Venster naar de maan staat open BORMAN, ANDERSEN en LOVELL Kerstkalkoen bij maanlicht MORGEN START EERSTE REIS DOOR HET HEELAL IDodentocht of aanvaardbaar risico Merries draven voor laatste prijzen 1968 D-paarden kunnen met de grote jongens mee Badkamerkachel DAALDEROP IS /RIJDAG 20 DECEMBER 1968 DE LEIDSE COURANT PAGINA 9 CAPE KENNEDY Zaterdagmiddag, om tien voor twee Nederlandse tijd, zal op het lanceercomplex te Cape Kennedy het „lanceervenster" open- i voor de maanreis van de Apollo 8. Op dat moment zullen de aarde en de maan een zodanig gunstige positie ten opzichte van elkaar in de ruimte hebben ingenomen, dat op de minst brandstof- en tijdvergende wijze de lancering van een maanschip kan plaatsvinden. In dit geval is dat het ruim 30 ton zware Apollovaartuig, dat, door drie astronau ten bemand, in zes dagen en drie uur de 755.000 km retourreis moet afleggen en op de dag voor Kerstmis de hemelwachter van de aarde zal om cirkelen. drietal, Borman, Lovell en Anders, zal zaterdagochtend in de capsule stappen om na de laatste nauwkeurig uitgevoerde controle uiteindelijk in ruim elf minuten door de 110 meter hoge en 2800 ton zware Saturnus-5-raket en ten koste van tweeëneenhalf miljoen kilogram brandstof in een baan om de aarde gebracht te worden op een hoogte van 191 kilometer. Daar zullen de astronauten, nauwlettend beluisterd en waar nodig geassisteerd door de wereldwijde ring van volgstations, de uiteindelijk beslissende controlehandelingen moeten uitvoeren, alvorens zij tegen het einde van de tweede omwenteling boven Hawaii opnieuw de derde en laatste trap van de Saturnus 5 zullen starten om koers te zetten naar de maan waar ze zesenzestig uur later hopen te arriveren. Onderweg zal de leeggebrande derde trap worden afgeworpen en in een zodanige richting worden weggestoten, dat het achttien meter lange gevaarte nooit meer in de buurt van het ruimteschip zal kunnen komen en ver achter de maan langs uiteindelijk in het zonnestelsel zal verdwijnen. Dan zullen de astronauten zich concentreren op de navigatie en in overleg met de vluchtleiding op aarde beslissingen nemen ten aanzien van een viertal mogelijke koerscorrecties, die uitgevoerd moeten worden met behulp van de boordraket. Dit apparaat van welks goed of slecht functioneren het gehele welslagen van de vlucht en soms zelfs de levens van de drie inzittenden zullen afhangen, zal in de buurt van de maan in elk geval in werking worden gesteld om de snelheid van de Apollo zodanig te reduceren, dat het ruimtevaartuig op 24 december, 's morgens om elf uur, in een ellipsvormige baan terecht zal komen, die in hoogte moet variëren van 315 tot 111 kilometer boven het maanoppervlak. OM DE MAAN Twee omwentelingen zullen zo worden gemaakt in vier uur en twintig minuten, waarna de boordraket van de baan een prachtige cirkel moet maken op een hoogte van 111 kilometer, die in de daarop volgende zestien uur achtmaal doorlopen zal woiden. Zo zullen 's werelds eerste maanvaarders bijna een dag lang in de gunstige positie verkeren het langzaam onder hen doorglijdende maanoppervlak van zeer dichtbij te bekijken. Zij zullen de nog nooit door mensenogen waargenomen achterzijde van de maan kunnen bekijken en hun aandacht verder concentreren op de vijf gebieden rond de maanevenaar, in een waarvan in de loop van het volgende jaar twee van hun collega's een zachte landing hopen te maken, daarmee het uiteindelijke doel bereikend van het hele Apolloprogramma, Uitgerust met twee fotocamera's en een filmcamera hopen de astronauten 820 