RUSLAND
ZONDER
VREES
DRUZEN
DROMEN
van
eigen
staat
WELVAART
EN
RIJKDOM
TERUG
(Door A LEO NOVE
hoogleraar aan de universiteit van
Glasgow)
Bi) alle vorige bezoeken was ik als
een kasplantje behandeld, met ac
commodatie die voor buitenlanders
gereserveerd was, en dit beïnvloedt
onvermijdelijk de indrukken die je
krjjgt over het leven in Rusland.
Deze keer had ik daar een veel
„normaler" bestaan. Een tweede
rangs botel ver buiten het centrum
van Moskou, lange ritten in over
volle bossen, in de verdrukking in
eindeloze gangen van de stations van
de ondergrondse, in de rü staan in
cafétaria's, terwijl ik bijna iedere
dag in de universiteit met Russen in
aanraking kwam. Natuurlijk was
geen enkele van deze ervaringen
uniek: vele geleerden die op basis
van een uitwisselingsprogramma in
Rusland verblijven doen dezelfde
ervaringen op. Voor mij waren ze
echter nieuw.
ZATERDAG 23 AUGUSTUS 1%
■Hl
De jeugd mag discussiëren, maar de toelaatbaarheid van boeken en kunst wordt
nagemeten door ambtenaren. Realistisch en proletarisch zijn de vereisten.
Het beeld van het leven in de hoofd
stad, dat ik op deze manier kreeg, was
op vreemde wijze tegenstrijdig. We heb
ben allemaal wel eens gelezen over de
censuur en de arrestaties van non-con
formisten. Natuurlijk zag ik het bewijs
voor me dat vele intellectuelen boos
zijn over de enge en niet zo enge be
palingen die hun opgelegd worden.
Deze schenen vooral betrekking te heb
ben op wat gepubliceerd wordt. Waar-
gelegd en zij zijn gedwongen te ver
trouwen op inlichtingen die ze van
naargeestige ambtenaren en via de
zelfs nog naargeestiger Russische pers
krijgen.
Als de Russische ambtenaren erop uit
zijn grote haat tegen hun systeem op
te roepen, kunnen ze dit moeilijk meer
doeltreffend doen dan door de manier
waarop ze de pers behandelen. Als
correspondenten soms een te negatief
beeld laten zien van de feitelijke situa
tie is dit uitsluitend te wijten aan het
Russische beleid waarbij de journa
listen weggehouden worden van de bur
gers en op een dieet van Russische
kranten moeten leven. De ambtenaren
schijnen onmogelijk te kunnen inzien,
dat als Westerse journalisten konden
vertellen dat vrije discussies wel moge
lijk zijn, dit de opinie over Rusland ten
goede zou komen. Het is dit beeld van
een monopolitische partijorthodoxie die
voor de beste anti-Russische propagan
da zorgt.
Weinig vrees
Twee meisjes met de Komsomolskaja Pravda, het blad van de Sovjet-
jeugd. De bladen munten uit door gebrek aan informatie en aan lees
baarheid.
nemers van buitenaf bestuderen de ge
beurtenissen in de eerste plaats via het
geschreven woord. Toch is dit in vele
opzichten misleidend. Er bestaat een
verbazingwekkend grote vrijheid van
meningsuiting. De mensen klagen on
der andere over de sencuur. De sta
linistische terreur mag niet langer in
boeken of artikelen vermeld worden,
maar er worden niettemin levendige
discussies over gevoerd.
Het oeuvre van de grote dichter Man-
delsham, die in 1939 in een gevange
nenkamp gestorven is, mag niet gepu
bliceerd worden, maar in een muur-
krant binnen de universiteit stond er
een serie artikelen over hem, waarin
niet nagelaten werd de omstandigheden
waaronder hij gestorven is te beschrij
ven en een aantal van zijn gedich
ten af te drukken. Discussies binnen de
universiteit waren vaak openhartig, fel
en tegelijkertijd vriendelijk en ont
spannen. Op die manier ontwikkelde
er zich tijdens een discussie over een
dissertatie een debat over de oorzaken
van de lage produktiviteit van de Rus
sische landbouw, waarbij de deelnemers
zich klaarblijkelijk niet geremd voel
den en deze koe stevig bij de horens
vatten. De mensen schenen zich opmer
kelijk minder nerveus te voelen wan
neer ze met buitenlanders spraken.
