FRANSE VOLK WIJST DE GAULLE nee,,gaan
AF NA ELF JAREN „GRANDEUR"
Gaullisme niet langer het toverwoord
Reacties op
FRANKRIJK
TWEEMAAL
GERED: IN
44 EN '58
r
ALAIN POHER:
toekomstig president?
De Gaulle
DE LEIDSE COURANT
Zijn grote conf,
De Gaulle te overlc
in Algerije werden
en. De leiders van i
■oordeeld. Sindsdien
zijn politiek.
PARIJS Generaal De Gaulle is afgetreden als
president van de Franse republiek. Het Franse
volk dat hij naar een grootse toekomst wilde
voeren heeft zijn leiderschap afgewezen. Zijn
aftreden betekent waarschijnlijk het definitieve
einde van een achterhaalde opvatting over po
litiek leiderschap, zoals dat in De Gaulle be
lichaamd was.
In feite is het begin van het einde van de heer
schappij van De Gaulle geweest de revolutio
naire actie van de studenten en arbeiders in mei
vorig jaar. Langzamerhand groeide in Frankrijk
een zekere afkeer van het gaullisme, dat van het
land in tien jaar geen moderne staat had kunnen
maken. Dat er meer aan de hand was dan een
modeverschijnsel in studentenkringen, had De
Gaulle duidelijk moeten worden op 13 mei van
het vorig jaar bij de 24-uurs staking van de vak
bonden een menigte van 300.000 Parijzenaars
zijn haat tegen de gevestigde orde uitschreeuw
de. De Gaulie reageerde op de voor hem beken
de wijze, laatdunkend en onverschillig.
flenls rechttrekken. De Gaulle ver-
laarbij dat hjj de democratische
tie van Frankryk niet met voeten
mocht treden. Al in 1946 nam hjj het
I parlement tegen zich in door te weige
in 1958 keerde hij terug, geroepen door
president René Coty. Frankrijk was
rvallen geraakt in de politiek van
>or de oorlog toen reeds het ene ka
binet het andere opvolgde. Coty kan
langer tegen de moeilijkheden op.
en minder gespannen tijd zou hij
het misschien hebben gered, maar op
de bewogen zee van het toenmalige
Franse leven raakte hij op drift. In
Alrika stond Frankrijk het water tot
lan de lippen. De militairen maakten
imok tegen de in Parijs voorgenomen
zelfstandigheid van Algerije.
De vierde republiek, onder leiding van
de ploeg-Pflimlin, Guy Mollet, Jules
Moch verkeerde in doodsgevaar. Coty
deed als staatshoofd en als hoofd van
de gewapende macht een beroep op het
leger om de wettige regering in Parijs
gehoorzamen. Dat beroep werd in
de wind geslagen. Er was nog maar
én man, die het revolutiegevaar van
echts en van links kon bezweren.
Charles de Gaulle.
Te oud als dictator
Coty haalde hem uit Colombey-les-
leux-Eg)lises en belastte hem met de
■orming van een nieuwe regering. Bij
ille Fransen beval hij hem aan als
,Le plus illustre des Frangais". Lang
heeft de arme Coty, in een paar
maanden een oude man geworden, het
drama van de meidagen van 1958 niet
Tleefd. De Gaulle kwam aan de
legering en via de regering op het
Elysée als president van de republiek,
as toen vijfenzestig jaar, te oud
ar hij zelf verzekerde om nog
dictator te worden.
Veel vijamden had hij in die meidagen
nog niet. Eén van zijn ministers was
cialist Guy Molleteen van zijn
tegenstanders Mendes France. De
Fransen haalden hein met gejuich
binnen. In hun herinnering had hij
'oortgeleefd als de bevrijder uit de
tweede wereldoorlog, die voor de
de B.B.Cde Fransen op
had toegeroepen: „We
veldslag, maar niet de
De Gaitlle moest van de oorlog in
Algerije af. Hem zweefden heel andere
plannen voor de geest dan het voort
zetten van een oorlog, die van de eerste
dag af voor Frankrijk verloren was.
