S)a£ddócSouAont
ONDERWIJSRAAD GAAT
50 JAAR BESTAAN VIEREN
Goethes
„Egmont
Overloper
blijkt agent
Herdenking in Eerste Kamer
Belangrijk
werk achter
de schermen
PAGINA 2
DE LEIDSE COURANT
DONDERDAG 13 FEBRUARI 1969
Naar nieaive
indelingen
"P EN paar jaar geleden, toen gemeen-
telijke problemen begonnen te wrin
gen en de eerste bovengemeentelijke or
ganen van de grond kwamen, hebben we
in deze kolom hardop denkend de
vraag gelanceerd, of de provinciale in
deling van Nederland geen verouderde
zaak aan het worden was.
Aan deze vraag moesten we natuurlijk
denken, toen we dezer dagen kennis
namen van de conclusie die een studie
commissie over bestuurlijke problemen
getrokken heeft: het wordt hoog tijd in
Nederland over te gaan tot een nieuwe
bestuurlijke orde. Het wordt aanbevelens
waardig om Nederland te gaan indelen
in dertig a veertig gewesten en daarvoor
een wettelijke regeling te scheppen.
Op dit moment wordt er met ver
schillende vormen van agglomeratie-
bestuur of van inter- en bovengemeente
lijke regelingen geëxperimenteerd. Hoe
wel plaatselijk de problemen natuurlijk
dikwijls een eigen karakter behoeven,
gaat de vraag klemmen of dit ook steeds
een eigen bestuurlijke vorm wettigt. De
structuur van de bestuurlijke problemen
blijkt bij nadere beschouwing namelijk
identiek te zijn.
Vandaar de suggestie: laat Nederland
zich gaan bezinnen over het invoeren
van een gewestwet. Voor ons gaat dan
andermaal de vraag knellen, of er in
de nieuwe structuur nog wel behoefte
zal bestaan aan het instituut van de
provincie
NU is het invoeren van een gewestwet
natuurlijk hoe gecompliceerd ook
op zichzelf een eenvoudiger zaak dan
het afschaffen van de provinciale in
deling en de provinciale besturen. Voor
dit laatste zal de grondwet radicaal op
de helling moeten.
Tegen zo'n revisie van onze grondwet
hebben wij geen enkel bezwaar; het land
zal in de nabije toekomst alleen goed
bestuurd kunnen worden als dit ge
schiedt vanuit een structuur die aange
past is aan de feitelijke situatie. Histori
sche argumenten mogen dan geen be
slissende rol blijven spelen.
Terloops maken we dan hierbij nog
de kanttekening dat, in het geval Neder
land bij het twee-Kamerstelsel blijft,
langs de nieuwe weg mogelijk ook een
meer bevredigende procedure kan wor
den geschapen voor het verkiezen en
samenstellen van een Eerste Kamer. De
bevoegdheden die momenteel de Provin
ciale Staten terzake bezitten, lijken ons
een schoolvoorbeeld van anachronisme.
Gewestelijke raden openen ook op dit
punt een perspectief, dat meer in over
eenstemming lijkt met de praktijk van
een goede democratie.
Overigens is dit punt natuurlijk maar
een bijkomstig voordeel. Het belang
rijkste is, dat momenteel het welzijn van
de burgers door de bestaande bestuurs
organen (gemeentebestuur, provinciaal
bestuur en de daartussen opererende in
stituten als agglomeratieraden of an
dere gemeentelijke samenwerkingsvor
men een onoverzichtelijke lappendeken
vormen, waarbij efficient bestuur een
moeilijke zaak lijkt.
bepaalde eenheid; bijvoorbeeld op cul
tureel of demografisch gebied. Moet men
zo'n eenheid nu wel gaan verbreken?
Een nadere beschouwing bijvoor
beeld in de duidelijkste gevallen als
Limburg, Friesland en Zeeland wijst
uit, dat deze provincies toch duidelijk
van elkaar te onderscheiden onderdelen
hebben; die kunnen als zelfstandige ge
westen op de daarvoor aangewezen ter
reinen met elkaar blijven samenwerken.
