SPANJES
KERSTFEEST
nieuwe kerk boven grot
VETTE
PRIJS
VAN
750 MILJOEN
PESETAS
speciale beschermheilige is
geopenbaard.
Tenzij hij miljonair is (of
bijna), zal hij „zijn" num
mer niet in zijn geheel kun
nen kopen. De staatsloterij
heeft dit jaar 65.000 num
mers gedrukt, die elk tien
duizend pesetas kosten,
maar deze nummers zijn in
tien series herhaald. Dat wil
zeggen, als men er van
overtuigd is dat de „Gordo"
zal vallen op bijvoorbeeld
nummer 20822, dan moet
men tienmaal 10.000 pesetas
neertellen voor de tien
exemplaren van dit num-
21 december, de dag van de
trekking, 750 miljoen belas
tingvrije pesetas rijker te
worden. Ongelofelijk als het
klinkt, is het toch een feit
dat er ieder jaar weer heel
wat rijke Spanjaarden zijn
die de volle 100.000 pesetas
(ongeveer 5000 gulden) neer
tellen voor een gokje. En
niet alleen Spanjaarden,
want vooral uit Zuid-Ame-
rika komen er ieder jaar
weer duizenden aanvragen
van loterijbriefjes voor de
„Gordo". Bekend is het ver
haal van Senor Jambo, die
op de laatste dag voor de
trekking uit Zuid-Amerika
vertrok naar Madrid, daar
een vol nummer kocht en de
volgende dag gewekt werd
met een hoofdprijs die ook
toen al enkele tientallen
miljoenen peseta's beliep.
De miljoenen Spanjaarden
die niet in staat, zijn om zo
veel geld te besteden, maar
zieh de kerstloterij voor
geen goud zouden laten
voorbijgaan, kunnen „deci-
mos", tiende delen van een
nummer, en zelfs nog klei
nere aandelen in een lot
kopen. Zo biedt het syndi
caat van nachtwakers in
alle Spaanse steden „parti-
cipaciones". aandelen, voor
5 en zelfs voor één peseta
aan. Menige arme Span
jaard, die eigenlijk geen
geld voor kansspelen heeft,
kan de laatste avond voor
de trekking de verleiding
niet meer weerstaan en
koopt bij de nachtwaker die
hem de huisdeur opent nog
snel een „participacion" van
enkele peseta's.
Weeskinderen
Op de 21e december wordt
er nergens in Spanje ge
werkt. Vanaf het voor
Spanje onmenselijk vroege
uur van 's morgens negen
uur zit iedereen aan het
radio- en televisietoestel ge
kluisterd en luistert ner
veus naar de trillende stem
metjes van een paar wees
kinderen in Madrid. Want
in Spanje, hel land der te
genstellingen, eist de ge
woonte dal juist degenen
die versloken zijn van het
hoogste goed, een eigen ge
zin, op deze koude decem
berdag met gulle hand mil
joenen peseta's verdelen.
Het zijn de weesjes van het
San Ildefonse tehuis in
Madrid die voor de micro
foons van de staatsradio en
-televisie de nummers uit
zingen waarop de prijzen
vallen Heel Spanje is dan
in hoogspanning tot hel
moment wharop overslaan
de kinderstemmetjes aan
kondigen „nummer zus-en-
zo... vijfenzeventig mil-
Dan breekt er in vele ge
zinnen een wilde vreugde
los, die het grootste geluk en
de meest uitbundige vro
lijkheid voorspelt waarmee
een Spanjaard ooit de
komst van het Kerstkind
heeft gevierd.
ROBBERT BOSSCHART
NAZARETH
EEN
[UNSTWERK
RIJKER
WKÊÊÊÊÊÊÊÊÊ
De koepel van de kerk steekt uit boven het stadje Nazareth tussen de heuvels van Galilea
BARCELONA Het kerstfeest, de
viering van de geboorte van het kindeke
Jezus, leidt in Spanje tot een ontplof
fing van volksvreugde. De Spanjaard
viert de eerste kerstdag wel met ee^
meestal overdadig eten in de familie
kring, maar verder deelt hij zijn vreug
de met vrienden en kennissen en
brengt hij lange uren door op de ver
sierde straten. De Spanjaard komt al
leen in een ingetogen stemming in het
aangezicht van de dood en van de
christelijke hoogtijdagen wordt alleen
Pasen met droeve plechtigheid gevierd.