Mijn collega's aan de universiteit wa
ren zowel aangenaam als hulpvaardig.
De westerse correspondenten die in
Moskou wonen, worden gedwongen in
..getto's" te leven: in huizen waarbij
mensen van de militia bij de ingang
staan om onbevoegde Russische bur
gers weg te houden. Zij worden ook
weggehouden van het werkelijke leven
in Moskou, hun worden bepalingen op-
Mfjn eigen ervaringen hebben mü ge
leerd dat we misschien de volgende
conclusies kunnen trekken: arresta
ties hebben de actieve leden van de
oppositie en een paar anderen be
ïnvloed, maar het aantal mensen dat
gearresteerd is, is te klein om, in ie
der geval in Moskou, het ongeorgani
seerde non-conformisme de kop in te
zeker geen terreur. Maar tegelijker
tijd heeft de kleingeestige ambtenarij
een vaste greep op alle media van me
ningsuiting. in het bijzonder het ge
drukte woord en het toneel.
Voor historici, filosofen, sociologen,
dichters, dramaturgen die van publika-
tie of uitvoering van hun werk afhan
kelijk zijn om hun publiek te kunnen
bereiken, is het opgelegde naargeestige
conformisme een bron van de grootste
ergernis en frustratie: Het is ook een
teleurstelling. De dingen zagen er in
het verleden heel wat meer beloven
der uit dan nu.
Maar natuurlijk bestaat de Sovjet-Unie
niet alleen uit sceptische intellectuelen
uit Moskou. De kloof tussen hen en de
massa is inderdaad zeer breed. Het
leiderschap van de partij is aantrek
kelijk voor het Russisch patriotisme en
misschien ook voor de anti-intellectue
le vooroordelen van de massa. Hoewel
niemand Brezjnev of Kosygin charisma
tische hoedanigheden kan toekennen,
zijn er geen tekenen die erop wijzen
dat het gezag van onderaf bedreigd
wordt (hoewel dit natuurlijk niet de
mogelijkheid uitsluit dat de huidige
leiders door middel van intriges binnen
de partij vervangen zouden kunnen
De mensen hebben grieven, ze willen
meer goederen en diensten, en een te
kort aan voorraden in een of andere
stad zou de aanleiding kunnen geven
tot een kleine rel, maar het valt te be
twijfelen of de leiders zich zorgen ma
ken over een mogelijke bedreiging
door de massa, op voorwaarde dat de
levensstandaard omhoog blijft gaan ,en
dit ligt wel in de bedoeling.
En de studenten? Er zijn tekenen van
ongeduld over de kleingeestige beper
kingen die hen opgelegd zijn, de Kom
somol in het bijzonder. Ik zag een
verslag van een vergadering, waarop
men geëist had een vertegenwoordi
gende raad van studenten te mogen
installeren. Er zijn protesten gehoord
over een te groot aantal saaie colle
ges cn ik heb een faculteitsvergade
ring bijgewoond, waarop deze dingen
door leden van de wetenschappelijke
staf besproken werden. (Daar was ook
iemand van mening dat de studenten
die aan hun laatste jaar bezig waren,
wisten dat ze niet konden zakken,
omdat er volgens plan een bepaald
aantal mensen moeten afstuderen!)
Het zou verkeerd zijn de Russische
studenten als schapen te zien. maar
tegelijkertijd is het niet waarschijnlijk
dat er moeilijkheden op handen zijn.
Studenten staan in de rij om de „Och
tendster" te kopen die onder de toon
bank verkocht wordt. Vergeleken met
de „Pravda" is dit een goede krant.
