Minister Roolvink krijgt
met lonen een moelijk jaar
Samsom wijst weg
in doolhof BTW
Ruimere bestedingen
maken economie
minder evenwichtig
ONS LAND GAAT VOOROP IN
EUROPESE PRIJSSTIJGINGEN
Huisvrouw heeft computerbrein nodig
.Het kan een half jaar duren voor
de prijzen gestabiliseerd zijn
KRITIEK
OP ZIJN
PERSOON
Haasje over
van lonen
en prijzen
Niet meer
opmaken dan
voortbrengen
Minister nodig
voor uitvoer
VRIJDAG 3 JANUARI 1C59
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 3
(Van
kunstredactie)
ENIGENBURG. Waar haalt een mens de
vitaliteit vandaan om op 80-jarige leeftijd nog
midden in het leven te staan en kennis te nemen
van elke gebeurtenis, die op toneelgebied in
Nederland plaatsvindt Waar zoekt een man de
verborgen krachten om in deze hoge ouderdom
zelfs nog actief deel te nemen aan menige toneel
manifestatie en als regisseur jongeren de weg te
wijzen in de dramatische kunst, die als ver
hevigde werkelijkheid wordt ervaren?
Zo'n mens is Albert van Dalsum, acteur, regisseur en
kunstschilder, teruggetrokken levend in het
Noordhollandse dorp Enigenburg, waar hij zondag
aanstaande zijn tachtigste verjaardag gaat vieren.
Dat Enigenburg is hem dierbaar geworden. Hij kocht
er jaren terug toen hij afscheid nam van het
toneelleven, een afscheid dat echter nooit helemaal
werkelijkheid werd, een boerderijtje dat met behulp
van een bevriend architect werd verbouwd tot een
home vol huiselijkheid, een kleine burcht, waar een
mens helemaal zichzelf kan zijn. Daar kan hij vissen
met vrienden, daar schildert hij onder de wisselende
luchten van Noord-Holland, die hem zo boeien, met
forse streken zijn gedachten en ingevingen op het
linnen.
Van Dalsum leeft er zich uit met verf en penseel en
daarnaast koestert hij zijn blijvende liefde voor het
toneel door veel te lezen en er soms ook op uit te
trekken om een rol te vervullen als men de nestor
van onze vaderlandse acteurs die aanbiedt. Het
Hoornse Zoldertheater, dat de laatste jaren furore
maakt met een reeks moderne en avant-gardistische
toneelstukken, is hem dankbaar, dat hij deze selecte
groep wil regisseren. En wie op eerste kerstdag op
het tweede net heeft geluisterd en gekeken naar een
gefilmde impressie „Christus is geboren", zal ontroerd
zijn geworden door de manier waarop Van Dalsum
de daarbij behorende bijbelteksten voorlas. Hij
verscheen niet in het beeld, maar zijn sonoor geluid
was herkenbaar uit alle andere stemmen. Dat
machtige, gedragen geluid, waarin de diepe beleving
van elk gesproken woord zindert in een markant
getuigen van eeuwigheidswaarden.
De Amsterdammer Van Dalsum, die geboren werd
aan de Overtoom en zijn carrière begon als klerk bij
de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij,
maakte in 1909 zijn toneeldebuut bij Willem Royaards
als de aartsengel Rafaèl in Vondels „Adam in
ballingschap". Vondel heeft altijd zijn bijzondere
voorliefde gehad. Hij had ook de gestalte om in
AR-Kamerlid drs. B. Goudzwaard:
(Van o
e parlementaire redactie)
DEN HAAG Drs. B. Goudzwaard,
financieel-economisch deskundige van de
A.R.-Tweede-Kamerfractie gelooft, dat
zijn partijgenoot minister B. Roolvink
van Sociale Zaken en Volksgezondheid 'n
moeilijk jaar tegemoet gaat. Drs. Goud
zwaard vreest zelfs, zoals hij in zijn par
tijblad „Nederlandse gedachten" schrijft,
dat de kritiek op het beleid van deze mi
nister een nog meer persoonlijk karak
ter zal gaan krijgen.
