakti-
zeerd wordt. De vraag of in een
dergelijk geval sprake is van een
sacramenteel huwelijk, kan dan voor
lopig buiten beschouwing blijven en
voorwerp zijn van verdere theolo
gische bezinning. Waar het om gaat
is dat in zulke gevallen de gehuwden
van een tweede huwelijk en hun kin
deren binnen het geheel van de Kerk
niet steeds weer gedrukt worden op
hun verleden, maar als volwaardige
leden van de Kerk aanvaard worden
zonder dat de „herinnering" aan het
eerste huwelijk dit belemmert.
Duidelijk ligt in heel deze maiterle
binnen de Kerk een spanning tussen
een pastorale benaderingsmogelijk
heid en de rechtsorde. In het boek
„Echtscheiding" komt die spanning
duidelijk naar voren. Geen wonder
dan ook, dat er gepleit wordt, zoals
ook elders vernomen kan worden,
voor het verlaten, binnen de Kerk,
van een eigen rechtsorde voor het
huwelijk. Dan zouden kerkelijke
rechtspraak en kerkelijke recht
banken zich kunnen ombouwen tot
een meer pastorale en menselijke be
nadering van het huwelijk, minder
juridisch en meer evangelisch. Wat
velen het liefst zouden zien ls, dat
de Kerk haar oproep tot trouiw in het
huwelijk zou laiten klinken binnen het
geheel van de burgerlijke huwelijks
wetgeving zonder daar overheen nog
een eigen rechtsorde te plaatsen.
"TEN van de samenstellers van het
boek, J. H. Huijts, besluit zijn
nabeschouwing met de vraag waar
heen de gedachten van de lezer
zullen gaan als hij dit boek heeft
doorgenomen: naar de concrete gren
zen van goed en kwaad, naar de be
trekkelijkheid van onze sociale in
stituties, naar het lot van huwelijks
partners en kinderen, naar hen die
alleen blijven.
Misschien is nog belangrijker in
welke richting iemands gedachten
gaan voor hij dit boek ter hand
neemt. Van huis uit meegekregen
opvattingen, vooral wanneer die steu
nen op godsdienstige overwegingen,
vormen dikwijls een barrière, die het
op voorhand moeilijk maken open te
staan voor nieuwere inzichten. Het
zou te wensen zijn. dat velen dit boek
zonder vooringenomenheid ter hand
nemen, mét de auteurs afdalend in
het leed en de problematiek van echt
scheiding.
L. G. A. vam Noort
V.m.v. „Echtscheiding", onder red. van
drs. M. Nevejan (Ultg. Paul Brand - Hüv.)
