rond
het
vaarwater
van
de
oessoeri
tGENA
X N.
Russische en Chinese grens
wachten met elkaar in een hand
gemeen. De Russen in lichte jassen
en de Chineaen m donkere kledij
proberen elkaar weg te dringen in
de sneeuw. Korte tijd later zou
tot een vuurgevecht komen.
De schoten aan de Oessoeri van enkele weken
geleden horen thuis in de ouverture van een
geheel nieuw wereldbeeld, dat aan het begin
staat van zijn ontwikkeling en waarvan nog
niemand voorspellen kan, hoe het er straks uit
zal zien. Dat wereldbeeld zal voor die ontwik
keling niet veel tijd nodig hebben: tien,
vijftien jaar misschien. En de katalysator bij
deze ontwikkeling is de nieuwe derde wereld
macht, China. Het beeld van enkele jaren
geleden: atoommacht Rusland aan de ene en
atoommacht Amerika aan de andere zijde is
reeds aan het vervagen. Nixons raadsman Kis
singer heeft recentelijk gesteld, dat de periode
der supermachten voorbij is en hij heeft gelijk,
als hij daarmee bedoelt, dat atoomspel tussen
twee reuzen tot het verleden behoort, want de
derde reus heeft zich al gemeld. Vraag is nu,
welke plaats deze reus in het spel krijgt. Na
de ontwikkeling van de laatste twintig jaar
hoeft de nieuweling in het spel niet automa
tisch aan de zijde van de Sovjet Unie te komen.
Integendeel: alles wijst erop (de nog
steeds groeiende ideologische tegen
stellingen en de blijkbaar aanwezige
bereidheid om het tot. beperkte gewa
pende conflicten te laten komen) dat
China niet de zijde van de Sovjet-
Unie zal kiezen.
Maar wat dan? Peking zelf redeneert
dit ogenblik, dat het in het drie-
machtenspel apart zal staan, het vreest
ingesloten te worden door de twee
imperialistische mogendheden'wier
machtsbereik het gigantische land ge
heel omsluiten. Het is aanlokkelijk aan
dit beeld te geloven, zeker als men
redeneert, dat Amerika en de Sovjet-
Unie elkaar „van vroeger kennen" en
eikaars nukken tegen die tijd zullen
hebben leren verdragen, om daardoor
de evenwichtsschaal van de
macht naar hun kant te laten door
slaan. Wie deze redenering volgt, ver
geet evenwel, dat de Russische ver-
daringen van broederliefde van een
jeheel andere aard zijn dan de Weste-
ijke soortgelijke verklaringen. Rus-
ische vriendschap duurt slechts, zo-
ang deze vriendschap de Russische
rsie van communisme veilig kan
Uen of,.de.v*lbreidiig4.4pavyanJjgtR
men.. Coëxistentie naar Russische op-
ialting iS nü eenmaal iéts anders dan
svat het Westen daaronder verstaat? Eett
lussisch-Amerikaanse coëxistentie
ïeeft derhalve nooit eeuwigheids
vaarde en blijft, met een derde atoom-
nacht in het spel. een riskante zaak.
De derde mogelijkheid is de interes
santste: een samengaan van de V.S. met
iwe Chinese reus, op het eerste
n ondenkbare zaak, maar bij
nader inzien is het Amerikaans-
ihinese samengaan in de wereld van
morgen zo onmogelijk niet. De -minste
ihinese antipathieën worden momen
teel tegen de V.S. gekoesterd en ter
llustratie daarvan geven we deze
recente uitspraak van Tsjen-ji, de
'hinese minister van Buitenlandse
Zaken: „De Amerikanen zijn bastaar-
aar het zijn eerlijke bastaar-
len. De Russen zijn leugenaars en ver-
aders". Dat hij dit meent, hebben de
ichoten aan de Oessoeri bewezen.
Desondanks lijkt een Amerikaans-
Chinees samengaan onvoorstelbaar in
de situatie van nu. Maar wie kan zich
de toestand van 1980 voorstellen?
