NIGER:
Johnson zocht geen grandeur
LAND
MET VIJF
ONBRUIKBARE
TALEN
KADAR ALS BEMIDDELAAR
Met teevee het analfabetisme te lijf.
VERGUISD
DOOR HEN
DIE HIJ DIENDE
ZATERDAG 25 JANUARI 1969
NIAMEY Er is in de
nieuwe staat Niger veel
waar het nieuwe bestuur
slechts moeizaam tegenop
kan roeien. Afgezien van de
schamele mogelijkheden die
voor landbouw, veeteelt en
industrie denkbaar zijn,
worstelt het land nog af
zienbare tijd met analfabe
tisme in de hoogste graad.
Niger hoort niet alleen tot
de allerarmsten in Afrika,
jok tot de minst ontwikkel
den. Er verschijnt in het
land maar één minikrant
ïn die heeft 1500 lezers. Van
de kinderen gaat nog hoog
stens tien procent naar
De waterput is het centrum van het dorpsleven in Niger.
De minaret van Agades in Niger.
Ook hier tracht de EEG een steuntje te geven.
Zij heeft ettelijke nieuwe scholen gefinancierd:
zeer eenvoudige, primitieve schooltjes. Het is
aandoenlijk te zien hoe de paasbest uitgedoste
kinderen er in versleten bankjes geperst zit- Zoftclcf Wfok
ten, hoe zij de fabels van Fontaine opdraven
en turen naar precies dezelfde wandplaten als
in het verre Frankrijk, die met sneeuwpret niet
uitgezonderd. Maar moeilijker dan de gebou
wen, die de EEG wel kan leveren, krijgt men
de onderwijzers. En zo kan het gebeuren dat
men in een land dat in het onderwijs nog op
de onderste trede staat, toch de modernste
leermethoden aantreft. In Niamey is men, al
weer dank zij de EEG, begonnen met school
televisie, waarmee nu een aantal dorpen in de
omgeving bestreken wordt. Het voordeel is
dat het beeldscherm een echte onderwijzer
kan vervangen en dat men kan volstaan met
eenvoudige hulpkrachten, die het toezicht in
de klas houden. Merkwaardig is het te zien
hoe de leerlingen, hurkend in het zand rond
de al vertrouwde beeldbuis, zich gemakkelijk
bij deze methode aanpassen en hoe actief ze
meeleven.
vijf landstalen, die trouwens alle ongeschre
ven zijn, is niet mogelijk. Trouwens van enig
verzet tegen het handhaven van de taal van
het vroegere koloniale bestuur bespeurt men
niets. Eerder gaat men trots op deze aanslui
ting bij Europese cultuur. Het hele leven in
het vriendelijke regeringscentrum Niamey
wordt trouwens nog altijd door Fransen be
heerst. Men vindt ze als adviseurs op alle de
partementen en wat er aan zakenleven is,
wordt door Fransen beheerd. Niger behoort tot
die landen, die zonder wrok uit het koloniale
tijdperk zijn getreden en de oude heren als
medewerkers hebben behouden. Deze situatie
heeft ook haar gevolgen voor de manier waar
op de EEG-hulp in praktijk wordt gebracht.
Zij vloeit grotendeels langs Franse kanalen.
De Franse firma's zijn nu eenmaal gevestigd
en hebben daarmee een natuurlijke en niet zo
gemakkelijk weg te werken voorsprong op hun
concurrentenv een situatie die zich trouwens
voordoet in alle veertien Franstalige Afrikaan
se landen, die nu aan de EEG-wagen hangen.
En het is niet alleen deze natuurlijke voor
sprong, die de Franse positie zo sterk maakt,
maar er wordt ook nogal eens diplomatiek
tegenstroom gegeven wanneer niet-Franse be
langen dreigen zich te nestelen. Het zit de
leiders van deze arme staat kennelijk zelf ook
nogal dwars, maar zij weten zich te afhanke
lijk om de boog al te strak te spannen. Men
bespeurt bij hen zoiets van een wijze berus
ting, die uitgaat van de wetenschap dat de
mogelijkheden klein zijn en de tijd die men
nodig heeft lang.
