Drie schildergeneraties Re!
in 't Reghthuys te Nieuwkcep
Het bijzondere van saté vind
dat ik er zoveel van verkoop
ik.
NABLOEI VAN HET
EXPRESSIONISME
(jnafe
Slager kwam, zag en..,.,
stichtte sa té fabriek!
varkensvlees aan stokjes
werd een goudmijntje
ZEGT PETER HOOGKAMER
UIT OUDE WETERING
z°
ZATERDAG 28 JUNI 1969
Hey j
Geen afbraak
kippl
|55
Nieuwe fabriek
Er
zijn plannen
paald image zien te krijgen. Zo van:
daar staat zijn fabriek, en niet van: hij
zit daar achter zijn huis maar wat te ju heb wel een bepaald recept om de
knoeien. 1 aaté klaar te maken. Daar gaat één
Ik kan hier niet uitbreiden. Ik klap erman over en daar blijft verder iedereen
aan alle kantén uit. Op topdagen zitten van af. Dat is verkregen door te testen,
de mensen buiten te werken. Je kunt ote man maakt ook elke dag de kruiden
geen kant meer uit. Mijn huis staat bo- klaar en dat mengsel wordt eraan toe
ven vol met verpakkingsmateriaal. Mijn gevoegd. Op onze manier is dat een
kantoor, de slaapkamer van mijn doch- soort fabrieksgeheim,
ter. Het is echter moeilijk voor mij om n< wil van mijn artikel geen afbraak-
te zeggen: dat ga ik doen. Ik maak het artikel maken. Als er morgen iemand
eerst liever waar". j naar me toekomt, die zegt: ik doe het
stuiver minder, krygt-ie niks;
„Saté is mijn hobby"
I Ik maak ook niet i
I me niet 1
Er zjjn echt geen momenten, dat ik ^ril&en-
zeg: ik kan geen saté
zien. De mensen, die saté willen eten, kopen
mijn hobby. Het is mijn werk, het toch wel, waar ze het kunnen krij-
maar ik maak er een hobby van. Dat gen. Drie jaar geleden werd het nog
doe ik 24 uur per dag. Van 's morgens 6 nergens verkocht en als je nu kijkt, zlt-
tot 's avonds 12. In het begin werkten ten we overal",
we drie nachten in de week door. Aan
het eind van de week zakte je We hebben twee soorten verpak-
dan als een blok in elkaar. Dan kon je ^jng Roocj en blauw. Laatst belde
niet v.m?r' maandag was je weer mevrouw op uit Harderwijk,
een beetje fit en begon je opnieuw te
draaien. Mijn personeel is fantastisch, die zegt: ,,lk Vind die
Zonder mensen begin je niks. ik ben rode verpakking niet zo lekker
de baas van de zaak, maar je mensen meer. Het lijkt wel minder. Nu ben
moeten het doen. ik bij die winkel geweest en daar
jaar een Alles wordt ook in overieg gedaan. Als J 3
jaar een nieuwe (abriek te gaan ik een nieuwe machine ga kopen, heem hadden ze sate in de blauwe ver-
bouwen. Ik heb plannen, maar het is ik de jongens altijd mee. We gaan op, pakking die smaakt Stukken Peter,
moeilijk om daar nu al iets over te gaan de fabriek kijken, waar ze worden ge-1 |k moest toen wel lachen. Die twee
verschillende soorten pindasaus,
gauw we de ruimte hebben, gaan
direct aan wat nieuws beginnen,
blijven wel echt in het vlees, maar
gaat het worden? Het moet wel met de
slagerij te maken hebben. Ik verloochen
mijn vak niet.
Ik had deze opgang nooit verwacht. Toen
het ging lopen, heb Ik de worst een
stapje terug laten doen. Die heb ik op
de achtergrond gegooid en dat is ook
een hele goeie slag geweest.
Of ik zelf veel saté eet? Alleen zondags
voor de gezelligheid een paar porties en
natuurlijk door de week om het produkt
te testen. Dat doen we regelmatig. Zo
hier en daar een zakje ertussenuit halen
en proeven. Dat gebeurt niet alleen bij
ons, maar ook op het laboratorium. De I
mensen van de keuringsdienst komen I
hier ook elke dag. Kwaliteit staat bij mij
op de eerste plaats.
