tsjecho-slowakije
begint alle
hoop te verliezen
NAÏVITEIT
EN
BLUNDERS
VAN
DE
RUSSEN
Audrey Hupburn en Rex Harrison trekken al weken
lang volle zalen in Praag met hun My Fair Lady. In de
rond zestig bioscopen die de Tsjecho-Slowaakse hoofd
stad telt, worden momenteel alleen nog maar Westerse
of Tsjecho-Slowaakse films gedraaid. De Oosteuropese
cinematografie kan sinds de 21ste augustus in dit land
niets meer verdienen. Dat is dan het antwoord van de
bevolking op de „beschuldiging" in het Russische witboek
over Tsjecho-Slowakije, dat de boycot van Oosteuropese
films een teken van contra-revolutie is. De Praagse be
volking heeft geen behoefte aan Russische films, want
al zijn de bezettingstroepen dan ook uit de stad ver
trokken, hun sporen kan men nog overal zien. De pui
van het nationale Boheemse museum bijvoorbeeld, in
het centrum van de sta^, is nog bedekt met kogelgaten.
De Russen hebben aangeboden om zelf de schade te
herstellen of minstens ervoor te betalen, maar de bur
gemeester van Praag heeft geweigerd. Het museum is
nu een monument van de „Russisch-Tsjecho-Slowaakse
vriendschap", zoals men in Praag zegt.
Het idealisme van de Praagse lente heeft door het Russische ingrijpen een knauw gekregen. Weliswa
Russen het land dienen te verlaten, zoals ze direct na de inval met ware doodsverachting betoogde:
niet te ver gegaan, was er grond voor ons optimisme
blijven de studenten bij hun eis, dat de
veel ouderen vragen zich nu af: zijn wij
(Foto MILAN KOKA)
De beschieting van het meer dan hon
derd jaar oude gebouw was trouwens
een van de vele „vergissingen"die de
Russen gemaakt hebben. Zij meenden
dat het museum het hoofdgebouw van
de Tsjecho-Slowaakse radio-omi'oep
„Wanneer het Russische leger tot niet
meer in staat is dan wat ze hier hebben
gepresteerd, behoeven jullie in het
Westen ook geen angst te hebben",
vindt een Tsjecho-Slowaakse officier.
,,Ook bij manoeuvres heb ik nog nooit
zulke bizarre toestanden meegemaakt.
Sommige steden en dorpen in Slowakije
zijn tot vijfmaal toe bezet, maar een
hele serie plaatsen en Moravië hebben
tot op de dag van vandaag nog geen
Rus gezien". Het sterkste verhaal ver
telt een ingenieur die de nacht van de
20ste op de 21ste augustus in zijn jacht
huisje aan de Oostenrijkse grens ver
bleef. Hij hoorde het nieuws van de
invasie pas in de ochtend. Toen hij
met zijn auto op verkenning uitging en
bij de Oostenrijkse grens kwam, merkte
hij tot zijn verbazing dat de Tsjechische
grenswacht verdwenen was. „Ik reed
weer terug in de richting van Praag
en twintig kilometer van de Oostenrijk
se grens stond ik plotseling voor een
slagboom. Mijn pas werd gecontroleerd
onder het spiedend oog van een Rus-
Prof. Ota Sik, de man die het
symbool werd voor de economische
hervorming van zijn land.
sische officier. Ik begreep er niets van,
totdat een van de grenswachters me
later vertelde, dat hij en zijn collega's
om één uur 's nachts de grenspost had
den verplaatst om tenminste nog een
stukje van het land te beschermen
tegen de bezetters.
Die grenspost heeft daar twee weken
gestaan en de Russen zijn er niet achter
gekomen dat ze bii de neus genomen
Nuchtere kijk
Een ander vertelt, dat hij in Praag met
Russische soldaten gesproken heeft die
ervan overtuigd waren, dat ze in Neu
renberg waren. Ze verbaasden zich er
over, dat zoveel mensen Russisch kon
den spreken.
Een zelfde soort naïveteit ontplooiden
de bezetters bij hun speurtocht naai
contrarevolutionairen, die er nu een
maal niet waren. Slowaakse boeren
hebben daar profijt van getrokken dooi
een Russische eenheid te vertellen dat
in een bepaald dorp contrarevolutio
nairen zich verschanst hadden. In feite
was daar echter al een Bulgaarse een
heid gelegei'd. Na de schietpartij waren
®r verschillende doden aan beide kan
ten en tientallen gewond. „In militair
opzicht is het misschien wel een nog
„we zijn
te idealistisch
geweest"
veel grotere blunder geweest als in
politiek opzicht", herhaalt de officier
„De Russen staan nu wel in Tsjecho-
Slowakije, maar de militaire kracht var
het Warschaupact is met 175.000 man
verminderd. Van al mijn collega's ken
ik er geen een, die nog voor iets an
ders zou willen vechten dan voor ons
eigen vaderland. En wij weten dat
wij door niemand worden bedreigd, ten
zij door de Russen. Ik begrijp daarom
ook niet goed, waarom men in West-
Europa zo in paniek is geraakt. De
Amerikanen hebben, geloof ik, een heel
wat nuchterder kijk op de verhoudin
gen". Dat laatste bleek twee dagen na
ons gesprek te kloppen, toen in een
rapport van het Amerikaanse minis
terie van Defensie werd bevestigd, dat
het militaire evenwicht in Europa door
de inval in Tsjecho-Slowakije voor de
Russen eerder ongunstiger was gewor
den dan omgekeerd.