De „Navidad" daarentegen is een
ogenblik van vrolijkheid en geluk.
De Spaanse kindertjes krijgen hun geschenken van
de Drie Koningen en hebben voor de wijze Melchior
evenveel ontzag als de Nederlandse kinderen voor
Sint-Nicolaas.
Terwijl haar hamertje zachtjes tikt
vertelt ze haar bewogen levensver
haal.
Haar vader was katholiek, haar moe
der jodin. Kort na de Israëlisch-Ara-
bische oorlog van vorig jaar ging ze
zonder een cent op zak naar Israël.
,,Ik wilde iets voor het land doen",
zegt ze.
Olga, die in Buenos-Aires kunstgeschie
denis studeerde en schilderde, werkte
in een Israëlische kibboets. Een jaar
in contact met de architect pater Be-
nedictus, onder wiens toézicht de nieu
we Aankondigingskerk wordt gebouwd.
Hij stelde haar voor mee te werken,.,
aan dit bouwwerk voor God. „Ik ging
er op in, alhoewel ik het kaartje om
naar huis terug te vliegen al in mijn
bezit had. Maar ietsiets houdt me
legen hier weg te gaan".
Wellicht heeft deze vrouw in Naza
reth de weg tussen jodendom en
christendom op eigen wijze in de kunst
gevonden. De nieuwe kapitale basiliek
trouwens is een groot internationaal
kunstwerk. Meer zelfs. Het. is een
bouwwerk waaraan, joden, mohamme
danen en christenen gelijk hun beste
krachten hebben gegeven. Onder toe
zicht van de orde der franciscanen is
sedert tien jaar de grondslag gelegd
voor een unieke kerk op een unieke
plaats.
Artiesten uit de gehele wereld hebben
jarenlang gewerkt aan de fresco's,
beelden en koperen kruizen; Oostenrijk
se en Franse glazeniers, Italiaanse
wandschilders, Israëlische kopersla
gers hebben zich volledig gegeven ter
verfraaiing van de nieuwe Aankondi
gingskerk. Onder hen ook een landge
noot. Niels Steenverben ontwierp een
van de grote noordelijke deuren van
de kerk.
Van binnen van kunst flonkerend, van
buiten somber en strak. Toch staal de
nieuwe basiliek als het allesoverheer
sende bouwwerk in het hart van Naza
reth. April 1969 zal de basiliek pas
officieel voor pelgrims en bezoekers
worden opengesteld. Een uitzondering
wordt voor de kerstnacht gemaakt.
Evenals vorig jaar gaan de grote zwa
re deuren open voor duizenden gelovi
gen uit de gehele wereld voor het bij
wonen van de nachtmis Die vond
zijn de straten, cafés en oriëntaalse
restaurants van Nazareth overvol en
klinkt uit de tientallen luidsprekers vro
lijke muziek. Dan leeft in Nazareth 't
kerstfeest als nergens tei wereld op
straat. De souvenirverkopers doen
dan hun beste zaken met 'n glunderend
gastvrij gezicht. Precies om twaalf
uur luiden de zware klokken van alle
kerken in Nazareth Een diepe stilte
valt dan over de stad.
Plaats van de grot
De basiliek is nieuw. 'i>'n geschiedenis
haal van het christendom zelf in hel
Heilige land De vraaa waar hef in we
zen om gaat is of d- pl.-a's in
verloop van zcslien eeuwen vi'f ker
ken Ier ere van M&ria verrezen, inder
daad de grot aangeeft, waar de engel
Gabriël Maria voorspelde dat zij moe
der zou worden van de verlosser van
deze wereld.
In 1960 uitgevoerde opgravingen heb
ben volgens archeologen overtuigend
het bewijs geleverd, dat voor twijfel
omtrent de juistheid van de plaatsbe
paling geen rechtvaardiging meer be
staat. In dat jaar werden bij het op
lichten van hel Byzantijnse mozaïek
een aantal bedolven stenen en bogen
gevonden, die er op duiden dat op die
plaats een kerkje had gestaan.