Het gebrek aan werkelijke informatie
in de Russische pers over de wereld
buiten Rusland is een deprimerend
feit, waar de meer intelligente lezer
zich goed van bewust is. In de pers
wordt veel gesproken over de werke
lijke gevaren die West-Duitsland ople
vert. en sommige mensen waarmee
ik gesproken heb, schreven de invasie
van Tsjecho-Slowakije toe aan een niet
nader gedefinieerde bedreiging uit die
hoek (waarom zouden we anders iets
gedaan hebben dat zo onmiskenbaar
onaangenaam is?). Tot mijn verba
zing kwam ik te weten dat er in de
Russische pers nooit melding van ge
maakt was dat Dubcek en Cernik in
augustus gearresteerd waren.
China is echter een kwestie waar men
het in het gehele land over eens is.
Ik heb reacties gehoord die getuigden
van nationalisme en zelfs rassenhaat.
De „conservatieven" zijn gebelgd
over de aanvallen die de Chinezen op
hen uitvoeren, de liberalen hebben
een grondige hekel aan de verering
van Mao en de excessen van de cul
turele revolutie. Er bestaat ook grote
verwarring. Men heeft mij herhaalde
lijk gevraagd uit te leggen wat er nu
precies in China gaande was. maar
degenen die deze vragen stelden, ga
ven er nooit bliik van dat ze ook
maar enige sympathie op konden
zij dachten dat
Ideologen verwijzen naar de grote we
reldomvattende strijd tussen twee kam
pen, de een aan de ene, de ander aan
de andere kant van de barricade,
maar na een vodka of twee blijkt dat
de Chinese uitdaging meer voor hen be
tekent dan de confrontatie met Ameri
ka, hoewel dit heel inconsequent is als
je de wereld in twee kampen wil ver-
Van de crisis in het Midden-Oosten-
werd op een hoogst tendentieuze ma
nier melding gemaakt. „Israëlische oor
logsstokers" werden ervan beschuldigd
elk grensincident „uit te lokken". Er
wordt een levendige anti-zionistische
propagandacampagne gevoerd. Som
mige burgers geloven dat de anti-Israë
lische houding de situatie van de joden
In dc Sovjet-Unie slechter zal maken.
Joden
Nadat ik in Engeland teruggekeerd was,
vroeg iemand me na een vergadering:
„We weten de feiten over de joden in
Rusland: We willen alleen maar weten
wat we er aan kunnen doen." Het is
duidelijk dat alleen maar een onwetend
iemand zo vol zelfvertrouwen kan
zijn. In feite zijn er maar weinig vraag-
tukken die zo ingewikkeld zijn. De jo
den blijven posities bekleden op het ge
bied van de wetenschap en de kunst
in een mate die in geen enkele ver
houding tot hun aantal staat. Soms moe
ten ze echter tot de ontdekking komen
dat anderen eerder voor promotie in
aanmerking komen. Benoemingen in so-
moge takken van het ambtenarenappa
raat, de politie en de partij en toegang
tot sommige instellingen van hoger on
derwijs zijn aan min of meer strenge
bepalingen gebonden.
Gelovigen en allen die verdacht wor
den van nationalistische („zionistische")
DEPRIMEREND
GEBREK
AAN
INFORMATIE
neigingen) verkeren om het zachtjes
uit te drukken, in een ongelukkige po
sitie. Niet dat er nu bepaald echt iets
onaangenaams gebeurt. De intellectue
len, waar ik mee gesproken heb, maak
ten zich meer zorgen over de houding
van het gezag tegenover de vrijheid
van denken dan de joodse vraagstuk
ken. Maar ik had de indruk dat onder
dit alles een gevoel van onbehagen, een
bezorgdheid over de toekomst schuil
ging. Wie weet waar het anti-intellec
tuele Russische natonalisme toe zal lei-
Natuurlijk bestaan er ook andere natio
nale vooroordelen: een burger (dron
ken) zag me voor een Armeniër aan
en vertelde mij wat hij van de Arme
niërs dacht.