kleurenfoto's 512 zwart-witfoto's en 390 meter film vol te schieten met allerlei interessante objecten op het maanoppervlak en daarna zal druk geëxperimenteerd worden met het navigatiesysteem aan boord. Daarmee hoopt men definitief te kunnen uitmaken of astronauten inderdaad in staat zijn volledig onafhankelijk van assisterende grondstations exacte posities in de ruimte te bepalen aan de hand van waarnemingen van sterren, de maanhorizon en de aarde. NAAR HUIS TERUG redacteuren CAPE KENNEDY Drie Amerikanen zijn de eerste aardebewoners die onze planeet zullen verlaten om de achter zijde van de maan met eigen ogen te bekijken. Zij behoren tot de 52 astronauten, employees van het Amerikaanse centrum voor bemande ruimtevaart in Houston Texas. Alle drie. Frank Borman, James A. Lovell en William A. Anders, zijn bekend om hun doorzettings vermogen, hun energie en hun gevoel voor humor in moei lijke omstandigheden. Alle drie hebben hun sporen verdiend als research- en testpiloot en heb ben gestudeerd aan de tech nische afdelingen van de mili taire academies. Zü zijn ge trouwd en hebben tezamen 11 kinderen. Commandant Borman, is 40 jaar oud, 1,79 m lang en weegt 73 kilo. Hij heeft blond haar, blauwe ogen «n is vader van twee teenagers. Hij was com mandant tijdens de langste ruimtevlucht tot nu toe: de bijna 14 dagen lange vlucht van Gemini-7, die de basis legde voor een toekomstige maanvlucht, en die bewees dat Lovell die in de Apollo-8 de taak van navigatiepiloot heeft, heeft veel met Borman gemeen. Hij is eveneens blond en blauw ogig, hij is op dezelfde dag astronaut geworden in 1962. Hij is slechts 12 dagen ouder, twee centimeter langer en een kilo zwaarder. Hij heeft drie kinderen: twee dochters en een zoon. Hü bracht meer tijd dan enig ander in de ruimte door en heeft vermoedelijk meer kilometers dan enig an der menselijk wezen ooit af gelegd. Lovell was Bormans metgezel op de recordvlucht van Gemini-7, en was daarna commandant van de Gemini-12, die in november 1966 het Gemini-programma succesvol afsloot- HU bracht in totaal 18 dagen in de ruimte door en reisde daarbU 12 miljoen kilometer. Geen enkele piloot zal aan dit record kunnen tip pen. TUdens de vlucht met de Geminl-7 verwachtte Lovells vrouw hun vierde kind. De grondstations hielden Lovell voortdurend op de hoogte van de toestand thuis met mede delingen als: „Dc bemanning thuis bU Lovell blijft drie" Waarop Lovell prompt reageer de: „Bü ons thuis hebben we maar een lancering tegelük". HU had gelük: zU'n zoon Jeffrey Carl werd een paar dagen na zUn terugkeer op aarde ge- Anders, de derde man, heeft bruin haar, blauwe ogen en is vader van vUf kinderen. HU is jonger (35), kleiner (1.74) lich ter (65 kg) en minder ervaren dan zUn beide colega's. HU werd astronaut in 1963, maar heeft nog geen ruimtevlucht gemaakt. HU behaalde een graad als atoomingenieur en werkte als zodanig voor hü astronaut werd. Voor commandant Borman is de maanvlucht een nieuwe triomf en comeback. TUdens een vlucht in 1951 was door een plotselinge luchtdrukverho ging zün linkeroor beschadigd. De artsen verboden hem voort aan van een lift gebruik te i Borman vreesde rrière als vlieger ten ,ras zyn trommelvlies genezen. Lovell wordt met deze maanvlucht de tweede man na maken, e dat zün ca den later v CAPE KENNEDY (ANP) Al wervelen Borman, Lovell en Anders met Kerstmis rond de maan, zij eten er niet minder smakelijk om. Er is in voorzien: ze krijgen voldoende mee om Kerstmis naar behoren te vieren. Van meer geestrijke dranken moeten zij echter afzien, ze