Geneeskundige troepen
100 jaar
hospikken
keurkorps van menslievende soldaten
Van
boerenkar
naar
helikopter
Oppositie tast
verdeeldheid af bij
regeringspartij en
DONDERDAG 3 APRIL 1969
s voor hun herstel. Honderd jaar zij
ids daarvoor bij koninklijk besluit
gnieën hospitaalsoldaten toegevoegd
Midden op het kazerneterrein van de
Juliana van Stolbergkazerne in Amers
foort staat een eenvoudig monument ter
herinnering aan de gevallen kameraden
van het korps geneeskundige troepen.
Het zijn er velen, zowel in 1940 in Neder
land als bij de acties in Korea en Indo
nesië. Een van hen heeft voor betoonde
moed bij het verzorgen van een gewonde
aan het front postuum de militaire Wil
lemsorde gekregen. Allemaal hebben ze
zich ingezet als militair en een grotere
contradictie lijkt niet mogelijk om de
levens van andere militairen, vriend of
Voor de tijd van Napoleon vvtis- hét be
slist geen pretje om gewond op het
slagveld te liggen. De maatregelen die
getroffen werden, zo dat al gebeurde,
om die gewonden te redden, waren
niet van dien aard dat hel aantal slacht
offers tot een minimum werd beperkt.
Ten tijde van de Pruisische vorst Fre-
derik Willem I en ook nog bij zijn
Zij die
op
de
kracht, dan wel met behulp
krijgskameraad een geïmproviseerde
geneeskundige hulppost te bereiken
werden daar geholpen. Als de slag
voorbij was kregen de troepen de op
dracht de gewonden
af te voeren. Gevordc
deden dan meestal dienst als ambulan
ces. Gelukkig de gewonden die vielei
bij een slag die overdag beslist were
want viel het einde van een veldsla,
in de avonduren, dan kregen de Irocpei
het verzamelbevel pas de volgende mor
gen. De gewonden waren dan meèst lij
dige verzorging blijkt wel t
Brancardiers
„Hel
lang
dikwijls al-
hem niet nagev
wonden te hebben bekommerd. Na de
slag bij Torgau 1760 moesten dui
zenden gewonden de nacht in de win
terse vrieskou doorbrengen zonder eni
ge verzorging met als bijkomend ge
vaar nog uitplundering door de vijan
den. Toch was de maatregel in het mi
litaire systeem van toen, de gewonden
eerst na de slag te helpen 'biltere nood
zaak gebleken. Zou men hebbent toe
staan dat de gewonden tijdens 't ge
vecht door krijgslieden werden afge
voerd, dan probeerden maar al te veel
van deze behulpzame geesten de benen
en lichlgei
het slagveld verlieten,
hem ter weerszijden, dt
hem in de rug, de vierde droeg
geweer en de vijlde belastte zich
zijn sjako of veldmuts. Erger was
feit, zo schrijft hij, dat de hulpvaai
steunden chirurg,
g bij de Fransen in het begin de
aeeslcundige dienst er ook maar treu-
uit, in 1813 beschikte men toch bij
e kropsen over een compagnie bran-
rdiers. Zij moesten de gewonden van
t slagveld halen, ze naar het hospi-
il brengen en daar de artsen helpen
geschikte soldaten
gekozen. Tijdens de Krimoorlog (1854-
1856) heeft dit systeem goed gewerkt.
Alleen het verbanden leggen werd maar
liever aan de muzikanten overgelaten,
die toch niets beters te doen hadden.
Maar de Fransen hadden daarbij veel
voor op de Engelsen, die helemaal
geen organisatie hadden op dit gebied
en aan de Fransen tijdens die Krim
oorlog geneeskundige hulp moesten
Het was alsof de tijd wat de verzorging
van de soldaten-gewonden betreft vele
100 jaren had stilgestaan. Erg veel'ver
schil met de middeleeuwen was er niet.
Niet meer zoals in de klassieke ou
goden op
overgelaten in handen
kundige en baatzuchtige chirurgijnma
joors, welke hun bestaan moesten vin
den uit de goedkoopheid of slechtheid
der middelen, waardoor niet alleenlijk
's lands dienst werd veragtert, maar
ook de ongelukkigen militair bij ziek
te of bekomene wonden aan de gena
de van den chirurgijn-majoor wierd
overgelaten, terwijl daarentegen ande
re menslievende regimenis-doctoren,
nauwelijks 'n bestaan voor hun en hun
ne familien overhielden en dus veeltijds
zelfs onwillens in die fout mosten ver
vallen".
