BLOOT SLAAT DOOD MUSEA TE KUST EN TE KEUR Vijf palen heen en vijf palen terug Gustav Vigeland schiep de mens naar zijn beeld en gelijkenis lk v Laat ons hier 100.000 tenten bouwen an liever de lucht in leggen ze bij sPani de SAS ER SPOELEN WEINIG SCHATTEN AAN id aag pr Marl Luftkui ZATERDAG 10 MEI 1969 Zoals de vreemdeling: in het Nederlands Jeruzalem nauwe lijks de kans krijgt om Sijtje Boes te ontlopen en de rond vaart door de Amsterdamse grachten met uitleg in vier talen, zo is het ook de buiten lander in Oslo niet gegund om beeldenstorm van Gustav Vigeland te negeren. Goed, het kan twee of drie dagen duren, onverbiddelijk komt het moment, dat een taxichauffeur :en behulpzame gids achte- het woord „Frogner" uit de tlugge mond laat vallen. Het ook zijn, dat u 's avonds de nachtportier van uw hotel aanklampt en hem op de licht aangevreten toon van pot- verterendc vertegenwoordiger >ij bos.^raagt, waar zich voor de drom- het nachtleven van de hoofdstad afspeelt. In vonden ervóór heeft u ich al wezenloos gezocht, maar opgeklopt volks- ansfeest van bejaarde jeugd- erbergvaders heeft u niet kun- u'. "c( len vinden. U schenkt de nacht- <LTeIorlier L"":" volvette knip- denkt: „voor de draad vader, zeg nu eindelijk waar Oslo zich bloot De Monolith is letterlijk De man knikt, boert figuurlijk het hoogtepunt J J rervolgens met kracht enige Vigelands beeldenpark; hierop de burgemeester: laten verontschuldigingen uit liet de kunstenaar 121 figuren fonteintje met die blote kerels Igat en zegt dan: „Frog- in een eeuwige, hopeloze strijd nou maar accepteren, dan zijn ik u van harte aanbe- de lange weg naar de hemel na nog zes jaar, voordat hij de definitieve vorm had gevonden: een meute van 121 figuren, man nen, vrouwen en kinderen van elke leeftijd kronkelen nu langs en over elkaar naar de top van de 56 voet hoge kolom, struikelend, hijgend, elkaar vertrappend bevechten zij hun kleine plaats onder de bleke zon van Oslo. Drie meestersteen houwers hebben er vijftien jaar over gedaan om deze boze droom van de Meester in het graniet te hakken. Het resultaat is verbluffend: staande voor Vigelands Monolith heb je geen enkele moeite meer met het idee, dat bloot dood slaat, Bezeten doordouwer Rondom de Monolith, die door middel van trappen en hekken de waterdichte status van heili ge der heiligen heeft meegekre gen, plaatste Vigeland nog een handvol beeldengroepen, waarin hij opnieuw de mens van ge boorte tot dood liet opdraven. Het gemeentebestuur van Oslo, dat in 1906 achteloos zijn fon tein had geaccepteerd, was tegen die tijd allang murw ge beukt onder zijn dadendrang en had allang één van de stads parken ingeruimd om de lava stroom van stuurse naakten te kunnen opvangen. Wat begon nen was als een hommage aan een kunstzinnige inwoner van Oslo (na zes jaar dremmen riep Bezeten doordouwer ving dood en geboorte in bizar monument in Noors park we tenminste van het gedonder af) was twintig jaar later al zo feestelijk uit de hand gelopen, worden weerhniKK-n trand ul>e volgende morgen treffen overal klinkt de bronskreet v; lie buitenlanders, die op dat vader vigeland. ïoment in Oslo verblijven, el- Na twintig beelden vraag je je beeldhouwer tot een genie pening. :aar dus bij de ingang van het bezorgd af, hoe lang dit nog uit te roepen. Vigeland, de be- 'rognerpark. De toegang _is door gaat_ na vijftig beelden zeten doordouwer, die van zich- Naakt bestaan 1906 accepteerde het gemeentebestuur van Oslo het werkstuk voor de gelandtuin: een gigantische fontein, door blote beelden gedragen. Op dat moment wist nog niemand, dat de droom van Vigeland twintig jaar later