KENYATTA KENT
HET VUUR
VAN ZIJN VOLK
Schoenen
passen
achter
gordijn
NIET
IEDERE
ONTWIKKELAAR
GESCHIKT
ZATERDAG 11 JANUARI 1969
NAIROBI „De vrouwen van Kenia zijn onverbeterlijk",
weet Ali Salem, die schuddebuikend en billenknijpend
door het leven gaat en zich voor het een noch het
ander geneert. Ter staving van zijn stelling schudt hij
een veelheid van anekdotes uit de mouw van zijn ka
kelbonte sportshirt, waaronder deze: „Laatst komt er
hier in Malindi zo'n missionaris van jullie een winkel
binnen, waar juist 'n meisje een beha staat te passen.
Zomaar voor de toonbanken waarom niet? De
Giriamavrouwen lopen bij voorkeur met het bovenlijf
bloot, zoals je zelf hebt gezien. Dat is niks bijzonders.
Maar die missionaris vond het gedoe in de winkel ken
nelijk 'n beetje te ver gaan en hij zei tegen de eige
naar: Weet je wat jij moet doen, man? Jij moet eens
een mooi paskamertje maken. Een week later komt hij
terug in de winkel. Het paskamertje is er inmiddels
gekomen, maar evengoed staat er weer een meisje
aan de toonbank met een beha te hannesen. De mis
sionaris wijst naar het gordijn en vraagt: Waarom ga
je daar niet achter? Dat kan niet, zegt het meisje,
want daar is mijn vriendin schoenen aan het passen."
Als de donder van zijn lach is over
gedreven, laadt hij me in zijn Volks
wagen en rijdt naar een naburige
shamba een slordige verzameling
hutten, die evenzeer aan de onstuit
bare fantasie van de Afrikaanse bo
dem ontsproten schijnt, als de mu-
gandibomen eromheen.
„Wij begraven onze doden gewoon
voor de deur", zegt hij. „Tenminste:
als ze een natuurlijke dood zijn ge
storven. Als ze door een ongeluk zijn
omgekomen, worden ze in de bush
gegooid. We geloven, dat je anders
boze geesten binnenhaalt". Maar uit
eindelijk blijken we niet voor dit
stukje begrafenisfolklore gekomen te
zijn, want hij brengt me bij 'n won
dermooi meisje, dat terzijde maïs
staat te stampen in een stuk uitge
holde boomstam, en doceert aldus:
„Ze is 18 jaar en de zevende vrouw
van Kadenga, die 62 is een schat
rijk man met tien boerderijen, maar
schraperig als een jakhals. Ze is van
morgen om 6 uur begonnen met maïs
stampen. Nu is het 1 uur; ze zal zo
wel klaar zijn. Dan gaat ze het posho
maïsmeel mengen met gestamp
te bananen en er koekjes van bak
ken. Om 4 uur, als de zon gaat zak
ken en de hitte wat dragelijker wordt,
zal ze die koekjes in een mand op
haar hoofd laden en gaan lopen. 40
kilometer zal ze lopen, voordat ze op
de plaats is, waar ze de koekjes kan
verkopen en daarna 10 kilometer te-
rug. Per stuk brengen de koekjes 5
cent op. Bij elkaar zal ze 4 shillingi
verdienen 2 gulden in jullie geld"
„Wat een ellende", zeg ik mee
voelend.
Waarop de buik van Ali Salem weer
onbedaarlijk in beweging komt. „Ze
hoeft die 20 kilometer helemaal niet
op en neer te sjouwen om koekjes te
verkopen", hikt hij. „Die koekjes zijn
een smoesje. Ze gaat gewoon even
naar haar minnaar toe. Die geeft
haar de vier shillingi, zij geeft ze aan
haar man en iedereen is tevreden"
„O", zeg ik nogal slap. „Maar kan
ze in dat geval niet beter een min
naar naast de deur nemen? 20 kilo
meter lopen is een heel end, zelfs als
het om een vrijage gaat".