In dat jaar 1795 misschien als
gevolg van deze aanbeveling, werd op
gericht het ..bureau van gezondheid
over de amoe en hospitalen der Bataaf
se republiek". Dit bureau werd belast
met „de gehele geneeskundige inrich-
Smalend
Het is niet te ontkennen
andere legeronderdelen w
over dit hospikken gedaan
werd. Toch liet de minister
in 1864, J. W. Blankne, ee
uitgaan waarin duidelijk
ten" moesten voldoen om
Munitiebak, hangend
vijand, te redden. Het monument op het
kazerneterrein in Amersfoort is van vrij
recente datum, want van de hospitaal
soldaten, zoals ze vroeger heetten zijn
geen gedenktekens opgericht. Trouwens,
het ging toen ook allemaal wat anders.
overgelaten aan de hulpvaardigheid
van kameraden, die geen enkele hulp
middel bij zich hadden, zelfs geen
snelverbandje. Met veel geluk was er
voor de zwaargewonden een plaatsje te
vinden op een boerenkar en de eerste
lafenis moesten de marketensters hun
maar brengen. tijdens de tiendaagse
veldtocht werden aan de infanterie
oen aantal hospitaalsoldaten toegevoegd
die afkomstig waren uit de zogenaam
de werkliedencompagnieën. Hoe deze
met harde werltluishand omsprongen
met de patiënten valt gemakkelijk te
i adenmaar in feite waren zi i het
eerste personeel dat in Nederland voor
een specifiek geneeskundige taak werd
opgeleid, zij het dan dat die taak voor
namelijk hospltaalwerk was en dat in
het ruwe. Deze hospitaalsoldaten veiv
dwenen dan ook wfcer heel gauw van
Tot in 1869 honderd jaar geleden dus,
toen werden aan de infanterie bij ko
ninklijk besluit twee compagnieën hos
pitaalsoldaten toegevoegd. Dit hulpper
soneel, dat in de loop van de afgelo
pen honderd jaar uitgegroeid is tot een
De DAF YP 4
het onderrigt in datgene, wat 1
allereerst van den liospitaal-soldi
veld.e gevorder wordt, narr
lezende begint
lijk de kennis.
kunnen verlenen
En om nog even op deze ontwikkeling
terug te komen: in een bijlage van de
instructie van minister Blanken staat
te lezen: „Teneinde met vrucht van
onderrigt partij
geworden. Een keurkorps van rïïenslie-
vendesoldaten, maar soldaten bleven
het en zijn het nog, al is er over de
hulp te. bewapening van de geneeskundige troe-
■ekker
het e
schte.
lilitair ge- de i
neeskundig dienst,
neeskundige troepen heten. Maar het
moest toch nog tot na de tweede we
reldoorlog dur<
log opgedaan.
Al werd er in de vorige eeuw en hel
begin van deze eeuw weinig gedaan
aan dc gewonde op het front, wel werd
aandacht besteed aan een verbetering
van het gewondenvervoer. De grote
baanbreker op dit terrein was de Maas.-
tnchtse officier van gezondheid C. de
Mooy, die een ontelbaar aantal vindin
gen en publikaties op zijn naam heeft
staan. Onder andere de raderbaar „De
Mooy" een tweewielig gewonden ver-
voermiddel dat van 1869 tot aan de
tweede wereldoorlog gebruikt werd.
beginselen van de cijfer
kunst ervaren zijn. Zoo nodig, worden
zij bij het hospitaal, waarbij zij ge-
eenige malen per week
/onduren daarin verder geoe-
teur der inrigting".
Wat de hospitaalsoldaat allemaal in
de hospitalen te leren kreeg was dan
ook niet mis. We zien in 't leerprogram
ma: „De benaming en de plaatsing van
de beenderen en gewrichten van het
menselijk lichaam, zooveel mogelijk
met aanwijzing op het skelet, voorts
de loop der groote bloedvaten en de i
ligging der voornaamste ingewanden,
wanneer daartoe gelegenheid is, aan
te toonen op het lijk". U ziet, kinder-
achtig was men in die dagen niet.
„Het bereiden en aanwenden van zuur- j
degen en Spaansche vliegen, voorts van I
voet-, hand-, arm- en geheele baden
met inbegrip van zwavelbaden; van ijs- I
en andere omslagen (fomenta, van kou- j
de begietingen en douches,
bijzonder ook het uitv
pen altijd' heel veel te doen geweest. In
't genees- en heelkundig zakboek voor
het leger van eind vorige eeuw stond
al te lezen, na de conferentie van Ge-
nève in 1863 waaraan de verschillen
de regeringen het voorstel gedaan werd
het militaire personeel en hun verblij
ven enz. neutraal te verklaren:
„Mogten nu de verschillende regeringen
omtrent dit punt overeenkomen dan
voorzeker zoude reeds in velerlei opzig-
ten eene belangrijke schrede vooruit
zijn gedaan, en zouden, als gevolg vap
deze overeenkomst, de hospitaalsolda
ten niet van wapens behoeven worden
voorzien, althans niet in Europa en bij
de verdere beschaafde volkeren: bij de
onbeschaafde echter zal hunnen wape
ning wel altijd noodzaak blijven, eene
noodzakelijkheid, die door onderschei
dene treurige voorbeelden nog dik
wijls genoeg, ook in onze overzeesche
bezittingen, wordt gestaafd".