op een grandioze wijze uit de hand er van overtuigd, dat Vigeland een geniaal mens is geweest. Die ontdekking heeft hem wei nig moeite gekost, want het iratis, zodat althans bij de Ne- js bej. je volstrekt onduidelijk, zelf zei, dat hij reeds beeld- Het is overigens merkwaardig, hem bekend, dat alle Noren - Platz. IB P - schö erlanders de stemming er al wa^ Vigeland ineteen goed in zit. Vigeland me^ dje eruptie «au mcui en DM li mag wat hen betreft losbranden metaai bedoeld heeft. Hij heeft inet zijn knapenkoor. er onafgebroken aan gewerkt degenen, die zich terdege vanaf 1906 tot aan zijn dood Jrillen orienteren, heeft zich in 1943; zeven en derti -aar massieve poort een wroeten in de materie, indeloos vrouwtje opgesteld, nefjes bakken, .vrouwtjes boet- at de levensbeschrijving van seren leverde een park berstens e beeldhouwer te koop aan- voj blote kunst op. Waarom? liedt. Ze heeft voorts de be- Hij wude de mens uitbeelden chikking over een handvol be- vanaf zjjn geboorte tot luimelde prentbriefkaarten, zijn onherroepelijke dood, waarop een blote grijsaard vol gen de kenners, hij heeft de walging naar zijn buik kijkt, cirkelgang ,van het lev die als hopjesvla over zijn dij- reConstrueerd. is gevloeid. De kaarten ko- Ze zullen best gelijk hebben, de prijs van twee kro- maar na een rondgang door-het park, heb je toch alleen het ver- moeden, dat Vigeland de ge- toene Wind broeders Brenninkmeyer een t park zelf heeft veel weg hak heeft willen zetten. Frogner n de Keukenhof twee weken is gewoon een „klere-streek" te- de opening. Er staan vrijwel genover de textielverwerkende a bloemen en over het malse industrieën. Met een beetje .land waait een gemene goeie wil kun je er o< De beelden daarentegen reconstructie in zien v, •r wel, grote, kleine, staan- paradijs, maar dan wel liggende. Blote mannen, blo- zondeval. Daarvoor kijken al in, blote kinderen die mannen en vrouwen te de einder, omvat- Khuldig, re weten met hun Noorwegen heett voor de kampeerhethebbers dtnzend campinfs Blijkbaai. hebbe„ elkaar bij de plompe leest, eigen naaktheid geen raad. Het waarvan er vijftig met drie sterren en tweehonderd met twee ingecalculeerd ir paden op, de lanen in. is trouwens opmerkelijk, dat de sterren zijn opgesierd. Ze hebben een gezamenlijke capaciteit jjoorse bestaan. bezoeker na twintig beelden van 170 000 personen. Prijs per tent en wagen per dag twee tot ook de neiging krijgt om toch vier gulden (inclusief chauffeur), toeslag per persoon pezjge deerne maar weor zijn regenjas aan te vijfentwintig tot vijfenzeventig rent per dy, tanderen onder Helaas de buitenlander kan trekken. fij ggfii i Vi- uitzondering vormen. De Noor gaat echter weer niet zover, dat hij in gren zeloze aanbidding ligt voor het genie Vigeland. Dat hij toeval lig in zijn ogen de beste beeld houwer van de wereld is ge weest, weerhoudt hem bijvoor beeld niet om, losjes leunend tegen één van zijn blote opa's ?en banaantje te pellen. Moeders breien in de schaduw van een moeizaam vrijend Vigeland- paar hun ijzersterke truien met Noorse motieven en de kinderen werpen elkaar de bal toe over het monsterachtig, opgeblazen embryo, waarmee de kunste naar het hoekje onder de brug heeft gestraft Ook de* school jeugd van Oslo komt bij voor keur in klasseverband naar Frogner om ergens tussen ge boorte en dood het meege brachte brood te nuttigen. Dat er achter hun rug een kluwen van hopelozen vanuit een 56 voet hoge paal de pitjes uit hun pindakaas kijkt, deert hen niet. e dat detail hun naakte D nidden 1 Autobal •ring )e SAS brengt u vliegensvlug gemaakt, •n bijzonder comfortabel naar Jslo. U