WINKELEN
IN
LONDEN
VOOR
DE
KERST
„Kerstmis is een nachtmerrie", zegt
het Londens mevrouwtje. De luikjes
voor haar ogen zakken toe en het
moede hoofd valt tegen de stoel
leuning. Het is de eerste zondag in
december. Wij maken samen de
boodschappenlijst op voor de ko
mende week. Het najaar is zacht. In
de buitenwijken bloeien nog bloemen,
rozen vooral, en gelig goud glanst
aan de bomen. Maar in de binnen
stad zijn de parken kaal en de eta
lages bepalen het jaargetijde: schit
terend, stralen schietend zilver
in contrast met kleuren die elke
etalagekunstenaar voor zich als
hoofdmotief koos.
HOE OUD BEN JE OOK ALWEER?
ZAL IK VOOR JOU AAN DE ELFJES EEN MOOI CADEAUTJE VRAGEN?
Eind oktober waren de grote waren
huizen kant en klaar voor de aanval.
Dan begint de herfstvakantie en over
spoelen moeders met drommen kinderen
de fascinerende afdelingen. Eén dér
kolossen registreert 4QÖ0 kinderen per
dag. Tegen eind november stijgt het
dagelijks aantal bezoekers tot 150.000,
alléén al op de benedenverdieping. De
laatste veertien dagen zijn de golven
niet meer te meten. De zaterdag vóór
Kerstmis is onbeschrijflijk.
Het is voor ons dus nu de hoogste tijd
te gaan.
We beginnen bij Selfridges; Londens
grootste warenhuis „met een miljoen
geschenken" zoals het zelf zegt, met een
oppervlakte van ruim 18.000 m2, een
staf van 4000 man waaronder dokter
en tandarts, maar, dan 200 afdelingen
"Zoals eén bank',1 garage, rustkamer vdóv
moeders met baby's, golflesseninstituut
en 6 restaurants om maar eens wat te
Eerst naar de speelgoedafdeling.
Father Christmas en zijn 'stand-in
hebben hier al 17 jaar lang een zelf
verzonnen hulp. Onze sint heeft ten
slotte óók zijn Piet. Het is Uncle Holly-
of Oom Hulst: kussen onder het vest
Uncle Holly, de hulp van Father
Christmas in Selfridges.
om een gezellig dikke Dickensfiguur te
zijn. Hij geeft élk kind een speldje mte
zijn portret als de begeleider een
kassabon van tenminste een guldep
kan tonen. Is er méér geld besteed dan
schenkt de kerstman bovendien een
cadeautje.
Father Christmas draagt gelukkig over
al dezelfde uitrusting en heeft niet
zoveel verschillende verschijnings
vormen als onze sint. Hij zit hier in
een rood-zilveren zetel op een podium
met spiegelwanden en heeft slechts
tijd een hand te geven en één woordje
te zeggen.
Meer tijd kan hij besteden aan het
beantwoorden van zijn fanmail, dui
zenden kinderbrieven waarover de
administratie zich ontfermt.
De speelgoedzalen zijn niet te be-
schriiven. Het' zien van dé monster-
voorraden en onuitputtelijke mogelijk
heden verlammen en beletten mij iets
te kopen. Achteraf heb ik spijt niet
als curiositeit een Birthday-Pai'ty-
Pack gekocht te hebben: een verjaars-
partijtjespakket voor moeders zonder
tijd. Want de inhoud bestaat (voor 4, 6
of meer „personen") uit gedecoreerde
bordjes, bekers, bestek, feestmutsen,
servetjes, spelletjes. Van eenvoudig
(een tientje) tot luxueus (vul maar in).
Ik bewonder elk kind dat deze totaal-
aanblik kan verdragen en de zeldzame
huisvrouw die de verleidingen kan
weerstaan. Maar zie dan ook een kindje
op moeders arm dat de handjes voor
de ogen houdt.
In dit warenhuis spendeert de gemid
delde moeder 180 gulden per kind aan
kerstcadeautjes. De vrouw die voor een
kleine 500 gulden kindergeschenken
koopt is geen uitzondering. Juist dit
jaar wordt ei' met geld gesmeten. Vier
jaar lang preekte de regering zuinig
heid. En wat haalt het uit? smaalt de
man in de strgat. Laten we het maar
opmaken.
Bij de kerstvieringen glanst het metaal
in alle kleuren. Het plafond is onzicht
baar door de kronen en hangkransen-
in-verdiepingen van schitterende, ge-
metaliseerde knipsel- en struisveer-
achtige materialen. We lopen dooi
bossen en bebloemde, besterde, be
toverde bomen, maar nergens herin
nert nog iets aan sneeuw of denne-
groen. Een elegant bosje van 6 beschil
derde kerstboombollen kost 25 gulden.