zullen het met vruchtesappen en limonade moeten doen. Elke ruimtevaarder heeft voor de zes dagen durende vlucht drieëndertig maaltijden ter beschikking, iets meer dan vijf per dag. Er zijn twaalf verschillende maaltijden, die elk ongeveer 2500 calorieën leveren. Eén daarvan bijvoorbeeld b staat uit aardappelsoep, kippenragout, zes stukken kalkoen, vierkante stukjes beschuit en sinaasappelsap. Ook is alles gedaan om kleine ziekten en lichamelijke ongemakken te bestrijden. In 't ruimtevaartuig worden twee eerste-hulpdozen 1 eegenomen, die elk 'n keur van geneesmiddelen bevatten, zoals drie injecties tegen „wagenziekte", drie pijnstillende injectieszalf,, oogdruppels, verband, thermometers enz. Er worden ook twee reserve-„harnassen" meegenomen voor registratie van lichaams temperatuur, harteklop en ademhaling. De ruimte vaarders in de Apollo 7 klaagden erover dat de elektrische bedrading daarvan herhaaldelijk brak. De Apollo 8 krijgt nu verbeterde types mee. Schirra, Cunningham en Eisele waren alle drie verkouden en moesten de gehele voorraad anti- verstoppingspillpn aanspreken. De Apollo 8 krijg er zestig mee en eveneens zestig antibiotische pillen, twaalf tegen misselijkheid, twaalf stimu lerende tabletten, achttien pijnstillende pillen, vierentwintig pillen tegen buikloop, tweeën zeventig aspirientjes en eenentwintig slaap tabletten. Hoewel de drie ruimtevaarders in tamelijk strenge afzondering worden gehouden om te voorkomen, dat ook zij door de Hongkonggriep worden aangetast, waar zij wel tegen ingeënt zijn, zullen zij toch toestemming krijgen om op reis te gaan naar de maan, wanneer zij een beetje verkouden worden, zo heeft de medische leider van de NASA, dr. Charles Berry, gezegd. Hij vindt het ook goed, dat Lovell voordat hij vertrekt zijn vrouw en hun vier kinderen nog spreekt op voorwaarde dat deze niet verkouden zijn. Lovells vrouw Marilyn is van plan een of twee dagen voor de start naar Kaap Kennedy te gaan. Zij wil haar man zien vertrekken. De twee andere ruimtevaarders hebben hun gezinsleden sinds 8 december niet meer gezien. Zij zullen waarschijnlijk nog opbellen op de avond voordat zij vertrekken. Commandant Borman en zijn vrouw Susan hebben twee zonen, William Anders en zyn vrouw Valerie hebben er vijf. Wat de t.v.-uitzendingen betreft, die de ruimte vaarders zullen verzorgen: de Europese televisie kijkers zullen de uitzendingen op de avond voor Kerstmis een seconde eerder zien dan de Ame rikanen. Dit „voorrecht" danken zij aan het feit, dat de uitzending uit de ruimte wordt opgevangen door het station in Madrid en rechtstreeks naar de Europese televisienetten wordt doorgeseind. De Amerikanen moeten een seconde wachten, voordat de uitzending via een verbindings kunstmaan bij hen is. bezig zijn drie mensen zonder meer de dood in te sturen. Natuurlijk is dit laatste hogelijk overdreven. Maar uiteraard blijft de vlucht van de Apollo 8 ook lang niet vrij van risico's. Zelfs zijn er twee fazen aan te wijzen, waarin alles voor honderd procent goed moet gaan om de astronauten ooit weer levend op aarde terug te zien. Maar juist daar waar het met het mechanisme zou kunnen misgaan, hebben de bouwers van de Apollo door het plaatsen van allerlei resevesystemèn een kans op een volledig falen van bepaalde apparaten buitengesloten. Voor het overige is het vluchtprogramma in negen stukken verdeeld, waarbij aan het einde van elk onderdeel opnieuw met grote nauwkeurigheid overleg zal plaatsvinden over de wenselijkheid een volgende faze te beginnen. Zo zal men op een