WAAR
HET
VERKEERD?
SING
DE SCHWEYKS GAAN WEER FLUISTEREN
TSJECHEN VRAGEN ZICH AF:
KREMLIN
DICTEERT
DE
WETTEN
PRAAG Het leven in Praag begint volgens
de Russische bezettersnormaal' te worden.
De meeste straatnaambordjes hangen weer
op hun plaats, de kranten brengen alleen nog
ongevaarlijk nieuws, de hervormers worden
steeds zwijgzamer.
gegrepen. Ze waren niet alleen bang.
dat ons socialisme naar hun eigen
vóór alles ook rust in Europa. Hun be
langen liggen momenteel in Azië en
daarom willen zij in Europa geen wij
zigingen in de status quo. Die wilden
wij eigenlijk ook niet, maar het had er
misschien wel eens van kunnen ko-
Er zijn ook tactische fouten ge
maakt, meent men nu in Praag. Eén
Praag begint langzamerhand een
(luisterstad te worden. Het gonst van
geruchten, vermoedens en bange voor
gevoelens. die in ieder geval dit ge
meen hebben, dat niemand weet hoe
Tsjecho-Slowakije er morgen, over een
wk of over een jaar uit zal zien. De
befissing daarover ligt niet meer in
tonden van Dubcek, Svoboda, Cernik
of Smrkovsky. Men beseft |n ïsjpcho-
Slowakije, dat hier alleen nog maar de
wetten van het Kremlin gelden.
De pessimisten menen, dat het voor
twintig jaar afgelopen is met vrijheid
en democratie. De optimisten hopen,
dat er misschien nog iets van de her
vormingsplannen kan worden gered.
Het ontwaken uit de nachtmerrie van
de 21ste augustus schijnt nu pas te be
ginnen. Men begint zich nu af te vra
gen wat er eigenlijk verkeerd is ge
gaan. In het bestaan van een contra
revolutie gelooft overigens geen mens.
„NIEMAND HEEFT
ONS BEGREPEN"
„Contra-revolutie? Beslist niet voor de
21ste augustus. Pas na de overval van
de Russen zijn er stemmen opgegaan
om Tsjecho-Slowakije te neutraliseren.
Maar dat was een gevolg van de
aggressie voor die tijd waren ook de
niet-communisten het er over eens, dat
ons land een socialistisch land zou
moeten blijven, binnen het Oostblok".
Het is een Tsjechisch parlementslid die
dit zegt, één van degenen die twee we
ken geleden het dictaat van Moskou
heeft moeièn goedkeuren. Hij wil zijn
naam niet ;genoemd hebben,,, lüfiemand
wil dat op het ogenblik in Tsjecho-
Slowakije. Want al verwacht vrijwel
niemand massale arrestaties, je kunt
nooit wetenEr is overigens nog
niemand gearresteerd.
„De combinatie van socialisme en
vrijheid heeft ons op de eerste plaats
de das om gedaan", gaat onze zegs
man verder. ,.De Russen, Oostduitsers
en Bulgaren begrijpen daar niets van.
Ik heb trouwens de indruk gekregen
dat men er in het westen ook nauwe
lijks iets van begreep. Onze ideeën
zullen wel tè Tsjechisch geweest zijn,
te veel vanuit onze eigen ervaringen
gedacht, te weinig realistisch ook, om
dat we meenden dat we ons kleine
landje in het hart van Europa tot een
democratisch-socialistisch eilandje kon
den maken. Dat is tevens de tweede
reden waarom de Russen hebben in-
Een Russische tank in de straten van Praag. Het beeld hoort weer tot het verleden, maar het is gegrifd
'n de herinnering van de bevolking als waarschuwing: Moskou dicteert de wetten.
van die fouten betreft de economische
hervormingen van prof. Ota Sik. Zijn
plannen voor een vrijere economie
worden nu zelfs dooi- de meest progres
sieve hervormers als onjuist gekarak
teriseerd. ..Sik was veel te optimistisch
over de stand van zaken". Het is een
lid van de (christelijke) volkspartij die
dit zegt, enkele maanden geleden nog
één van Siks assistenten. „In feite is
onze economische situatie nog hope
lozer dan Sik meende. Ook in de eer
ste acht maanden van dit jaar is de
inflatie doorgegaan, zij het in een iets
geringer tempo dan het jaar daarvoor.