Ook in die gevallen zullen de burgers
zich evenwel veel meer betrokken voelen
bij wat er in de eigen onmiddellijke om
geving gebeurt, dan bij de uit onze mid
deleeuwen stammende provinciale onder
scheiding.
In vele andere provincies is de provin
ciale onderscheiding allengs louter een
bestuurlijke zaak geworden; de belang
stelling ervoor beperkt zich tot de hoogst
zeldzame kwesties waarbij men zich zelf
persoonlijk betrokken voelt. Is het dan
niet veel beter om een nieuwe bestuurs
vorm te scheppen waarbij de afstand
van dat bestuur tot de burger aanzien
lijk wordt ingekort?
Bovendien blijft in de tegenwoordige
bestuursstructuur het boven- of inter
gemeentelijk orgaan een instelling die
zich niet ontplooien kan. Gemeente
besturen zien zich geconfronteerd met
een nodeloos ingewikkeld patroon en
kunnen dikwijls niet uit de voeten.
In andere gevallen hebben gemeenten
kans zich op te sluiten in een voor hen
zelf voordelig isolement, hoewel ze van
nature voorbestemd zijn tot samenwer
king in een bepaalde agglomeratie. In
deze gevallen waar zachte drang tot
dusverre tegen een muur van onwil is
gestoten, zou men voor ons algemeen
welzijn meer met dwang moeten kunnen
(TYAAROM hopen wij dat het rapport
van de studiecommissie-Brasz geen
stuk is dat na enige wetenschappelijke
discussie toch weer in het een of ander
archief gestopt zal worden. Het moet
ook in discussie komen bij onze beleids
organen.
Met het invoeren van een gewestwet
alleen wordt het probleem naar onze
smaak niet opgelost. Dan wordt het
bestuurlijk patroon met gemeenteraden,
gewestraden, provinciale raden en daar
boven nog eens een landelijk bestuur
ingewikkeld, duur en toch niet efficiënt.
Meer heil zien wij in een vervanging
van de provinciale besturen door be
stuurlijke gewesten.
De problemen die opgelost moeten
worden om zo ver te komen, zijn zeer
groot; dat beseffen we wel. Denk bijvoor
beeld alleen maar eens aan de indeling
die moet plaats vinden en aan de con
sequenties voor de grondwet. Het is dan
ook geen kwestie van een paar jaar,
noch een die aan één parlementaire
periode genoeg tijd hebben zal.
In een samenleving waar men het oog
meer en meer gaat richten op het jaar
2000, mag men voor zo'n opdracht even
wel niet terugdeinzen. Als we wel de
noodzaak erkennen van internationale en
intercontinentale integratie, moeten we
ook de moed hebben om de volkshuis
houding binnen de eigen grenzen, zo
nodig, geheel anders te gaan regelen
dan onze voorouders en wij in hun voet
spoor gedaan hebben.
„Zo nodig" is hierbij een beperking,
waardoor naar onze mening in 1969
reeds een streep kan worden getrokken.
Rood
IN snel tempo volgen ze elkaar op: de
pockets en paper-backs, die feitelijke
en verwachte ontwikkelingen rond de
Partij van de Arbeid tot onderwerp
hebben. „Tien over rood", één van de
eerste geschreven appèls, heeft bijzonder
aanstekelijk gewerkt: groepsgewijze een
boek schrijven is in socialistische kring
een mode geworden.
Alsof de Nederlandse burger op dit
gebied nog niet genoeg te verwerken
heeft, is de komst van nieuwe uitgaven
over „links" en „socialisme" aangekon
digd. Een en ander zal wel te maken
hebben met de belangrijke beslissingen
die volgende maand binnen de Partij
van de Arbeid moeten vallen. Welke
stroming krijgt de meeste macht in het
nieuwe partijbestuur? Welke tint zal
het „rood" krijgen, wanneer het komende
socialistische partijcongres na gedane
zaken huiswaarts keert?
Eén van de aangekondigde paper
backs afkomstig uit de kring van
Rotterdamse studenten zal als titel
„Mooi rood is niet lelijk" meekrijgen.
De grote vraag is alleen of er veel kans
bestaat op overeenstemming over de
vraag wanneer rood mooi is.