Op zondag zijn de kerken vol. In een
kerk in een voorstadje ging het zingen
van het koor bijna geheel verloren in
het gehuil van baby's die gedoopt zou
den worden. Ik kwam tot die ontdek
king dat zelfs voor de niet-gelovige bur
gers Pasen nog steeds een groot feest
is. Op eerste paasdag bracht ik een
bezoek aan een toegewijde voorstander
van een liarde politiek en werd ont
haald op een volledig traditionele maal
tijd: kulich, babka en pashka. Grote
te menigten toeschouwers hadden zich
om middernacht buiten de overvolle
kerken verzameld.
Jf ttJTfW
njiutru
u TT vn
tl I 'I UW
•mimi
(Van onze correspondent)
MADJEL-SJAMS, Golanhoogvlakte
Zestigduizend Arabieren uit de
Golanhoogvlakte sloegen in juni
1967 voor de snel oprukkende Isra
ëlische troepen op de vlucht in de
richting van de Syrische hoofdstad
Damascus. Maar de zesduizend Dru-
zen bleven in hun dorpen, in hun
stenen huizen, bij hun boomgaarden
en geiten.
Voor deze Druzen betekende de komst
van de Israëliërs en het heengaan van
de Syriërs een welkome afwisseling
van de wacht. Twintig jaar lang had
den ze onder zeer scherp toezicht van
het Syrische leger gestaan. Iedere
Druze van de Golanhoogvlakte werd er
door de autoriteiten in Damascus van
verdacht met Israël te heulen, voor dat
land te spioneren.
Deze vrees was beslist niet ongegrond.
Want ook al was de Syrisch-ïsraëlische
grens twintig jaar potdicht, de tijd had
de oerhechte familiebanden tussen de
30.000 Israëlische Druzen en de Druzen
van de Golanhoogvlakte niet aangetast.
Via omwegen wisten de Syrische Dru
zen dat hun geloofsgenoten in het
Israëlische leger dienden, dat ze in de
joodse staat gerespecteerd werden en
er volledige vrijheid van godsdienst
genoten. Vooral dat laatste is voor de
Druzen van het allergrootste belang.
Want sedert kalief Hakim Biamrllahi
Een Druze in Madjel Sjams.
oorlog van 1948 was hij in Damascus
in ongenade gevallen. Aan het hoofd
van een Syrische legermacht had hij
de opdracht de Druzendorpen in Gali-
lea tegen de Israëliërs te verdedigen.
(De Druzen vochten in het begin van
Israëls onafhankelijkheidsoorlog tegen
de Israëliërs, omdat ook zij geloofden
Sultan Kanj, na tien jaar
kostuum terug in Majdel Sjams.
zich in de elfde eeuw van de moham
medaanse leer afwendde en vorm gaf
aan het tot op de dag van vandaag
uiterst geheime Druzengeloof, werden
de Druzen de „joden van het Midden-
Oosten". Vervolgd door hun orthodoxe
mohammedaanse broeders trokken zij
zich hoog in de bergen in het Midden-
Oosten terug.
Kort na de 6-daagse oorlog was ik in
het dorpje Madjel-Sjams, dat hoog
tegen de helling van de Hermonberg
ligt, getuige van een voor het dorp
historische gebeurtenis. Een regiment
Druzen uit het Israëlische leger trok
zingend en klappend, zoals de Druzen
eigen is, door de kronkelende straten
van het dorp. De bevolking, natuurlijk
alleen de mannen, trok er jubelend
achteraan. Voor de Druzen van de
Golanhoogvlakte was dit een buiten
gewoon indrukwekkende gebeurtenis.
Want ook al droegen de Druzensoldaten
die dag het Israëlische uniform, de be
volking van Madjel-Sjams zag toch in
hen de kiem van de eigen onafhanke
lijke Druzenstaat Niet opgericht tegen
de Israëliërs, Libanezen of Syriërs,
maar voor de Druzen zelf.