reist per Caravelle, een 'errukkelijk straalvliegtuig Franse makelij, dat in de reldluchtvloot nog steeds ivetroffen is. De verzorging dorf, bieftoord is onovertroffen, de ste-| /Iosel, gi uardessen zijn van superieure icandinavische kwaliteit. Voor •en enkele reis SchipholOslo o J(T fyent u in de toeristenklasse 268 vulden kwijt. Voor retovrreizen Eigei lelden aanzienlijke kortingen. /Ratlenbe Us u nog wat losse stuivers hebt, moet u uzelf eens racteren op een eerste klas lucht in één van de SAS-Cara- elles. TJ krijgt dan een verzor- ng, die normaal alleen voor jninginnen, oliesjeiks en los- opende miljonairs is wegge- tgd. Een paar aperitief jes 'ooraf, een vorstelijk maal, be- 41 Rott 'Proeid met de beste Fri 7, 10, Herrem Tel.: 062 chwimmb ück 13. elden rühst® !,P' zestien jaar een kwartje. De drukst bezochte campings liggen langs ae Oslofjord en aan de Noorse zuidkust. Deze campings Boze droom liggen bijna alle aan het strand en zijn voorzien van winkel, T^ttprliik hnnpfpniint van het kiosk, restaurant, televisiezaal, speelplaats en zwembad. De SÏÏ de £S!™ bS kampeerterreinen in Oato - Bngstad en Ekeberg - behoren rots die Vigeland uit de Fjor- de ^ste campings van Europa. Daarnaast kani men opveie denwand even buiten Oslo heeft campings een Campinghytter - een hut in goed Nederlands - laten hakken en per schip en huren met vier slaapplaatsen en een kookgelegenheid. Lr zijn trailer naar zijn atelier aan de matrassen, maar linnengoed, slaapzakken en kookgerei moei men rand van Frogner heeft laten zelf meenemen. De prijs per dag voor vier bedden bedraagt brengen. In 1919 had de beeld- twaalf gulden vijftig. Momenteel zijn er al vierduizend huiten lijvige grootmoeder houwer al zijn eerste ontwer- m Noorwegen. Deze vorm van overnachting is in Noorwegen pezige deerne en tegen de tijd, deze levensdroom doelmatiger dan het reizen met een caravan, want de meeste dat hij oog in oog staat met de dergelijke zelfdicipline verste verten niet opbrengen. Begrijpelijk overigens, want hij kende Vigeland alleen van on duidelijke krantefoto's en de confrontatie met des beeld houwers bizarre beeldspraak verplettert hem dan ook moeite loos. Als een aangeslagen bok- wankelt hij r het duurde daar- wegen zijn niet berekend op auto plus aanhangwagen. Monolith, is een ijscoman, die ïijn colbertje uittrekt, al in staat hem tot doffe razernij te bren gen. En Gustav Vigeland kijkt vanuit het werk toe en ziet, dat het goed is. Hij heeft de mens laar zijn beeld en hem vervolgens te eoor alle volgende als vredig slaapmuts- koffie met cognac toe. 3refereert u de auto, dan kunt het beste eerst in zee gaan net de Fred Olsen Lijn, die een ,.vj melle verbinding met het mo derne rij-op-rij-afschip Black Prince onderhoudt tussen Am sterdam en Kristiansand. Er van mei tot oktober twee drie afvaarten per week. Ap ent: het Vereenigd Carga- tloorskantoor te Amsterdam. Motorische doordouwers kun- i ook eerst naar Kiel rijden daar op één van de moderne schepen uan dé Jahre Lijn stappen. Dagelijkse afvaart, be- Ook op regenachtige dagen schip. Nansen mag blij zijn dat Vigeland niet op Marken is geboren. Oslo heeft paradijs vlak voor de deur Oslo. dc landelijke hoofdstad van het immense Noorwegen, heeft 500.000 inwoners, die door een verrukkelijke speling van de natuur de fjorden, bossen en bergen met eeuwige sneeuw vrijwel voor hun huisdeur vin den. Daardoor is deze stad ook voor buitenlanders een toeris tische uitvalspoort van allure. Het klimaat van het 900 jaar oude Oslo is droog en zonnig en de unieke combinatie van fjorden en bergen heeft Oslo een bjjna paradijselijke natuur