„Het loonfront zal allesbehalve rustig
zijn. Dat betekent dat ook de verhouding
tussen werkgevers en werknemers waar
schijnlijk verder zal verslechteren", al
dus het A.R.-Tweede-Kamerlid.
Uit zijn overzicht in zijn partijblad
blijkt de financieel-economische deskun
dige van de A.R.-fractie opnieuw een
tegenstander te zijn van de belasting
verlaging op 1 januari 1970. Hij heeft dit
eind vorig jaar in de Tweede Kamer tij
dens een debat met minister Witteveen
van Financiën over de accijnsverhogin
gen van sigaretten en kerftabak ook al
niet onder stoelen of banken gestoken.
Toen het kabinet een extra-bedrag van
225 miljoen gulden voor de NAVO uit
trok werd daarvoor een groot deel van
de dekkingsmiddelen gevonden in een
gedeeltelijke verschuiving van de belas
tingverlaging tot een bedrag van 90 mil
joen gulden.
Drs. oudzwaard schrijft nu ip „Neder
landse gedachten", dat de rest van deze
belastingverlaging om conjuncturele re
denen wel eens voor een belangrijk deel
uitgesteld zou moeten worden. Althans,
aldus het A.R.-Kamerlid, de vraag zal
opkomen of dit niet noodzakelijk is, om
de snelle stijging van de bestedingen te
gen te gaan.
ALBERT VAN DALSUM
STAAT MIDDEN IN LEVEN
diens oeuvre te spelen. Zijn figuur had en heeft nog
iets dominerends, zoals hij, licht gebogen in de
machtige schouders, zijns weegs gaat. Op het toneel
groeide die gestalte uit tot iets koninklijks in houding
en gebaar. Niet voor niets vierde hij indertijd zijn
afscheid van het grote toneel met de rol van King
Lear in Shakespeares koningsdrama. Messcherp in
ons geheugen blijft gegrift die oktoberavond in het
kleine kerkje in het Westfriese dorp Wadway, toen
Van Dalsum daar voordroeg uit de Gijsbrecht van
Vondel. Gezeten in een stoel met hoge leuning bracht
hij daar voor een ademloos publiek de welluidende
alexandrijnen tot nieuw, glanzend leven. De rij van
clarissen, die van de edelingen, de ontroerende droom
van Badeloch, zij werden alle uit het hoofd gezegd.
De Heer van Enigenburg, die generaties Nederlanders
de schoonheid van zijn spel en de welluidendheid
van zijn stemgeluid heeft geschonken, kreeg de prijs
van de roem niet ten geschenke. Zijn beslist eigen
visie op toneel maakte hem in de jaren dertig tot een
fel omstreden figuur, wie de kritiek niet werd
gespaard. Van Dalsum was er de man niet naar om
zich daarover op te winden. Hij ging door met wat
hij dacht wat juist was; want het is een van- de
pregnante karakterkenmerken van dje reus van ons
toneel, dat hij niet van transigeren weet.
Wij weten dat Van Dalsum het bereiken van de
tachtigjarige leeftijd in het geheel niet beschouwt als
een mijlpaal die overdadige publiciteit behoeft. Zelf
wenst hij die dag met de zijnen in alle stilte te
vieren. Daarom geen recepties en geen toespraken,
maar zijn vrienden en bewonderaars en die zijn er
duizenden in het land, zullen zondag toch even
moeten denken aan de grote man uit het kleine dorp,
die in hun leven de schoonheid van het woord deed
opbloeien. Daarvoor willen zij de tachtigjarige
dankbaar zijn.
Yietnamberaad
zit nog vast
PARIJS (DPA) De Amerikaanse
en Noordvietnamese onderhandelaars
in Parijs hebben gisteren na een on
derbreking van twee weken opnieuw ver
gaderd om een oplossing te vinden voor
de geschilpunten, die het begin van de
nieuwe fase in het Vietnamese vredes
overleg in de weg staan.