gegeven moment kunnen besluiten de Apollo slechts achter de maan langs te laten vliegen zonder dat het ruimteschip banen om dit hemellichaam zal gaan beschrijven. Indien er in de eerste uren na de start een onvolkomenheid zou worden ontdekt, zal zelfs helemaal geen maanvlucht worden gemaakt, maai de Apollo ten hoogste een tiental dagen, afhankelijk van de aard van de storing, in banen om de aarde laten draaien. Slaagt de Apollo 8 er echter in de missie geheel volgens programma te volbrengen, dan zal een enorme vooruitgang worden geboekt in het Amerikaanse maanprogramma. Zelfs houdt men er rekening mee, dat daardoor de eerste maanlanding, drie maanden eerder dan oorspronkelijk werd verwacht, zal kunnen plaatsvinden. Maar voordat het zover is, zullen drie mannen, geassisteerd door duizenden anderen, een paar drukke kerstdagen moeten doormaken, waarin geen gezellig kerstdiner of een warm, sfeervol feest thuis zal worden weggelegd. hele vlucht aan. Op dat moment namelijk zal Borman de boordraket opnieuw tot ontbranding moeten brengen om de Apollo 8 uit de maanbaan terug naar de aarde te schieten. Gaat er op dat moment iets mis en kan de motor niet meer ontstoken worden, dan zullen de drie ruimtevaarders voor altijd om de maan blijven draaien en acht tot tien dagen later, wanneer de zuurstofvoorraad aan boord uitgeput zal zijn, door verstikking om het leven komen zonder kans op redding. Gaat echter alles naar wens (de kans op een fatale ontwikkeling is maar heel erg gering) dan moet de Apollo achtenvijftig uur later, op 27 december om vier uur 's middags, neerkomen in het water van de Stille Oceaan, een duizendtal kilometers ten zuiden van de Hawaii-eilanden. GEEN KANS? Maar eerst zal er nog een andere kritieke faze komen: de terugkeer in de dampkring. Dit zal namelijk gebeuren met een snelheid van circa 38.000 kilometer per uur, hetgeen anderhalf maal zo snel is als ooit voordien door een bemand ruimtevaartschip werd bereikt. De daarbij gepaard gaande luchtweerstand is enorm hoog en wekt zoveel wrijvingsenergie op, dat de temperatuur op het hitteschild van de Apollo zal oplopen tot 25003000 graden Celsius. Een afwijking in de terugkeerbaan van nog geen tiende procent, zal onherroepelijk tot gevolg hebben, dat de Apollo met haar inzittenden volledig zal verbranden. Velen nu, waaronder ook de gep2nopirh§£rd,e Engelse astronoom sir BernardLovell, zijn vanmerïing, dat de terugkeer met dergelijke snelheden, een dergelijke warmteontwikkeling en dermate hoge vertragingskrachten een veel te riskante onderneming is om er mensen bij betrokken te laten zijn. Zelfs heeft professor Lovell voorspeld, dat zijn naamgenoot James Lovell en Frank Borman en William Anders geen schijn van kans zullen hebben dit laatste gedeelte van de vlucht te overleven. Dit nu is hogelijk overdreven, zo niet volkomen onzin. Inderdaad zal het van de astronauten heel wat stuurmanskunst vergen de Apollo langs de juiste weg terug te brengen en niet bij een te steile of te zwakke nadering onherroepelijk de verbrandingsdood te riskeren, maar ze zijn zodanig op deze manoeuvre voorbereid, dat niet eens meer van een hachelijke, laat staan van een levensgevaarlijke operatie gesproken kan worden. Zelfs zal de bemanning de Apollo beter kunnen besturen dan ooit tevoren met enig ander ruimteschip mógelijk is geweest. Door een koerscorrectie, een dag voor de verwachte terugkeer, zal zelfs kunnen worden vermeden in het oorspronkelijke bergingsgebied te landen indien daar ongunstige weersontwikkelingen zouden plaatsvinden. Ook