gelandmuseum in het Frogner- geschonken: alleen 's maandags. Agent: Bur- biedt Oslo talloze mogelUkhe- Amundsen hun poolexpedities park met 191 beeldengroepen Oslo vindt men reeds meer dan npr o», 7,..,., Wnctorctrmt 7 in ^nn c.i.r. nUvIffpiir» vi'iivp mifnlffpn T"7e Vilrinff^^hpnpn on en reliëfs. Het technisch mu- lOtlll nlAnlffncnnrtfn Oclikinbrb i ■ndrikkade 135, Amsterdam Het Poolschip FRAM, reliëfs. Het technisch mu- 1000 plantensoorten. Oslomarka seum in Etterstad. bijzonder is het uitgestrekte beboste interessant voor kinderen (en berglandschap rondom de stad. middel- de Oslofjord hebben gelegen, hun vaders). Het Henie-Onstad Hier vindt men de hutten en ■■■MMMAHÉMÉMHeen splinternieuw bungalows door de bekende eigendom zijn van de siad. van erenigingen en particulieren. 'oor inlichtingen over deze het Noorden buiten Oslo gebouwd. Het mu- romantische pleisterplaatsen seum zelf is al een bezoek kan men zich wenden tot de waard, daarnaast krijgt men Ski-Vereniging (Ski-foreningen) Thor meter. Het Munchmuseum met als toegift ren sight-'seeing van Oslo, Hytteformidiingen. de volledige verzameling schil- langs 200 moderne schilderijen Kierschowgate 7, Oslo, telefoon de complete verzameling 379691 i 0er en Zoon, Westerstraat 7 in den om op een plezierige wijze maakten. De Vikingschepen op nig. Pen.- Rotterdam. Reist u t'ia Dene- onderdak te komen. Hier vol- Bygdoy, originele Vikingboten, marken, dan zijn er vijf moge- gen er enkele: Akershus ves- die eeuwen op de bodem lijfcheder om scheep te gaan: ting er. kasteel: KopenhagenOslo, 15 uur. Ko- eeuwse burcht, hoog boven het Holmenkollen met de wereld Venhagen—Brevik. 17 uur; Fre- stadscentrum van Oslo. Norsk beroemde springschans, Res" ^erikshauenOslo, 10 uur, Folklore Museum op het schier- skimuseum en de uitzichttoren. Noorse schaatsster en miljo- °4 A 92 ijshalsKristiansand of Aren- eiland Bygdoy, met oude hou- Tryvannstarnet, de hoogste uit- nairsvrouw Sonja Henie ■**-'. 4 uur; Frederikshaven— ten gebouwen uit alle streken zichttoren van het Noorder "g uifc of Frederikstad, 8 uur en van Noorwegen. Kon Tiki Mu- met een adembenemend pano- 'irhusOslo, 16 uur. Alle inlich- seum op Bygdoy, met het we- rama over 1200 vierkante kilo- ngen over reizen naar Noor- reldberoemde derijen, gravures en aquarellen, en de complete verzameling 379691 en Norske Folke Feries i- die de Noorse schilder Edvard bekers, plaquettes en vetleren Hytteformidling Torggt 17, Os- is op Bygdoy: hot beroemde Munch gemaakt heeft. Het Vi- medailles van Sonja zelf. lo, telefoon 411346. Engel Wijker heet bij zijn achternaam al lang geen Wijker meer. Vraag naar Engel Wijker en je wordt van de ene naar de andere hoek van het dorp gestuurd. Vraag naar Engel Schippertje en de altijd bij de strand- afgang aanwezige, met zwarte pet getooide ras-Egmonders wijzen je de weg naar een bejaardenflat achter de Kennedyboulevard. Daar verblijft Engel voor 24.84 per week samen met z'n shaggies rollende echtgenote in een ruime kamer met keuken en slaapkamer. De hardhorende, nu ge pensioneerde oud-visser en oud-badman dankt zijn bijnaam aan het feit, dat hij als kleine jongen op de vlet van zijn opa parmantig het roer in handen nam Dit verhaal moet gaan overstrandjut ters. Engel, klein van postuur en gete kende kop, is één van hen. „Je kunt hem 's morgens om vijf uur al op het strand vinden", hebben ze ons in het dorp verteld. Dat vroege op-het-strand- zijn is niet een exclusiviteit van Schip pertje. Hij ontmoet op die idioot vroe ge tijd bij paal 8 of 9 vaak één van zijn dorpsgenoten, die het ook niet kunnen laten. Een collega-jutter, die