Ik heb momenteel orders lopen tot de
cember toe. Je moet echt een enorme
planning maken, want je zit met de le
vertijd van dozen, verpakking en etiket
zeggen. Ik heb twee plaatsen op het
oog. Leiderdorp of Alkemade. Hier kan
ik niet blijven. Dat is onmogelijk. Het
moet iets moderns worden. Je moet de
mensen iets laten zien. Je moet een be
bouwd. ik vraag altijd, wat zij ervan i soorten verpakkingen zijn woor ver-
bSï"'utbï schillende grootwinkel-bedrijven,
meetelt. Dat vind ik belangrijk. Zeker maar er Zit gewoon hetzelfde in.
in zo'n kwetsbaar beroep ais dit". 1 Maar ja, die vrouw weet niet beter."
Grote omzet,
weinig winst
i de Veerstraat een klein slage-
lltje. Iemand, die niet in Oude We
iring woont, zou niet vermoeden,
hier achter een vleeswaren-
briek ligt, waar van 's morgens
•oeg tot 's avonds laat keihard
^'ordt gewerkt. Alles draait om
Per dag gaan er ongeveer enkele duizen
den porties saté de deur uit. In die rich
ting zit het wel. Die produktie gaat naar
bijna alle grootwinkelbedrijven in Neder-
eentje begonnen,
doosje of
vijf. Nu zijn dat er heel wat meer. Ik
maak helemaal geen reclame. Niets. Ik
werk ook helemaal niet met een naam.
Ik moet alles hebben van de kwaliteit
van het produkt. De ene klant moet de
andere aanbrengen. Ik vind mijn eigen
naam niet belangrijk. Als we maar
draaien. Daar gaat het om. Als hier de
winst maar binnenkomt.
Op zo'n portie saté verdienen we echt
niet veel. Dat is nog minder dan een
dubbeltje. Het is echt een kwestie van
een grote omzet en weinig winst. Het is
een luxe-artikel en je moet het brengen
voor een gewone prijs. Ik kan het rustig
gaan verkopen voor 1,50. Dan krijg
ik een klein groepje, dat het gaat kopen.
Ik verdien dan aan een kleine omzet
veel. Nu verdien ik aan veel weinig,
maar doordat ik veel verkoop, heb ik
dus ook veel. Ik geloof, dat ik alleen
maar gebaat ben bij een grote omzet".
Goede reacties
halen en 's zomers heb ik mijn
woord: saté, een produkt, dat klanten. Ik kan niet spreken van e
hoogtepunt, want het gaat nog steeds
stijgende lijn. Elke maand verkopen
meer. Of daar een keer een eind a
komt? Misschien wel, maar het is
nog niet".
laatste jaren een enorme op
gemaakt heeft. Was saté
toeger een exclusief hapje bij de
jhinees, nu kan men bijna in iede-
i snackbar zo'n portie kopen.
Nederland zitten
Duitsland en gaan we verder Duits-
daarom al zijn troeven op ditland in. Of het bij saté alleen zal blijven,
•dukt heeft gezet, is Peter Hoogka- weet ik niet. Het is de bedoeling om meer
(29). Hij heeft goed gegokt, want produkten er by te nemen. We hebben al
gehuisvest
fabriek,
irderijtje, is nu al weer veel te klein.
0p| moet met man en macht worden ge-
de steeds toenemende
iag te kunnen voldoen.
ie Viiï
Je Niet te heet
lijn produkt is echt afgestemd op de
smaak van het grote publiek. Je
iet het niet te heet maken, anders
ft het publiek: nee, voor mij geen
keer heeft ge-
»efd. En dan komen
er aan. Voor de doorsnee-man is het
komt oorspronkelijk uit Indië, maar
•lang het al bestaat, zou ik niet we-
Als ik een paar jaar terug had ge-
;d, dat ik saté ging maken, had ik
>r emmer gestaan en had iedereen
voor gek verklaard, maar zoals je
t, loopt het lekker. Ik had in het be-
het slagerijtje en in de ruimte daar-
iter gingen we worst maken. Dat ging
d en toen is daar langzamerhand saté
;ekomen. Ik hoorde hier en daar, dat
wel toekomst in zat.
den duur is ook de vacuumverpak-
ig gekomen. Op zo'n manier heb ik
irobeerd het massapubliek te berei-
Het heeft maar een bepaalde houd-
irheid, maar ga je met vacuum
i. dan biijft het veel langer goed.
m 8 weken".
