MOBILOFOON
BIJ OPENBAAR
VERVOER
IN OPMARS
Tram en bus
rijdende alarmposten
Mobilofoons in het openbaar personenvervoer. „Ze horen
erbij als een telefoonaansluiting in een gezin", meent
men in Waddinxveen. „Als een bedrijf modern wil zijn,
moet het moderne middelen gebruiken", zegt men in Den
Haag. „Als je er eenmaal mee bent begpnnen ga je steeds
meer uitbreiden", concludeert men in Amsterdam. En in
koor formuleert men: de voordelen van mobilofoons in
in trams en bussen kun je niet in geld uitdrukken, maar
ze zijn duidelijk aanwezig, zowel voor de vervoerders
als voor de passagiers. En service wordt een steeds be
langrijker element nu de ruimtenood in steden steeds
nijpender wordt en het openbaar vervoer een goed alter
natief moet bieden aan degenen, die met hun eigen
vervoermiddel niet meer uit de wielen kunnen.
In deze tram zit de hele mobilofooninstallatie keurig opgeborgen in
een loos hoekje achter de bestuurder.
De mobilofoon is, met haar zusje de
portofoon, op een geweldige manier
in opmars. Men kent voor de mobilo
foons twee soorten aansluitingen: op
het openbare net en op een gesloten
circuit. Rond 1500 Nederlanders zitten
op het openbare net: zij hebben een
telefoonaansluiting in hun wagen en
kunnen iedereen opbellen en door
iedereen opgebeld worden, draadloos,
met behulp van zenders en ontvan
gers. Gesloten netten worden door on
dernemers gebruikt. Zij huren een be
paalde golflengte en kunnen radio-
telefonisch contact opnemen met al
hun rijdende werknemers, voorzover
deze een mobilofoon in hun voertuig
hebben. Zijn die medewerkers op een
andere wijze mobiel per fiets, te
voet dan kunnen zij worden uitge
rust met portofoons, die op soortge
lijke wijze werken. Omgekeerd kun
nen die medewerkers te allen tijde
contact opnemen met hun werkgever
op de centrale post. De toepassings
mogelijkheden voor mobilofoons met
gesloten netten zijn legio: ze worden
gebruikt op schepen in de havens, op
vrachtwagens en kranen op de kades,
door nachtveiligheidsdiensten en an
dere vormen van bewaking, door
vrachtrijders en politie, door ambu
lances en brandweer, door de bescher
ming bevolking en door de spoorwe
gen op rangeerterreinen, om slechts
een paar mogelijkheden te noemen.
Huren
Men kan, als men een golflengte heeft
toegewezen gekregen, op twee manie
ren op een gesloten mobilofoonnet
gaan werken. Men kan namelijk toe
stellen en bijbehorende apparatuur ko
pen bij de industrie en deze daarna
zelf verzorgen, men kan ze ook huren
en het onderhoud aan de verhuurder
overlaten. PTT verkoopt geen mobilo
foons, verhuurt ze slechts, maar staat
er dan ook voor garant dat de huur
der voortdurend een goed werkende
installatie ten dienste staat. Het voor
deel van huur bij PTT is ook, dat
men zich in eerste aanleg slechts voor
een jaar verbindt en vervolgens de
HUIDIGE PREMIE
REMT OVERSTAP
IN ANDERE BAAN
(Van onze parlementaire redactie
DEN HAAG Het levensverzekerings
bedrijf is van plan zijn tarieven aan
te passen aan de oplopende rentestand.
Mogelijk worden de premies verlaagd.
Ook is denkbaar dat er 'n winstdelings-
regeling voor verzekerden komt. Een
combinatie van beide mogelijkheden is
evenmin uitgesloten. Van deze moge
lijkheden maakten wij al eerder mel
ding. In 1958 en 1965 vonden om dezelf
de redenen ook al tariefaanpassingen
plaats, maar die bleven beperkt voor
verzekeringen, die werkgevers voor
hun werknemers afsloten, meestal in
de pensioensfeer.