Alle voorstanders van Frans-Algerije
leidde hij sluw, maar meesterlijk om de
tuin met zijn woorden in Algiers: „Je
vous ai bien compris" (ik heb u wel
begrepen). Aanvankelijk dreigde hij een
zelfstandig Algerije aan zijn lot over
te zullen laten en alle in Frankrijk
werkende Algerijnen terug le sturen
naar de overkant van de Middellandse
Zee. Maar hij wist zelf wel, dat dit een
niet lang vol te houden standpunt was.
De Franse automobielindustrie en de
bouwvakken zouden zonder Algerijnen
met de handen in het haar hebben
gezeten. Snel gooide De Gaulle het roer
om. Hij liet onderhandelen over zelf
standigheid, die in Évian haar beslag
kreeg. Een deel van het rebels ge
worden Franse leger werd hij ge
makkelijk de baas. Opstandige gene
raals en kolonels verdwenen naar de
gevangenis van Tulle.
Zonder de stok van Algerije tussen de
benen stevende De Gaulle op zijn grote
doel. af: Europa losmaken van de
bindingen met Amerika en Engeland.
Zijn vertrouwde vriend werd Der Al-te
in West-Duitsland, Konrad Adenauer,
met wie hij het Frans-Duitse vriend
schapsverdrag sloot. Hij hoopte er
twee vliegen in een klap mee te slaan:
verzoening tussen twee erfvijanden,
Frankrijk en Duitsland, en het maken
van een nieuwe as ParijsBonn waar
omheen de rest van Westeuropa, zonder
«Engeland, zou draaien. Zolang
Adenauer bondskanselier was, werkte
Vaderlander
het verdrag door regelmatige bezoeken
over en weer. Onder Adenauers op
volgers dreigde De Gaulle met op
zegging van het verdrag wanneer
West-Duitsland op het kompas van
Amerika zou blijven varen. Van har
telijke bc .rekkingen tussen De Gaulle,
Erhard e Kiesinger is na Adenauer
nooit meer -.prake geweest.
De Duitsers verloren hun vertrouwen
in De Gaulle toen hij begon aan te
pappen met Rusland. Als doel zag De
Gaulle een Europa van het Kanaal tot
aan de Oeral. Het zou geen Verenigd
Europa worden, met supra-nationaal
gezag, want dat was volgens de gene
raal een onmogelijk ,volapuk"
eigen onafhankelijkheid en souvereini-
teit. Een Europa van vaderlanden. Dat
is een van de wensdromen van De
Gaulle gebleven. Verwezenlijkt is die
droom nooit. De Gaulle heeft de ge
meenschappelijke markt van Brussel
wel kunnen afremmen, maar niet op
dood spoor kunnen zetten. En wat de
Russen betreft, zij ontvingen hem in
Moskou hartelijk, luisterden beleefd,
maar gingen volkomen los van De
Gaulle hun eigen weg. Voor hen was
Frankrijk een mogendheid, maar
Amerika de supermogendheid, met wie
uiteindelijk het meest rekening ge
houden moest worden. De Franse Force
de Frappe, de zelfstandige atoom
bewapening, die oorspronkelijk tegen
Rusland bedoeld was, heeft de Russen
nooit enige vrees ingeboezemd. Beter
dan De Gaulle kenden zij de werke
lijke machtsverhoudingen.
Yalta, de naoorlogse verdeling tussen
Amerika en Rusland, waar De Gaulle
niet bij was, heeft hij de Amerikanen
nooit vergeven. Vele continenten reisde
hij af, om landen tegen de Verenigde
Staten in het harnas te jagen. Mexico.