Duizenden
porties per dag
ben nu drie jaar bezig. Op mijn 16de
aar ben ik bij Teekens gekomen en
daar mijn opleiding gehad. De laat-
jaren was ik daar chef van de filialen
Leiden. Ik ben helemaal alleen begon-
heb ik een man of twintig
rsoneel.
t bijzondere van saté vind ik, dat ik
veel van verkoop. Ik sta er zelf van
kijken, dat ik er zo'n enorm succes
e heb.
heb een uurproduktie van 2400. Dat
een gemiddelde natuurlijk. Er wordt
koffie gedronken en gegeten.
leen maar goeie. Ik heb persoonlijk
eraa^ iets lekkers in huis helemaal &een contact met de consu-
ment. Alleen met de leveranciers. Die
zijn hier allemaal komen kijken, voordat
ik ging leveren. Alle grote mensen zijn
geweest. Aan sommige klanten leverde
ik om te beginnen twintig doosjes in de
week, maar dat zijn er nu 1200. Dat is
in een week op. Het is nog niet in
huis of er wordt al weer besteld. Dat
zijn toch nog gauw 36.000 porties.
Wanneer ik verwacht, dat de markt
verzadigd is? Nooit! De machines ver
gen een enorme investering, maar na
Duitsland begin ik in België en dan komt
Frankrijk aan de beurt. En niet alleen
saté. Allerlei soorten snacks. Als iets
goed is, loopt het altijd".
Het is voor het gemak van de huis
vrouw. die vacuumverpakking. Die
steekt het in het water en zonder een
baklucht heb je toch iets, wat gebraden
is op tafel. Die baklucht hebben wij al
gehad".
Ook buitenland
de nog steeds zeer gezochte Verka
de-albums.
Eerst in 1935 na zijn pensione
ring als leraar kon hij zich gaan
wijden aan de vrije schilderkunst.
Hij was lid van Fulchri Studio".
Niet alleen als schilder maakte hij
naam, hij was tevens een zeer ver
dienstelijk tekenaar en lithograaf.
Hij joas een schilder van zijn tijd,
van de sfeer van het expressionisme,
hoewel er in zijn werk ook nog wel
impressionistische tendensen aanwe
zig zijn.
Wat vooral treft is de trefzekere
weergaven van zijn onderwerpen,
vooral in zijn dierenstudies, waarvan
vele voorbeelden op deze tentoon
stelling zijn te zien. Hij toont zich
een meester in de weergave van de
het dier. Een schets van een bison
o.a. is daarvan een prachtig voor-
Van hem hangt er ook een zelf
portret uit 1396. indringend geschil
derd in een heel persoonlijke stijl. In
een stilleven ,,De bedelaaren ver
schillende bloemstukken menen wij
soms invloed van Verster te zien.
Hij is ook een voortreffelijk schil
der van landschappen en bloem stil
levens. Een zeer mooi tablcautje is
„Het Lange Gravchtje te Maas
tricht", geschilderd volgens de beste
tradities van de expressionistische
landschapsschildering. Ook van zijn
aquarelleerkunst zijn op deze ten
toonstelling mooie voorbeelden aan-
Het vrije schildertcerk wordt in
het Reghthuys tenslotte aangevuld
met een aantal originele aquarellen
voor de Verkade-albums en e- n aan
tal proefdrukken van titelbladen de
zer bekende plaatjesboeken.
Hericus
Er mogen in de geschiedenis
van de schilderkunst in de loop
der eeuwen schildersfamilies zijn
geweest - men denke aan de
Koekkoeks en de Marissen, om
niet te ver in de historie terug
te gaan - toch mag het een zeld
zaamheid heten dat vader, zoon
en kleinzoon, drie generaties
dus, met vakmanschap en artis
tieke begaafdheid de wegen der
schilderkunst bewandelen.
In het juweeltje van Hollandse
renaissance uit de 17e eeuw, het
stijlvol gerestaureerde Reght
huys te Nieuwkoop, geeft zo'n
picturale familie met haar wer
ken acte de présance. Werk van
wijlen Cornells Rol (1877-1963),
diens zoon Henricus (geb. 1906
en kleinzoon Johannes, die ziin
werk met ..Hanno" signeert, ge
boren in 1944.
Het merkwaardige daarbij is.
vooral met betrekking tot cfe
thans 25-jarige Hanno dat van
enig modernisme in de zin van
de thans en vogue zijnde stro
mingen geen sprake is, hoewel
hij zich in zijn figuratieve uitin
gen toch ook weer wezenlijk
onderscheidt van vader en
grootvader. Hoewel er ook wel
overeenkosten zijn aan te wijzen,
'.e hebben toch een ontegen
zeggelijk eigen handschrift en
iigen kenmerken.