De nieuwe correctie zou voor alle ver
zekeringen gelden. Maar het is de vraag,
of ook de thans verzekerden ervan
zullen profiteren. In kringen van het
levensverzekeringsbedrijf geeft men
te kennen, dat deze tariefaanpassing
niets te maken heeft met recente pu-
blikaties V3n D'66'er drs. Nooteboom
en actuaris Koelman, die ernstige kri
tiek hadden op de huidige pensioen
voorzieningen en de verzekeringstarie
ven. Met name de heer Koelman uitte
ernstige beschuldigingen, namelijk dat
de tarieven van de levensverzekeringen
voor pensioenvoorzieningen o'p feodale
wijze worden berekend en dat een ver
zekerde over zijn hele loopbaan gere
kend, het dubbele betaalt van wat hij
eigenlijk verschuldigd zou zijn.
Voor de pofeing van drs. Nooteboom om
zich te verdiepen in de pensioenvoor
zieningen heeft men in kringen van het
levensverzekeringsbedrijf veel waarde-
huur met een maand kan opzeggen.
En bij kopen geldt: eenmaal gekocht,
blijft gekocht, ook als men er geen
emplooi meer voor heeft. De elektro
technische industrie is niet zo gebrand
op verhuur-met service, want het op
bouwen en in stand houden van een
onderhoudsdienst is kostbaar. Daar
entegen heeft PTT al een landelijk
net van serviceposten.
Exact valt niet aan te geven, hoeveel
mobilofoons er op gesloten netten in ge
bruik zijn. PTT heeft op gesloten netten
rond 60Ö0 mobilofoons geplaatst en in
exploitatie. Geschat wordt, dat de elek
trotechnische industrie er ook nog eens
zo'n 4000 heeft geplaatst. Daarnaast
heeft PTT circa 3400 mobilofoons in on
derhoud van overheidsdiensten (zoals de
B.B.), die wel zelf hebben gekocht,
maar de service hebben uitbesteed aan
PTT. Een mobilofoon kost ergens tus
sen de 1500 en 3000 gulden per stuk, af
hankelijk van de uitvoering. Omdat er
steeds nieuwe ontwikkelingen gaande
zijn een belangrijke was de overgang
In de steden is de centrale post
van tram en bus tevens een mel-
dingspost voor meer of minder
alarmerende gebeurtenissen.
ring, al vindt men zijn stellingen niet
allemaal houdbaar. Belangrijk punt in
het betoog van de heer Nooteboom was,
dat de huidige pensioenvoorzieningen de
arbeidsmobiliteit zouden afremmen. Dit
zou het geval zijn als een onderneming
een pensioenvoorziening heeft op basis
van het eindsalarissysteem. Populair
gezegd betekent dit, dat het pensioen
wordt gebaseerd op het salaris, dat
men bij pensionering op 65-jarige leef
tijd geniet. De voor deze voorziening
verschuldigde premie die in de mees
te gevallen afvloeit naar een levens
verzekeringsmaatschappij met wie men
een pensioenovereenkomst treft
wordt meestal uitgesmeerd over de he
le carrière van de werknemer Loons
verhogingen betekenen namelijk aan
zienlijke premieverzwaringen, ook over
de achterliggende jaren, en het onmid
dellijk voldoen van die inhaalpremie
zou bedrijven in ernstige liquiditeits
moeilijkheden kunnen brengen.
Maar deze methodiek betekent ook, dat
als een werknemer tussentijds ontslag
neemt, nog niet alle pensioenpremie
voor hem is voldaan. Bij overgang van
de ene naar de andere werkgever ver
liest hij dus veelal een stukje pen
sioenrecht. Dit zou de werknemers er
van weerhouden van werkgever te ver
anderen. Volgens de heer Nooteboom
kan dit bij werknemers, die in grote
onvrede met hun huidige werkkring
leven, zulke frustraties veroorzaken,
dat er zelfmoorden uit voortkomen. En
die zelfmoorden moet men dan ook nog
heel stiekem plegen, zo betoogde hij,
anders betaalt de verzekering niet uit.