De plaatsvervangend delegatieleider
der Amerikanen, Cyrus Vance, en diens
Noordvietnamese confrater kolonel Ha
Van Lau, konden in een gesprek van
vier uur echter niet alle hindernissen
opruimen, aldus zegslieden. In antwoord
op het Noordvietnamese voorstel, de be
sprekingen te gaan voeren aan een
ronde tafel, deed Vance zes tegenvoor
stellen voor vormen van de tafel waar
aan de vier delegaties als twee gespreks
groepen zouden kunnen aanzitten.
DEN HAAG Uitgeverij Samsom heeft zojuist voor de Nederlandse zakenman da
„Samsom-BTW-tabellen" op de markt gebracht, een handzaam boekje van ruim
150 pagina's. Het komt precies op tijd om de zakenman, die tot over zijn oren in
de problemen zit met de BTW en daardoor met de herberekining van zijn artikelen,
van dienst te zijn. Het is misschien wel een van de nuttigste uitgaven van de laatste
jaren voor de zakenman: van fabrikant tot detaillist. De tabellen beginnen met'één
cent en lopen door tot ruim 95.000 gulden. Het naslaan van de bedragen vergt
hoogstens enkele minuten en dan weet men precies hoeveel BTW van 4 procent of
12 procent op de nettoprijs drukt en hoe hoog de brutoprijzen worden door bijtelling
van de BTW. De berekeningen zijn van de computer overgenomen van bruto naar
netto en omgekeerd.
Drs. De Pous pleit voor meer
sociaal deskundige commissarissen
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG In zijn nieuwjaars
rede heeft SER-voorzitter de Pous zich
ook bezorgd getoond over de concurren
tiepositie ten opzichte van het buiten
land. De ruime bestedingen, het opkrik-
van lonen en prijzen, gepaard gaan
de met een verslechtering van de con
currentiepositie en opzichte van het bui
tenland zullen de economie minder even
wichtig maken en het toch niet gemak
kelijke overschot op de betalingsbalans
gemakkelijk In een tekort laten om
slaan. Bij zo'n ontwikkeling wordt
het moeilijker en vraagt het grotere of
fers om evenwichtig op de betalingsba
lans in combinatie met een bevredigend
ell van werkgelegenheid te bereiken.
Het sociaal-economisch beleid, aldus
drs. de Pous, zal er derhalve op gericht
moeten zijn te voorkomen, dat de golf
beweging van afwisselend overbesteding
en afgedwongen bestedingsbeperking,
waardoor de werkloosheid in de twee
de helft van 1969 zou toenemen, af-
AMSTERDAM (ANP) De prijsstij
ging dreigt een steeds zwaardere hypo
theek op het economisch leven van ons
land te leggen. In 1964-'66 bedroeg zU
gemiddeld 5 a 6 pet. Daarmee werd de
aanpassing aan het Europese peil vol
trokken. In 1967-'68 was zij ruim 3 pet.
Het leek de overgang naar een relatief
normaal te achten 1 a 2 pet. Het ge
middelde peil voor 1969-'70 is waar
schijnlijk 4 a 5 pet. Met Frankrijk snel
len wij vooraan in de Europese stoet.
Dit schrijft de secretaris-generaal van
het departement van Economische Za
ken, drs. G. Brouwers, bij de jaarwisse
ling in een artikel voor de heden ver
schenen economisch-statistische berich-
i voorts wordt ontleend:
Slowakije heeft
eigen regering
PRAAG (Reuter) De socialistische
republiek Slowakije die sinds 1 januari
op voet van gelijkheid met de repu
bliek Tsjechië deel uitmaakt van de
federale staa Tsjecho-Slowakije, heeft
zijn eerste kabinet gekregen.
Premier is Stefan Sadovsky, een
naaste medewerker van de vooruitstre
vende Tsjecho-Slowaakse partijleider
Alexander Dubcek. Hij wordt be
schouwd als een gematigde politicus.
