moderne
vliegende
dokter
voelt
grond
onder
zijn
voeten
wegzakken
ZATERDAG 15 MAART 1969
loosheid... de gedachte alleen al doet
ons onderzoekers watertanden".
Tot dusver hadden de Amerikanen en
de Russen op dit gebied iets gedaan,
maar de research was louter militair
gericht. Dr. Oosterveld, zeer openhar
tig over zijn trots: „Wij zijn de eer
ste burgerorganisatie, die van de ge
wichtloosheid iets heeft meegesnoept.
Alleen zijn de periodes, die we in de
Friendship op kunnen roepen, verdomd
kort, zo'n veertien seconden. Je zit dan
met 3,5 G tegen de drempel van het
toelaatbare aan. Theoretisch kan de
Friendship 5 G hebben, dan breken de
vleugels af, maar je moet bij zo'n vrije
val rekening houden met de mogelijk
heid van een luchtzakje. Het is dood
vermoeiend werk, ook voor de vliegers.
Die zijn na afloop van zo'n vlucht, waar
in we tien, twaalf keer gewichtloos zijn
geweest, helemaal doorgezweet. Met de
Starfighter straks kunnen we periodes
van 20 seconden oproepen dat is al
een hele verbetering. En de NASA in
Amerika is zo geïnteresseerd in de re
sultaten van mijn onderzoek, dat ze me
uitgenodigd hebben, in mei proeven te
komen doen met hun speciaal uitgerus
te Boeing. Die haalt periodes van 40
seconden. Dan kun je tenminste wat op
je gemak metingen doen".
Inzichtsverdieping in het wezen van het
evenwichtszintuig. daar gaat het bij dr.
Oosterveld om. Hij zegt: „Er zijn nog
zoveel mistige dingen... Het even
wichtsorgaan is weinig geëxploreerd.
Het is dan ook een zintuig, waarvoor
nauwelijks recreatie bestaat. Je kunt
naar mooie dingen kijken, naar fijne
muziek luisteren, lekkere hapjes eten,
maar wie speelt er nu met zijn even
wichtsorgaan? Een kind op de schom
mel een beetje, maar daar houdt het
mee op. We gaan nu bijvoorbeeld de
post-stimulatieperiode onderzoeken
Dit is ook al zoiets moeilijks. Je hoeft
iemand maar in een geluiddichte ka
mer te brengen en zijn oor staat op
scherp. Bij het oog duurt het drie kwar
tier. Hoe lang zal de periode voor het
evenwichtsorgaan zijn? We hebben er
geen flauw benul van. Het is allemaal
zuiver wetenschappelijk onderzoek,
maar als we een link vinden met de
klinische kant, benut je die natuurlijk.
Het werk komt uiteindelijk de patiënt
Elektroden op de oogleden vertellen dr. Oosterveld alles over de
oogbewegingen van de proefpersonen en voeren hem zo binnen in de
nog onbekende geheimen van het evenwichtszintuig.
De eerste keer is de gewichtloosheid een akelige toestand, maar
blijkens de gezichten van de twee vrouwelijke proefpersonen valt er
op de duur wel mee te leven.
ten goede. Nu vind je stoornissen met
bepaalde symptomen van duizeligheid,
maar die symptomen zijn er maar een
paar en ze hebben weinig vorm.
Daar komt dank zij ons onderzoek na
tuurlijk meer inzicht in. Momenteel zit
er veel onder de drempel, waar we
Deze laatste opmerking illustreert dr.
Oosterveld met de meest opzienbaren
de vondst, die zijn onderzoek tot dus
ver heeft opgeleverd. Hij heeft ont
dekt, dat één enkele borrel bij het op
treden van hogere G-waarden 48 uur
kan nawerken. Hij verbindt daar met
een de nevenconclusie aan, dat piloten
eigenlijk nooit zouden moeten drinken.
..48 uur na een borrel nog een kater,
dat slaat in", zegt hij. „Piloten drinken
graag en ik misgun ze hun borreltje
niet, maar toch. Een kater van een en
kel glas voel je niet, maar ik méét hem
wel. Een piloot, die start of een bocht
draait ry. dan geeft ie even 2,5 G en
daar word je beroerd van, als je van
tevoren gedronken hebt. Ik heb het zelf
gemerkt, toen we startten voor de
vlucht naar Johannesburg, waar ik le
zingen ging houden. Dan denk ik: lie
ver ik beroerd dan die man in de cock
pit. Ik ben nu bezig met een rookon-
derzoek. Ik heb al gevonden, dat bij ho
gere G-waarden een enkele sigaret 45
minuten lang het evenwichtsorgaan
blijft beïnvloeden. Daar kan van alles
en nog wat achter zitten".
Alles bij elkaar is dr. Oosterveld inmid
dels zo'n 7.200 seconden gewichtloos
geweest. „Je kunt er tegen of je kunt
er niet tegen", zegt hij laconiek. „Maar
het blijft een gek gezicht. Gewichtloos
heid houdt in, dat alles, wat onderhe
vig is aan een plaatsbeperking door de
zwaartekracht, hiervan los komt
dat alles, wat ook maar enigszins onder
spanning stond, -zich ontspant. Met an
dere woorden: een rol touw ontrolt zich
spontaan, een rok zweeft omhoog, de
haren rijzen letterlijk te berge, as en
peuken komen uit de asbak, een opge
vouwen handdoek ontplooit zich als een
waaier, een regenjas gaat wijd-uit
staan. Als je niet vastgebonden bent,
zweef je door het vliegtuig. De min-
EVENWICHT,
ZINTUIG
WAARVOOR
NAUWELIJKS
RECREATIE
BESTAAT
ste aanraking van ,de wand van de ca
bine is in staat, om je in een rotatie te
brengen, waarbij je vrij snelle wente
lingen kunt maken. Voor een proefper
soon is de eerste sensatie panisch, want
hij voelt letterlijk de grond onder zijn
voeten wegzakken, terwijl hij door het
raam de aarde op zich ziet afstormen,
wat ook geen rustige gedachte is".
