Weense Staatsopera
honderd jaar bolwerk van
Oostenrijkse cultuur
„IK ZAL DUUR WORDEN" ZEI VON KARAJAN
EEUW VAN
CONFLICTEN
INTRIGES
EN GROOTSE
MUZIKALE
PRESTATIES
DE LEIDSE COURANT
Het „Haus am Ring" werd tijdens
de jongste oorlog geheel verwoest,
maar is sindsdien weer in oude
glorie hersteld.
Een opera-avond in Wenen is nog
echt uitgaan, compleet met „groot
toilet" voor de pauzeshow.
New York en de Scala
te Milaan tot de
beroemdste theaters ter
wereld. Haar publiek
is internationaal, en zij
wordt in Oostenrijk
als een nationale
half miljoen shilling
In 1849 gaf keizer
Franz Josef opdracht
om de oude bolwerken
rond de hoofdstad te
slechten. Hij wenste
W ENEN Dezer
dagen viert de
Staatsopera in Wenen
haar honderdste
verjaardag. De opera dan ook aan de
in de Donaustad behoort belastingbetalers per dag geven. Daartoe moest
met de Metropolitan te niet minder dan een ook de opera dienen.
instelling beschouwd, die zijn stad een waarlijk
imperiaal karakter te
In 1869, op 25 mei.
werd het vorstelijke
bouwwerk geopend met
de opvoering van de
Don Giovanni van
Mozart. In 1945 werd
het gebouw door
een luchtaanval
verwoest. Maar tien
jaar later stond het
weer in oude glorie.
Reeds onder het bewind van haar
eerste directeur, Herbeck, de zoon
van een Boheemse kleermaker, maak
te de Opera in het jaar 1870 kennis
met Richard Wagner, wiens „Meister-
singer von Nürnberg" met honende
ketelmuziek werd ontvangen. Maar
langzamerhand moesten de negatief-
reagerende recensenten capituleren
voor het publiek, dat zeer enthousiast
was over Wagner. Deze bleef echter
heel zijn leven verstoord over de
slechte ontvangst van zijn eersteling
en weigerde aanvankelijk om ziin
andere opera's in Wenen te doen uit
voeren. Marcel Prawy schrijft in zijn
pas verschenen luxe-uitgave „Die
Wiener Oper" (Molden-Verlag, Wenen
1969) dat Wagner reeds bij het eerste
trompetgeschal van de ouverture
Rienzi ontsteld zijn loge verliet, om
bij te komen bij het buffet. Tijdens
de pauze sprak hij openlijk zijn ver
ontwaardiging uit. onder meer over
de volgens hem foutieve historische
decoraties.
Periode Mahler
Een grote tyd voor de Weense Opera
was de directieperiode van Gustav
Mahler. Mahler was de grootste diri
gent die ooit in een opera de leiding
heeft gehad. Als hij de stok zwaaide,
elektriseerde hü heel het publiek. Hü
kon het zich veroorloven om een
Hij was de eerste directeur die met
Tsjaikovski uitkwam cn met Leon
cavallo en Puccini. Zijn grootste ont
dekking was Leo Slazek, een reus
uit het Sudetenland, monteur van
beroep. Slazek werd later een van
de beroemdste zangers ter wereld.
Hij was een humorist en zijn grap
pen tijdens een voorstelling brachten
collega's wel eens in verlegenheid
Mahler slaagde er niet in om de
opera Salomé van Richard Strauss
op het program te krijgen, omdat de
censuur bezwaren had tegen de figuur
van Johannes de Doper, die daarin
voorkwam. In het jaar 1907 was
Mahler zo verbitterd over de voort
durende intriges, die rond de Opera
aan het hof gespannen werden, dat
hij ontslag nam als directeur. Een
paar jaar later overleed hij.
poging te doen de beruchte claque
af te schaffen: de lieden met vrö-
kaartje. wier taak het was bü een
zwakke uitvoering toch een redelijk
applaus uit te lokken. Helemaal
slaagde Mahler weliswaar niet in zijn
streven om deze semi-officiële instel
ling uit de wereld te helpen. Laat
komers werden door Mahler ook on
barmhartig behandeld, wat eens
jFranz-Josef aanleiding gaf tot de wat
melancholieke opmerking: „Maar.
maar, het theater is er toch om de
mensen wat plezier te geven".