Dwangbuis
Afgezien van de zelfmoordtheorie
het is nauwelijks te geloven, dat ver
lies van een deel van de pensioen
rechten zo'n dwangbuis Is dat men
slechts zelfmoord als uitweg ziet. ter
wijl er nauwelijks een levensverzeke
ringsmaatschappij is, die bij zelfmoord
van radiolampen naar transistoren
is de levensduur niet nauwkeurig be
kend, maar men spreekt vaak over ter
mijnen van 5 a 10 jaar. Huren kost bij
PTT tussen de 38 en 50 gulden per
maand per mobilofoon, inclusief huur
van het radiokanaal en onderhoud. Ge-
sprekkosten zijn er niet bij een gesloten
Uitgavepost
Hoewel er dus veel meer dan duizend
gesloten mobilofoonnetten in Nederland
in gebruik zijn, die de ether boven ons
land doen trillen van instructies, nood
kreten, vragen en antwoorden, is het
aantal openbare vervoersbedrijven, dat
uitgerust is met een mobilofoonnet, nog
zeer beperkt. Een kleine enquête wijst
uit, dat tal van vervoersbedrijven wel
op de drempel staan. Men durft de uit
gavepost echter nog niet aan, omdat
het openbaar vervoer bepaald geen
goudmijn is en zeker bij voorbaat niet
valt aan te geven, welk voordeel in
geld uitgedrukt een eigen mobilo
foonnet heeft. Wie evenwel mobilofoons
in het openbaar vervoer toepast, is van
de voordelen rotsvast overtuigd, finan
ciële voordelen en voordelen uit 'n oog
punt van grotere service aan de reizi
gers. En opvoering van de service kan
geen uitkering zou verstrekken zit
er volgens deskundigen wel iets in de
stelling, dat de huidige systematiek de
arbeidsmobiliteit kan belemmeren.
Maar de conclusie van drs. Nooteboom,
dat men voor een werknemer bij in
diensttreding dan maar een pensioen
verzekering moet sluiten op basis van
het (te verwachten) eindsalaris wordt
niet reëel genoemd. Wie kent immers
de carrièrelijn en (ook overigens) het
eindsalaris van een nieuwe werknemer?
En zal zo'n kostbare methodiek er niet
toe leiden, dat loonsverhogingen tot het
uiterste worden beperkt, ook die in
verband met promoties? Overigens
hebben levensverzekeringsmaatschap
pijen geen bezwaar tegen welke metho
diek dan ook. Je kunt alles verzeke
ren, zo zegt men, als men het bijpas
sende tarief maar opbrengt.
Over die tariefkant heeft vooral de heei
Koelman gefulmineerd. Zijn stelling is,
dat de tarieven van de levensverzeke
ringsmaatschappijen nog steeds zijn ge
baseerd op een rentestand van 3 3,5
procent, terwijl de maatschappijen in
feite een veel groter rendement voor
de premieopbrengsten kunnen berei
ken, thans reeds tot boven de 8
procent. De verzekerden betalen dus
te veel, aldus de heer Koelman en
dat teveel vloeit allemaal in de reser
ves van de maatschappijen (en van de
pensioenfondsen, als er sprake is van
eigen beheer). Hij stelt zelfs, dat over
een hele carrière gerekend met de helft
van de thans verschuldigde premie
kan worden volstaan. Of de premie
moet worden verlaagd, zo stelt hij, of
de pensioenrechten moeten worden ver
beterd, desnoods jaarlijks vast te stel
len, schommelend derhalve.
Het levensverzekeringsbedrijf stelt
hier tegenover, dat het onmogelijk is
het renteverloop van dag tot dag te
volgen. „Voordat je reageert moet een
renteontwikkeling zich niet alleen ma
nifesteren, maar hij moet ook een blij
er weer toe leiden, dat men nieuwe
passagiers aantrekt, er althans niet
Straks heb je die „aanwijzers" daar-
steeds meer verliest. Over dat voordeel
hadden wij gesprekken bij drie ver
voersbedrijven, die ieder op eigen wij
ze mobilofoons in bedrijf hebben.
Het openbare (streek)vervoersbedrijf,
dat als eerste mobilofoons op zijn bus
sen plaatste, was de Citosa in Waddinx
veen. het bedrijf, dat intussen met de
WSM fusioneerde tot de NV W.-Neder-
land. Directeur Hooftman zegt: „We
zijn er in 1955 mee begonnen en hebben
nu zestig bussen met mobilofoon. We
zijn er erg trots op. Zowel het bedrijf
vend karakter tonen. De weg van een
regelmatige premieaanpassing is niet
goed. Zo'n aanpassing veroorzaakt veel
werk en dus veel kosten en je blijft
achter de feiten aanlopen. Bovendien
ontstaat bij het verlagen van premies
voor nieuwe verzekeringen altijd een
druk van reeds verzekerden om ook
hun premies verlaagd te krijgen. Voorts
dient een verzekeringsmaatschappij al
tijd te denken aan de mogelijkheid van
de-weg-terug. En als de rente zou da
len en als gevolg daarvan de premie
verhoogd zou moeten worden geeft de
verzekerde niet thuis. Extreem gesteld:
je kunt de tarieven niet verlagen, om
dat je ze niet kunt verhogen", aldus
een'deskundige uit het levensverzeke
ringsbedrijf, die er wat het oude
verzekeringsbestand betreft op
wees, dat nog heel wat geld uitstaat
op basis van lage rentes.
als de passagiers zijn ermee gebaat,
de passagiers misschien wel het meest.