De Druzen dromen er in deze dagen
dan ook van dat een dergelijke staat
gestalte zal kunnen krijgen op de
Golanhoogvlakte. Maar tegen de ach
tergrond van het uiterst gecompliceer
de Israëlisch-Arabische conflict ziet het
er niet naar uit, dat deze droom
binnen afzienbare tijd werkelijkheid
zal worden.
in Syrië, keert in westers
in een Arabische overwinning en het
zich als minderheid niet konden ver
oorloven de partij te kiezen van de
als verliezers gedoodverfde joden).
Generaal Kanj weigerde echter een
bevel uit Damascus op te volgen om de
joods nederzettingen in Galilea aan te
vallen. Vanwege deze houding werd hij
na de eerste Israëlisch-Arabische oor
log door een Syrisch militair gerechts
hof ter dood veroordeeld. Bij wijze van
genade werd hij daarna verbannen
sultan Kanj. de joodse nederzetting
met rust te laten, wel enom
deerde.
Het feest was groots, zoals alleen
Druzen het eigenlijk maar
Druzengroepen dansten hun
oude sabelkrijgsdansen, tientallen sch
pen en lammeren, en honderden kipp
werden geslacht. Vierduizend gast»
zaten aan de lange tafels in de op
lucht aan. Achtduizend handen gra;
den in de enorme hopen gekookte 1
en vette lamsbouten die op grote b
werkte koperen schalen werden
gediend.
Ik zat naast de neef van de generat
die reeds aardig Hebreeuws sprak.
nog is hij onderwijzer in Madjel-Sjam
maar zijn verlangen gaat err
een universitaire studie te volgen. ,1
Jeruzalem of Moskou. Wie weet",
hij. Maar één ding wist hij tenmin
wel zeker. De komst van de Israëliè
had veel veranderd in zijn dorp, had i
zelfs betrekkelijke welvaart en rijkdc
gebracht.
..Via de Israëlische havens exported
wij onze appels nu naar West-Europ;
vertelde hij me trots. „Vroeger,
we nog bij Syrië hoorden, maakten v
voor onze appels haast geen behoor
lijke prijzen. Maar nu verdienen
Maar omdat de Druzen niet weten wa
de uiteindelijke bestemming
Golanhoogvlakte zal zijn. deponeren
hun geld niet bij Israëlische banker
Maar ze stoppen het ook niet i
oude kous. In plaats daarvan belegge
ze hun nieuwe rijkdom in huizes
Madjel-Sjams leeft in 1969 in
van de bouwkoorts.
S. M. BOUMAf
OP
GOLAN
HOOGVLAKTE
HERENIGD
Hereniging
Een week geleden ben ik naar Madjel-
Sjams teruggekeerd om er getuige te
zijn van een unieke familiehereniging.
Na twintig jaar ballingschap keerde
sultan Kanj. die vóór 1948 generaal in
het Syrische leger was, via bemiddeling
vnn het Rode Kruis naar zijn geboorte-
naar een van de ruigste streken in
Maar nu is hij weer terug in Madjel-
Sjams. Onwennig nog woonde hij het
enorme feest bij dat ter ere van zijn
terugkomst werd gegeven. Vierduizend
Druzen en Arabieren uit alle delen van
Israël waren naar Madjel-Sjams ge
komen. Alle sjeiks en muktars (dorps
hoofden) maakten hun opwachting bij
de generaal. Ook de Israëlische vice-
eerste minister Yiggal Allon was naar
het uitgelaten dorp gekomen. Toen hij
generaal sultan Kanj omarmde en op
beide wangen kuste, moet Yiggal Allon
gedacht hebben aan de oorlogsdagen in
1948. toen hij als bevelhebber van het
Israëlische leger in Galilea de gesle van
Grote potten thee verwelkomcr
de feestgangers.