Kerstslingers zijn polsdik en per yard
De crackerafdeling beslaat een kleine
winkelruimte. Héél goed zoeken levert
een doos van 6 gewone kleintjes voor
12 gulden op. Maar de andere, grotere,
zijn fraai of uitbundig versierd, met
kabouterpoppen (45 gulden), veld-
boeketten, kerststukjes; beeldige cor
sages in tule; de grootste crackers
lijken stuk voor stuk op bruidsboeket
ten 250 gulden de 6. (Bij Harrod's, een
ander warenhuis, zien wij een gestileerd
rendier als cracker, bijna een meter
lang).
Selfridges heeft een eigen bakkerij,
beroemd om meer dan 100 broodsoor
ten, om cakes en puddingen. Dozen en
manden met delicatessen, opgemaakt
om als geschenk te dienen, bevatten
dan ook wel altijd iets van de bakker;
maar wees gerust, er ligt ook whiskey
of vruchten op likeur in en dat mag
wel als de prijs tot 500 gulden oploopt.
(Maar nu we liet over voedsel hebben:
bij Fortnum Mason, de beroemdste
lekkernijenhemel van Londen met be
dienden in jacquet, kosten de manden
duizend gulden. We zullen er nog een
kopje thee gaan drinken dat alleen
1 weemaal zo duur is als ergens anders,
maar waarvoor je een blik werpt op
Moeten we nu niet eens naar de mode-
afdeling? Mode en jeugd zijn onafschei
delijk vandaag en daarom: óp naai
„het warenhuis in het warenhuis":
Miss Selfridse voor twienermode en
alles wat erop en eran hoort tei
ere van Kerstmis Chinees gedecoreerd.
Miss is héél hip, maar niet ordinair
of stuitend (wat in Carnaby en King;
Road zo dikwijls wél het geval is;
Miss is knap uitgebalanceerd.
De titels vooi de verschillende artike
len zijn gemaakt door reclametekst
schrijvers. Bij Snowdrop hangen di
schattigste nEfbhtlcleertjes, licht en niel
veel groter dan enkele sneeuwvlokjes
Maar er zijn ook Oosterse lange ei
warme nachtspullen.
Onder Snug Suits (gezelligheidspakken
hangen de gebreide hansoppen die dez<
winter in Parijs een „must" zijn en
daar body-stocking heten!, reikend van
col tot enkels en pols, met rits op de
rug. Onder after six rijen zich dt
jurkjes die wij nog heel ouderwet;
„cocktailtjes" noemen, zeer mini zoals
de hele Londense mode minimer is
dan de Franse, terwijl onder long and
lovely de lange avondjurken hangen
precies gelijk aan de cocktails maar dan
twee keer zo lang.
Bij Panta-Mania is te zien wat wij op
straat al zagen, dat de pantalon een
manie is. Join the chaingang (Doe mee
Etalages kijken, een feest voor
jong en oud.
aan de kettingrage) verzamelt kleien
die naar voorbeeld van de Franse
modewildeman Paco Rabane van
metalen kettingen gemaaktlijken
want ze zijn gehaakt of gebreid uit
dikke katoenen draden met zoiets van
lurex. Hele kopermijnen lijken uitgeput
en aluminiumfabrieken opgekocht om
de bijoustands te bevoorraden; grote
brillen met dunne monturen en een
zeer zacht gekleurd glas zijn zó belang
rijk dat zelfs etalagepoppen in avond
jurken met de, ook voor u onmisken
bare. pruik ze dragen.
Vorstelijk van peil en stijl
Het volgende warenhuis is Harrod's
ikiÉiar óok "koninklijke klanten binnen
komen en waar je alles kunt bestellen,
tot levende olifanteh toe, zoals het
gezegde wil. Het is o.a. beroemd om
zijn vleeshal. Het interieur lijkt op een
Victoriaans paleis. Elke zaal heeft een
andere kerstviering, de speelgoed
afdeling is „het betoverde woud". Om
fluoriserende bomen met takken als
gekromde vingers en geheimzinnige
ogen in hun kronkelstammen, zweven
elfjes. Het zou een prachtig decor zijn
-voor de Midzomernachtsdroom. Trou
wens, op de zilverpapieren boodschap-
penzakken staat een sprookjeskoning
met volwassen elf.
Father Christmas toeft naast een an
tieke arreslee, waarmee hij uit de
poolstreek ari'iveerde (en naast mach-
lig mooi speelgoed). Hij geeft lieve
vermaningen en geschenkjes aan de
kinderen.