zijn naam niet in de krant genoemd wil zien omdat anderen er niets mee nodig hebben, maar die zijn mening toch graag kwijt wil, ondersteunt Engel in zijn opvat ting dat er tegenwoordig weinig meer te halen valt aan het strand. Sport „Sommige mensen denken dat het goud halen is wat we doen. Nou vergeet het maar. Als je ervan zou moeten leven, zou je gauw dood zijn. Nee, het is niet veel wat je vindt. Je doet het om dat het een sport is, omdat je het niet kunt laten". Engel: „Als je een week loopt, heb je misschien voor ruim vijf gulden, meer niet. Het is eigenlijk net zo als met een hengelaar, die de hele dag op een vissie staat te loeren. Dat vindt ie leuk. Zo is het met mij ook. M'n hart klopt op het water en het strand". De opmerking dat het vroeger veel beter is geweest, verwijzen de twee Egmondse Jutters naar het rijk der (zee)fabelen. „Kijk, in de oorlog spoel de er natuurlijk veel meer aan, omdat verschillende schepen waren getorpe deerd. Maar toen lag het weer moei lijk, omdat we van de Duitsers niet op het strand mochten". De gouden tijd van de strandjutters is voorbij, zo die er tenminste geweest mocht zijn. „Je kon er nooit van rondkomen, dat was onmogelijk. Oud hout mag je houden, nieuw hout moet je bij de strandvon derij brengen. Kortom, alle spullen van waarde moet je aangeven. Je krijgt er wel een paar centen voor, maar het loont de moeite niet", zegt Engel zeer beslist. En heeft hij dan nooit de strandvonder en politie ontlopen? Een ontwijkend antwoord ligt in de lijn van de verwachting, maar niks daar van. „Je wordt altijd gezien, al is het midden in de nacht", zegt de man wiens hart pas om vijf uur 's morgens begint te kloppen. En hij kan het we len. Strandjutterij een sport jutters tegenwoordig Engel staat op en blijft weinige ogen blikken verborgen in de keuken. Geluid dat niet thuis gebracht kan worden in moeders huishouding geeft aan dat ei- iets bijzonders zal worden binnenge bracht. Maar dat valt tegen. Vier bal len. van plastic en aluminium, die van netten zijn losgeslagen, worden toch met enige trots getoond. Wat zullen ze opbrengen? „Hoogop een gulden het stuk". Vorige week heeft hij liog een geheel gevulde gasfles opgedoken. „De dop was geheel verroest. Met kruipolie en hamerslagen heb ik hem opengekre- gen. nadat ik eerst had moeten slepen om hem hier te krijgen. Hij was lood zwaar. Ik ben bij vier mensen geweest, maar niemand wilde hem hebben. Een eigenaar van een strandtent gaf tenslot te zeven gulden". Voor het gas. „De fles is niks meer waard, Engel", zei hij. De collega-jutter „ik heb altijd ge varen, maar de laatste twaalf jaar heb ik bij Hoogovens gewerkt" vertelt dat de flessen met briefjes er in door Engel Wijker, bijgenaamd Engel Schippertje, komt terug van een vroege tocht langs het strand. In de mand op zijn rug heeft hij ook nu weer weinig spullen van waarde. Een vergelijking tussen Egmond aan Zee en Volendam gaat op vele punten mank. Maar toch Om de echte Egmonder te ont moeten moet je net als in Volen dam niet zoeken in de straten die in deze zomerse voorjaars dagen al weer druk zyn bevolkt met toeristen. Want daar heer sen nu de .Jongelui", die alleen nog maar in Egmond wonen om dat zij niet in de stad van hun werk kunnen aarden, de zaken lieden die met de verkoop van patat, vis en souvenirs de boter ham van vrouw en kroost dik kunnen beleggen, en niet te ver geten de import-Egmonders die in deze zuivere badplaats een huis gehuurd of gekocht hebben om de onzuivere stad te ont vluchten. De oude Egmonders, die nog kunnen vertellen over de tyd dat vrijwel dc gehele mannelijke bevolking naar IJmuidcn