IVOORKUST
BROEIT
VAN LEVEN
LATIJNS AMERIKA NIET
RIJP VOOR REVOLUTIE
ZATERDAG 28 DECEMBER
ABIDJAN Loua Diomande sneed zijn fonkelend nieuwe Mercedes
i meedogenloos door het olifantsgras. De Mercedes is aan de Ivoorkust het
i statussymbool van hoge staatsdienaren, maar men zegt tot groot ongenoe
gen van de Fransen die hun dominerende positie hier met hand en tand
verdedigen. Maar minister Diomande gebruikt zijn gekoelde statuswagen
meteen als een soort bulldozer. Hij reed met grote vaart het voor ons wel
haast onzichtbare pad door zijn rijstplantage, ergens in het westelijk deel
van de republiek. De hoge stengels en sprieten sloegen neer onder het
chroom en openden meteen het zicht op de velden. In de verte waren
rode stippen van activiteit te zien: moderne landbouwmachines, de trots
van de minister. Hij heeft de eerste gemechaniseerde rijstplantage van het
land aangelegd en de rode monsters bewerken daar nu twee honderd hec
taren vers gewonnen cultuurland en zij halen er al respectabele oogsten
af.
Wirtschafts-
wunderkinder
als oerwoud
toeristen
I Rijst is een van de steunpunten der
ontluikende Ivoorse economie en in de
hoofdstad Abidjan jubelt men al dat
het land over een paar jaar rijst zal
kunnen exporteren. Wereldwijze des
kundigen zetten achter dit optimisme
een paar vraagtekens. Zij merken op
dat om dit doel te bereiken nog heel
1 wat meer Formosa-Chinezen zouden
La moeten worden geïmporteerd. Het is
hun namelijk niet ontgaan, dat op die
plaatsen in het lan^ waar al Chinezen
KM ploeteren het gewas heel wat Weliger
groeit. Het volgt de inspanningen van
de planter en die duren bij de Chinees
NH van zonsopgang tot zonsondergang. De
I'S Ivoorkuster neemt het bij traditie ge-
i makkelijker, hij wordt als arbeids
kracht ook verre geslagen door de
pendelaars uit de arme droge gebie
den in het binnenland, die in drommen
naar de kust zijn getrokken.
Maar minister Loua Diomande heeft
reden om trots te zijn op zijn bijdrage
aan de ontwikkeling van een land, dat
nog pas weinige jaren geleden ijn
aansluiting aan de wereldmarkt her
vond, nadat die met het einde van de
slavenhandel was verloren gegaan. Hij
heeft de hem opgedragen persoonlijke
taak ruimschoots vervuld. Zo'n per
soonlijke taak heeft iedere" minister
opgelegd gekregen. President Felix
Houphouet-Boigny, eens afgevaardigde
in 't Franse parlement en nu autoritair
heerser in de jonge republiek, heeft al
zijn ministers bevolen dat zij ook boer
moeten worden. Zij moeten in hun
stamdorp tenminste 6 hectare bebou
wen en persoonlijk toezien op 't functio-
Een bananenplantage in Ivoor
kust. Betere lanbouwmethoden
werpen al hun vruchten af.
neren van zo'n modelbedrijf. Zij moe
ten daarmee cellen van vooruitgang
stichten in alle delen van een land,
waar ,,Progrès" het slagwoord is. On
ze gastheer heeft er meteen twee hon
derd hectare van gemaakt. Franse
deskundigen van zijn ministerie ge
ven er mede leiding. Zo'n dooreen-
strengeling van ambtelijke en parti
culiere activiteiten doet in dit land
geen wenkbrauwen fronsen
Onze minister, jong en ambitieus, is
trouwens nog verder gegaan. Hij mikt
ook op toerismï, vertrouwend dat
Europa's welvaart de golven van reis
lust steeds verder zal stuwen. Mis
schien niet vergeefs: „Fraternité", de
enige krant van Ivoorkust (oplage
25.000), jubelde tijdens ons verblijf
dat weer zeshonderd Duitse globetrot
ters voet aan wal hadden gezet! Het
stamland van de minister ligt tussen
de bergkammen in het westen waar
liefhebbers van exotisch toerisme al
le kansen hebben. Er staat een toeris
tenhotel op stapel, geheel in safari-
stijl: ronde negerhutten met alle com
fort binnen en de barbecue buiten,
Franse architecten maken er de plan
nen. Een hangbrug van lianen over
spant er al een bruisende bergrivier,
leidend naar een stuk ontoegankelijk
oerwoud. De dorpsbevolking is al he
lemaal toeristisch ingesteld. Kleurige
dansgroepen treden er een voor een
aan, de steltlopers vertonen er onvoor
stelbare behendigheid.