Wij krijgen de indruk dat men in de
Partij van de Arbeid door het vele praten
over rood en links alleen nog maar
bomen en geen bos meer ziet.
SEAN CONNERY
ALS AMUNDSEN
ROME (AP) Sean Connery. de
„oude" James Bond, gaat in een Rus-
sisch-Italiaanse film de rol spelen van
de Noorse ontdekkingsreiziger Roals
Amundsen. De film gaat voornamelijk
over de Italiaanse ontdekkingsreiziger
Umberto Nobile, die samen mer Amund
sen in 1962 met een luchtschip over de
Noordpool vloog. De producer van de
film, die „De rode tent" zal heten, is
de Italiaan Franco Cristaldi. Een groot
deel van de film, die 14 miljoen dollar
gaat kosten, zal worden opgenomen in
Moskou. Andere sterren zijn de vrouw
van Cristaldi, Claudia Cardinale, en de
Britse acteur Peter Finch, die de rol
van Nobile speelt.
Man stapt in
bus met mes
door hoofd
MEXICO CITY (AP) Humberto
Vazquez stapte gisteren de bus in met
een mes door zijn hoofd. Hij had zo
juist te Coyanavaca, 65 km ten zuid-wes
ten van de stad Mexico ruzie gehad.
De cauffeur van de bus, die zich
doodschrok toen hij zag hoe het lem
met aan de ene zijde uit het hoofd stak
en het blad van het mes er aan de an
dere kant uitkwam, reed snel naar een
politiebureau.
De politie bracht hem naar een dokter
die hem per ziekenauto naar een zie
kenhuis in Mexico City stuurde. Na een
operatie van vijf uur wisten vier chirur
gen het mes te verwijderen. De levens
kansen van Vazquez worden 50 procent
geacht.
Geen brandstof
voor gekaapt
vliegtuig
HAVANNA (Reuter) Cuba heeft
gewaarschuwd, dat het geen brandstof
zal leveren voor een Venezolaans vlieg
tuig, dat dinsdag gedwongen werd met
68 mensen naar Cuba tc vliegen. Cuba
zegt, dat de Venezolaanse regering
brandstof moet zorgen.
Het Cubaanse regeringsbesluit, geen
brandstof ter beschikking te stellen,
is genomen „in verband met de mis
dadige ontvoering in internationale wa
teren van de Cubaanse vissersboot
Alecrin". (Dit slaat op de in beslag
neming door Venezuela in november vo
rig jaar van een vissersboot, die vol
gens Venezuela Venezolaanse guerrilla
strijders hielp. De Alecrin werd met de
bemanning eind december vrijgelaten).
SEOEL (Reuter) Dc prominente
Noordkoreaanse journalist Soo-Keoen,
die in 1967 asiel vroeg en kreeg in Zuid-
Korea, was geen overloper maar door
de Noordkoreaanse communistische par
tij als agent naar het zuiden gezonden.
Dit heeft de Zuidkoreaanse centrale in
lichtingendienst donderdag bekendge-
De nu 45-jarige Lee is op 31 januari
op weg naar Cambodja gearresteerd,
nadat hij met een vals paspoort uit
Seoel was vertrokken. Toen hij zich op
22 maart 1967 bij de VN-autoriteiten in
Panmoenjom meldde, werd Lee on
derdirecteur van het officiële Noordko
reaanse persbureau als een belangrij
ke overloper beschouwd. Hij kreeg een
premie van ruim tienduizend gulden en
een huis. Kortgeleden trad hij in het hu
welijk met een Zuidkoreaanse. die ver
pleging doceert aan een particuliere uni
versiteit in Seoel. Lee zou in Cambodja
nieuwe instructies gaan vragen bij de
Noordkoreaanse ambassade.