nadat de Apollo de atmosfeer al is binnengevlogen, zal het nog mogelijk zijn het dalingstraject maximaal 2100 kilometer te verleggen. Hoe weinig angst de Amerikanen overigens zelf hebben voor deze terugkeer, moge blükcn uit het feit, dat de programmamakers hebben ingestemd met het verzoek van een aantal astronauten in het vervolg alleen nog maar drukpakken te hoeven dragen tüdens de eerste faze van een ruimtereis. Zo zullen Borman en zyn be manning de eerste ruimtevaarders zün, die slechts ge kleed in een gemakkelüke vliegovcrall uit de ruimte op aarde zullen terugkeren. RISICO'S Over de eventuele gevaren van deze eerste bemande maanvlucht is de laatste weken heel wat te doen geweest, te meer omdat vele ingewijden er zich in het openbaar mee bezig zijn gaan houden, hetgeen geresulteerd heeft in uitspraken waarin de Amerikanen min of meer in de schoenen werd geschoven, dat ze (ADVERTENTIE) HILVERSUM Dc laatste zondag van het jaar 1968 is ook de laatste kans voor de B-merries om een prUs te win nen in de draverijen van Hilversum. Eén van de merries, die nog wel een tijd in het geheugen van het publiek zal blijven hangen is Bernadlne. Zü ver diende op de Nederlandse banen een kleine zestigduizend gulden, waarvan dit jaar ongeveer eenderde door Wage naar jr. büeen werd gereden. Wellicht dat zij met een zege afscheid van de baan neemt. Het programma begint om half twee en het luidt: Joop Hollandiaprüs (2000 m, auto start, met trio): Fletcher D - Esmoreit - Guy Nathan N. Outsider: Gay Fez. Jan Hollandiaprüs (2000 m): Godfried van S - Gerard K - Gino Westlandia. Outsider: Gay Fez. Joyce Hollandiaprijs (2020 m, met trio): Gunner Dear - Gravin Rita W - Fleetwood. Outsider: Friscoline Mac. José Hollandiaprüs (2420 m, 1ste afd.): Dynamiet - Guy Hanover II - Epilog V. Outsider: Bentley Harvester Jane Hollandiaprüs (2020 m): Berna dlne - Dave Fez - Blazing Song. Out sider: Anton Jaap Hollandiaprüs (1600 m, auto start, met trio): rijder Wagenaar jr. (Ca nard 3 of Boy van Quick) - Entry Vo- lann - Barbarossa W. Outsider: Do- Joke Hollandiaprüs (2000 m, 1ste afd., autostart): Electra W - Fernandel - Daniëlla Prelesjnik. Joke Hollandiaprüs (2000 m, 2de afd., autostart): Campeador Mac - Eiko T - Darling Hollandia. Joan Hollandiaprüs (2420 m, voor leerlingen, met trio): Faith Hollandia - Francina - Antilope R. José Hollandiaprüs (2420 m. 2de afd.): Fluitlij ster S - Dora Harvester D - Fa mous Mac. 22 DECEMBER Fel maar sterk Voor de hoogste klasse onder de dra vers is zondagmiddag in Hilversum een mül uitgeschreven en voor een groep, die voor een groot gedeelte wordt gerekru teerd uit de paarden die net onder de Vakmanschap is meesterschap Bierkenners vragen hoogste klasse blüven hangen, is er eer 3400 meter. Op die lange afstand hebben de D-paar- van zes- en vijfjarigen nog wel de kans door te lopen naar de werkelijke top. Maar een Ciscana en bijvoorbeeld Arrow Axworthy, zijn paarden die net niet de klasse hebben om met de hele grote mee te gaan maar toch wel het stayersvermogen bezitten om nu en dan koers te winnen. Toch zien we hier le 3400 meter Flamingo Six wel ver komen en misschien ook Dakota Scotch, weliswaar te fel, maar toch heel De mijl lean voor Blazing Song zijn, mits hij genoeg voorsprong heeft ge- tomen op het moment dat Anton zijn ;print inzet. Om half twee is de eerste start. Het programma Kajakprijs (2440 m, met trio): Gonda Mac - Godfried van S - Guit. Outsider: Kanoprü's (2020 m): Gehade Hollandia - Gravin Rita W - Fleetwood. Outsider: Gi-ace Rodney. Korjaalprijs (2000 m, autostart, met trio, lsle afd.): Fenv Hollandia - Dyna miet - Eldorado. Karveelprljs (2000 m. autostart): Gold Westlandia - Etoile de Quinio - Gaela van Amstel. Kotterprüs (1600 m, autostart): Blazing Song - Anton - Bernadine. Hilversums 3400 meter .