Aan die zelfde grens zijn nu doden en
gewonden gevallen; honderdduizenden
Chinezen zwaaien in Peking met het
rode boekje en roepen verdoemende
kreten naar de gebouwen van de Rus
sische ambassade. In Moskou mar
cheren duizenden Russen met strakke
gezichten naar de gebouwen der
Chinese diplomatieke vertegenwoordi
ging. Peking heeft de afgelopen week
gezegd, dat vijf miljoen soldaten in
staat van verhoogde paraatheid gereed
staan. Enkele dagen voor deze alarme
rende mededeling heeft radio Peking de
VRIENDSCHAP
amper tien jaar geleden, dat de
gemeenschappelij ke Russisch-Chinese
grens werd uitgeroepen tot „grens van
de eeuwige vriendschap".
Sovjets gedreigd, dat de Chinese strijd
krachten zich op een veldslag voor
bereiden: „Om het even met welke
kracht en met wie onze tegenstanders
ook komen, wij zullen hen vernietigen,
vastberaden, grondig, voor eens en
voorgoed". Die vernietiging ligt voor
lopig nog alleen in de sfeer van de
propaganda en de wijsheid van Mao is
groot genoeg om die vernietiging daar
voorlopig ook te laten. Maar het feit
is, dat de recente botsing, tussen
Chinezen en Russen aan de Oessoeri als
zoveelste bewijs kan dienen voor het
feit. dat het met die „vriendschap"
aan de „eeuwige vriendschapsgrens"
niet te best meer is gesteld.
Het was niet de eerste keer, dat de
vriendschapskreten door geweervuur
werden overstemd. Reeds enkele jaren
geleden verweten de Russen de
Chinezen, dat zij zich in de loop van
vijf jaar hadden schuldig gemaakt aan
„minstens 5000 grensprovocaties"
Peking beschuldigde er op zijn beurt
de Sovjet-Unie van, „op brutale en
grootscheepse wijze subversieve activi
teiten aan de grens te ontketenen". En
ter nadere precisering somde Peking
die activiteiten op: het zaaien van twee
dracht onder de Chinese bevolkings
groepen, het ophitsen van minderheden
tegen het bewind in Peking en het
over de grens lokken van Chinese
staatsburgers". Geschat wordt, dat in
de loop van de laatste tien jaar inder
daad een honderdduizend Chinezen
naar de Sovjet-Unie zijn gevlucht. De
Sovjet-Unie zelf stelt dat aantal vluch
telingen zelfs op 300.000.
Feit is, dat al jaren een „kleine
log" aan de Russisch-Chinese
woedt, die niet altijd gewapend wordt
gevoerd. Het is een openlijk geheim,
dat Rood-China doorlopend kleine
heden over de grens naar de Sovjet-
Unie laat trekken, wier opdracht het
is spionage te bedrijvei
onrust te zaaien onder de bevolki
ca haa» op- te-zeilen tegen-„Moskoe*,.
Deze infiltratie is bijzonder gericht op
de mobilisering van de Mongoolse min-
déi'heden SaflF beidë zijden' van het'
Baikalmeer en de Mohammedaans-
Turkestaanse volksgroep in Russisch
Turkestan, die door de Chinezen on
afhankelijkheid voorgespiegeld krijgen.
De Russen beantwoorden die activitei
ten met soortgelijke infiltraties in
Sinkiang, uitgevoerd door wat genoemd
wordt ..het ondergrondse leger van
Oost-Turkestan". De Russische voor
spiegelingen zijn gelijk aan de
Chinese: de vorming van een „vrij
Oostturkestaanse republiek
Enkele jaren geleden heeft Moskou
generaal Pawel Belik naar dit gebied
gestuurd met de opdracht, er een
strijdvaardig „trans-Baikalleger" te for
meren. Hoezeer die Russische infil
tratie gewerkt heeft, werd al duidelijk
in 1963 toen de Chinese generaal Tsjoe
met 8000 soldaten tegen Peking in op
stand kwam. Het legertje van Tsjoe
werd door de Russen van levensmid
delen voorzien en na botsingen met hel
Chinese leger kon het zich meerdere
malen ongehinderd op Russisch grond
gebied terugtrekken.