De chauffeurs zijn er ook erg op gesteld,
want zij voelen zich minder eenzaam:
er is altijd contact mogelijk met de
centrale. En er zijn nogal wat contac
ten. Zitten ze vast in een verkeersop
stopping of hebben ze zelf panne, de
centrale denkt met hen mee, stuurt een
reparatiewagen, dirigeert een reserve-
bus naar de bedreigde plek en-of naar
het eindpunt om de dienstregeling niet
in het honderd te laten lopen. En die
servicebus behoeft evenmin als de
reparatiewagen niet in de garage te
staan, want ze is overal bereikbaar. Is
het slecht weer ijzel, sneeuwval
dan kan een chauffeur meteen roepen
om assistentie van sneeuwruimers en
zandstrooiers.
Informatiebron
Omdat wij in een groot gebied komen
fungeren we terloops ook nog als glad
heidsmelders voor provinciale en rijks
waterstaat en vormen zij een informa-
xiebron voor de wegeninformatiedienst.
Staan er onverwacht veel passagiers
bij een halte bijvoorbeeld na een
begrafenis dan is er via de mobilo
foon zo een reservebus te krijgen.
Heeft een bus vertraging, dan meldt de
chauffeur dat niet alleen, maar hij
deelt b.v. ook mee, dat hij geen passa
giers heeft voor de erop aansluitende
bus. Die aansluitende bus kan dan weg
rijden en de dienstregeling aanhouden
zonder daardoor eventueel passagiers
te duperen. Vroeger moest de chauffeur
voor al deze zaken maar zien, of hij er
gens éen telefoon kon vinden. Dat kon
enorm veel tijd vergen op die buiten
wegen. Nu kan de chauffeur zijn pro
blemen meteen kwijt.
En van het een komt het ander. Als
de chauffeur onderweg een brand of een
botsing ziet meldt hij dat ook even. De
centrale geeft dat wel door aan de poli
tie en brandweer en ambulance. Zit er
in de laatste bus een hinderlijke dron
keman: via de 'mobilofoon kan ervoor
worden gezorgd, dat aan de volgende
halte een politieman staat. Wordt een
alleenreizend kind niet van de halte af
gehaald, dan ontfermt de chauffeur er
zich over en meldt, waar hij het kind
zal laten.
Wat niet wegneemt, dat ook zegsman
erkende, dat er iets moet veranderen,
waarbij hij dacht aan goede winstde-
lingsregelingcn voor verzekerden.
„Maar ook wij hebben moeten leren
leven met hoge rente. Overigens is het
niet waar, dat het levensverzekerings-
bedrtff zich slechts baseert op een
rente van 3,5 procent bij het vaststel
len van de premies.
In 1958 werd voor collectieve pensioen-
verzekeringen een rentewinstkorting
ingevoerd en in 1965 werd ze nog ver
beterd. Deze kortingsregeling komt
erop neer, dat als de rentestand op de
kapitaalmarkt hoger is dan de 3,5 pro
cent, waarvan men bij de tariefstelling
is uitgegaan, dat hogere (tot een ma
ximum van 2,5 procent) wordt gere
stitueerd aan de verzekerde. In feite
gaat het verzekeringsbedrijf dus al
Als u mij vraagt: hoeveel bespaar je
door die mobilofoons, dan kan ik geen
bedrag noemen. Ik geloof wel, 'dat we
er 2 a 3 bussen mee uitsparen. Maar
de service, die we het publiek geven is
toch ook heel wat waard. De hele in
stallatie kost ons 'n flink bedrag, maar
dat betekent toch nog geen halve cent
per passagier. Trouwens, de overheid
aanvaardt een installatie als kostenfac
tor bij de tariefstelling. Als er in ons
bedrijf bezuinigingen nodig zouden zijn,
dan zal de mobilofoon de laatste post
zijn, waarin het mes wordt gezet."