Het is een lange weg geweest van de
hospitaalsoldaat, van de achter de ra
derbaar „De Mooy" sjokkende'brancar
dier naar de met rupsbanden uitgerus
te AMX voor gewondenvervoer, van de
gevorder boerenkar naar de helikop
ter. Het is ook 'n moeilijke weg ge
weest. Een gewondenverzorger wordt
alleen geacht als men gewond is.
Hoe lang die weg en hoe moeilijk die
weg geweest moge zijn, in april \ie-
?n de geneeskundige troepen hun hon-
de
Het wordt het feest van de hospitaal
soldaten van weleer die hun werk de
den onder het vuur van obussen en kar
tetsen en van de geneeskundige troe-
pers van nu die hetzelfde werk moeten
doen onder 't gehuil van raketten, dag
en nacht en op napalmpasen.
GERARD CRONé
smalend
i der 1
van schurftigen, alsmede de voorzorgs- j
maatregelen, welke op de zalen dei-
oogziekten en der venerieken moeten
e konm
deze
barbier of beul. Veld-
hadden hun eigen lijf
artsen, maar naar de soldaat keek nie
mand om. Nog in de slag bij Turijn
1537 werden ernstig gewonden de
hals afgesneden
Hoe het nog in 1795 in de Bataafse re-
Marketensters
hospitalen rede-
loet bijzonder worden gelet:
e. Op hun physiek gestel,
a krachtig behoort te weze
m, des gevorderd, zware
issen te kunnen verduren,
op hun karakter, dat
goedhartigheid ir
keurkori
PRUZENDEBAT IN KAMER
(Vervolg v
t den lust c
[edacht. Zij ble\
zijn e
En verder we hebben het tenslot
nog over de vorige eeuw „het zet- I de oppositicleid
ten van bloedzuigers en drooge koppen socialisten, dc
het tamponeren, het bewerkstelligen radicaal Janssen
Irukking en van buiging, en de vraagd. Bij afw
reld-
n Uyl hebbei
ct prijzendebal
Van
derhoi
iel heeft vice-p;
iten het verzoel
osilie wil alsn.
ivond bekend
standers had li
rzitter van het Koninklijk Vei
i Ondernemers, de heer P.
Weele, is van mening, d;
lonen als de prijzen buiten ci
noeten worden, gehouden. E
tamer lijkt de laatste tijd w<
(gevers en werknemers via overleg
;ezamenlijke maatregelen en stand
punten moeten komen. Met het huidige
:1e Tweede Kamer I prijsbeleid kan de hele ontwikkeling on-
Maar toen dinsdag- voldoende in de hand worden gehouden,
dat de prijzen tot i aldus de heer van der Weele. Bekend
Dercent zijn geste- is zijn wens om een strakker loonbe-
drs. Den Üyl deze kans aan leid. Hij meent, dat bij de invoering van
:en andermaal in een Kamer- de BTW een aantal spanningen aan hel
werden. De forse prijsontwikkeling
van die spanningen het gevolg zijn.
In hel
allee
i de modernste middelen can gewondentrbnsport, de AMX.
de AMX eruit alt hg
prijs-
algemene prijsstop of
maatregelen moeten worden gepraat. Ook
zou de brief van minister-president De
Jong van begin deze week in discussie
moeten komen. In deze brief wordt een
gesprek met werkgevers en werknemers
aangekondigd over „het doorbreken van
ie loon- on prijsspiraal". Drs. Den Uyl
vragei
alle
tijgu
kunnen leidi
alleen gedacht aan de accijns'
ordt
hoging van 1 juli, maar ook aan plan
nen om gemeentelijke tarieven enz. te
verhogen. De oppositie wil ook weten,
welke maatregelen er voor de sociaal
•den getroffen.
De
heel
uijsstop-
pen afgekondigd voor koelhuisboter, i
lons en garages. Bovendien kwamen
enkele prij sakkoorden tot stand. De
BOVAG, de bond van automobiel- en ga
ragebedrijven, vindt het zeer teleurstel
lend, dat de minister van Economische
Zaken een prijsstop voor de autobedrij-
In
zegt de BOVAG, dat op 4 maart jl. een
voor het ministerie en de BOVAG be
vredigende overeenkomst werd gesloten
De prijzen voor onderhoud en repara
ties aan auto's zouden vrijwillig, voor zo
ver nodig, worden teruggedraaid tot de
prijzen per 31 december 1968 plus 9Vs
kon geschieden veel te kort als gevolg
van de maandrekeningen. Hie
de minister misleid zijn