Onverstoorbaar zit een jongetje te
boetseren aan een oefentafel. Een
meisje is zó geboeid door miniatuur
theatertjes dat ik er een koop van 20
gulden. In het bijbehorend boek staat
het toneelstuk geschreven en zijn de
spelers getekend. De personages moeten
worden uitgeknipt en aan een lang
ijzerdraad bevestigd. De kinderen laten
ze zo zélf optreden en bewegen op het
podium van een oer-ouderwets theater
met wisselende decors, en orkestbak,
alles uit karton. De dure hebben voet
licht op batterijtjes.
Oorspronkelijk hingen de kinderen op
de avond voor Kerstmis een kous bij
de haard. Father Christmas stope er
's nachts wat in. Nu is een laarsachtige
kous van vilt of eenvoudiger materiaal
een van de bijbehorende grapjes. Ze
worden gevuld met „kousvullers", on
belangrijke kleinigheidjes. Voor ƒ2.50
per stuk koop ik een heel stel levens
grote roodkatoenen laarsjes met wit-
opgedrukte kerstwens en een witte
omgeslagen boord waarop ter plaatse
in gulden letters de naam van mijn
lievelingen wordt geschreven.
Van deze heksenketel naar een andere
verdieping om de statige ruimte van
een kristallen spiegelzaal te betreden,
een paleis voor de ijskoningin, geheel
wit tot en met de vloer. Trillend zilver
en geslepen luchters aan het plafond,
witte, zilveren en gouden avondjapon
nen van beroemde (ook Franse) huizen
op de poppen die staren over wit met
gouden Louis XV-meubilair.
Een poort voert naar een diepe nis,
een tempel vol Indiase rijkdom aan
zijde, brokaat, geborduurde sari's en
stola's; sieraden als uit de schatkist
van de 1001 nacht. De mooie Indiase
die hier onnavolgbaar waardig ont
vangt, kijkt met wijsheid naar de
minimode en zegt: „Ik heb medelijden
met de ouderwordende Europese. En
ik denk dat ik weet waarom er zoveel
moorden worden gepleegd"
Souvenirs
Ondeugende souvenirs kopen we na
tuurlijk in Carnaby Street, ook al roe
pen de medekenners nu ook (terecht)
dat Carnaby al out is en Kings Road
bezig is in te raken. Voor de toerist
zal Carnaby nog jaren dé naam houden
en dé straat zijn waar hij geld uitgeeft,
zo goed als Montmartre de klank van
pikant of artistiek Parijs behield, nog
tientallen jaren nadat het ongrijpbare
onbegrijpelijke „iets" naar andere
quartiers was gevlucht. We kopen er
presenteerblaadjes in de vorm van
het naambordje van de straat. En
beeldige Jugendstilkaarten. Schandalige
opschriften en sexdiploma's. Keuken
schortjes waarop mooi kanten beha's
en jarretelles zijn gedrukt. In de winkel
vooi' kinderen T-shirtjes met het op
schrift „Ik ben boos". Alle mogelijke
voorwerpen met de Engelse vlag
bedrukt of met poëziealbum regeltjes
waarin het woord ,luv" staat voor „love"
De valse snorren, baardjes en bakke
baarden zijn me te duur (vanaf tien
gulden inclusief het tubetje lijm). Het
is heel -ouderwets een échte snor te
hebben, maar snorren en zeer smalle
baaiden zijn erg in de mode.
Dure straten
Hier vlak bij ligt Regent Street, de
enige dure straat die dit jaar nog ver
sierd is met echte adembenemende
kerstverlichting. Voor het eerst baadt
Londen met kerst niet meer in het
licht; voor de meeste gebouwen is ook
het floodlight gedoofd. Het is in de
kranten uit de doeken gedaan hoeveel
Trafalgar Square met de im
mense kerstboom, waar allerlei
groepen kerstliederen komen zingen
miljoenen deze grap kost, niet zozeei
het energieverbruik als wel aanleg en
onderhoud van de installaties. Schande!
riep iedereen. Ik heb geen Londenaar
gesproken die de bezuiniging betreurt,
zolang de ten hemel reikende kerst
boom op Trafalgar Square (waarbij
vaak gezongen wordt) maar blijft.
In de hele stad heb ik geen kerststal
kunnen ontdekken. Ook niet in een
etalage. Wel spaarzaam tussen kerst
kaarten, zelfs in Carnaby Street een
MAAR
LIEFST
180 GULDEN
PER
KIND
AAN
KERST
GESCHENKEN
goede madonna met kind, weliswaar
paars gekleurd, met het opschrift:
Happy birthday Jesus Christ. In een
t.v.-interview wist slechts een hoogst
enkele van de ondervraagde tieners dat
Kerstmis óók een christelijke betekenis
heeft. Maar de kerstverlichting van
Regent Street toont de figuren uil hel
hijbelse kerstverhaal in medaillons; ze
zullen maar door een deel van de
bewonderaars herkend worden.