Even positief staat men bij de Haag
se tramwegmaatschappij tegen over
de mobilofoon. Hoofd-afdeling-vervoer
zegt dan ook: nadat we begonnen zijn
met het uitrusten van enkele personen
auto's van controleurs en van enkele
werkwagens met mobilofodn ontstond
meteen aandrang om het aantal uit te
breiden. Met name bij de technische
dienst. Heel begrijpelijk, want met zo'n
wagenpark (210 bussen en 164 trams) en
met zo'n groot lijnennet komen nogal
eens storingen voor, niet alleen in ons
eigen materiaal maar door aanrijdingen
en andere storingen op de route. Je kunt
dan veel sneller controleurs en storings
wagens naar de plekken des onheils
zenden om de storingen op te heffen en
zo nodig trams en bussen langs andere
routes te dirigeren. Dat betekent een
enorme tijdwinst.
Van nut overtuigd
De volgende stap was het uitrusten
van drie autobussen met mobilofoon.
We kozen daarvoor de lesbussen, waar
op een leerling met instructeur zit. Zo
dra zich ergens een storing voordoet
waardoor bussen het werk van trams
moeten overnemen, zetten we deze les
bussen in. Die zijn altijd bereikbaar.
Dat voldoet vootreffelijk. En nu staan
we op het punt mobilofoons aan te bren
gen in 40 trams en 30 bussen, omdat
we van het nut ervan overtuigd zijn.
Dat nut kun je niet exact omschrij
ven, zeker nu nog niet. We gaan er
om zo te zeggen gewoon wat mee ex
perimenteren. Diep in mijn hart ben
ik ervan overtuigd, dat binnen afzien
bare tijd ons hele wagenpark met mo
bilofoon rijdt. Wat kun je er niet alle
maal mee doen? In de eerste plaats
doorbreek je de eenzaamheid van de
chauffeurs en bestuurders, die sinds
de eenmansbediening dan toch maar
op hun eentje met zo'n grote wagen en
tientallen passagiers door stad en bui
tenwijken moeten. De aanwezigheid
van de centralepost geeft 'n .geweldige
steun in de rug bij problemen: als het
nodig is, kunnen zij hun hart luchten.
„Bij storingen kunnen chauffeurs en
bestuurders ook veel eerder alarm
slaan. Nu moeten zij eerst hun geld en
rittenkaarten opbergen en ergens een
telefoon zoeken, wat heel wat tijd kost.
Vooral 's avonds en zondags als de
winkels gesloten zijn, en daarna zijn
uit van een rentestand van 6 procent,
wat via ingewikkelde' berekeningen,
die we hier zullen laten voor wat ze
zijn leidt tot een premiereductie van
20 procent.
Een verdere verruiming is thans, zo
als reeds gezegd, op komst. Dat men
de hele rentewinst zal gaan doorgeven
aan de verzekerden, mag worden be
twijfeld, want de maatschappijen heb
ben nu eenmaal een deel van de rente
winst nodig om verlies op kosten goed
te maken. Ook op die kosten had wis
kundige Koelman kritiek. Hij meent,
dat de maatschappijen zeer wel een
lager bedrag in hun tarieven kunnen
opnemen en hij vergelijkt dan met on
der meer de kosten van pensioenfond
sen met eigen beheer. Een vergelijking,
die volgens onze zegsman niet eerlijk is.
In de eerste plaats worden vele kosten
van een pensioenfonds door de onder-
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1969
ze onbereikbaar. Als je thans genood
zaakt bent om welke reden dan ook
een tijdelijke routewijziging door te
voeren, dan moet je een man bij een
bushalte of bij een wissel neerzetten
om dat aan de bestuurders te vertellen.