Nieuw proces
Petras Dominas
DORTMUND (DPA) Dc 39-jarige
Petras Dominas. chef van de naar hem
genoemde bende juwelenrovers, zal op
24 maart voor de tweede maal voor d<
rechter in Dortmund moeten verschij-
Dominas is in februari 1967 tot 15 jaar
gevangenisstraf veroordeeld wegens
moord, roofovervallen, waaronder een
overval op een Amsterdamse juweliers
winkel, en andere misdrijven. Wegens
gebrek aan bewijs werd hij vrijgespro
ken van moord op Albrecht en Lina
Höhmann te Lünen (Noordrijn-Westfa-
len), gepleegd in augustus 1964. Het
Westduitse hof van beroep van Karls
ruhe heeft deze vrijdpraak echter nietig
verklaard en bepaald dat de gang van
zaken bij de moord nauwkeuriger moet
worden onderzocht. Verwacht wordt dat
dit tweede proces 15 tot 20 dagen zal du-
ADVERTENTIE)
„Ze heeft een grammofoon. Dus?"
Een platenbon is altijd raak!
(Van o
e parlementaire redactie)
DEN HAAG Op 21 februari a.s. be
staat de onderwijsraad 50 jaar. Het gou
den jubileum van dit adviescollege van
de minister van Onderwijs en Weten
schappen zal op die datum in de verga
derzaal van de Eerste Kamer worden her
dacht met redevoeringen van oud-voor
zitter prof. dr. K. Posthumus en van de
huidige voorzitter prof. mr. I. A. Diepen
horst, aldus een officiële mededeling van
het ministerie van Onderwijs en Weten
schappen.
Wat Is de onderwijsraad? De redac
tie van het officiële weekblad „Uitleg"
van het ministerie van O. en W. is uit
voerig in de onderwijsraad gedoken en
noemt het „een belangrijk adviesorgaan,
dat gezien aard, functie en samenstelling
zelden aan de weg timmert". Vooral
het laatste is waar: de onderwijsraad
laat nooit iets van zich horen. Mocht zij
al behept zijn met revolutionaire denk
beelden of opmerkelijke visies, dan weet
men dat voor de buitenwacht meester
lijk te verbergen. Daarmee wil niet ge
zegd zijn dat de onderwijsraad geen be
langrijk werk zou doen. Integendeel, er
komt echter weinig van naar buiten.
In zijn huidige samenstelling telt de
raad 64 leden, verdeeld over zeven ver
schillende afdelingen, te weten voor we
tenschappelijk onderwijs. algemeen
voortgezet en voorbereidend wetenschap
pelijk onderwijs, 't kleuteronderwijs en
't basisonderwijs, 't technisch beroeps-
en landbouwonderwijs, het sociaal peda
gogisch-, het huishoud- en nijverheids- en
het kunstonderwijs, het vormingswerk
voor leerplichtvrije jeugd, het midden
stands-, het economisch en administra
tief onderwijs en het schriftelijk Onder-
De huidige algemeen voorzitter is prof.
dr. I. A. Diepenhorst, zelf oud-minister
van Onderwijs en Wetenschappen, die
ook nog het voorzitterschap van de eer
ste en van de derde afdeling vervult.
De invloed van de onderwijsraad op
het onderwijsbeleid is evident en mag
niet onderschat worden. De onderwijs
raad werkt in feite vanuit de onderwijs
theorie en de schoolpraktijk aan de voor
bereiding van beslissingen, die een mi
nister neemt en waarvoor deze dan
zelf verantwoordelijk i».
Algemeen uitgangspunt is, dat de le
den van de onderwijsraad door de kroon
worden benoemd titre personel. Men
wordt dus aangezocht op grond van per
soonlijke kwaliteiten, niet ala represen
tant van een maatschappelijke, politie
ke of godsdienstige groepering. In de
praktijk blijkt echter wel van een ge
schakeerde samenstelling sprake te zijn.
Er is duidelijk sprake van een strikte
onafhankelijkheid van de raad. De ad
viezen van de raad kunnen worden on
derscheiden in adviezen t.a.v. geschillen,
adviezen over bestuursbeslissingen, ad
viezen over algemene maatregelen en
adviezen over administratief beroep.
De oorsprong van de onderwijsraad
lag in de periode van de schoolstrijd,
toen bij de toenmalige minister van On
derwijs en Binnenlandse Zaken, jhr mr.
A. F. de Savomin Lohman, de behoef
te groeide om te beschikken over een
adviescollege, dat kon helpen om los van
de politiek hel onderwijs te verbeteren.