President Diori Hamani zei ons: „VVU werken
graag met Frankrijk samen, maar we hebben
behoefte aan hulp van iedereen. \V\j willen
onze samenwerking met Europa zo breed
mogelijk maken. Wij willen niet eenzijdig ge
oriënteerd blijven. Graag zouden we ook meer
samenwerking met Holland hebben op het ge
bied van gezondheidswezen, landbouw en
openbare werken. We willen graag ook meer
aansluiting aan de Sterlinglanden. Kortom wij
willen van eenzijdige banden bevrijd worden".
Democraten
Zijn woorden werden geïllustreerd door de
titels van de boeken, die op zijn tafel lagen: al
les Engels. Zijn vrees is begrijpelijk in 'n land
waar wij maar één stukje niet-Franse import
tegenkwamen: een tuinkabouter in het hotel
letje van Dosso was gemerkt „Made in Ger-
De eenzijdige binding geeft de politieke lei
ders van het land hun zorgen. Zij steken die
niet onder stoelen of banken, ook al zijn zij
zelf doortrokken van Franse cultuur, opgeleid
in Frankrijk en politiek geschoold in de As-
semblée Nationale in Parijs. Zij noemen zich
dan ook democraten, maar hun democratie
kan nog slechts die van één partij zijn en zij
kan hoogstens bestaan in pogingen om de stem
van het volk te beluisteren. Dat doet men dan
ook naarstig. De radio is daarbij het belang
rijkste hulpmiddel; de transistor is in alle hoe
ken doorgedrongen. De president van het par
lement had het apparaatje in de hand toen hij
ons ontving en wij konden niet in gesprek
komen voor de uitslagen van de Franse voet
balleague waren opgedreund. Radioclubs
scharen zich in de dorpen rond deze wonder-
apparaatjes en discussiëren over de wijze les
sen, die de regering daarmee infiltreert. Over
hun gesprekken wordt naar de hoofdstad ge
rapporteerd.
Zo voelt de regering de polsslag van het volk.
Zij heeft er reden genoeg voor want een ver
licht regime moet altijd waakzaam zijn. Ten
slotte liggen de grenzen naar landen als Ghana
en Guinee, die revolutionair met het verleden
gebroken hebben, open. In het oosten ge
schoolde agitators kunnen uit die landen ge
makkelijk doorsijpelen. Het is dan ook nog
niet zo lang geleden dat een complot tegen het
presidentiële regime van Diori moest worden
opgerold. Het buitgemaakte wapentuig, gro
tendeels van Russische en Tsjechische her
komst, ligt nog waarschuwend uitgestald in
het presidentiële paleis. De rebellen zijn nog
niet veroordeeld.
Diori regeert in dit land alleen, maar hij doet
het wijs en voorzichtig. Hij weet dat hij geen
natie beveelt maar een land vol analfabeten,
vol stamtradities en met vijf onbruikbare
talen. Water is zijn eerste probleem. Maar
eenheid, zo breed mogelijke Afrikaanse een
heid, het tweede. Daarom vreest en verwerpt
hij experimenten als dat van een zelfstandig
Biafra, omdat die tot nog verdere versplinte
ring van Afrika zullen leiden. „In Afrika moet
de eenheid voorop staan en zij moet bereikt
worden door een politieke structuur, geba
seerd op het meespreken van iedereen", zo
luidt zijn oordeel. knepfle
ijn^ho
't huisf
mèt
groot]
kt Du|
het p«J
PflP-
Men heeft vaak gezegd, dat Lyndon B. Johnson, de 36ste
president van de Verenigde Staten, zich vooral ook
zorgen heeft gemaakt over het oordeel, dat de geschiede
nis over hem zou vellen. „Hij is een ijdel man", zei men,
wijzend op zijn geboortehuis in Texas, waarvan hij min
of meer een nationaal monument maakte, „en hij wil
minstens een gedenknaald in Washington".
P»
zigzag-
fel
witte
a ander
Wie Johnson al is het maar via ra
dio, courant en televisie heeft ge
volgd in zijn presidentiële doen en la
ten, is gemakkelijk geneigd dit te ge-
Johnson zelf echter heeft enkele ja
ren geleden nadrukkelijk gezegd dat
hij geen imperium bouwende of gran
deur verzamelende president wilde zijn.