„Nee", zegt Ali, „hier in de buurt
wil geen man haar hebben, want als
hij betrapt wordt, moet hij aan de
bedrogen Kadenga 50 shillingi boete
betalen en dat heeft niemand te mis
sen. De mannen hier in de buurt ne
men alleen de jonge, ongetrouwde
meisjes, want als ze daar mee be
trapt worden, kost'het ze maar 7 shil
lingi en daarna mogen ze het meis
je onbeperkt houden. Kom mee".
Hij brengt me naar een shamba een
paar kilometer verderop. Alweer zo'n
wondermooi meisje en alweer een ver
haal. „Ze is door haar man betiapt
en de deur uitgeschopt. Wat dat be
treft is de grote Kikuyustam, die Ke
nia regeert, verstandiger dan wij Gi-
riama. De Kikuyu besnijden hun
vrouwen, zodat ze minder plezier van
de liefde hebben en met een gerust
hart alleen gelaten kunnen worden.
Maar goed, deze vrouw hier zal pas
vrij zijn om te hertrouwen, als ze de
bruidschat van 50 geiten heeft terug
verdiend, die haar man voor haar
heeft betaald. Dat doet ze, door zich
telkens met een andere man door
haar vader te laten betrappen, Het
levert haar 7 shillingi per keer op".
Hij geeft haar een daverende klap op
haar achterste. „En ze is het waard.
Vanavond kom ik bij je om me te la
ten betrappen. Kwaheri, bibi tot
ziens". Het meisje schatert. Ik blijf
met de indruk zitten, dat niet alleen
i Kenia, maar ook de
1 onverbeterlijk zijn.
Teerpoten
Ali Salem ernstig dat komt ook
voor. Hij heeft gereisd, spreekt min
of meer vloeiend zeven talen en speelt
zijn rol als gids met evenveel verve
als eruditie. Een man van zijn kali
ber is zeldzaam in een land, dat de
cockpits van zijn luchtvaatmaatschap-
pij moet bemannen met blanken,
omdat een Keniaan, die zijn brevet
heeft gehaald, meteen goed is voor
een zetel in het parlement zo wil
het althans de legende. In een van
die ernstige buien dan zegt hij: „jul
lie zijn knettergek met je ontwikke
lingshulp. Stuur ons artsen, architec
ten, ingenieurs. Stuur ons vooral lang
lopende kredieten met een lage ren
te. Daar zijn we mee geholpen. Maar
die teerpoten, die hier twee jaar blij
ven en het ons ondertussen wel even
zullen leren... Er is een volmaakte
begripsverwarring aan het ontstaan.
Ik kan je mms-scholen laten zien, die
leeg staan, omdat alle meisjes, die
zwanger worden, buiten worden
getrapt. Ik kan je lege kraamklinie-
Openluchtslagerij in Kenia,
schien van de medicijnman het
In onze ogen een onhygiënisch gedoe, maar de Keniaan mag
vlees niet eten, als het anders is toebereid.
ken laten zien, terwijl even verder
de vrouwen op een lemen vloer lig
gen te baren. Prachtig modern land-
bouwmateriaal staat ongebruikt, om
dat de mundumugu de medicijn
man zegt, dat er* een thahu op
rust een vloek. En de mundumugu
wordt geloofd, vergis je niet. Er is
hier in Kenia een druk tweerichting-
verkeer. Als de medicijnman de men
sen niet heeft kunnen genezen, gaan
ze naar het ziekenhuis. En als ze in
het ziekenhuis genezen zijn, gaan ze
terug naar de medicijnman om de
thahu te laten wegnemen, die ze er
hebben opgelopen. Niemand van het
grut, dat jullie sturen, spreekt cnze
taal. Laat staan, dat ze zich de
moeite geven, om zich in te leven in
de specifieke gedachtenwereld van de
Keniaan".