(met Irio): Flamingo Six - Crony van de Lente - Dakota Scotch. Loggerprüs (2020 m, 1ste afd): Eddy Six - Elite Mac - Doriethe J. Outsider: Ballerine. Loggerprüs (2020 m. 2de afd): Dar tel - Campeador Mac - Fernandel. Korvetprijs (2020 m, met trio): Goud vos - El Mac - Egyptian Princess. Out sider: Eiko T. Korjaalprijs (2000 in, autostart, 2de afd.): Fluitlijster S - Dora Harvester D - EdeUcott Six. Jan Janssen kreeg J0 mille (Van e sportredactie) BREDA Nauwelijks bekomen van de vermoeiende finaledag in de zes daagse van Amsterdam, kwam Jan Jan sen gisteren weer „in aktie". Het was overigens een beduidend minder slopende bezigheid dan het winnen van de zedaagse en bovendien werd hij er in verhouding stukken beter van. Jan Janssen kreeg in het Bredase hotel Boschhek een cheque van f 10.000, die werd hem aangeboden door mr. L. van Vollenhoven namens de sportstichting Het bedrag was aan het begin van dit seizoen in het vooruitzicht gesteld voor dc meest complete beroepswielrenner van 1968. „Een juryrapport is er niet eens aan te pas gekomen. Uw overwin ning in de- Tour was sprekend genoeg", aldus de heer Van Vollenhoven. De bijeenkomst leverde voorts be langrijk nieuws op voor de prof-cour-, reurs, want die ktinnen volgend seizoen in een criterium f 1.000,- extra verdie nen. Televizier stelt dit bedrag voor da winnaar ter beschikking. In principe geldt deze regeling voor 20 Nederlandse criteriums. Met dit prijzenbedrag van totaal 20 mille vervalt de uitverkiezing van „de meest complete renner" (ADVERTENTIE) Eerste partij remise ARNHEM De eerste partij in de beslissingstweekamp schaken om het na tionale kampioenschap tussen de dames Heemskerk en Tuk is gisteren in remise geëindigd. Is u nog geen badkamerkachel hebt, is uw badruimte niet compleet. Want hóe koud kan het zijn vóór en na het bad, vóór en nd de douche. Een Daalderop badkamerkachel straalt die rillerige momenten weg. Met deze kwartsglasstraler is het heerlijk warm. Over een breed front; maar liefst 80 cm. straalt hij behaaglijke warmte uit. Ziet u hoe mooi, hoe modern deze gegarandeerd veilige kachel-met-bcschermrooster is? Dat is typisch Daalderop. Vraag een folder aan uw winkelier. Over deze en andere Daalderop badkamerkachels met KEMA-keur cn water dichtheidsteken. Koopt udeze,dan heeft u voor/49,50 jarenlang plezier. En als u 'm eenmaal hebt, dan pas weet u wat u hebt gemist: gewoon een De Gaulle ontving medaillewinnaars PARIJS „U heeft een voorbeeld gegeven, dat ongetwijfeld navolging zal krijgen. U heeft er met uw prestaties voor zorg gedragen, dat ons geliefde land nog meer klank in dc wereld heeft gekregen". Met deze woorden bedankte Frpnk- rijks president Charles de Gautt# tij dens een banket in het Elysee, aesen- twintig Franse sportlieden, die tijdens de Olympische Spelen in Grenoble en Mexico evenzovele medailles hadden gewonnen. „Ik bewonder u allen, omdat u tot die sportlieden behoort, die kun nen vechten. Ook tegen zichzelf. Dat u daarbij eveneens nog medailles hee» gewonnen, maakt u als mens nog gro ter", vervolgende de president, die zich tijdens het ongewoon lange banket mei bijna alle gasten uitgebreid onderhield en daarna ook nog op de foto ging met de zesentwintig medaillewinnaars.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 9