trok om van daar uit op visvangst te gaan, wonen op een achter- afje. In die smalle straatjes ergens achter de boulevard, waar een toerist alleen pleegt te komen als hij zijn auto niet dichter bij het strand kwijt kan. Er is nog een overeenkomst. Dc bijnamen. Weliswaar raakt het er op bet ogenblik een beetje uit, maar er is een tijd geweest dat iedere Egmonder bij zijn dorps genoten slechts bekend was onder) een naam, die bij de burgerlijke stand in geen enkel boek is te vinden. Als het op bejaarde „durpers" gaat, geldt de bijnaam nog steeds. jutters met de regelmaat van de klok worden gevonden. Maar aan een al dan niet romantisch vervolg denken ze al lang niet meer. Daarvoor hebben ze in de loop van de tijd te veel „grapjes" meegemaakt. „Toen ik nog een kleine jongen was, heb ik een fles gevonden waarin op een briefje in drie talen „Beloning" stond. Ik er blij mee naar huis. Maar daar konden ze het ook niet lezen. De bur gemeester heeft het tenslotte voor me opgestuurd. Acht weken later kregen we een brief uit Engeland. Als beloning mocht m'n moeder op het postkantoor voor 62Va cent aan postzegels gaan ha- Jen", zegt de anonieme jutter. Elke ochtend Elke ochtend wandelt hij zo n drie tot vier uur langs het strand. „Ook als er geen westenwind is ga ik zo'n vijf palen heen en vijf palen terug". Deze voor leken duistere opmerking slaat op de strandpalen die op enkele kilome ters van elkaar verwijderd op het strand staan en die de positie met een enkel cijfer aan een ingewijde wandelaar be kend maken. Soms ook gaat hij per fiets. Nou ja, een brikkie zou een stads mens moeten zeggen. Geen plekje op het rijwiel is niet verroest, alle „com fort" ontbreekt en heel wat spaken zijn kapot. Met aan het stuur twee dikke touwen en achterop een zak gaat de jutter op pad. Vindt hij wat, dan heeft hij althans enige hulpmiddelen bij de hand om zijn buil veilig te stellen. Engel weet ook nog een vondst uit het recente verleden uit zijn goed wer kende geheugen op te diepen: een zee hond. „Hij zat vlakbij de rietschermen aan de rand van de duinen. Het komt wel eens een keer meer voor dat er een tje op het strand komt slapen, maar dan is ie altijd al vroeg weg. Deze lag er nog om negen uur 's morgens. „Mot je niet weg?" zeg ik tegen 'm. En hij weg. Kijk vroeger was het toegestaan ze dood te slaan. Dat was niks. Met één klap waren ze weg. Maar dat mag niet meer. En als je het wel zou doen, zou niemand de huid meer van je kopen. Vroeger bracht die toch nog vijf tot tien gulden op. Ik heb wel eens een zeehond mee naar huis gebracht. Levend. Ik heb hem later laten gaan". Engel weet ook nog met een lach te melden dat hij tussen het riet eens een grote schildpad heeft gevonden. Maar dat is van heel lang terug, toen hij nog tussen het riet lag te vrijen. Vorige zomer heeft Schippertje nog wat kunnen handelen met zeeschuim. Han delen is eigenlijk een te groot woord, want de opbrengst is gerekend naar het werk bijna niets. Het vinden, schoon maken en drogen van de brokken zee schuim wordt door houders van vogel winkeltjes beloond met vier of zelfs drie cent per brok. Het is immers maar voor de kanarie bestemd Schatten Nee, Engel en zijn anonieme vriend rekenen definitief af met het axioma dat jutters het wel versieren. Ze kun nen niet buiten het strand, niet buiten het geruis van de zee. Ze willen de „schatten" die aanspoelen ontdekken. Maar dat laatste valt elke keer weer tegen. En toch.... „Al wordt het 's avonds twaalf uur. om vijf uur gaan LARS ANDERSSON Op een oude „brik'' langs de vloedlijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1969 | | pagina 13