Straks heb je die „aanwijzers" daar
voor niet meer nodig: je vertelt het je
bestuurders via de mobilofoon. Dan
kunnen de passagiers ook via de om
roepinstallatie worden ingelicht en kun
nen zij tijdig uitstappen als de nieuwe
route hun niet schikt. Voorts zie ik in
mobilofoons een hulpmiddel tegen ont
regeling van de diensten. Bij openbaar
stadsvervoer doen zich altijd wel ver
tragingen voor: botsingen, stoplichten,
storingen, altijd is er wel wat. Ik stel
me voor, dat we hier en daar in de
stad bussen en trams neerzetten, die
gaten moeten opvullen. Dan kun je be
reiken, dat de mensen zeggen: hoe
dan ook, de bus en tram komen altijd
binnen redelijke tijd. Dat werkt passa-
gierswervend of op z'n minst behoudt
de HTM daardoor het passagiersbe-
Veiligheid
Bij het gemeentelijk vervoerbedrijf
van Amsterdam zegt adjunct-chef ver
voer Nijman: „Wij hebben 25 bussen
met mobilofoons uitgerust toen wij
nachtlijnen gingen invoeren. Wij von
den het toen noodzakelijk, dat de chauf
feurs, die de hele nacht moederziel al
leen op stap waren, ergens een steun
punt zouden hebben, met name ook bij
calamiteiten. Maar toen bleek ons, dat
je met mobilofoons veel meer kunt
doen dan de veiligheid van de chauf
feurs verhogen. In feite kan een man
een heel vervoersnet dirigeren. Daar
om zijn we die bussen ook overdag
gaan inzetten. Waar ze rijden hebben
we veel minder vertragingen. In het
verleden waren we bij storingen en
dergelijke afhankelijk van meldingen
van de politie, die zelf ook eerst be
richt moest krijgen. Nu zijn wij vaak
nog eerder op de hoogte dan de politie,
zodat we zo nodig meteen kunnen in
grijpen. De waarde van een eigen mo
bilofoonnet is niet in geld uit te druk
ken". Over de verdere ontwikkeling
laat de heer Nijman zich niet uit,
maar zijn geestdrift is dusdanig, dat
het GVB van Amsterdam stellig gaat
uitbreiden met zijn mobilofoonnet.
Het wordt dan wel vol in de lucht. Dat
stelt steeds grotere eisen aan de tech
nische uitrusting. Het aantal beschik
bare radiokanalen is namelijk zeer be
perkt, zodat men met tussenruimten
van 60 km dezelfde golflengten be
schikbaar stelt. Wie in zijn eigen rayon
te krachtig zendt, kan dus iemand el
ders in het radio-water zitten. Zoals
men in Waddinxveen aanvankelijk de
politie van Antwerpen ontving in plaats
van de eigen bus in Boskoop.
Daarom is de installatie der appara
tuur precisiewerk!
JO SMITS
neming, waartoe het fonds behoort,
gedragen. Bovendien gaat het bij een
pensioenfonds om de kosten van een
bepaald jaar. Een verzekeringsmaat
schappij moet in haar tariefstelling ech
ter ook de verwachte ontwikkeling der
kosten verwerken indachtig het begin
sel dat de bij het afsluiten van een
verzekering bedongen premie geduren
de de hele looptijd van de verzeke
ring blijft gelden.
„Overigens", zo besloot onze zegsman,
die In dit geval wel als woordvoer
der van het levensverzekeringsbedrijf
mag worden beschouwd, „kijkt men
dikwijls verkeerd tegen ons bedrijf
aan. We zijn gewone ondernemers, die
- net als alle anderen het maken
van winst beogen. Ons wordt geld
toevertrouwd in de vorm van premies,
waartegenover wij prestaties garan-
„Met dat geld werken wij, met dat
geld lopen wij risico's en aan dat hele
ondernemen willen wij wat verdienen.
Als een andere onderneming in een
jaar wat terugloopt worden allerwege
wenkbrauwen gefronst en als er her
stel optreedt wordt er gejuicht. Maar
als een verzekeringsmaatschappij
winst maakt wordt dat vaak gezien als
een perfide aangelegenheid. Misschien
hebben we het er in het verleden wel
naar gemaakt. Toen gingen onze ver
tegenwoordigers „de boer op" en ver
telden de mensen, dat zij.ervoor kon
den zorgen, dat de mensen na een ar
beidzaam leven 't moede hoofd gerust
zouden kunnen neerleggen omdat, via
een verzekering, de nabestaanden niet
onverzorgd zouden achterblijven. Aldus
werden verzekeringsmaatschappijen
gevoelsmatig gezien als sociale instel
lingen, niet als ondernemingen. Wat
overigens niet wegneemt, dat de ver
zekeringsmaatschappijen heel sterk
hebben bijgedragen tot de ontwikkeling
van de pensioengedachte. Wat dat be
treft hebben we bepaald baanbrekend
werk verricht. In de jaren dertig was
een pensioenvoorziening, als ze al be
stond, een gunst, thans wordt het steeds
meer een zorgvuldig geformuleerd
recht. Maar er valt nog heel wat te
doen voordat de situatie ideaal is. Wat
dat betreft valt het toe te juichen, dat
men zich meer en meer in deze ma
terie gaat verdiepen, ook de leek".