Op de gevonden stenen was duidelijk
een laag kalkpleister zichtbaar met
daarin een aantal gegrifte namen voor
zien van kleine kruisjes. Die namen
en kruizen zijn ongetwijfeld van vroeg
christelijke oorsprong. Alleen Christe
nen voegden in die dagen aan hun
Iedere Spanjaard hoopt ook
dat de kerst hem „goed ge
luk" zal brengea, want in
het oer-katholieke Spanje is
één van de traditionele on
derdelen van de Fiestas de
Navidad de loterij, die onge
twijfeld van heidense af
komst is. „El Gordo de Navi
dad". de grote kersttrekking,
houdt weken vóór en na
Kerstmis miljoenen Span
jaarden bezig. Geen wonder,
als men bedankt dat de „Gor
do", de hoofdprijs, het lieve
bedrag beloopt van tien maal
75 miljoen pesetas (ongeveer
37 miljoen gulden).
Tegen het einde van het jaar concentreert zich de
belangstelling van het Spaanse volk op de loterij.
vinding van koning Ferdi
nand VII in de negentiende
eeuw. Met de loop der jaren
is „El Premio Gordo", de
vette prijs, steeds vetter ge
worden tot hij de huidige
omvang van 750 miljoen
pesetas bereikte.
Wanneer men de Spanjaard
In het bloed
Hel gokspel zit de Spanjaar
den in het bloedden reeds in
de oudheid, toén de Romei
nen uitmuntten in het orga
niseren van loterijen, stond
de godin Fortuna in Spanje
nog meer in aanzien dan te
Rome. Bij opgravingen heeft
men bewijzen gevonden dat
de bewoners van het Iberisch
schiereiland al bij het begin
van onze jaartelling harts
tochtelijke kansspelers wa
in de middeleeuwen waren
de Spanjaarden zozeer aan
deze hartstocht verslaafd,
dat zelfs geestelijken regel
matig in de speèlholen te
vinden waren, Koning Al
fonso X zag zich verplicht
om een reglement voor
speelhuizen uit te vaardi
gen waarbij aan de leden
van de kerk dit ongeoor
loofde vermaak werd ver
boden. De Spaanse zeden
meesters hielden preken en
kruistochten tegen deze
„duivelse gewoonte", maar
veel hielp het niet. Het was
de Spaanse koning Carlos
III die besloot, aangezien
het onmogelijk was de gok
lust te beteugelen, deze dan
maar voor een goed doel
aan te wenden. In 1763 liet
hij de officiële Spaanse lote
rij oprichten, waarvan de
opbrengsten bestemd zouden
worden voor liefdadige doel
einden.
Zo maakte hij van de ge
wraakte goklust een soort
vrijwillige belasting, en dat
was bij de Spanjaarden,
die aan belasting betalen
nog steeds een broertje dood
hebben, ongetwijfeld een
geniale vondst.
Maar het was spoedig ge
daan met de filantropische
strekking van de staats
loterij, toen de regering in-
zaé wat voor een inkom
stenbron zij hier had aan
geboord. In 1881 ging de
regering zelfs nog een stap
verder en verbood alle an
dere loterijen om zo door
een monopoliepositie nog
meer vaste inkomsten te
verkrijgen.
De vette kerstloterij, verre
weg de belangrijkste van
alle trekkingen van het
staatsmonopolie, is een uit-
Sterk contrasteert het moderne bouwwerk met de huizen van het
oude stadje.
naam een kruis toe, iets dat joden en
heidenen niet toegestaan was.
Het aantal gevonden namen en krui-
•zen wees er verder op, dat het hier
ging om één van de eerste heilige
plaatsen van het christendom. Het is
zeer waarschijnlijk, dat een tot hel
christendom bekeerde jood. Jozef van
Tiberias, gebruik heeft gemaakt van
een aan hem door keizer Konstantijn
de Grote ver-strekte vergunning in Na
zareth de eerste kerk te bouwen.
Het ligt volgens deskundigen voor de
hand dat hij daarvoor de aankondi
gingsgrot als bouwplaats heeft geko
zen. De gevonden stenen wijzen daar
tenminste op. Dit kerkje zou ongeveer
honderd jaar hebben gestaan. Om-
si reeks 427 na Christus, ten tijde van
de beroemde Byzantijnse keizer Theo-
rlnsius rl. werd op dezelfde plaats de
evrsIe avote kerk gebouwd.