Er zijn twee vice-premiers en achttien
ministers. Binnenlandse Zaken komen
onder de 45-jarige generaal Egid Pe-
pich, die in december 1967 de com
munistische partijleiding waarschuwde
dat er plannen bestonden om door
middel van een militaire staatsgreep
Dubceks voorganger, de stalinist No-
votny, aan de macht te houden. Een
maand later werd Novotny door de
progressieven aan de kant geschoven.
„Wij kunnen nu eenmaal niet meer
opmaken dan wij voortbrengen, ook al
tellen wij het in steeds meer guldens van
steeds minder waarde. Ons internationale
concurrentievermogen staat voortdurend
op de tocht, zoals een toenemend aantal
bedrijfstakken in verkeer en industrie
ondervindt. Tot dusver zijn wij er, blij
kens de algemene gang van de econo
mie, vrij gunstig doorgezeild, zij het met
enige schade aan verouderd touw- en
dekwerk. Wij zijn daardoor wat zorge
loos geworden. Met een bruikbaar schip
onder de voeten speculeren wij voort
durend op de inflatie van de anderen.
En met redelijk succes. Maar het zou
ons eindelijk wel eens zuur kunnen op
breken. Het wordt tijd dat deze vicieuze
spiraal wordt doorbroken.
Wij zijn de bedrijfssluitingen haast ver
geten. Het gaat, afgezien van de zere
plekken op de kaart, weer goed. De
arbeidsmarkt bevindt zich met een
reserve, zoals wij tegenwoordig zeggen,
van minder dan 2 pet. weer in een even
wicht, dat gemiddeld bij volledige werk
gelegenheid past. In het westen be
tekent dat reeds overspanning, in het
noorden en zuiden nog steeds een te
grote ruimte.
Conjunctureel moeten wij de her
nieuwde expansie alweer remmen. Al
het water van de zee wast het feit niet
af, dat wij onze buitenlandse verplich
tingen meegeealculeerd, nu al jaren een
tekort op de betalingsbalans hebben.
Voor 1969 ziet dat er niet veel beter uit.
Integendeel. De stevige ontwikkeling
van onze export is daar niet mee in
tegenspraak. Wij moeten onze goederen
export steeds sterker opvoeren om het
relatief teruglopende overschot op onze
dienstenbalans goed te maken. Het dek
kingspercentage op onze goederenbalans
beweegt zich nu omstreeks de 90. Het
moet in de komende jaren echter 95
worden om de totaalbalans in evenwicht
te brengen.
De prijsinflatie moet van drie kanten
worden geattaqueerd. Allereerst van de
kant van het overheidsbudget. Wij be
seffen allemaal hoe groot de behoefte
aan gemeenschapsvoorzieningen is, maar
aan alles is, althans tijdelijk, een grens.
De tweede aanvalslinie ligt in de
sfeer van de prijsvorming zelf. Deze
is sterk afhankelijk van de loonbepa-
ling. Maar niet alleen- Er is een mate
van automatisme in de prijsstijging
op de binnenlandse markt ontstaan, die
ook rechtstreeks moet worden bestre
den. Ingrijpen van de overheid dient
del.
In de derde plaats de lonen. Nie
mand zal beweren, dat de vrije loon
politiek uit een oogpunt van 's lands
evenwicht tot dusver een opzienbarend
succes is geweest. Het moet mogelijk
zijn de inkomenspolitiek in sterkere
mate op twee pijlers te doen rusten:
nationale produktiviteit en winstdeling-
De loonkosten zouden dan de macro-
economische limiet niet hoeven te over
schrijden. De inkomens zouden mede
worden bepaald door het resultaat
de onderneming. Verschillende grote
bedrijven zijn deze weg reeds een eind-
weegs opgegaan.
breuk zou doen aan een constante wel
vaartsontwikkeling.
Wat betreft de werkloosheid zei de
SER-voorzitter, dat een deel van de toe
komstige economische groei zal moeten
worden gereserveerd voor de oplossing
van het vraagstuk van de regionale, lo
kale en bedrijfstakgewijze economische
ontwikkeling.