Mahler hield van Slavische muziek.
Hans Gregor
Een heel andere figuur was Hans
Gregor, die gedurende de eerste
wereldoorlog de leiding had. Hij wilde
de Opera commercieel verantwoord
leiden, maar hierbij ontmoette hij veel
Weerstand. Men nam hem kwalijk
dat hij al te zeer bedacht was op de
belangen van de keizerlijke schatkist,
waaruit de Opera werd gefinancierd.
Gregor troefde zijn opponent Julius
Korngold, een bekend criticus, zeer
slagvaardig af, toen Korngold hem
wilde dwingen om aan de cultuur
de voorrang te geven boven de keizer
lijke financiën: „Waarom hebben
jullie tien pagina's advertenties in
de krant en maar één pagina cul-
Gregor wilde ook destijds Caruso niet
laten optreden, omdat deze zich geen
tijd had gegund om de nieuwe regie
van de Bohème, die Gregor had ont
worpen, nauwkeurig te bestuderen
Deze geste van Gregor was een daad
v^n despotisme van de regisseur, zo
als we dit nu nog kennen.
Onder het regime van Gregor ver
scheen in 1912 voor het eerst de ster
Maria Jeritza, bijgenaamd de Duse
van de opera. Haar sopraan was onge
looflijk schoon en haar spel was een
vulkaan van passie. Jeritza. die thans
nog in New York leeft, was diva
salondame en soubrette tegelijk.
Twintig jaar na de val van het huis
Habsburg, straalde de Staatsopera
nog in volle luister. De Poolse zanger
Jan Kiepura, de Roemeense zangeres
Ursuleac, de Rus Schaljapin en de
Duitse zangeres Lotte Lehmann tra
den in Wenen op en Toscanini, Furt-
wangler en Knappcrtsbusch dirigeer-
Totaal verwoest
Onvoorstelbaar moeilijk was het be
gin na de tweede wereldoorlog, in het
half verwoeste Theater an der Wien,
waar men startte toen het opera
gebouw geheel van de aardbodem
verdwenen was. In die dagen van
honger en ontbering was de directie
ongelooflijk vindingrijk: op een goede
dag kwam een auto van het Rode
Leger met levensmiddelen die onder
de leden wan de Opera verdeeld wer
den door de directeur van de Opera,
Salmhofer, die zich als arbeider in
Russische dienst had verkleed en een
rode auto had weten te organiseren
Pas tien jaar na het einde van de
oorlog kon het aloude gebouw
„Haus am Ring" weer betrokken
worden, waar weldra Herbert von
Karajan de leiding overnam.
De periode-Karajan was stormachtig
bewogen, maar hü wist een nieuw
beeld van de opera te creëren. Zün
stelregel was dat een opera alleen
dan uitgevoerd mocht worden, wan
neer de bezetting kwalitatief aan de
allerhoogste eisen kon voldoen. Toen
hü een overeenkomst met de Scala
in Milaan wist af te sluiten om zün
ideaal te verwezenlüken. herinnerde
men zich op het departement van
Financiën de woorden, die hü destüds
bü zün benoeming had uitgesproken:
„Ik waarschuw u, ik zal heel duur
Callas te duur
Dat klopte, want voortaan ontvingen
de Italiaanse gasten belastingvrij
40.000 schilling, zeer tot ongenoegen
van de Weense kunstenaars. Zijn
eigen salaris bedroeg 6000 schilling
per maand als artistiek leider en
18.000 schilling per avond als diri
gent. Karajan slaagde er niet in om
Callas te engageren, want zij eiste
een gage van 90.000 schilling. Allengs
kwam er te veel oppositie tegen Kara-
jans kostbare bewind evenals des
tijds tegen Mahler en in 1964 nam
hij ontslag, na een conflict met zijn
mededirecteur en opvolger Egon
Hilbert, een man die een wanbeleid
voerde en berucht werd om zyn
slechte nakoming van contracten.