Geen arrestaties
De Russen zyn inmiddels nog steeds
op zoek naar contrarevolutionairen en
TEL-AVIV Sedert de zesdaagse oor
log van vorig jaar juni is de verhou
ding tussen joden en Arabieren in
Israël aanzienlijk verslechterd. Tegen
de achtergrond van de houding van de
250.000 Israëlische Arabieren voor en
tijdens de Israëlisch-Arabische' oorlog
is dit een verrassende ontwikkeling.
Want over het algemeen hebben de Is
raëlische Arabieren zich in die tijd zo
rustig mogelijk gehouden. Vooral zy
vreesden de gevolgen van een Arabische
overwinning, zoals een vooraanstaande
Arabier me onlangs zei: „Wij Israëli
sche Arabieren die al twintig jaar in
Israël leven, worden door onze Ara
bische broeders byna als joden be
schouwd".
De omvang, snelheid en geografische
consequenties van de Israëlische over
winning heeft het pan-Arabisch be
wustzijn van de Israëlische Arabieren
echter wakker gemaakt. Door het ver
schuiven van de Israëlisch-Jordaanse
grens naar de i'ivier de Jordaan zijn
zij voor het eerst sedert twintig jaar
weer in contact gekomen met hun broe
ders in Cis-Jordanië (westelijke oever
van de Jordaan). Voor hen is een grens
weggevallen.
Palestijnse families zijn weer, zij het
onder .Israëlisch gezag, herenigd. Con
tacten zijn hersteld. Door' deze onver
mijdelijke ontwikkeling zijn de Israëli
sche Arabieren weer in de greep ge
komen van het Arabisch nationalisme,
voelen zij zich betrokken bij de felle
anti-Israëlische demonstraties in di
grote steden op de door Israël bezette
westelijke oever van de Jordaan. Juist
hierdoor zijn ze hun eigen positie in
Israël met andere ogen gaan zien.
Isi'aël is sedert juni 1967 minder een
vaderland dan een woonplaats voor
hen geworden. Het is dan ook niet ver
wonderlijk, dat El-Fatahcommando's
in dit bijzonder psychologische klimaat
tot de verbeelding van de Arabische
jongeren in Israël spreken. De Israëli -
volgens hun maatstaven hebben zy cr
al een heleboel ontdekt. Arrestaties zijn
er echter in heel Tsjecho-SlowakUc nog
niet verricht. Wie zou er ook moeten
arresteren? Onder de Tsjechen en
Slowaken is er geen politieman te vin
den die handlangersdiensten aan dc
bezetters zou willen bewyzen. En voor
een direct ingrijpen van de Russen is
het ogenblik kennelijk nog niet ge-
„Ik geloof niet dat het tot massa-arres
taties zal komen", hoopt een journalist.
„Maar ik ben er wel van overtuigd, dat
over een paar maanden de meeste her
vormers van het politieke plan ver
dwenen zullen zijn. De meest progies-
sicven, zoals enkele professoren, schrij
vers en journalisten, zullen misschien
geruisloos in een dwangarbeiderskamp
sche veiligheidsdienst heeft dan ook in
korte tijd twee El-Fatahnetwerken in
Israëlische Arabische dorpjes opgerold.
Een van deze groepen in het welvaren
de dorpje Tirah nabij Tel-Aviv was
verantwoordelijk voor de bomaanslag
in een bioscoop in Tel Aviv.
Scholieren
Beide groepen bestonden voornamelijk
uit middelbare scholieren en leraren.
Jonge in Israël opgeleide en opgegroei
de perfect Hebreeuws sprekende Ara
bieren dus, die zich, ondanks de ma
teriële kansen die Israël htm biedt,
volledig met de Palestijnse vrijheids
strijders identificeren.
In dit verband is het zeer opvallend dat
de jonge ontwikkelde Israëlische Ara-
het
joodse volk
is
nu pas
helemaal
thuis
bieren aanzienlijk feller anti-Israël zijn
dan hun weinig ontwikkelde ouders, die
zich tevreden stellen met de elektrici
teit en welvaart, die in hun dorpen
sedert het uitroepen van de staat Israël
in 1046 is gekomen.
verdwijnen, maar showprocessen komen
er beslist niet. Dat kunnen de Russen
zich niet permitterend.