De grote buitenlandse belangstelling,
die dr. Oosterveld ondervindt, bewijst
het unieke van zijn experimenten. „Wat
de Russen doen daar kom je uiter
aard niet achter", zegt hij, „maar ik
geloof, dat ik de enige ben. Er zijn
überhaupt maar een handjevol klinie
ken in de wereld, die aan onderzoek van
het evenwichtszintuig doen. Overigens
vind ik, dat je vooral niet moet doen,
wat al in het buitenland gedaan wordt.
Dat heeft geen zin". piet snoeren
BADHOEVEDORP De woorden „vliegende dokter"
roepen gemeenlijk de image op van een in shorts
gestoken medicus, die per door het thuisfront bijeen-
gesappeld vliegmachientje van kraal naar kraal reist
om de arme zwartjes te helpen. Dr. Wil Oosterveld
uit Badhoevedorp echter is doende het beeld nieuwe
inhoud te geven. Wanneer hij 's morgens zijn Maas
trichtse vrouw Ide (geboren Paumen) en zijn twee
dochters goededag kust, doet hij dat met in het voor
uitzicht een klus, die op zijn zachtst gezegd enerverend
is. Dr. Oosterveld namelijk pleegt zich op gezette
tijden met een aantal proefkonijnen (het kunnen echte
konijnen zijn, maar ook leden van zijn staf en vrijwil
ligers) in een Fokker Friendship te begeven, hem wel
willend ter beschikking gesteld door de Koninklijke
Luchtmacht. Boven het IJsselmeer of de Zeeuwse wa
teren gekomen brengt de piloot op zijn verzoek de
machine in een parabolische vlucht. De leek zou het
zo zeggen:laat de piloot zijn toestel na een steile
klim eenvoudig voorover vallen. Het resultaat van deze
acrobatiek is, dat er in de Friendship gewichtloosheid
optreedt. Een enge gedachte, want bij gewichtloosheid
werken uiteraard de brandstof- en oliesystemen niet,
zodat het risico van uitvallende motoren verre van
denkbeeldig is, maar dr. Oosterveld deert dat allemaal
niet. Hij kijkt integendeel watertandend uit naar het
nabije moment, waarop de luchtmacht hem de beschik
king over een Starfighter zal geven. Dan kan het lekker
nog veel harder.
doen hier aan onderzoek van het
evenwichtsorgaan", zegt dr. Oosterveld
i de hoorzaal van het fysologisch la
boratorium in het Amsterdamse Wilhel-
mina Gasthuis, waar men hem vinden
kan op dagen, dat de luchtmacht an
der emplooi heeft voor zijn Friend
ships. „Zeg maar: alles wat met dui
zeligheid te maken heeft. Achter dui
zeligheid kunnen de gekste dingen schuil
gaan van griep tot hersentumors.
Er kan de ziekte van Menière achter
zitten, dat is een ziekte van het bin
nenoor, maar ook een gezwel aan de
achtste hersenzenuw of een virusont
steking. Ik schat 1 op 50 patiënten,
die zich bij een keel-, neus- en oor
arts melden, klachten heeft over zijn
„ACHTENVEERTIG UUR
NA EEN BORREL
NOG EEN KATER"
prikkeld wordt door de zwaartekracht.
Pas als de zwaartekracht is uitgescha
keld, kun je bij wijze van spreken zeg
gen, dat het evenwichtsapparaat „ge
blinddoekt" is. Laat ik me anders uit
drukken. Het onderzoeken van het
evenwichtsorgaan bij een normale
waarde van de zwaartekracht wij
noemen die waarde G is vergelijk
baar met het repareren van een rij
dende trein, of het controleren van het
oliepeil in een werkende moto. Er is
geen moment rust voor een nauwkeu
rige observatie. Daarom biedt gewicht
loosheid de mogelijkheid van een zeer
specifiek onderzoek van het evenwichts-
systeem. De toestand van gewicht
Zonder enig spoor van onbe
hagen volvoert een gewichtloze
dr. Oosterveld in de cabine van
de Friendship zijn wetenschap
pelijke acrobatiek.
evenwichtsorgaan. Vooral oude mensen
kunnen er helemaal invalide van wor-
Wat heeft dit alles met gewichtloos
heid te maken? Dr. Oosterveld: „Het
evenwichtszintuig, dat gelokaliseerd is
in het binnenoor, onderscheidt zich van
de andere zintuigen door zijn letterlij
ke en figuurlijke onbereikbaarheid. De
andere zintuigen van de mens kunnen
op min of meer eenvoudige wijze uit
geschakeld worden of onderdrukt. Ogen
kun je blinddoeken. Oren kun je dicht
stoppen. Het smaak- en reukver
mogen kun je wegnemen door de
neus dicht te knijpen, enzovoort. Maai
bij het evenwichtszintuig is dit veel
moeilijker, omdat het doorlopend ge-
Twaalf seconden lang gaat in de Friendship, die een vrije val van bijna duizend meter maakt, alles en iedereen de lucht in.
Alles komt los van de zwaartekracht. Alles wat ook maar enigszins onder spanning staat, ontspant zich. Een rok zweeft
omhoog, de haren rijzen te berge.