Hij wilde de president van alle mensen
zijn, van de armen zowel als de wel
varenden, van de negers, zowel als van
de zuiderlingen, van de schoolkinderen
en studenten, zowel als van hun vaders
en moeders. Hij hield ervan zich on
der mensenmenigten te begeven en ge
noot dan van sympathiebetuigingen,
ovaties en welwillende spreekkoren. Hij
zag daarin de bevestiging van wat hij
wilde zijn: een volkspresident.
Deze volkspresident werd een van de
meest zo niet de meest verguis
de president van deze eeuw. In Ame
rika en ver daarbuiten. „He, he L.B.
J.!, how many kids did you kill to
day?" en „Johnson, moordenaar", of
„Johnson, Assassin!.
Het klonk in vele talen, in vele hoofd
steden, begeleid door het glasgerinkel
van ambassadegebouwen en het sner
pende geluid van stuk gescheurde Ame
rikaanse vlaggen. In zijn eigen land
brandden de cities van tientallen ste
den, aangestoken door woedende negers.
En dat terwijl hij zeker een vredelie
vend man is en ongetwijfeld de groot
ste strijder voor gelijke burgerrechten
voor negers die ooit in het Witte Huis
zetelde.
Lyndon Johnson, de man van het volk,
werd in zijn eigen land een teken van
tegenspraak en in het buitenland het
beschimpte symbool van fel oplevend
anti-Amerikanisme. Dat is zijn grootste
tragedie: verguisd te worden door de
genen wier belangen hij diende als geen
ander onder zijn recente voorgangers.
Hij joeg meer dan 500 wetten door een
bepaald niet gemakkelijk congres. Ge
makkelijk ook niet voor hem, die nu al
legendarisch is als congrespoliticus en
-manipulator. Hij zette vaart achter
zijn burgerrechtenprogramma's en be
noemde Abe Fortas als opperste rech
ter om die bij de wet verleende bur
gerrechten veilig te stellen.
Hij zette een reuze programma ter be
strijding van de armoede op en hij deed
ongelooflijk veel voor het onderwijs,
heel goed ziende, dat goed onderwijs
nog veel belangrijker is als voorwaar
de voor een vrij, welvarend en men
selijk bestaan, dan federale subsidies
en wetten op de burgerrechten.
Buitenlandse politiek was nooit zijn
kracht, maar hij maakte goede vor
deringen op de weg naar ontspanning
tussen oost en west en zijn ontwikke
lingshulpprogramma's mochten er zijn,
ook nog nadat een schriel congres er
het mes in had gezet.
De Verenigde Staten maakten onder zijn
bevind een ongekende periode van voor
spoed door en met uitzondering van
de Vietnamese schoonheidsfout zag
het er met betrekking tot de wereld
vrede op het eerste gezicht althans re
delijk goed uit.
En toch moest Lyndon Johnson, de
machtigste man ter wereld, de mach
tigste man in zijn partij, nog volop
kanshebber op een tweede volle ambts
termijn, wijken voor de straat en de
universiteit. Toch werd hij gehoond en
Echtpaar Johnson: afscheid van
Washington.
verguisd. Hij was de meest progres
sieve president van de V.S., progres
siever nog dan Franklin Roosevelt, en
toch lieten juist de progressieve demo
craten hem in de steek. Hij deed
meer voor de negers dan wie ook en
toch staken ze de steden in brand. Hij
was de kampioen van het onderwijs,
maar de intellectuelen walgden van
Zijn falen
Mensen, die zich nu reeds van een ci
taat in een of ander geschiedenisboek
willen verzekeren, geven een antal re
denen op voor het falen van een goede
en sterke president:
„Hij bleef in 't Witte Huis te veel de
congrespoliticus", manipulerend, over
redend, intimiderend, kortom: alle
wapens gebruikend die een politicus,
vrij opererend in het congres tot zijn
beschikking heeft maar die een pre
sident zich niet kan veroorloven te
gebruiken.