Deze gebeurtenissen werden aanleiding
tot een grote „zuiveringsactie" in dit
gebied door Peking. Allen, die er van
Russische sympathieën werden ver
dacht, moesten verdwijnen en een leger
van 900.000 Chinese jongeren begon
in Sinkiang met de aanleg van een
grensverdedigingslinie. hetgeen Moskou
tot de uitspraak bracht, dat er een
„tweede Chinese muur" in aanbouw
was. Tegelijkertijd echter begonnen ook
de Russen met de bouw van verster
kingen en werden de militaire een
heden langs d. grens aangevuld met
weerbare bewoners van de streek. In
1964 werd ook op het politieke vlak
duidelijk, dat er van een „vredesgrens"
geen sprake meer was. Weliswaar stel
de Moskou nog voor, de moeilijkheden
op vreedzame wijze te regelen en at
te zien van het gebruik van geweld,
maar dit voorstel werd door Peking
honend afgewezen: Tsjoe En-lai zei in
een rede. dat een dergelijk voorstel
niets anders kon zijn dan een bedriege-
lijke manoeuvre, die slechts op kon
komen in de hoofden van imperialisten.
mezen - i. 11
o„,. v*avr •-*iVf *1
SSt -V
x; ,Vn, ~vr- p H
Olking j V jCA -
mm* m. V
Handig gebruik makend van deze
situatie breidde Moskou de propaganda-
radiouitzendingen naar China uit tot
het gehele etmaal. Aan de grens «elf
verhoogden de Russen de waakzaam
heid. Was het er vroeger een deugd
geweest, de „arme onderdrukte
Chinezen" te helpen, die een toevlucht
zochten in de Sovjet-Unie, nu werd het
een deugd, deze vluchtelingen op to
sporen en „onschadelijk te maken".
Menige Russische grensbewoner ver
diende daarmee in 1967 een onder
scheiding. Vaak werden de aangehouden
vluchtelingen, als zij daartoe geschikt
bleken, teruggestuurd naar China met
de nadrukkelijke opdracht, propaganda
voor de Sovjet-Unie te maken en
spionage te bedrijven.
In het afgelopen jaar werden de weder
zijdse grensschendingen talrijker en
ernstiger: in de eerste maanden van
1968 kwam het herhaaldelijk tot schiet
partijen. Radio Moskou maakte er voor
het eerst melding van in juni. De op
perbevelhebber van de Russische
strijdkrachten in het Verre Oosten,
generaal Los ik verklaarde zelfs: „De
Chinese provocaties roepen het gevaar
op van een wereldoorlog, zoals er nog
nooit een geweest is".
daging in Chinese oren is blijven klin
ken. Met hulp van de tsaristische legers
maakte Mongolië zich in 1911 los van
China, maar het werd later tot 1921
weer door Chinse troepen bezet. Daar
na werd Mongolië definitief „vrij",
maar in feite een Russische satelliet-
Op al deze gebieden (met een gezamen
lijke oppervlakte van 1.5 miljoen vier
kante kilometer; zo groot ongeveer als
de helft van India) maakt communis
tisch China nu opnieuw aanspraak.