Hilbert bleek nog duurder te zijn
dan zijn voorganger. Voor de kunste
naars was hij uiterst royaal: hij ver
dubbelde soms geheel ongevraagd de
gages. Hilbert werd wegens wan
beheer ontslagen en stierf daags
daarna aan een „beroerte", op 18
De Weense Opera gaat verder.
Zij blijft een culturele instel
ling, die het kleine Oostenrijk
tot een van de grote cultuur
landen stempelt.
LUCKY LUKE: CALAMITY JANE
STUK
JE LAAT ME HUILEN I PROBEEC
OAT NOG EENS EN JE KBUGT EB
EEN MIDDEN OP JE NEUS
/"eXTBA EDITIE
EL PLOMO DOOP DE
APACHEN AANGEVALLEN!
ALLE B'JZONOEPHEDEN 1
ALSOF U EP, ZELF B'J 0
BENT GENEEST!
-
SUSKE EN WISKE: DE.JUNGLEBLOEM
JemNrt en /to an nu toch onjeslo-
ten.Jndemjle ui ik sterven ven
ver-^driet Jkuilo/iJomlhmuich-
muit inde tested
Kanselruil in
bisdom
Groningen
GRONINGEN (KNP) De Werk
groep Interkerkelijk Beraad in het bis
dom Groningen heeft zich bereid ver
klaard om als interkerkelijke begelei
dingscommissie te fungeren voor kan
selruil. Deze commissie stelt zich ten
doel. de plaatselijke kerken en hun
ambtsdragers te adviseren bij een be
oogde kanselruil en deze kanse'ruil uit
te tillen boven het louter plaatselijke
belang en zo goed mogelijk len nutte
te maken voor de vernieuwing van de
interkerkelijke verhoudingen ook op an
dere plaatsen.
De diocesane commissie van de Sint-
Willibrordverenigii. 0 in het bisdom Gro
ningen heeft hierover een memorandum
gepubliceerd in het mededelingenblad
van het bisdom. In verschillende lan
den, aldus het memorandum is een
ontwikkeling in de richting van maat
schappelijke, culturele en sociale inter
communie gaande, waarbinnen het ver
langen opkomt naar een liturgisch-cul-
tische intercommunie. Kanselruil wordt
geschetst als een vorm, misschien een
voorfase van de volledige intercommu
nie. Er wordt op gewezen, dat de
plaatselijke kerk rijp moet zijn voor de
kanseruil, al merkt men ook op,
dat dit argument zowel ter be
spoediging als ter vertraging kan wor
den gebruikt. De commissie is van me
ning, dat kanselruil vaak meer effect
heeft dan vele andere oecumenische
experimenten, waarin de kerken niet of
ficieel handelen en de vrijblijvendheid
blijft bestaan.
Italiaanse
onderscheidingen
DEN HAAG «ANP» De Italiaanse
ambassadeur heeft gisteren in zijn ambts
woning aan prof. N. R. A. Vroom, direc
teur van de Amsterdamse Akademiemr.
drs. L. J F. Wijsenbeek. directeur van
de Dienst voor Schone Kunsten van Den
Haag; en prof. F van Thienen. oud-
docent van de Amsterdamse Akademie. de
versierselen overhandigd van het com
mandeurschap in de Orde van Verdienste
van de Italiaanse Republiek.
De onderscheidingen zijn verleend al6
erkenning van de vele verdiensten van
betrokkenen voor de verspreiding van de
Italiaanse cultuur en voor de Italiaans-
Nederlandse culturele betrekkingen
WELLICHT
TUNNEL OVER
OUDE MAAS
DORDRECHT De nieuwe oeverver
binding in de Rüksweg 16 tussen Zwün-
drechl en Dordrecht zal waarschünlük
een achtbanige tunnel in de Oude Maas
worden. Sinds jaren wordt gestudeerd
op de beste oplossing voor het probleem
dat de Zwündrechtse brug is voor het
steeds drukker wordende verkeer op de
verbindingsweg tussen noord en zuid.