Zuid-Amerika, Rusland, landen achter
het IJzeren Gordijn. In Cambodja, aan
de grens van Vietnam, beschuldigde hij
de Amerikanen ervan de aanvalsoorlog
te zijn begonnen. Hij eiste van hen,
dat zij hun troepen onverwijld zouden
terugtrekken. Nog veel verder ging De
Gaulle in zijn haat tegen de Ameri
kanen. De graven voor de in Frankrijk
gevallen Amerikaanse soldaten be
hoefden niet meer te worden ontruimd,
maar de levende Amerikaanse sol-
»st het Franse grondgebied
ontruimen. Van het Noordatlantisch
verdrag bleef Frankrijk voor alle ze
kerheid lid, maar met de NAVO in
Parijs, dat zijn hoofdkwartier naar
Brussel moest overbrengen, werkte hij
niet meer mee. Om Amerika toch weer
ruiet door een achterdeur binnen te
halen, bleef De Gaulle onverzettelijk
tegen Engelands toetreding tot de ge
meenschappelijke markt van Brussel.
Hij weigerde het eenmaal aan de Britse
conservatieven en later aan de Engelse
arbeidersregering onder Wilson.
Ster gedaald
maar ook zijn gezag in Frankrijk zelf
werden sterk aangetast. Bij de eerste
rende van de presidentsverkiezingen in
december 1965 kwam het tegen alle
ichtin
i hers
De tweede ronde leverde hem tegen
Mitterand een schamele meerderheid op
van vijfenvijftig procent. Bij de daarop
volger.de algemene verkiezingen in
maart 1967 kwam zijn parlementaire
meerderheid aan de zijden draad van
één enkele stem te hangen. Het nau
welijks verkozen parlement schakelde
hij gedurende een half jaar uit door
speciale volmachten op economisch en
sociaal gebied.
Door versilechtering van de sociale ver
zekering joeg hij de gehele arbeiders-
;ing tegen zich in het harnas,
aak bewee
mstandighe
althans hel
op zijn gemak voelde. Dat bleek een
legende te zijn, toen in juli 1967 de
oorlog in het Midden-Oosten tussen
Israël en de Arabische landen uitbrak.
Iedereen had die oorlog zien aankomen.
Nasser van Egypte had gedreigd Israël
definitie van de aanvallers: aanvaller
is hij die het eerste schiet. De Gaulle
wees Israël als aanvaller aan en
draaide de kraan van alle wapen
leveranties dicht. Ook die van' de
reserve-onderdelen. De oorlog duurde
slechts zes dagen, maar had het con
flict langer geduurd, dan zou Israël
door het eigenmachtig optreden van
De Gaulle inderdaad ven de kaart zijn
DEN HAAG (Reuter/ANP) Met
het aftreden van president De Gaul
le als onvermijdelijke consequentie
van zijn nederlaag in liet referen
dum is dc 60-jarige Alain Polier de
voorlopige opvolger van De Gaulle.
nieu'
tshool
>rdt deze rol als
is gekozei
tijdelijk staatshoofd
strument dat juist door dc in het
referendum verworpen hervormin
gen zijn politieke macht zou hebben
verloren.
agheb-
iad in he|
ment. in maart vorig jaar voor eer
tweede termijn.
Wegens zijn verdiensten in dc twee
de wereldoorlog werd hij onder
scheiden met het Croix de Guerr»
en „medaille de Résistance". Pohei
is burgemeester van het Parijsi
voorstadje Ablon, waar hij ooi-
woont. Poher heeft een dochter. Ma
ric Agnes, die getrouwd is en drie
olk
„nee"" stemmen heeft gemaand.
Als senaatsvoorzitter volgde hij in
1968 de felle anti-gaullist Gaston
Monnerville op, die deze functie 21
jaar had bekleed. Krachtens de
grondwet neemt de voorzitter van
de senaat tijdelijk het president
schap waar als het staatshoofd voor
het eind van zijn ambstermyn af
treedt. Onder de aan het referendum
onderworpen voorstellen zou dit de
minister-president worden.
Poher is lid van de centrumpartij.
een presidentskandidatuur, dan zal
hij aftreden als president ad interim,
zo heeft hij reeds verklaard.