Handig argumenteert Peking, dat deze
gebieden met geweld ontnomen zijn
ten tijde van het „tsaristisch imperia
lisme", daaraan toevoegend, dat de
tegenwoordige Sovjet-leiding in het
geheel niet minder imperialistisch is,
gezien haar vasthouden aan het des
tijds geroofde gebied. In de Chinese
argumentatie komt zelfs Lenin naar
voren, die in 1900 in het tsaristische
administratieve bestuur van de nieuwe
gebieden een „aanfluiting van de
bevolking" en „een macht van bajonet
ten ter onderdrukking van het volk"
gezien had. Een Russisch tijdschrift
herinnerde zich echter ook, dat Lenin
ooit gezegd had: „Vladivostok is wel-
In het geheel van „ja" en „neen"
spelen de uitspraken van Lenin echter
geen grote rol. Belangrijker vindt
Peking de uitspraak van de toen
malige Russische volkscommissaris voor
buitenlandse politiek, Karakhan, die in
1918 alle tussen het tsaristische Rus
land en China gesloten verdragen
„niet moreel" verklaarde, omdat ze
door de macht gedicteerd zouden zijn.
Als antwoord op dat argument kwamen
Russische archeologen en historici be
wijzen, dat het dal van de Amoer.
waarop Peking aanspraak liet gelden,
niet alleen bestuurlijk, maar ook cul
tureel sedert oeroude tijden tot Rus
land behoorde. En radio Moskou zond
de kreet uit: „De Chinezen moeten nu
maar eens en voorgoed in hun oren
knopen, dat het Amoerdistrict ten
eeuwige dage Russisch gebied zal
blijven".
De „grens van de eeuwige vriendschap"
werd in de loop der achter ons liggende
jaren steeds meer een „dode zone" met
een breedte van onzeveer twintig
kilometer. Steeds sterker werd de
propagandaoorlog zowel met vlug
schriften gevoerd als met radio
uitzendingen. Aan de Russische kant
van de grens staan zeventig radio
stations, die dagelijks hun propaganda
op China loslaten; het Chinese ant
woord wordt door zestig radio
stations aan de andere kant van de
grens gegeven De dreigementen wer
den steed9 krachtiger en nadrukke-
In 1966 reisde de voorzitter van het
presidium van de Opperste Sovjet,
Podgorny, naar de streek van Chaba-
rovsk om er de orde van Lenin uit te
reiken. Bij die gelegenheid hield hij
een toespraak, waarin hij woordelijk
Wladiwostok blijft van ons,
heeft Lenin ooit gezegd. Het is de
enige Russische haven aan de Stille
Oceaan die vrij blijft van ijs.
's Zomers zelfs meer dan dat: de
stranden bieden dan alle kansen
voor zonaanbidders.
verklaarde, dat dit gebied „in geval
van nood moedig en dapper zou worden
verdedigd", een uitspraak, die over de
hoofden der aanwezigen heen door
moest dringen naar Peking.
Men werd vindingrijk in het bedenken
van wederzijdse plagerijen: Peking
vaardigde controlevoorschriften uit met
betrekking tot buitenlandse schepen op
de Chinese grensrivieren: de maat
regelen waren duidelijk tegen de
Russen gericht. Voor het bevaren van
de grensrivieren was in het vervolg
niet slechts een bijzondere vergunning
nodig, maar bovendien moesten de
kapiteins er een Chinese loods aan
boord nemen, die de bevoegdheid had,
het hele schip te doorzoeken. De bui
tenlandse schepen op de grensrivieren
(lees: de Russische schepen) mochten
bovendien geen gebruik meer maken
van radio en radar. Kort daarop ver
weet de Chinese minister van Buiten
landse Zaken de Russen, dat zij in de
grensgebieden militaire oefeningen
hielden, waarbij duidelijk was, dat
China als vijand werd beschouwd. In
tussen werd aan beide zijden van de
grens de jeugd geoefend in het han
teren van vuurwapens
B(l de onlusten in communistisch
China in 1967 namen vooral in het
grensgebied de sabotagedaden in aan
tal toe. Radio Peking moest selfs
meerdere malen toegeven, dat in de
grensgebieden gevechten hadden plaats
gehad tussen rebellen en aanhangers
van Mao en in febrnari 1967 riep Peking
de Chinese strijdkrachten in die ge
bieden «elfs op tot oorlogsparaathcid.