Onze zegsman is een pessimist. Hij
geeft dat zelf toe. Anderen hebben een
optimistischer kijk op de toekomst.
Maar toch is het opvallend, dat kennis
sen en vrienden in Praag geen buiten-
landeis uit het Westen meer thuis
ontvangen. Zelfs bij telefonisch contact
is men voorzichtig, hoewel iedereen
weet dat er nog steeds niet wordt af
geluisterd. Het briefgeheim is trou
wens ook nog niet geschonden. Nog
niet, zo zeggen velen
Kritiek begint
De onzekerheid over de toekomst be
gint langzamerhand in waakzaamheid
en soms zelfs in vrees om te slaan. Et-
wordt in de straten van Praag nog druk
De anti-Israël gezinde Arabieren heb
ben zich rond de Israëlische commu
nistische partij Rakach gegroepeerd
Deze militante partij heeft twee zetels
in het Israëlische parlement, de Knes-
seth. De Israëlische minister van
Defensie, generaal Mosje Dayan, heeft
deze partij onlangs voor de eerste maal
openlijk beschuldigd van staatsgevaar
lijke activiteiten. Volgens ministei
Dayan zou de fractieleider van Rakach.
Emile Habibi, enkele dagen voor het uit
breken van de zesdaagse oorlog tijdens
een toespraak voor Arabische arbeiders
in Nazareth het sluiten van de Straat
van Tiran door Egypte op enthousiaste
wijze hebben goedgekeurd. Op grond
hiervan heeft het joodse parlementslid
Cohen Zidon van de onafhankelijke
liberale partij opheffing van de parle
mentaire onschendbaarheid van Habibi
gevraagd om hem wegens staatsgevaar
lijke activiteiten voor de rechtbank te
kunnen dagen. Emile Habibi zelf heefl
de beschuldigingen die Mosje Dayan
tegen hem heeft geuit, ongegrond ge
noemd. Juist of onjuist, deze discussie
is tekenend voor het groeiende wan
trouwen tussen beide bevolkings
groepen.
Helemaal thuis
Vooral in kringen van de nationalis
tische Cheroethregeringspartij gaan
stemmen op om Habibi voor het ge
recht te brengen. De meerderheid van
de joodse parlementsleden voelt daar
echter nog weinig voor, omdat aan
anti-Israëlische uitspraken van Habibi
de voorkeur wordt gegeven boven sub
versieve daden van een beweging die
verboden wordt.
Overigens geeft het programma van de
Cheroethpartij, die door samengaan met
de liberalen de Gahalpartij is geworden,
de Arabieren aanleiding tot, op zijn
minst gezegd, diep wantrouwen. Gahal-
leider Menahim-Begin, minister zonder
portefeuille, maar met veel Invloed, ten
gediscussieerd, maar ei is altijd wel
iemand bij die op zeker ogenblik zegt:
„Vrienden, pas op, je kunt niet weten
wie er meeluistert".
Ook begint nu de kritiek op sommige
progressieve intellectuelen los te komen.
Zo vertelt bijvoorbeeld een docent aan
de Karelsuniversiteit (de oudste uni
versiteit benoorden de Alpen): „Pavel
Kohout wordt in het Westen wel als
een van de meest overtuigende hervor
mei s beschouwd, maar wij herinneren
ons, dat hij twee jaar geleden nog een
overtuigd aanhanger van de harde
koers was. Zijn manifest van 2000
woorden aan de vooravond van het
beraad in Cierna Had Tisou was wel
goed, maar ik ben benieuwd wat hij
over een paar maanden zegt".
Anderen hebben nog een onbeperkt
vertrouwen in de hervormers, ook in
tijde van het Britse mandaat over Pales
tina leider van de geduchte Irgoen
Zwal Leumi, heeft door de Israëlische
overwinning van vorig jaar een droom
en tevens zijn politieke programma in
vervulling zien gaan. De verovering
van grote Arabische gebieden heelt
deze nationalistische mystieke partij
leider geografisch bevredigd. „Terri
toriale concessies? Geen sprake van"
zegt Begin telkens weer, wetend dat
een groot deel van de publieke opinie
op dit punt volledig achter hem staat
„Nu pas is het joodse volk helemaal
thuis", Is zyn geliefkoosde zin. Vandaar
zUn oproepen de bezette gebieden te
annexeren en er snel nederzettingen
diegenen die wellicht boter op hun
hoofd hebben. Maar dan hebben zij
weer kritiek op de vluchtelingen, zoals
de ex-minister van Economische Zaken,
prof. Ota Sik, die in Zwitserland asiel
gevraagd heeft. „Waarom uitgerekend
naar zo'n kapitalistisch land als Zwit
serland? Hij had toch ook in Joego
slavië kunnen blijven, waar hij juist
op vakantie was, toen de Russische in
val plaats vond", is het antwoord van
een Journalist van de TJecho-Slownak-
se radio. Een week lang heeft hij de
radiouitzendingen van de „vrije en
legale zender Bohemen" verzotgd> met
de Russische speurders op de hielen.