Alain Poher werd op 17 april 1909
geboren en studeerde rechten en po-
eke wetenschappen voor hij in
katsdie
in het minist
Bij de
handel
De Gaulle volkomen uitgeschakeld. Zijn
voorstel tot het houden van een vier-
mogendhedenconferentie werd gene
geerd, zelfs door Rusland. Kosygin
onderhandelde in Glassboro recht
streeks met Johnson over het hoofd
van De Gaulle heen. In de asemblee
van de Verenigde Naties, waai Rusland
probeerde een tweederde meerderheid
bijeen te krijgen om Israël aLs aan
valler te veroordelen en Israël te ver
plichten alle veroverde gebieden te
ontruimen, stemde gaullistisch Frank
rijk tegen het Westen en met Rusland
en de Russische sa tel Het landen voor de
Sterk heert De Gaulle zijn vo
altijd gewezen op de „grandeu
van het land. Zijn middelen war
daarbij niet karig, zoals bleek
talrijke persconferenties.
Arabieren. De motie kreeg geen twee
derde, zelfs geen eenvoudige meerder
heid. De Russische nederlaag was te
vens de nederlaag van De Gaulle. De
leveringen naar Amerika en Engeland
stop. Die naar Frankrijk gingen door.
De Gaulle accepteerde deze b&voor-
nemen, dat de aan Frankrijk geleverde
olie niet zou worden doorgepompt naar
Engelse of Amerikaanse stations.
DEN HAAG Verscheidene Ne- J
derlandse politici hebben com-
mentaar geleverd op de verkie-
zlngsncderlaag van De Gaulle en c
diens aftreden:
Drs. SCHMELZER: „Ik heb ver-
trouwen dat er in Frankrijk vol-
doende constructieve krachten zijn
om 't land zodanig te besturen, dat
het in de EEG een positieve fac
tor zal worden". Mr. TOXOPEUS
en drs. TI LAN US zien positieve
kanten aan de uitslag, maar de
lieer LANKHORST toont zich niet
helemaal gerust over de ontstane
PARIJS De Franse socialisti
sche leider GUY MOLLET heelt
Frankrijk opgeroepen een nieuwe
bladzijde om te slaan en naar de
toekomst te kijken- WALTER
ROCHET (comm.): „Onze partij is
er trots op een bijdrage te hebben
geleverd aan dc val van De Gaul
le". MITTERAND: „Dc zege van
„neen" heeft nieuwe verantwoor
delijkheden geschapen". LE FI
GARO: „Er is een verliezer, maar
vele overwinnaars. Hoeveel don
kere wolken hebben zich opgesta
peld?"
i BONN De Westduitse regering
prijst De Gaulle voor de verstevi
ging van de Duits-Franse vriend-
LONDEN Dc meeste Britse
bladen geloven dat n ude franc
onder druk komt te staan en dat
dit moeilijkheden meebrengt voor
het pond sterling. THE TIMES
schrijft dat De Gaulles politieke
carrière nu wel voorbij is, maar
dat zUn gedachten nog jarenlan?
Vrij Quebec
De grootste flater van zijn leven be
ging De Gaulle toen hij een maand
later, in juli, naar Canada ging, op een
oorlogsschip de St.-Laurens opvoer en
in Quebec uitriep: „Leve het vrije
Quebec". Die woorden zijn hem door
de Canadese regering als een onge
oorloofde inmenging in de binnenlandse
politiek van Canada bijzonder kwalijk
genomen. Vooral toen hfj er te midden
van een grote menigte Franssprekende
Canadezen aan toevoegde, dat hij zich
n Quebec voelde ale bij zijn intocht
zullei
leien.
ichte
MOSKOU In
kringen in Moskou is men van
mening, dat het Kremlin een
moeilijk te vervangen bondgenoot
heeft verloren.
BRUSSEL Het Belgische minis
terie van Buitenlandse Zaken heeft in
Brussel een verklaring uitgegeven,
waarin minister Harmei zegt hulde te
willen brengen aan de superieure
eigenschappen van generaaal De
Gaullc, „die een van de grootste
staatshoofden van onze tijd en een van
de beroemdste Fransen is".
Harmei was de mening toegedaan,
dat „Frankrijk de rol moet blijven
spelen die het in Europa en in de we
reld toekomt".