Maar met de vrijere economie van Sik
komen we er ook niet uit. Zijn grote
vergissing was bovendien, dat hij er
van overtuigd was, dat de arbeiders
een beetje harder zouden willen wer
ken, opdat de intellectuelen hun vrije
meningsuiting zouden hebben. Dat is
Het systeem van de arbeidersraden
naai- het voorbeeld van Joego-Slaviü
wordt overigens wel doorgezet. Het
succes is nog maar gering. En nog
steeds zijn de lonen zo laag, dat man
en vrouw beiden moeten werken om
enigszins te kunnen leven.
Ook de handel met het Westen gaat
op de oude bescheiden voet door.
„Vooral met Oostenrijk. Daar hebben
de Kussen ook niets tegen. Wat hen
wel kopschuw beeft gemaakt is. dat
sinds februari ons land is overstroomd
door Westduitsers die handelsbetrek
kingen met ons willen aanknopen. Dat
is ook een tactische fout van ons ge
weest. In West-Duitsland had men
trouwens ook beter moeten weten.
Kijk. de Russen hebben niets tegen
handel met Italië ol I rankrijk. maar
t>Ü West-Duitsland worden ze altijd
kopschuw. We hadden daar rekening
„ZIONISTISCH"
Siks plannen hadden echter niets met
contrarevolutie te maken. Zelfs de
Russen hebben dat niet beweerd. En ze
konden dat ook niet. want Sik had een
groot deel van zijn ideeën ontleend aan
de Russische professor Liberman, die
met zijn experimenten in de Sovjet-
Unie veel succes heeft.
Wat was dan wel contrarevolutionair
volgens de Russen.' De vrije pers, de
vrije radio en de vrije televisie. Het
eeuwenoude kruisbeeld op de Kareis-
brug was een bewijs van zionistische
propaganda, omdat het beeld van
Hebreeuwse lettertekens is voorzien.
Contrarevolutionair was ook het feit,
dat er in november vrije verkiezingen
gehouden zouden worden en hoewel de
partij van Dubcek daarbij ongetwijfeld
een forse overwinning zou hebben be
haald, in de ogen van de Russen schij
nen vrije verkiezingen iets zeer ge
vaarlijks te zijn. En tenslotte zou ook
de oude sociaal-democratische Benesj-
partij worden heropgericht, een niet-
marxistische partij evenals de (chris
telijke) Volkspartij. Volgens de schat
tingen had die Benesjpartij op onge
veer vijf procent van de stemmen kun
nen rekenen. Maar een duidelijke niet-
marxistische partij in een socialistisch
land is voor de Russen nu eenmaal een
HUILENDE RUS
Contrarevolutie was er vóór de 21ste
augustus beslist niet in Tsjecho-Slo
wakije en ook nu vindt men er geen
spoor van, tenzij men met Russische
ogen kijkt, zoals bijvoorbeeld de groep
jonge toeristen uit Odessa die in het
zelfde hotel waren ondergebracht als
ik.
„We hebben het zelf gezien!", vertelde
één van hen. Son ja, opgewonden.
„Op verschillende plaatsen kun je de
hakenkruisen nog onder de kalklaag
zien staan. Onze jongens zijn niets te
vroeg gekomen". Je probeert dan uit
to leggen, dat die hakenkruisen pas na
de 21ste augustus op de muren zijn
geschilderd en dat er altijd een hamei
en sikkel bij slaat, omdat de woedende
bevolking van Praag juist de agros-
oren als SS-ers en nazi's beschouwt.