Uitvoerige aandacht besteedde drs. de
Pous aan de verhouding tussen collec
tieve en individuele bestedingen. Het
blijkt dat van de toeneming van het na
tionale inkomen in de laatste vijf jaren
niet minder dan 65 procent zijn weg
vindt in de sector van de collectief be
paalde bestedingen. Het inkomen dat wer
kelijk voor vrije besteding beschikbaar
komt blijft dan ook sterk achter bij de
ontwikkeling van he totale looninkomen.
De uitbreiding van de collectieve voor
zieningen betekent een werkelijke posi
tieverbetering voor alle Nederlanders,
inclusief de werknemers. Aanvaard zal
dan ook moeten worden dat het grootste
deel van de stijging van het nationale
inkomen hiervoor wordt opgeëist.
Het probleem wint aan urgentie, al
dus de heer de Pous, als een verder
gaande vergroting van de collectieve
voorzieningen wordt bepleit. De vraag
kan worden gesteld hoe ver kan worden
gegaan met het collectiviseren van de
besteding van het nationale inkomen.
Natuurlijk kan de gehele verdere groei
van het nationale inkomen collectief wor
den aangewend. Maar de ijver waar
mee vele groepen thans bezig zijn de
lasten verbonden aan de collectieve be-
stedinge, af te wentelen op anderen,
waardoor een haasjeover van lonen en
prijzen wordt gestimuleerd, zou erop
kunnen wijzen, dat de mensen hierop
mentaal nog niet zijn ingesteld.-
Een realistische politiek aal hiermee
rekening moeten houden. In het beleid
op middellange termijn zal dan ook be
wust moeten worden afgewogen ener
zijds de wensen tot verdere uitbreiding
van collectieve voorzieningen, inclusief
ontwikkelingshulp, en anderzijds de wen
sen om loonsverhogingen.
De SER-voorzitter zei, sprekende over
de onderneming, dat de kring van men
sen die door hun ervaring en deskun
digheid tot het vervullen van de func
tie van commissaris worden geroepen,
belangrijk dient te worden verruimd. In
het bijzonder zal de sociale deskundig
heid die nog in te veel raden van com-
missarisen ontbreekt, moeten worden
versterkt. Het zou goed zijn als perso
nen met grote' bestuurservaring, wier
hoofdfunctie niet in het bedrijfsleven is
gelegen, hun deskundigheid mede te dien
ste van het bedrijfsleven stellen. Ander
zijds verdient het aanbeveling als bui
ten het bedrijfsleven profijt wordt ge
trokken van de bekwaamheid, deskun
digheid en ervaring van bijvoorbeeld
leidende bestuurders en medewerkers
van werknemersorganisaties.
EXPORTEURS:
DEN HAAG „Wat wij dringend
nodig hebben is een niet-politiek minis
ter voor de uitvoer, een •.praatpaal" bij
wie iedere exporteur kind aan huis Is".
Dit was een van de wensen, die direc
teur L. Fokkema van de Ned. Export
Combinatie (NEC) gisteren in zijn nieuw
jaarsrede naar voren bracht.
„Met de bijna 40 miljoen gulden aan
kaarsen en vuurwerk die er op kerst en
nieuwjaar werden verbrand en verknald I
aldus de heer Fokkema heeft het j
hele land een duidelijk voorschot ge
nomen op de loonronde voor het nieuwe
jaar. Evenals alle uitbreidingen in het
consumptiepatroon kunnen wij ook deze
toejuichen, mits de welvaart waaruit zij
voortkomen gebaseerd is op een bestaan
de werkelijkheid. Ook de wernemer be
seft voldoende dat een loonsverhoging
allerminst een stijging inhoudt van de in
het loonzakje verborgen koopkracht.