KOPENHAGEN De Deense mi
nister voor Europese Zaken, Nyboe
Andersen, heeft als zijn mening te
kennen gegeven, dat het heengaan van
president De Gaullc een verandering
in de situatie ten aanzien van de EEG
jaar, toen hij in Roemenië was en
stijfkoppig weigerde terug te keren,
ofschoon golven van stakingen over zijn
land spoelden. Hij werkte rustig een
overladen programma af, keerde mei
slechts een halve dag vervroeging naar
Parijs terug en wachtte daarna nog
bijna een week alvorens zijn volk in
hoogst benarde omstandigheden toe te
spreken.
En toen hij. eindelijk, naar de micro
foon greep, bleek, dat de oude man van
de polsslag van de nieuwe tijd niets
begreep. Hij dacht zijn oude prestige te-
kunnen redden door een bedriegelijk
referendum aan te kondigen en deed
het voorkomen alsof hij nog altijd
redder van het vaderland was. Hij won
nog eenmaal, dank zij de chaos en de
daaruit voortgekomen vrees voor een
anarchie.
Het referendum, dat hem ditmaal zijn
positie kostte, bracht hem vorig jaar
nog een overweldigende meerderheid
Het volk had om meer zegenschap
gevraagd en De Gaulle vond daarvoor
een toverwoord: participation. De stu
denten kwamen in actie en dit leidde
lot aanzienlijke hervormingen bij het
onderwijs dank zij minister Edgar
Fauré. En dc studentenopstand liep
uit op een algemene staking, die het
Industriële en openbare leven vrijwel
verregaand aan de eisen van de ar
beiders tegemoet kwam en zo een
zware druk legde op de toch al zwakke
Maar de chaos moe, stemde het Franse
volk in grote meerderheid voor De
Gaulle. Pompidou werd vervangen
door Couve de Murville en een groot
aantal landen spande zich in om de
franc te redden. De storm leek voorbij,
al waren niet alle oorzaken van de on
rust weggenomen..
Dit bleek, toen De Gaulle opnieuw van
het middel gebruik wilde maken, dat
hem aan de macht had gebracht: zijn
vijfde referendum. Hij sloeg de waar
schuwingen van de staatsraad in de
wind, die het referendum ongrond
wettig noemde. Hij vertrouwde blind
De Gaulle zijn reis naar de hoofdstad
Ottawa niet voortzette en per vliegtuig
naar Parijs terugkeerde, waar hij in
het holst van de nacht aankwam. Een
op 10 augustus 1967 gepubliceerd resul
taat van een publiek opinieonderzoek
in Frankrijk toonde aan, dat de percen
tages van aanhangers en tegenstanders
van De Gaulle elkaar waren genaderd
lot vijftig procent, het laagste cijfer
door De Gaulle ooit gehaald. Nog die
zelfde avond, midden in de vakantie
maand augustus, kwam hij voor de
microfoon van radio en televisie en
vond iedereen, die het niet met hem
eens was. met een verwijzing naar
Goethes F ar d
Mei-onlusten
Een grote slag kreeg De Gaulie vorig
De Gaulie is een groot staatsman ge
noemd. Een groot staatsman was liii
inderdaad, toen hij in de eerste dagen
ran de tweede wereldoorlog naar Enge
land overstak en zich volgens zijn
gedenkschriften vergeleek met een man
poging ging
ondet
n om die
Een groot staatsman iva
hij bi 1958 Frankrijk redde
rampzalige burgeroorlog.
die
zelfde gedenkschriften schreef hfj over
wijlen maarschalk Pétain, dat ouder
dom een schipbreuk was. De Gaulles
schipbreuk is geworden dat hij zich
een door de voorzienigheid aangewezen
gids en leider waande, met alleen van
Frankrijk, maar ook van Europa.
Met het klimmen i<an zijn jaren hébben
de Fransen zich van hem afgekeerd.
Het nieuwe Europa ging een eigen
weg. Zonder en menigmaal tegen De
Gaulie. Hfj wae een staatsman, zeker.
Maar in veel opzichten een staatsman
van de vorige eeuw.