Een paar stappen en Bondstreet, de
mooiste winkelstraat, ligt voor ons
F.lke etalage is een kunstwerk, elk
artikel fraai en absoluut het beste in
Bondstreet is niet goedkoop. Maar bij
Vardley, van de lavendel-au de cologne
(en van de duizend andere geuren en
kleuren, want er horen complete
make-up en verzorgingsseries bij) kost
een stukje Yardleyzeep evenveel als
bij de drogist. En daarom gaan we dit
kostbaar schrijn onder de Bondstreet-
winkels binnen en worden zó gratievol
bediend dat wij overgelukkig met deze
zo écht Engelse cadeautjes (die hiei
natuurlijk zoveel goedkoper zijn dan
thuis) weer de straat op.
Gewone huisvrouw
Mijn gastvrouwtje koopt met zeker oog
en vaste hand wat zij voor haai' ge
zinnetje nodig heeft. Met man en kin
deren is zij al eens etalages gaan kijkep
en in haar oude autootje heeft zij een
ZATERDAG 14 DECEMBER 1968
Adembenemende verlichting in
Regent Street.
levende kerstboom op de markt ge-
De meeste inkopen doet zij in het klei
ne, gemoedelijke warenhuis vlakbij
haar eigen Londense buitenwijk. Hier
is Father Christmas de liefste.
De enscenering is gebaseerd op een
science fiction t.v.-figuur „Dr. Who".
Je komt in doktors ruimteschip van
bordpapier vol knoppen en paars
groen licht. Je waagt je in een rots
gang en, o wonder!, om de hoek zit hij
je vriendelijk lachend op te wachten.
Hoe lang de rij van kinderen ook is,
hij voert een heel gesprek met elk
klantje. Met de hand op het kinder
hoofd vraagt hij: .,Hoe oud ben je ook
al weer? Zal ik voor jou aan de elfjes
een cadeautje vragen?" Dan wendt hij
zich naar de naief beschilderde spelonk-
wand en spreekt (voor een onzichtbaar
microfoontje) de toverwoorden uit:
,.Boy, 6 jaar".
Zoefffff! Daar val door een sleuf in de
rots zomaar een pakje binnen hand
bereik van die goede Father Christmas.
Daaag! wuift het jongetje en roept om
kijkend over de schouder: „See you
later, on Christmas".
Eten - eten - eten
De inkopen zijn gedaan. De cadeaus
zeer bescheiden gebleven, want een
kleine ambtenaar heeft het niet breed,
Waar doen al die andere mensen het
dan van? O, alles wat je maar wilt is
altijd érgens op afbetaling te krijgen.,
voor een heel jaar ellende.
De kerstmenu's baren financiële zorg.
Maar de verstandige huisvrouw heeft
hiervoor het hele jaar de bonnen bij
haar kruidenier laten staan, en boven
dien is zij lid van de kerstspaarclub. Dit
zal er op 25 december op tafel komen:
Ontbijt om 7 uur: (langer is geen kind
in bed te houden): worstjes, eieren met
bacon, tomaten, warme broodjes, pap
of vlokken, toost en marmelade.
Diner om 1 uur: soep, gevogeltje met
vulling varkensvlees, ham en saucijsjes,
cranberrysaus, appelmoes .broodsaus,
spruitjes. Kerstpudding, fruit, kaas,
biscuits, koffie. Bij het dessert de
crackers!
Theetijd om 5 uur: Het tafelstuk, b.v.
een kerstman (ik zag er talloze in de
winkels van klein tot anderhalve meter
groot, van bescheiden tot grote prijzen
van over de honderd gulden) die op
gevuld kan zijn met cadeautjes of
kleinigheden.
Zalm, ham, salades, eieren, crisps e.d.
zuren, saucijsjes, broodjes, pasteitjes,
kaas, trifle (een laagjesvla met gelei),
kerstcake, vruchten op sap en veis
fruit, noten, room en thee.
Na dit alles kan geen mens meer pap
zeggen. Behalve de huisvrouw want
het organiseren van dit feest in een
huis waar nooit personeel is, vergt van
haar „de hele mens", en zij had niet
veel tijd te eten, nog minder te proe
ven wat zij eet.
Nü loopt zij stilletjes rond, knabbelt
een hapje, nadenkend keurend.
Het is gewoonte dat zelfs figuren die
nooit ofte nimmer een theekopje af
wassen, zich gedurende de kerstdagen
gewillig aan de vaat zetten.
Tweede kerstdag eet men resten.
De volgende dagen eveneens.
Ten slotte nog restjes.