Onder minister De Visser werd de tot
standkoming van de onderwijsraad in
1919 een feit. Een zeer belangrijke rol is
jarenlang vanaf de oprichting tot 1951
vervuld door dr. H. W. Tilanus, die 32
jaar secretaris van de onderwijsraad is
geweest. Later trad dr. Tilanus vooral
op de voorgrond als fractieleider van de
Christelijk Historische Unie in de Twee
de Kamer. Een lange staat van dienst
bezat ook prof. Huib Luns, de vader van
de huidige minister van Buitenlandse
Zaken, die van 1919 tot 1942 zitting had
in de vierde afdeling van de onderwijs
raad. Van zijn hand komen een aantal
fraaie potloodtekeningen van medeleden,
die in het weekblad „Uitleg" staan afge
drukt
T.v.-spel vanurond
Vanavond zendt de NCRV-televisie om
20.45 uur vla Nederland I „Egmont".
het klassiek geworden vrijheidsdrama
van Johann Wolfgang Goethe uit. De
door Stefan Felsental bewerkte versie
kwam in oktober '68 tot stand in het
kader van het vijftienjarig bestaan van
de Belgische t.v. Bij de rolbezetting is
men omdat „Egmont" een coproduktie
van BRT en NCRV is. uitgegaan van
de scheidingslijn noord-zuid.
Historici hebben Goethe verweten dat
hij de held van zijn stuk heeft ver
valst. De in het spel niet voorkomende
graaf Hoorne was volgens geschied
kundige nasporingen veel en veel be
langrijker dan Egmont, een man die
door Goethe een fraai romantisch jas
je kreeg aangemeten. Verder komt er
Willem van Oranje in voor. door Goe
the geschetst als een koele, berekenen
de noorderling, die precies weet waar
hij zijn politieke munt uit kan slaan.
Dan is daar nog Margaretha van Par
ma. de landvoogdes, die een kleine ro
mance met Egmont wil beginnen. Dan
is er nog een totaal verzonnen heldin:
het dienstmeisje Klaartje.
De plaats van de handeling is Brussel
in het jaar 1568. In Noord- en Zuid-Ne
derland heerst onrust, er hebben beel
denstormen plaatsgevonden en het volk
dreigt in opstand te komen tegen de
koele Spaanse koning Philips II. die
niets van de koude landen aan de zee
moet hebben, maar liever in het war
me Spanje blijft. Zo geheel anders dan
zijn vader. Karei V, die, in Gent gebo
ren, graag in de Nederlanden vertoef
de.
De vrijheidsbeweging wordt aange
voerd door Willem van Oranje met
hulp van de graven van Egmont en
Hoorne. De landvoogdes Margaretha
wil de zaak een beetje kalm aanpak
ken. maar Philips wil daar niet van
horen en stuurt de gevreesde Alva
naar de Nederlanden. Alva poogt de
aanvoerders van de beweging te pak
ken te krijgen, maar slaagt er slechts
in om de twee graven gevangen te zet
ten. Willem van Oranje is bijtijds uit
geweken. Zonder enig proces worden
Egmont en Hoorne op de markt in
Brussel onthoofd.
RADIO
PROGRAMMA
HILVERSUM I (402 m) AVRO 18.00
Nieuws. 18.16 Radiojournaal. 18.20 Uitzen
ding van de Volkspartij voor Vrijheid en De
mocratie. 18.30 Stereo: Licht instrum. sex
tet met zangsolist. 18.50 Gesproken brief. 18.55
kinderen. 19.00 knipperlicht: pro-
0 Oldenberg, hoor
Moderne Amerikaanse orkes
luziek in vrije tijd: koor
praatje. 18.46
1 de dag. 23.55-24.00
arkestmuziek. 19.45 Vrije politieke
19.55 Grammofoonmuz. 20.00 Open-
itbezit. 20.10 Muziek van Belgische
componisten. 20.30 Hoorspel. 21.33 Opera-frag-
Een platenbon is altijd raak!
HILVERSUM 1
Nieuws. 7.10 Ocht.
reo: Lichte gramn
Deze dag. AVRO:
LOfoonmuziek. VPRO: 7.54
so: Lichte grammofoon-
daag de dag. NP.U: 9.00
AVRO: 10.00 Voor de kleuter
en Spas
12.26 Mededelingen
ling: 12.29 Uitzending voor de landbouw.