De minister is als zoon van het dorp
een gevierd man. In zijn Europese
pakje moet hij de traditionele dansen
meemaken, want al is hij Parijzenaar
geweest en nu minister in de verre
hoofdstad, hij blijft een zoon van het
dorpshoofd en dat is nog altijd het be
langrijkst. Hij moet derhalve ook
schokken, veel groezelige Afrikaanse
franken. Ook dat hoort bij de tradities
van het land: wie tot welstand komt
krijgt heel zijn familie op sleeptouw.
De familieband is nog altijd de voor
naamste vorm van sociale zekerheid in
dit land. De staat behoeft zich om zijn
sociaal zwakken geen zorgen te ma
ken, des te meer de man die tot goed
betaalde overheidsfuncties doordringt
en zijn verwanten spoedig om zijn
Europese villa ziet fladderen. Onze mi
nister pakt met zijn zakelijke activi
teit ook dit probleem goed aan. Toe
risten wervend en rijst plantend betrekt
hij zijn stamband in een econom^c'ie
ontwikkeling, die straks de hinderlijke
stamtradities kan doorbreken.
Vol leven
Ivoorkust met zijn prachtige lagune
haven in Abidjan en met zijn vrucht
bare regenzone heeft kansen op een
moderne ontplooiing. Die heeft al
stormachtig baan gebroken in de hoofd
stad sedert men daar mei huln der
EEG-landen de lagunen met de oceaan
verbonden heeft en de wereldhandel
dus gemakkelijk toegang heeft. Sche
pen van alle nationaliteit Japanners
en Duitsers domineren, maar ook de
dpartheidsvlag van Zuid-Afrika ont
breekt niet! liggen er gemeerd.
Tankers puffen naar de nieuwe raffi
naderij, kotters voeren steeds grotere
hoeveelheden vis aan. Japanners ex
ploiteren er drijvende visfabrieken.
Abidjan is een stad vol vers uitbot
tend leven en met alle contrasten die
de snelle overgang van oerwoud naar
moderne gemeenschap met zich sleept.
Stuwdammen in de rivieren
maken veel meer grond geschikt
voor landbouw.
De stad is stormenderhand gegroeid,
in weinige jaren tijds tot een half mil
joen. Zij is een zorgwekkende magneet
geworden in deze republiek, die op 10
maal Nederland vier miljoen inwoners
telt. De regering maakt zich er ernstig
zorgen over, dat al. te veel gelukszoe
kers zouden gaan samendrommen in
de groezelige wijken rondom het pa
relwitte, airconditioned stadscentrum.
De rest van het land zou te zeer ont
volkt kunnen worden. Bovendien is al
de helft van de bevolking toegestroomd
uit aangrenzende landen. In grote
massa's huizen er de trekkende arbei
ders uit Niger en Volta, de karige ar-
moelanden die zelf zoveel minder mo
gelijkheden bieden dan de potentieel
rijke Ivoorkust Vier miljard frank
slepen zij per jaar als spaarloon mee
over de grenzen En een dure prijs
voor een ontworteld bestaan wordt in
de gevangenis betaald, waar de bevol
king voor tachtig procent uit buiten
landers bestaat.