MONGOLIË
Intussen heeft de Sovjet-Unie de af
gelopen jaren in haar pogingen, d«
militaire positie t.o.v. China zo gunstig
mogelijk te maken, vooral aandacht
besteed aan Mongolië. Premier Jum-
schagin Zedenbal is met een Russische
getrouwd en het land is economisch
geheel afhankelijk van de Sovjet-Unie.
In het voorjaar van 1966 sloten Mon
golië en de Sovjet-Unie een verdrag
tot wederzijdse bijstand, waardoor
een rechtsgrond gegeven werd aan de
aanwezigheid van Russische militairen
in Mongolië. In september 1967 werden
Russische troepen waargenomen aan
de grens tussen Mongolië en Com
munistisch China. Gezegd wordt, dat
er momenteel vijf infanteriedivisies,
een pantserdivisie en tienduizend man
technische troepen gelegerd zijn. Het
leger van Zedenbal wordt inmiddels in
ijltempo uitgerust met de modernste
strijdmiddelen. China heeft als ant
woord daarop liet laatste jaar zijn
troepen in het betrokken grensgebied
geducht uitgebreid en versterkt. In
Buiten-Mongolië staan sedert de af
gelopen zomer Russische eenheden met
mobiele raketbases. Van daaruit be
dreigen Russische raketten alle belang
rijke Chinese industrie- en atoom
centra. Peking schijnt momenteel ech
ter ook raketten in stelling te brengen,
maar het doet dat onder het oog van
Russische verkenners: communistisch
China heeft het afgelopen jaar on
geveer 150 maal geprotesteerd tegen
het schenden van het Chinese luchtruim
door Russische vliegtuigen.
De „gren9 van de eeuwige vriendschap"
van tien jaar geleden Is in deze dagen
een grimmig gebied geworden, waar
aan Russische züde 55 gevechtsklar*
divisies liggen en aan Chinese z(jde on
geveer 50. En verwacht moet worden,
dat het incident aan de Oessoeri. waar
tegen nu de Russen in Moskou en dr
Chinezen in Peking demonstreren, niet
het laatste zal zijn
dr. F. W. SCHLOMANN.
De diepe oorzaak van
aan de Russisch-Chines
zo moeilijk
Sovjet-Unie
legenstellinge
rUvingei
wereld.8 Mi
volledige ei
verlangen
'elk
Een cartoon, die de Russische regeringskrant Izvestia deze week naar
aanleiding van het grensgeschil bracht: een Chinese soldaat overschrijdt
de grens met de Sovjet-Unie, terwijl het rode boekje als opschrift draagt:
banditisme, laster, verraad. De laatste letters vormen de naam Mao.
er is nog een oorzaak:
iniumvoorraden in dr
n het westen der Sinkiang -
In 1950 hebben de Chinezen
ssen vergunning gegeven om
naar olie ook naar uranium
rn het te winnen. Negen jaar
verlangde liet Kremlin di
•nirole over Sinkiang,
stuk liep op het hai
Mao Tse-toeng. Reden
ongeregeldheden genoeg
HONDERD JAAR
'3e Russisch-Chinese grens in ha r
ïuidige vorm is in grote lijnen pas d<
aatste honderd jaar ontstaan. Ondei
iet regime der tsaren verwierf Rus
land met politieke list en militair ge
weld delen van de vroegere Chinesi
gebieden in Kirgizië en Kazakstan". Ir
1895 bezette Rusland de strook vai
Pamir. Tussen 1850 en 1860 verloren
de Chinezen do Amoerprovincie en de
kustprovincie met haar hoofdstad, die
de naam Vladivostok kreeg, hetgeen
„beheers het oosten" betekent, een
naam, die derhalve altijd als een uit-
Is de volksrepubliek Mongolië aan China ontnomen, Binnen-Mongolië staat als Chinees district rechtstreeks onder het gezag van Pekin°. De
Mongolen hebben daar d&n ook een revolutionair Maocomité gevormd, dal graag de portretten en uitspraken van Mao tijdens 'n parade ronddraagt.
t