NRU12.39 Stereo: Lichte grammofoonmu-
13.1:
reo: Klassieke koorwerken (gr). NRU: 14.10
Toerismo: toeristische informatie uit bin
nen- en buitenland. 14.30 Poëzie op punten:
wedstrijd tn het voordragen van luchtige
poëzie. lfi.OO Klein chanson, VPRO: 16.00
Nieuws. 16.02 Thuis: programma voor thuls-
zlttenden. 16.45 Radio Filharmonisch Orkest
(ADVERTENTIE)
„Hij is morgen jarig en woont ver weg"
Een platenbon-per-brief is
altijd raak!
(STER-reclameuitzen-
dingen om 18.56, 19.03,
19.56 en 20.16)
NTS
18.50 uur:
De fabeltjeskrant
19.00 uur
Nieuws in het kort
NCRV
19.07 uur:
Breng eens een zonne
tje, programma voo
bejaarden
19.27 uur:
Durf te leven
20.00 uur:
Journaal (NTS)
20.20 uur:
Hier en nu,
actualiteitenrubriek
20.45 uur:
Egmont, tv-drama
22.35 uur:
De gitaer by it boek,
bij belliederen
22.40 uur:
Tweede journaal (NTS)
23.00 uur:
Groenteteelt onder
glas (TELEAC)
NEDERLAND II
(STER-reclameuitzen-
dingen om 18.56, 19.56
en 20.16)
NTS
18.50 uur:
De fabeltjeskrant
19.00 uur:
Nieuws in het kort
19.03 uur:
Scala, magazine
VPRO
19.30 uur:
Voor een cinematheek
20.00 uur:
Journaal (NTS)
20.20 uur:
De oude draaidoos,
filmmagazine
20.55 uur:
Maandelijks,
sportrubriek
21.55 uur:
Gesprek met prof. dr.
Josef Hromadka
22.10 uur:
Dokter in Afrika
(CVK/IKOR)
22.40 uur:
Tweede journaal (NTS)
Televisie morgen
NEDERLAND I
NTS/NOT
11.25 uur:
Walter and Connie
De met aangegeveD programmal zIJd k leuren televisieprogramma's.
HILVERSUM I
AVRO
20.05—21.30 uur:
Residentie-Orkest
21.30—22.10 uur:
Oldenberg, luisterspel
NCRV
20.00—20.25 uur:
Sil de strandjutter,
luisterspelserie
22.45—23.55 uur:
Onvoorzien, sluitpost
RADIONIEUWSDIENST
HILVERSUM I 7.00, 8.00,
11.00, 13.00, 16.00. 18.00,
19.30, 22.30, 23.55
HILVERSUM II: 7.00,
7.30,, 8.00, 8.30, 11.00,
12.30, 16.00, 18.30, 22.30,
23.55
VPRO: 12.00
HILVERSUM II
de huisvrouw). 9-40 S
Nieuws. 11.02 Voor c
lingen. 12.00 Van twe
programma. (12.22 Wi
Uit de pers: pers
lekprog^
r. 15.30 Stereo:
Nieuws. 16.1
lichte pianomuziek (opn.). 16.30 Boemi: pop-
ihow. 16.55 Stereo: lene Mlene Muze: nieuws
>ver underground
hilversum i
FM-kanalen)
12.03 Agent 000. 13.00
Kemna. 13.30 Help. TROS: 14.00
Lynx (of Los). AVRO: 15.00
Muziek Boetiek (16.00 Nieuws.
17.02 Radiojournaal. 17.05—18.00 1
pas. ver/oe (324 m)
13.00 Nieuws weerbericht, dagklapper
beursberichten. 13.20 Tafelmuziek.
16.00 Nieuws.
5.40 Klein Promenadecont
)3 Beursberichten. 16.09 K
uziek in België. 17.00 Niev
mededelingen. 17.15 Gram
(ADVERTENTIE)
„Zc vond 't f(jn om zelf uit te zoeken"
Een platenbon is altijd raak!