Ik: „In hoeverre is de gedachtenwe
reld van de Keniaan specifiek?"
Ali: „In alle opzichten. Hij is bij
voorbeeld van nature beleefd heel
anders dan jullie blanken. Hij zal al
tijd ja zeggen, ook als hij iets niet be
grijpt. Als je daar geen rekening mee
houdt, schep je onherstelbare misver
standen. Iets anders. Je kunt een Ke
niaan nog zo'n mooie machine ge
ven als er een hyena uitwerpselen
achterlaat bij zijn shamba of er
scheert een gier overheen, laat hij
het ding rustig in de soep draaien
om naar de dichtsbijzijnde mundumu
gu te rennen en de thahu te laten
wegnemen. Wat begrijpt zo'n jongen
van de ontwikkelingshulp daar nou
van... En de kraamklinieken. Veel
vrouwen hier geloven nog, dat er een
thahu rust op haar kind, als ze vlak
voor de geboorte een slang heeft ge
zien of als de baby met de voeten naar
voren geboren wordt. Wat moet zo'n
mens met een kraamverpleegster uit
Nederland?".
Hier dan toch maar een ervaring,
die ik eigenlijk wel kwijt wil, zonder
er overigens een oordeel aan te wil
len opknopen. Met kennissen borre
lend in de lounge van het Safari
Park Hotel, werd ik aangesproken
door een jongeman, die Nederlands
hoorde. Ik zal geen namen noemen.
Na zich voorgesteld te hebben, vroeg
hij of ik hem wilde leren, hoe je een
perskaart kon vervalsen. Hij bleek in
het kader van de Nederlandse ontwik
kelingshulp in Kenia werkzaam te zijn.
Hij wilde graag de Masai fotogra
feren de wereldvreemde, uitster
vende nomadenstam, waarover ik in
een vorige reportage heb geschre
ven. Nu is het fotograferen van Ma
sai door de regering verboden, om
dat er grote ongelukken van kunnen
komen de trotse krijgers hebben
een hekel aan poseren en zijn bij
zonder snel met de speer, als hun
eer wordt gekrenkt. „Maar", aldus
de redenering van de jeugdige ont
wikkelaar, „als ik een perskaart laat
zien, krijg ik misschien iets voor
elkaar". Nogmaals een oordeel de
zerzijds blijft achterwege. Ik vraag
me alleen af als deze jongeman
en de zevende vrouw van Kadenga
met haar koekjes op haar hoofd el-
kaar nu eens ontmoeten, welke mo
gelijkheid tot wederzijds begrip zal
er dan in 's hemelsnaam zijn?
Vragen.je hoofd loopt er van om,
als je in een land als Kenia rond
reist En het vinden van pasklare
antwoorden leer je snel af. Een jaar
of tien geleden heb ik eens citerend
geschreven: „Wat Nigeria doet, doet
Afrika". Ik had toen net een gesprek
gehad met de toenmalige premier
Alhaji Abukabar Tafawa Balewa en
was zeer onder de .indruk van de
vooraanstaande, vooruitstrevende po
sitie, die Nigeria, zojuist zelfstan
dig geworden, onder de Afrikaanse
landen innam. „Wat Nigeria doet,
doet Afrika" hoe waar leek die
zelfbewuste slogan toenSinds
dien is de nobele mens Balewa door
ambitieuze kolonels vermoord. Het
bloedbad tussen Hausa's en Ibo's
gaat door tot de laatste man. Biafra
is uitzichtlozer dan Vietnam. Geen
slogans meer, wat mij betreft. Al
leen de vraag: als Nigeria dit deed,
Wat mag je dan van Afrika ver
wachten, van Kenia?
Kenyatta
In ieder geval lopen de rillingen je
over de rug als je, met Biafra in je
achterhoofd, een man als Ali Salem
(hij is actief werkzaam in de
politiek) hoort zeggen: „Wij, de Gi-
riama van de kuststreek, hebben ons
af willen scheiden, omdat wij te veel
door de Kikuyu wei-den overheerst.