Overigens preetndeert de regering
dat de toeloop van buitenlanders haar
geen hoofdbrekens kost. Het verschijn
sel hoort bij de overal gepropageerde
Afrikaanse eenheid. Wel legt zij zich
ijverig toe op plannen om ook buiten
de groeiende hoofdstad centra tot ont
wikkeling te brengen, waardoor een
gezonde spreiding van bevolking en
welvaart mogelijk wordt. Zo zijn er
plannen voor een nieuwe haven in het
westen van het land, voornamelijk
voor houtexport. Probleem daarbij
is wel dat door houtkap tot dusver op
angstwekkende wijze roofbouw is bedre
ven en dat als het zo doorgaat over 25
jaren geen hout meer te exporteren zal
zijn.
Een levendig beeld van de markt in de hoofdstad Abidjan. Hei brood ligt in siopels gereed
Het volk gelooft niet meer in beloften
De trieste cijfers en gegevens zijn Bolivia bezaten voro de laatste in- nog geen krachtige revolutie maar
zo langzamerhand wel bekend. La- grijpende hervorming 6,3 procent van veeleer een algemeen verspreid non-
tijns-Amerika is een werelddeel van alle grondeigenaars 91,9 procent van conformisme, dat de inleiding tot een
armen. Bijna 80 procent van de circa het totaal. Ook voor Rosier is deze revolutie kan betekenen. Het non-con-
220 miljoen inwoners leeft er in gro- toestand onhoudbaar, maar het is zeer formisme is confuus omdat zowel het
te armoede. Het continent vertoont al- twijfelachtig schrijft hij, „of een denken als het samenwerken van de
le verschijnselen van onderontwik- grotere spreiding en opdeling van gewone mensen in Latijns-Amerika
keldheid: analfabetisme, slechte voe
ding en gezondheid, abnormaal groot
giondbczit, zeer grote inkomensver
schillen en zo kunnen we het beken
de rijtje afgaan. Latijns-Amerika is
een continent in nood, en toch krijgt
de revolutie er geen voet aan de
Hoe luider in Europa en elders de
roep om een gewelddadige revolutie
in Zuid-Amerika opstijgt, in het land
zelf lijken de aanwijzingen dat er voor
zo'n revolutie mogejijkheden zijn, te
grondbezit de meest adequate oplos
sing is om tot een betere spreiding
van de welvaart van het volk te
komen".
Voor een werkelijke welvaartsverbe
tering zijn moderne landbouwmetho
den nodig met moderne machines,
maar er is geen enkele kleine grond
bezitter, die in staat is deze machines
te kopen, en als hij dat al kan, mist
hij nog de ontwikkeling en vakkennis
om ze goed te gebruiken. Belangrij
ker vindt Rosier dat de grootgrond
bezitters hun grond beter moeten ge-
fragmentarisch, chaotisch, incohe
rent en bijgevolg in hoge mate vorm
loos is. Zelfs de meest begaafde lei
der staat voor de bijna onmogelijke
taak om het bewustzijn van de men
sen te vormen, er duidelijke inhoud
aan te geven en luchtkastelen te ver
mijden".
Maar hierin schuilt het gevaar, dat cr
nog iets ergers gebeurt dan de geplan
de greep naar de macht: dc anarchis
tische revolutie. „Het volk gelooft
niet meer in beloften. Gedurende zo
verminderen. Hoe komt dit? Hoe is
het te verklaren dat een revolutie in
Zuid-Amerika, die objectief gezien
toch hèt middel zou kunnen zijn om
ge staatscontrole een oplossing zijn.
Hoe moeilijk de situaie is, blijkt ook
uit de ervaringen in Chili, waarvan
veel eeuwen is hel misbruikt en uit
gebuit. dat het bijna niet meer in
staat is om tc geloven dat iemand
—zoals Fidel Castro gedaan heeft
de structuur ineens te veranderen,
nog lang geen kans van slagen heeft?
Wie zich wil verdiepen in dit uiter-
Rosier een voorbeeld geeft.