Maar Sonja houdt vol en wordt dooi
de andere Russen bijgevallen: „Er
staan hakenkruisen en dat is contra
revolutie. De Tsjechen wilden ons ver-
iaden aan West-Duitsland. En nu mo
gen ze ons nog niet. Als we de weg
vragen verstaan ze zogenaamd niets".
En laten we er nu maar direct bij zeg
gen, dat het overigens heel aardige
jongens en meisjes waren. Ze waren
verwoede Jevtoesjenkofans en moes
ten niets van "het stalinisme hebben
Vriendelijk is men echter inderdaad
niet voor de Russen, daarvoor is er te
veel gebeurd. Men heeft bovendien
angst. „Want al zijn we zogenaamd
neven van de Russen, ook wij kunnen
nooit weten wat er in hen omgaat en
hoe ze zullen reageren", zegt een jour
nalist.
Hij geeft er een voorbeeld van. „Een
paar weken geleden was ik in een wa-
groot stuk chocolade' dat hij aan het
Waar ging het fout met de hervormingen in Praag, vragen dc Tsjechen
zich nu af. Tijdens de eerste dagen van de bezetting hadden ze met da
Russische bezetters gediscussieerd over de vraag waarom moest worden
ingegrepen in een proces naar vrijheid.
kindje wilde geven. De kleuter begon
echter te huilen, te gillen en tenslotte
zélfs te schoppen en te slaan. De
chocola viel in stukken op de grond
en dc moeder begon ook te huilen. Het
werd een hele oploop en je zag dat de
mensen zich angstig afvroegen hoe de
Rus zou reageren Een paar liepen op
hem toe om hem eventueel vast te
houden voor het geval hij zou begin
nen te slaan of iets dergelijks. Maai
de man begon ineens te snikken en
rende het warenhuis uit".
GEEN ANTWOORDEN
Hoe onberekenbaar de Russen ook zijn,
de Tsjechen en Slowaken hebben nooit
iets tegen de Russen gehad. Integen
deel. De Tsjecho-Slowaaks-Russische
vriendschap was altijd veel hechter dan
bijvoorbeeld de Popis-Russische of
Hongaa rs-Russi lsche
Sinds de 21ste augustus is het echter
uit met de vriendschap. „Minstens voor
vijftig jaar, als het tenminste weer ooit
vriendschap zal worden, wat ik eigen
lijk ook nog betwijfel". Het is een oude
communist die dit zegt. een partizaan
uit de tweede wereldoorlog die boven
dien een jaar in bet leger van gene
raal Svoboda heeft gestreden, aan Rus
sische zijde.
De Tsjechen en Slowaken zijn momen
teel echter te hang om hun vijandig
heid tegenover de Russen duideltfk te
durven tonen. 7-U grijpen weer V/rug
naar SchweykmethodcK, sabotage In
het klein. Russische soldaten worden
door iedereen genegeerd. Komt er een
Russische auto door de straat rijden
dan klinkt er plotseling van overal een
schel gefluit. Dc directie van café
Moskva, een druk bezocht trefpunt van
de Praagse bevolking. heeft hel
etablissement omgedoopt in IVIoravië.
De Rus>isjjhfl ambassadeur Tsjerlo-
nenko heeft er al een officiële klafeht
over ingediend omdat dit ook weer een
teken is vancontrares
solutie.
De Praagse bevolking 1«
i echter moe
geworden, uitgeput ten
gevolge van
een zenuwoorlog die noi
g steeds niet
is afgelopen. Evenmin als
vóór de 21ste
augustus denkt ook nu gc
ten nwna Mm
De Russen mogen dan de Tsjechen als gedwongen bondgenoten hebben gewonnen, als vrienden hebben zc hen verloren. De demonstri
n de jeugd legen de bezetiing liclen aan duidelijkheid nieis le wensen o\ er.