Professor Milan Machovec, met wie we
begin april een uitvoerig gesprek had
den. is ook in het buitenland. Tijdens
de invasie was hij met zijn gezin op
vakantie in Oostenrijk. Twee weken
te stichten om er een onuitwisbaar
fait aacompli tc scheppen.
De •,Groot-Israël"-bcweglng is de
uiteitit actieve arm van deze gedachte.
Met advertenties, marsen en demon
straties tracht deze door Gahal gesteun
de beweging de Israëlische regering in
de extremistische hoek tc drijven. Het
ls daarom niet zo verwonderlijk dat de
acties van deze beweging dc Arabieren
argumenten in handen spelen om zich
actief te scharen aan de zijde van de
El Fatah. In de ideologie van de „Groot-
Israël"-beweging is nauwelijks ruimte
voor de belangen van de kleine miljoen
Arabieren die in „Groot-Israël" zouden
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1968
geleden is hij voor twee dagen naar
Praag teruggekeerd. Toen is hij weer
over de grens verdwenen met een
koffer vol manuscripten, een vluchteling
voor het geweld. Zijn studenten die
in Praag zijn achtergebleven, begrijpen
het: „Hij zou hier werkelijk gevaar
lopen, want hii ls een echte marxist".
Moed der wanhoop
Het leven in Praag ls ogenschijnlijk niet
veranderd. De restaurants en cafés zijn
propvol in Tsjecho-Slowakije is het
eten buiten de deur niet veel duurder
dan thuis, want de dienstverlenende
sector is een van de slechtstbetaalde.
Er lopen nog steeds hippies door de
straten van Praag. Er zijn geen bezet
ters in de stad. Maar wie met de men
sen praat, merkt dat het volk niet meer
hetzelfde is als voor de 21ste augustus.
De hoop is vervlogen. De man of the
street heeft zich teruggetrokken uit de
politiek. Hij kan nog gnuiven wanneer
de Russen weer een poets gebakken
wordt; hij is niet van plan te collabo-
rei'en; maar hij is ook bang voor de
toekomst.
Pas nu komt de inzinking. Men verwijt
het Westen niet dat het niet heeft in
gegrepen, zoals de Hongaren in 1956
wel deden (terecht, want radio-Vrij
Europa had toen een belofte gedaan die
het nooit zou kunnen inlossen). Als er
al iets verweten wordt, dan is dat ver
wijt gericht tegen de hervormers. „We
zijn te idealistisch geweest. Tsjecho-
Slowakije ligt in het hart van Europa
en 'n land met zo'n geografische ligging
kan zich geen avonturen of utopieën
permitteren".
De toekomst van Tsjecho-Slowakije is
onduidelijk. Dc meeste Tsjechen en
Slowaken zijn ervan overtuigd, dat
alles zal afhangen van de internatio
nale verhoudingen, van de wijze waar
op Amerika en de Sovjet-Unie het met
elkaar eens zullen worden. Maar de
verwachtingen zijn somber. Het enige
land in Oost-Europa dat op een rijke
democratische traditie kan bogen, is
voorlopig weer onder het dictaat van
een grootmacht geraakt. De Tsjechen
en Slowaken dragen hun lot moedig.
Zij weten dat zij er ook niets aan kun
nen veranderen dat zij toevallig in het
hart van Europa wonen. Zij hebben
echter bewezen dat zij hun moedige
leiders waard zijn. Zij hadden ook een
betere toekomst verdiend.
L. VAN VLIJMEN
Het zou de leiders van deze kabaal
makende beweging niet onwelgevallig
zijn, Indien deze Pulestijnen voorgoed
de rivier de Jordaan zouden oversteken,
om in de woestijnen rond de Jordaanse
hoofdstad Amman een nieuw leven te
beginnen.
Deze beweging draagt dagelijks bij tot
een verdieping van de kloof tussen
loden en Arabieren. Het wordt hoog
lijd dat verantwoordelijke Israëlische
politici ook wat meer op de taal van de
vertegenwoordigers van de „Groot-
IsraëP'-beweging letten, In het belang
van de vrede in het Midden-Oosten
die nu zo ver weg lijkt.
s. itouMAN'
Arabische vluchtelingen, die na de bezetting van de westelijke Jordaanoever naar hun woonplaats terug
keerden, Zij zijn sindsdien verenigd met hun familieleden, die al sinds 1948 in Israël wonen. Maar de ver
houding tot de joden is met deze hereniging niet verbeterd.