President Frei heeft daar een land
hervorming doorgevoerd en die bege
leid met een elementaire voorlichting.
zich belangeloos voor hen Inzet. Wan
neer een volk zich niet meer laat be
zielen door idealen, kan dit katastro-
falc gevolgen hebben voor het land en
bleem kan volledig aan zijn trekken
komen in een nieuw boek van een
van de grootste kenners van Latijns-
Amerika, de Nederlandse karmeliet
I. Rosier.
Sinds ,1959 is hij hoogleraar, eerst in
Chili, vanaf 1963 aan de staatsuni
versiteit van Bogota in Columbia.
In een uitgave van Paul Brand on
der de titel „Het volk gelooft niet
die eerst volledig afhankelijk waren
van de grootgrondbezitter, zielsgeluk
kig werden toer. ze een eigen stukje
grond kregen, kwam bedrogen uit. „In
feite zijn zij doodongelukkig met hun
eigen stuk grond, omdat zij nog niet
zonder patroon weten te leven".
Volgzaamheid
geen vorm meer te geven aan de re
volutionaire tendensen".
In deze situatie wijst Rosier het ge
weld als oplossing in de ellende dui
delijk van de hand. „Vanwege de
psychische en culturele onrijpheid van
het volk zou een revolutie op dit
ogenblik een volkomen anarchistisch
en destructief karakter krijgen, waar
pe, boeiende analyse van de huidige
toestand in dit werelddeel.
Een nadeel van het boek is dat het
een bundeling is van een aantal le
zingen, waardoor het geheel op het
eerste gezicht een soms niet erg sa
menhangende indruk maakt. Af en
toe lijkt het wel alsof de schrijver
zich tegenspreekt. Toch is dat maar
schijn. Rosier heeft heldere gedach-
lr-n over de toestand van Zuid-Ame
aan, waarop hij telkens terugkomt:
het proleratiaat van Latijns-Amerika
is, hoe ellendig het er ook aan toe is,
mentaal niet rijp voor een revolutie.
Want daarvoor is politiek inzicht no
dig, kennis van de feiten, solidariteit
en een ideologische achtergrond. En
al deze factoren (die de negers van
Amerika bijvoorbeeld na lange ja
ren van strijd veroverd hebben) ont
breken. Rosier vindt vooral de vele
schijn zou komen dan er al is", aldus
de hoogleraar. Maar wat dan wel? Is
er een weg waarlangs men geleidelijk
naar metere tijden kan koersen? Ro
sier heeft daarvoor geen patentoplos
sing bij de hand. De huidige situa
ties, die hij omschrijft als „georgani
seerde wanorde" is daarvoor te on
duidelijk. Het is „een wanorde, waar
in zelfs revolutionaire bewegingen
verzanden en waarin talenten en ge
rika. Wie Rosier goed leest, merkt
dat hier een typisch genuanceerd den
ker aan het woord is, die niets liever
wil en daarvoor ook met zijn hele
persoon werkt dan dat Latijns-
Amerika zo gauw mogèlijk op het
tegenstrijdigheden in de psychologie
van de Latijns-Amerikaan opvallend.
Er zijn uitingen van trots als com-
nieën gefrustreerd worden" Wat er
volgens Rosier in ieder geval moet
gebeuren is een gelijktijdige vernieu
wing en aanpassing van het onder
wijssysteem en een agrarische en in
dustriële ontwikkeling. Daaraan ont
juiste spoor wordt gezet.
Geweld kan
breekt het op dit moment. Men is
geneigd voorrang te geven aan inate-
Maar in de gedachten van Rosier is
de gewelddadige revolutie dat spoor
leiden tot
ongeschoold volk is geen technische en
economische emancipatie te bereiken
en de investeringen aan techniek zou
niet. Toen zijn vriend en leerling Ca-
milo Torres aan Rosier advies kwam
vragen of hij zich aan het hoofd van
de revolutionaire beweging in zijn
land mocht stellen, gaf Rosier Tor
res het advies dat te doen, als Tor
res dat tenminste kon stroken met
zijn overtuiging, Maar Rosier zei er
bij dat naar zijn mening Torres te
rechtlijnig en simplistisch dacht.