Gelukkig zijn ze aan onze eisen te
gemoet gekomen. Anders was het
een tweede Katanga geworden".
Die „ze" kan men gevoeglijk ver
vangen door één enkele naam:
Kenyatta. Los van de nog steeds
knellende vraag, of hij al dan niet
de leider van de bloeddorstige Mau
Mau is geweest, moet men vaststel-
len, dal hij er sinds Madaraka (de
dag, waarop Kenia zelfbestuur kreeg,
nu vijf jaar geleden) in is ge
slaagd, de 48 stammen van zijn land
tot 'een hecht lijkende eenheid sa
men te smeden. De nationale slagzin,
die men telkens en overal te
genkomt, is: „harambee", hetgeen
zoveel wil zeggen als: laat ons in
eensgezindheid samenwerken. En zo
populair als bij ons het woord winst
deling is, zo graag neemt men in
Kenia de term Ujamaa in de mond
wij zijn allemaal één grote, vreed
zame, zich uitbreidende familie.
Jawel, maar mzee (vadertje)
Kenyatta is 76 jaar oud. De dagen
van zijn leven, dat één grote inzet
is geweest voor Kenia's Uhuru (vrij
heid; nog zo'n toverwoord ginds)
moeten menselijkerwijs gesproken
zijn geteld.
En de kiem van verdeeldheid is
reeds aanwezig. Logische opvolger
van Kenyatta als premier én als lei
der van de praktisch alleenheersende
KANU-partij is de 37-jarige, briljante
minister van Economische Zaken
Tom Mboya. Hij is er in ieder ge
val ambitieus genoeg voor. Maar
Tom heeft de pech, dat hij niet be
hoort tot de Kikuyu, met twee mil
joen leden de grootste stam van
Kenia. Erger nog: hij is een Luo,
een vertegenwoordiger van de stam,
die met 1,7 miljoen leden de Kikuyu
altijd naar de kroon heeft gestreefd.
Een Luo als premier en partijleider,
dat zouden de Kikuyu nooit pikken.
Maar als de Luo nou eens zouden
proberen, Tom Mboya er door te
drukken?
Ook de kiem van geweld is in Ke
nia manifest. Er is zelfs een naam
voor: de panga's. Een panga is een
vlijmscherp hakmes. Uitgerust met
dit primitieve, maar doeltreffende
moordwapen, plegen anonieme groe
pen Kenianen steeds driester wor
dende overvallen. Ze zijn gericht te
gen de categorie, waarvan minister
Mwai Kibaki (Handel en Industrie)
zich onlangs in het parlement ver
ontwaardigd afvroeg: „Mogen er in
Kenia soms niet een paar miljonairs
zijn?"
De rooftochten zijn symptomatisch
voor de ontevredenheid, die de op
komende klasse van bemiddelde
Afrikaners bij hun rasgenoten op
wekt. Om de panga's te bestrijden
zijn doodvonnissen in het vooruitzicht
gesteld en weert de regering alle
gewelddadige films van bioscoop
scherm en beeldbuis. Het probleem
moet de oude Kenyatta danig be
nauwen, want hij weet uit zijn er
varing met de Mau Mau beter dan
wie ook, welk een vuur er smeult
in zijn volk en hoe gemakkelijk een
lucifer in verkeerde handen de oor
zaak wordt van een catastrofale
PIET SNOEREN
Wat in Nederland de culturele kring is» in Kenia de waterput. De vrouwen lopen graag vele ki lome Ie
elkaar te kunnen roddelen.
i excuus te hebben met
Een zeer realistisch symbool van het vrije Kenia. Tijdens het
Engelse kolonialisme was drankgebruik onder de negers verboden. Nu
wordt de „pombe" op iedere straathoek openlijk aan de man gebracht.