Cornells
£*ornelts Rol. die zijn eerste oplei-
ding ontving aan de Rijksschool
voor tekenleraren te Amsterdam en
„vader" Henricus
later leraar werd aan de Academie
voor Beeldende Kunsten in Den
Haag, genoot en geniet nog
grote bekendheid door zijn illustra
ties van landschappen en dieren in
t Henricus woont sinds f9.',S
i Noorden bij Nieuwkoop i leer
de oorspronkelijk het vak van huis-
en decoratieschilder. Daarna volgde
hij op de Haagse Academie lessen in
modeltekenen, schilderen, lithografie
en metaaldrijven.
Reeds tijdens zijn academiejaren
hielp hij zijn vader bij het ontwerpen
van lithografische reclame-opdrach
ten en werkte ook een aantal jaren
met hem samen nan de illustraties
van de Verkade-albums. Hij bleek
tevens een uitstekend copiïst en ern
kundig restaurateur, alsmede por
tretschilder. Henricus Rol is lid ran
„Pulchri" en „Arti et Industrial'.
Evenals zijn vader blijkt hij een
zeer begaafd dierenschilder. Vooral
de fysionomie van apen moet hem
sterk hebben geboeid, getiiige de
voortreffelijke prentjes van deze
dieren, die thans in het Reghthuys
zijn te zien. Hij blijkt tevens een
goed waarnemer van vogels, ->fc
van bloemen en planten, zoals te
zien is aan de mooie aquarellen van
Cacteeën.
Een voorbeeld van het samen
schilderen met zijn vader is een
sfeervol doekje „Chrysanthen",
waarin echter de mate van samen
werking niet is te zien. Een goede
getuigenis van de technische gelijk
vormigheid en -vaardigheid van va
der en zoon. Mooi is ook het stil-
leven ,JDe eeuwenoude tuin".
Van een zeer aparte fxjnpeinture
is „Stilleven met rood bakje" ven
frappant voorbeeld. Hierin toont hij
zich een meester in de fijnschilder-
kunst en de stofweergave, zonder de
kilheid van een fotografische waar
neming. Een mooi voorbeeld van
technisch kunnen gepaard aan artis
tieke begaafdheid.
Henricus is ook een goed portret
schilder. Er hangt een gaaf confer-
feitsel van de Griekse zangeres Irma
Kolassi, een liefdevol geschilderd
portret van zijn echtgenote en een
sterke portretstudie C.R.Gewezen
moet ook worden op een innig meis
jeskopje: eisje V." uit particu
lier bezit.
Zijn kunde als copieïst bewijst hij
door copieën van twee bekende wer
ken van Johannes Vermeer en van
Oestereetster van Jan Steen.
„Hano"
Kleinzoon Johannes Rol ging als
16-jarige naar de opleidings
school voor tekenleraren. Hij volgde
een voorbereidende cursus aan de
de Rijksacademie te Amsterdam on
dermeer bij Otto de Kat, Gerard Rö-
ling en Sierk Schroder.
Zijn werk sluit in zekere zin aan
bij het werk van zijn twee voorgan
gers. Het is volledig figuratief, ech
ter anders van opvatting en losser
van techniek, wat somber in zijn
kleur en vrijer van vormgeving.
Sommige aquarellen en gouaches,
verzameld in een op de tentoonstel
ling aanwezige map, vertonen ech
ter een hang naar uitsluitend kleur
zonder specifieke aanwijsbare vor
men. Naast vele overeenkomsten
toont hij dan ook graduale verschil
len met de twee ouderen. Zijn werk
is minder op het optisch-visuele ge
richt, hetgeen vooral in de land
schappen tot uiting komt.
Zo schildert hij zijn naakten in
e i wat groezelig grijsbruin. Aan
trekkelijker zijn dan ook zijn ne
gerfiguren, de aquarel ,JJeger" is
een fraai blad, flitsend de penseel
tekening „Zwarte danser". Maar
daartegenover staat dan weer een
pastel. Mooi is ook het schilderij
„Liggende vrouw op rood". Sterk is
hij ook in zijn landschappen, waar-
run „Herfstbos bij dieren" een
krachtig en prachtig voorbeeld is.
Al met al een tentoonstelling die
waard is bezocht en gezien te wor
den. Voor vele bezoeker zal ze
daarbij een verademing betekenen
na de vele modernismen, die
laatste tijd aan bod komen en waar
over men kan denken zo men wil.
Hier zijn een drietal schilders aan
het woord, die elk op hun wijze ge
tuigenis afleggen van hun artistieke
begaafdheid, gepaard aan gedegen
vakmanschap.
Tot en met 3 augustus, dagelijks
van 1 tnt 17 uur, kan de belang-
W1LLEM PRINS.