Hoe zeer hij ook met ieder indivi-
d" uit welke stand of 'groep dan
ook kon opschieten, hij sprak het
volk in zijn geheel niet aan.
Lyndon Johnson nam het niet zo
nauw met de waarheid. De waarheid
was voor hem te dikwijls slechts een
onbruikbaar instrument in de politiek.
Hij had het ongeluk president te zijn
in een overgangstijdperk, waarin de
sociale voorzieningen en de democra
tie, beide in de stijl van de New Deal
van de dertiger jaren, niet meer wer
den aanvaard, en waarin niet meer
voetstoots in het wereldomvattende
gevaar van communistische agressie
ve complotten werd geloofd.
De meeste waarnemers zijn de ovei>
tuiging toegedaan, dat het de mislukte
Vietnampolitiek is geweest die Johnson
de nek heeft doen breken. Maar dan
niet zonder dat bijna alle bovengenoem
de punten er mee te maken hebben ge
had.
Johnson nam onder dramatische om
standigheden de wacht in het Witte
Huis over, staande aan het hoofd van
een verbijsterde natie. Hij, de onder
wijzer uit Texas, die, hoewel succes
vol politicus waarschijnlijk wel nooit
aan het presidentschap zal hebben ge
dacht, nam die taak ter hand met gro
te moed en voortvarendheid. Al gauw
moest hij merken, dat hij op niet al
te sportieve wijze met de glamour van
John F. Kennedy's New Deal werd ver
geleken, een vergelijking die wel in
zijn nadeel moest uitvallen. Dat ergerde
hem en deed hem pijn. Hij was toch
veel meer een gewone jongen onder de
gewone jongens dan de rijke, intellec
tuele en „Europees" opgevoede John
Kennedy.
Niet oprecht
Het leek buiten deze pijnlijke onge
makken goed te gaan met L. B. J.,
totdat de moeilijkheden in het buiten
land kwamen. De Dominicaanse- repu
bliek, Vietnamvooral Vietnam.
En was hij nog maar de eerlijke,
recht-door-zee-koer8ende president ge
weest, die hij zo oprecht graag had wil
len zijn, wie weet, had het Amerikaan
se volk hem dan niet beter gesteund.
Een sterk verouderde president heeft zich de laatste jaren steeds moeten afvragen of de weg die hij in de buitenlandse politiek had ingeslagen
de goede was.
Mogelijk was dan Vietnam niet het dy
namiet geweest, dat het Amerikaanse
volk kloof.
De al eerder veel besproken „ver-
trouwenskloof" werd door Vietnam, door
de als maar herhaalde verklaringen,
dat het goed ging met de oorlog en
dat" er geen Noordvietnamese scholen
en ziekenhuizen werden gebombardeerd,
verbreed. Vooral toen Harrison Salis
bury van de New York Times terug
kwam met zijn reportages uit Hanoi
en toen de Vietkong, begin vorig jaar
het bijna fatale T.E.T.-offensief inzet
tenJohnson had misschien nog best
een nieuwe ambtstermijn kunnen vol
maken, omdat hij waarschijnlijk, was
hij kandidaat gebleven, gekozen zou
Maar zeker was, dat dan de kloof
nog dieper en desastreuzer zou wor
den. Wellicht zou zijn aanblijven de een
heid van Amerika, bevochten in een
bloedige burgeroorlog, hebben vernie
tigd. Daarom nam hij het moedige be
sluit terug te treden en dat maakt, dat
zijn woorden in het begin van dit arti
kel geciteerd, geloofwaardig zijn gaan
klinken. De ijdele L.B.J. kon dus toch
onbaatzuchtig zijn.