Het uitgangspunt van Rosier kan men
het best samenvatten met zijn eigen
woorden uit dit boek: „Het is mijn
overtuiging dat we in onze zorg om
anarchie
pensatie van zijn minderwaardig
heidsgevoel. „Even typerend is de
mengeling van ruwheid en gevoelig
heid. Terwijl er een algemeen ressen
timent te constateren ls tegen de oli
garchen spreekt men met respect en
zelfs met genegenheid over zijn eigen
patroon
Men is non-conformistisch en zelfs re-
den gefrustreerd worden door 't ont
breken van oen daaraan beantwoor
dend menselijk klimaat"
Hoewel het moeilijk is om de gees
telijke en materiële achterstand ge
lijktijdig te bestrijden, ziet Rosier dit
als enige oplossing, waarvoor een
strikte planning noodzakelijk is. De
regeringen van de diverse landen
zullen dan wel overtuigend voor deze
oplossing moeten kiezen, want de tijd
dringt Het volk staat op de drempel
van een nieuwe tijd en dat betekent
dat het niet meer tevreden is met op
portunistische oplossingen, halve
veau liefde voor de evenmens is
geworteld moeten staan in reali
teitszin en waarheid wanneer zij de
samenleving werkelijk willen dienen".
Dit is een politieke uitspraak, waar
van men de wijsheid graag aan de
linkse en het engagement aan de
rechtse politiekbedrijvers in overwe
ging zou willen geven.
Een heel duidelijk voorbeeld van dit
realistische denken is de opvatting
van Rosier over de landhervorming.
Dat het grootgrondbezit in Latijns-
Amerika nog steeds buitensporige ver
houdingen kent, valt hij niet aan.
Hij geeft er ontstellende cijfers van:
erop neer, dat de volgzaamheid ten
opzichte van de patroon veranderd
wordt in volgzaamheid ten opzichte
van demagogen. Dat er desondanks
nog steeds geen massale revolutie
ontstaan is komt, aldus Rosier, door
het gebrek aan solidariteit en ook om
dat de „demagogen" zelf geen duide
lijk actieprogramma hebben.
Desondanks draagt de huidige situa
tie grote gevaren in zich. In de „gor
dels van ellende", de afzichtelijke ar
menwijken in alle steden van 't we
relddeel, concentreren zich de men
sen die er het eerste aan toe zijn:
zij die van het platteland naar de
stad getrfokken zijn in de hoop
maatregelen en vage toezeggingen:
,,'t Volk gelooft niet meer in beloften".
Een opmerking tot slot Rosier wei
gert te bezwijken voor simplicaties.
Hij vindt het demagogisch om de
Noord-Amerikaanse investeringen te
betitelen als „diefstal van de bodem
rijkheid van een land", hij weigert
de schuld te leggen bij de heersende
klasse. Dat is de prijs.
Maar het is wel een tekortkoming,
dat hij zwijgt over de rol en de
plaats der Kerk. De kerkelijke hiër
archie in Latijns-Amerika wenst in
meerderheid de status quo te handha
ven. Iemand die „in dezelfde levens
houding" heeft als Camilo Torres de
in Chili heeft 10 procent van alle
grondbezitters 43 procent van de grond
in eigendom. In Paraguay heeft 5,2
procent van de grondbezitters 93,8
procent van alle grond in bezit; in
daar iets beters te vinden, maar die
meestal slechter terecht komen. Voor
al dringt langzamerhand het besef
door, dat zij het recht hebben om
voor hun recht op te komen. „Het is
helderheid van Rosiers analyse, de
waarde van zijn adviezen en meer
nog aan zijn integriteit, mag dit ge
brek wel als een tekortkoming aange
merkt worden. P. van Seters.