Hef tijdstip kan worden afgeleid uit de
firn ren in dc nog goed bewaarde mo
zaïeken die door Olga uit Argentinië op
nieuw worden gelegd. In 427 vaardigde
dc keizer een verbod uil waarin het
leggen van kruisen in grondinozaïeken
verboden werd, omdat het lopen er
over de gedachtenis aan de Heer, die
aan het kruis is gestorven, zou onteren.
Een groot deel van de mozaïeken be
vat dan ook geen afbeelding van het
kruis, hetgeen historici in de gelegen
heid stelde het jaartal ervan min of
meer jnist vast te stellen.
Iu verval
In 570 berichtte een onbekende pelgrim
uit Italië over het bestaan van de By
zantijnse kerk in Nazareth. Maar als
in 1100 de vrome kruisvaarders het
Heilige Land betreden, ligt de kerk in
diep verval. Zevenenzeventig jaar later
schrijft de Griekse pelgrim Johannes
Phokas over de schoonheid van de nieu
we kruisvaarderskerk, die op de plaats
SAMENWERKING
VAN
JODEN, CHRISTENEN
EN
MOHAMMEDANEN
van de in verval geraakte Byzantijnse
Dit voorbeeld van kruisvaardersarchi
tectuur is echter geen lang leven be
schoren. Al in 1263 wordt de kerk door
sultan Bibar verwoest. Het mag een
wonder heten dat de verkondigingsgrot,
ondanks de grondige verwoesting van
de er boven gebouwde kerk, gespaard
is gebleven. Daarvan getuigt in 1347
Nikolaas van Poggibonsi. In zijn dag
boek schrijft hij dan; „De stad is zwaar
verwoest en heeft geen muren meer.
De eens zo mooie kerk ligt in diggelen
met uitzondering van het huis van Ma
in 1620 wisten de franciscanen door
hun goede betrekkingen met het Turk
se sultanaat toestemming tot de her
bouw van de kerk te verkrijgen. Het
duurde echter honderd jaar voordat
met de bouwwerkzaamheden begonnen
kon worden.
De nieuwe kerk voldeed echter niet
aan de verwachtingen. Reeds in het
begin van deze eeuw werden plannen
gesmeed om een fraaie kerk, Maria
waardig, in Nazareth te bouwen.
Pas in 1960 was het benodigde kapi
taal (twintig miljoen gulden) bijeen en
werd de Israëlische bouwonderneming
Solel Boneh opdracht gegeven als aan
nemer de werkzaamheden voor de
nieuwe basiliek uit te voeren volgens
de plannen van de Vaticaanse archi
tect porfessor Muzzio.
SL M. Bnmmm.
verwijt dat hij het belang
rijkste feest van het chris
tendom ontwijdt met een
heidens kansspel dat door
heel wat andere godsdien
sten verboden wordt, ver
weert hij zich als volgt;
„zelfs de grootste zondaar
kan zijn ziel redden als hij
van God genade krijgt. Zo
kan ook de een arme drom
mel uil zijn materiële el
lende gered worden als hij
diezelfde genade krijgt, die
toch ook van God moet
komen. Als hij geluk heeft
in de loterij, dan is dat
Gods wil en geen duivels
toeval.
Heel wat Spanjaarden gaan
voor de trekking met hun
loterijbriefje naar de kerk
en smeken er God en alle
heiligen om een beetje geluk
en veel pesetas op hun
nummer. Het is ook geen
uitzondering wanneer zü de
een of andere heilige, die
zij speciaal vereren, een
aandeel in de winst voor
stellen. En als zU werkelijk
geluk hebben, dan voert
hun eerste gang naar de
kerk om daar een grootse
gift achter te laten.
De koop van het loterij
briefje vergt een hele cere
monie die nogal mysterieus
toegaat. De Spanjaard die
zichzelf respecteert koopt
zijn lot van een vrouw,
Er wordt van allerlei verloot, manden met levensmiddelen en vette varkens.
Voor één peseta kan men dit beest winnen.