Een oordeel vellen over Johnson's pre
sidentschap, nu hij net goed en wel
vertrokken is uit het Witte Huis is on
mogelijk. Gezegd kan wel worden, dat
hij veel voor zijn land heeft gedaan
en dat het lang niet mogelijk is, dat
de geschiedenis hem uiteindelijk toch
zal rangschikken onder de grote Ame
rikaans^ presidenten. Al is het maar
in het Vaderlandse geschiedenisboek
van de Verenigde Staten w- kock
Hongaren slagen
waar Tsjechen
faalden
BOEDAPEST (AP) De Hongaarse
leiders, die met tegenzin Moskou heb
ben geholpen een einde te maken aan
het liberaliseringsstreven van Tsje-
cho-SIowakije, schijnen vastbesloten
hun politiek van betrekkelijke vrijheid
in eigen land voort te zetten. Waar
nemers uit het westen zijn het erover
eens dat de vooruitzichten, dat zij
zullen slagen, goed zün.
In brede kringeii werd gevreesd, dat
de crisis de voorbode zou zijn van het
einde van een streven naar hervor
mingen, waardoor Hongarije twaalf
jaar na de bloedige opstand het
meest westerse voorkomen in Oost-
Europa heeft gekregen.
Kranten en radiostations werden
overstroomd met brieven van veront
ruste Hongaren, toen eenheden van
het Hongaarse leger zich voegden
bij de troepen van de vier leden
van het Pact van Warschau, die een
harde politiek voeren. „Zij vroegen
of dit een verandering in de politiek
betekende", zei een communistische
redacteur. „In zekere zin was deze
grote steun en een
bewijs, dat wij op de goede weg wa
ren met onze hervormingen".
De Hongaarse communisten houden
staande, dat de koers van hun par
tij even liberaal is als die van de
Tsjecho-Slowaakse. Ze beweren zelfs,
dat de economische hervorming bij
hen in vele opzichten verder gaat
dan die van Praag. Hoe is het te ver
klaren, dat de Sovjet-Unie de Honga
ren hun gang laat gaan?
Kort geleden gaf premier Jenoe Fock
het volgende antwoord: „Een belang
rijke rol in het succes van onze eco
nomische hervorming tot nu toe is
gespeeld door de wetenschap, dat
wij niet in een vacuüm leven. Wij
hebben ervoor gezorgd, dat de inter
nationale openbare mening, in de
eerste plaats de socialistische ge
meenschap waartoe wij behoren,
min of meer nauwkeuring zou be
grijpen wat in ons land gebeurt en
wat meer is daarmee zo mo
gelijk ?ou instemmen.
Een minder hooggeplaatste partij
functionaris legde in een particulier
gesprek een ander geheim van het
Hongaarse succes uit: „Wij hebben
in ons land vier Sovjetdivisies. Dat
maakt een groot verschil. Hadden
de Tsjechen in juli van het vorige
jaar aangeboden, een paar eenheden
van 't Sovjetleger langs hun weste
lijke grens te legeren, dan hadden
ze misschien zelfs ongehinderd hun
persvrijheid kunnen handhaven."
Diplomaten uit het westen in Boeda
pest zien geen tekenen van een ver
andering in de Sovjetpolitiek jegens
Hongarije; sommigen zijn van me
ning, dat partijleider Janos Kadar
aanspraak kan maken op persoon
lijke verdiensten voor het succes van
voorzichtige tactiek.
Kadar is er volgens sommige zegs
lieden in geslaagd, een bijzondere ver
houding met Moskou tot stand te bren
gen en is een van de weinigen, naar
wie de mannen in het Kremlin bereid
zijn te luisteren. Hij genoot het ver
trouwen van Nikita S. Kroetsjev en is
er op de een of andere wijze in ge
slaagd, ook diens opvolgers te overtui
gen van zijn volledige betrouwbaar
heid.
Hij weet hoe hij met de Russen
moet omgaan, zei een partijman.
„Hij weet datbeter dan Alexander
Dubcek, die jaren in Rusland de
partij-academie heeft bezocht".
In de Tsjecho-Slowaakse crisis heeft
Kadar de rol van bemiddelaar op
zich genomen. De Sovjets hebben
hem goedkeuring gegeven voor recht
streekse bijeenkomsten met de libe
rale leiders, toen zij reeds bezig wa
ren de invasie voor te bereiden.
Waar de kloof in de communistische
wereldbeweging steeds wijder wordt,
kunnen Sovjets eens heel goed be
hoefte krijgen van een tussenpersoon,
zoals hij.