Alleen al voor het behoud van sociale
zekerheden wordt ruim een derde van
elke verdiende gulden wegbelast; vooral
in bedrijfstakken met een loonintensief
karakter komt dit duidelijk iri de prijzen
tot uitdrukking. Voor tal van export-
bedrijvende ondernemingen is dit een
ernstige handicap. Meer lust en arbeid,
verbetering van de goede sfeer binnen
de onderneming zijn volgens de heer
Fokkema enkele van de middelen om tot
een meer rapdabele produktie te komen".
(Van i
verslaggevers
DEN HAAG. Zoals tc voorzien was zjjn gisteren
niet alleen tal van prijzen iu beweging gekomen door
de nieuwe belasting toegevoegde waarde, maar heb
ben tevens veel bedrijven, die strijden om de gunsl
van de consument, elkaar de handschoen toege
worpen. Het gevolg is, dat de verbruikers vaak niet
meer weten waar zij aan toe zijn. En dan te beden
ken, dat behalve de B.T.W. ook nog een aantal
prijsverhogingen bijvoorbeeld van rookartikelen.
P.T.T.-tarieven, luister- en kijkgelden en spoor
kaartjes weldra hun invloed zullen doen gelden
op het totale prijsbeleid.
Niemand weet precies waar de prijzen komen te
liggen. Minister De Block van Economische Zaken
heeft zelf toegegeven, dat het wel een half jaar kan
duren voordat de prijzen gestabiliseerd zijn.
Ook voor de winkeliers zal het moeilijk zijn een
juiste midden te vinden tussen de nieuwe
belastingeisen, de druk van de concurrentie en de
eisen voor een rendabele bedrijfsvoering. Waar
schijnlijk hebben kleine bedrijven, die over weinig
personeel en rekenmachines beschikken, het veel
zwaarder te verduren dan de grote ondernemingen.
Maar ook deze gaan onder zorgen gebukt.
De Gruyter schrijft onomwonden op de voorpagina
van de weekcatalogus „Winkel Thuis", dat de start
moeilijk was door de invoering van de nieuwe
B.T.W.-belasting. „Iedere Nederlander wordt geacht
de wet te kennen", aldus de prijscourant, „maar wie
ooit zo'n wet leest, staat wel raar te kijken van alles
wat van hem of haar verwacht wordt". De nieuwe
weekcatalogus vermeldt nog een aantal oude prijzen.
Het filiaalbedrijf biedt zijn excuses aan indien het
voor andere prijzen moet leveren dan in het blad zijn
afgedrukt".
Voor vrijwel iedere consument is het een kwestie
van nagenoeg blind vertrouwen in de prijzen, die
hem door de leverancier worden voorgehouden. Zelfs
een huisvrouw met een brein als een computer is
niet in staat om alle prijzen van nu met die van voor
heen te vergelijken.
Diverse ondernemingen, zoals Albert Hejjn en de
VlVO-organisatie speculeren duidelijk op het ver
trouwen van hun cliënten, te kennen gevend, dat zij
in 1969 met eerlijke prijzen zullen komen.
„Co-op" legt meer nadruk op de prijsverlaging en
enkele prijsstabilisaties, maar doet in de annonces
eveneens een beroep op het vertrouwen van de
consument.
Sommige warenhuizen hebben voordelige nieuwjaars-
aanbiedingen „ondanks B.T.W.". V. en D. zal vandaag
pas laten zien hoe het uitkomt met de prijzen.
Gisteren was men met man en macht bezig met de
jaarlijkse inventarisatie, zodat deze voor het publiek
gesloten bleven.
De kledingmagazijnen van C. en A. knalden de eerste
week van januari 1969 binnen met „weggeefprljsen".
Zeer merkwaardig, aangezien de textiel zwaar ge
troffen wordt door de B.T.W. Wg konden geen ant
woord krijgen op de vraag om hier soms sprake wae
van een vervroegde uitverkoop.
De pompbedienden hebben gisteren al heel wat
sombere gezichten te zien gekregen en minder
vleiende opmerkingen van automobilisten moeten
aanhoren, die hun benzinerekening met vijf cent per
liter verhoogd zagen.