De minister van Verkeer en Water
staat heeft nog geen definitief stand
punt ingenomen maar de keus schijnt
op een tunnel gevallen te zijn. De zaak
bevindt zich op het ogenblik in het sta
dium waarin diverse instanties hun
advies moeten geven. Vertegenwoor
digers van rijkswaterstaat hebben de
gemeenteraad van Zwijndrecht in een
besloten vergadering een toelichting
gegeven op een rapport waarin het
bouwen van een iwaede brug over de
Oude Maas, als een niet afdoende op
lossing van de fihnd gewezen. De
Zwi.indrecht.se brug zal "gehandhaafd
blijven voor het regionale verkeer.
W inst v.d. Giessen-
De Noord gedrukt
door verlies order
KRIMPEN AAN DEN IJSSEL (ANP)
Het ongunstige resultaat b(j Van der
C.iessen—De Noord N.V. vindt zün oor
zaak in een groot verlies op een enkele
opdracht, die een aantal onbekende ele
menten bleek te bevatten, die in het
offertestadium niet te voorzien waren.
De directie zegt dat het zo laat ver
schijnen van het verslag 1968 een ge
volg is van het feit, dat zij geruime tijd
met de buitenlandse opdrachtgever heeft
onderhandeld over een prijsverbetering
van deze opdracht. De onderhandelingen
zijn thans met enig positief resultaat
afgesloten. De totale baten daalden van
4.5 min. tot 2.1 min., bij een omzet
stijging met 3 min. tot 93 min. Als
saldowirzst resteert 310.913 (v.j. 1.9
min.).
Bü het voorstel tot chvldenuitkering
van zes procent (v.j. tien procent) heeft
de directie zich in belangrijke mate
laten leiden door het feit, dat het on
gunstige resultaat het gevolg is van een
incidentele order, terwijl de overige ac
tiviteiten in totaal winstgevend waren,
het totale resultaat over 1968 zou. in
dien deze bereffende opdracht geen ver
lies opgeleverd had, op ongeveer gelijk
niveau als in 1967 hebben gelegen.
BIGGLES: IN HET VERRE OOSTEN
Hemel (VM Min
7 het licht uit yJ
WEER
of geen
WEER
DE BILT Na het wegtrekken
ran een depressie boven de
Noordzee in zuidoostelijke richting
kwam ons land geleidelijk onder
invloed van een rug van hoge
luchtdruk, die over de Britse
-XX11 Zuidelijke
MEE: J
DEELT
wind
eilanden naderde. Deze rug van
hoge luchtdruk maakt deel uit
van een hogedrukgebied nabij de
Azoren en strekt zich over
Zuidwest-Europa uit. Intussen is
in het zeegebied tussen IJsland en
Ierland een depresie aangekomen.
Éen bijbehorend 'frontehsysteem
nadert langzaam vanuit het
•vesten óns lamd codat morgen de
kans op buien weer toeneemt.
Voor liet front uit wordt met
zuidelijke winden tamelijk warme
lucht aangevoerd.
Vooruitzichten voor zaterdag:
tijdelijk zonniglater weer
toenemende kans op regen met
daling van temperatuur.
Weersvooruitzichten voor zaterdag
in cijfers gemiddeld over ons land:
aantal uren ~on: twee tot acht:
min. temp.: van ongeveer normaal
tot drie graden boven normaal:
max. temp.: omstreeks normaal
kans op een droge periode van
minstens twaalf uur: zestig
procent; kans op een geheel droog
etmaal: veertig procent.
Weer in Nederland
Weer in Europa
Aberdeen zw. bew. 17 7 n
Barcelona zw.' bew! 21 15 n
Belgrado g. bew. 30 14 o
Senaat Utrecht
vergadert niet
in openbaar
UTRECHT (ANP) De rector mag
nificus van de rijksuniversiteit in
Utrecht, prof. dr. J. Lanjouw, heeft na
mens de senatus contractus meegedeeld,
dat de senaatsvergadering op 2 juli
aanstaande niet openbaar zal zijn. om
dat eerst helderheid moet worden ver
kregen over eventuele vergaderingen
van de senaat (wellicht openbaar) in hel
komende cursusjaar.
Op deze vergadering komt onder meer
de verantwoording van rector en senatus
contractus inzake het gevoerde beleid
in de afgelopen weken aan de orde. Eri
een voorstel om de volgende verga
dering openbaar te maken.
