WAAR HET VERKEERD? SING DE SCHWEYKS GAAN WEER FLUISTEREN TSJECHEN VRAGEN ZICH AF: KREMLIN DICTEERT DE WETTEN PRAAG Het leven in Praag begint volgens de Russische bezettersnormaal' te worden. De meeste straatnaambordjes hangen weer op hun plaats, de kranten brengen alleen nog ongevaarlijk nieuws, de hervormers worden steeds zwijgzamer. gegrepen. Ze waren niet alleen bang. dat ons socialisme naar hun eigen vóór alles ook rust in Europa. Hun be langen liggen momenteel in Azië en daarom willen zij in Europa geen wij zigingen in de status quo. Die wilden wij eigenlijk ook niet, maar het had er misschien wel eens van kunnen ko- Er zijn ook tactische fouten ge maakt, meent men nu in Praag. Eén Praag begint langzamerhand een (luisterstad te worden. Het gonst van geruchten, vermoedens en bange voor gevoelens. die in ieder geval dit ge meen hebben, dat niemand weet hoe Tsjecho-Slowakije er morgen, over een wk of over een jaar uit zal zien. De befissing daarover ligt niet meer in tonden van Dubcek, Svoboda, Cernik of Smrkovsky. Men beseft |n ïsjpcho- Slowakije, dat hier alleen nog maar de wetten van het Kremlin gelden. De pessimisten menen, dat het voor twintig jaar afgelopen is met vrijheid en democratie. De optimisten hopen, dat er misschien nog iets van de her vormingsplannen kan worden gered. Het ontwaken uit de nachtmerrie van de 21ste augustus schijnt nu pas te be ginnen. Men begint zich nu af te vra gen wat er eigenlijk verkeerd is ge gaan. In het bestaan van een contra revolutie gelooft overigens geen mens. „NIEMAND HEEFT ONS BEGREPEN" „Contra-revolutie? Beslist niet voor de 21ste augustus. Pas na de overval van de Russen zijn er stemmen opgegaan om Tsjecho-Slowakije te neutraliseren. Maar dat was een gevolg van de aggressie voor die tijd waren ook de niet-communisten het er over eens, dat ons land een socialistisch land zou moeten blijven, binnen het Oostblok". Het is een Tsjechisch parlementslid die dit zegt, één van degenen die twee we ken geleden het dictaat van Moskou heeft moeièn goedkeuren. Hij wil zijn naam niet ;genoemd hebben,,, lüfiemand wil dat op het ogenblik in Tsjecho- Slowakije. Want al verwacht vrijwel niemand massale arrestaties, je kunt nooit wetenEr is overigens nog niemand gearresteerd. „De combinatie van socialisme en vrijheid heeft ons op de eerste plaats de das om gedaan", gaat onze zegs man verder. ,.De Russen, Oostduitsers en Bulgaren begrijpen daar niets van. Ik heb trouwens de indruk gekregen dat men er in het westen ook nauwe lijks iets van begreep. Onze ideeën zullen wel tè Tsjechisch geweest zijn, te veel vanuit onze eigen ervaringen gedacht, te weinig realistisch ook, om dat we meenden dat we ons kleine landje in het hart van Europa tot een democratisch-socialistisch eilandje kon den maken. Dat is tevens de tweede reden waarom de Russen hebben in- Een Russische tank in de straten van Praag. Het beeld hoort weer tot het verleden, maar het is gegrifd 'n de herinnering van de bevolking als waarschuwing: Moskou dicteert de wetten. van die fouten betreft de economische hervormingen van prof. Ota Sik. Zijn plannen voor een vrijere economie worden nu zelfs dooi- de meest progres sieve hervormers als onjuist gekarak teriseerd. ..Sik was veel te optimistisch over de stand van zaken". Het is een lid van de (christelijke) volkspartij die dit zegt, enkele maanden geleden nog één van Siks assistenten. „In feite is onze economische situatie nog hope lozer dan Sik meende. Ook in de eer ste acht maanden van dit jaar is de inflatie doorgegaan, zij het in een iets geringer tempo dan het jaar daarvoor. Maar met de vrijere economie van Sik komen we er ook niet uit. Zijn grote vergissing was bovendien, dat hij er van overtuigd was, dat de arbeiders een beetje harder zouden willen wer ken, opdat de intellectuelen hun vrije meningsuiting zouden hebben. Dat is Het systeem van de arbeidersraden naai- het voorbeeld van Joego-Slaviü wordt overigens wel doorgezet. Het succes is nog maar gering. En nog steeds zijn de lonen zo laag, dat man en vrouw beiden moeten werken om enigszins te kunnen leven. Ook de handel met het Westen gaat op de oude bescheiden voet door. „Vooral met Oostenrijk. Daar hebben de Kussen ook niets tegen. Wat hen wel kopschuw beeft gemaakt is. dat sinds februari ons land is overstroomd door Westduitsers die handelsbetrek kingen met ons willen aanknopen. Dat is ook een tactische fout van ons ge weest. In West-Duitsland had men trouwens ook beter moeten weten. Kijk. de Russen hebben niets tegen handel met Italië ol I rankrijk. maar t>Ü West-Duitsland worden ze altijd kopschuw. We hadden daar rekening „ZIONISTISCH" Siks plannen hadden echter niets met contrarevolutie te maken. Zelfs de Russen hebben dat niet beweerd. En ze konden dat ook niet. want Sik had een groot deel van zijn ideeën ontleend aan de Russische professor Liberman, die met zijn experimenten in de Sovjet- Unie veel succes heeft. Wat was dan wel contrarevolutionair volgens de Russen.' De vrije pers, de vrije radio en de vrije televisie. Het eeuwenoude kruisbeeld op de Kareis- brug was een bewijs van zionistische propaganda, omdat het beeld van Hebreeuwse lettertekens is voorzien. Contrarevolutionair was ook het feit, dat er in november vrije verkiezingen gehouden zouden worden en hoewel de partij van Dubcek daarbij ongetwijfeld een forse overwinning zou hebben be haald, in de ogen van de Russen schij nen vrije verkiezingen iets zeer ge vaarlijks te zijn. En tenslotte zou ook de oude sociaal-democratische Benesj- partij worden heropgericht, een niet- marxistische partij evenals de (chris telijke) Volkspartij. Volgens de schat tingen had die Benesjpartij op onge veer vijf procent van de stemmen kun nen rekenen. Maar een duidelijke niet- marxistische partij in een socialistisch land is voor de Russen nu eenmaal een HUILENDE RUS Contrarevolutie was er vóór de 21ste augustus beslist niet in Tsjecho-Slo wakije en ook nu vindt men er geen spoor van, tenzij men met Russische ogen kijkt, zoals bijvoorbeeld de groep jonge toeristen uit Odessa die in het zelfde hotel waren ondergebracht als ik. „We hebben het zelf gezien!", vertelde één van hen. Son ja, opgewonden. „Op verschillende plaatsen kun je de hakenkruisen nog onder de kalklaag zien staan. Onze jongens zijn niets te vroeg gekomen". Je probeert dan uit to leggen, dat die hakenkruisen pas na de 21ste augustus op de muren zijn geschilderd en dat er altijd een hamei en sikkel bij slaat, omdat de woedende bevolking van Praag juist de agros- oren als SS-ers en nazi's beschouwt. Maar Sonja houdt vol en wordt dooi de andere Russen bijgevallen: „Er staan hakenkruisen en dat is contra revolutie. De Tsjechen wilden ons ver- iaden aan West-Duitsland. En nu mo gen ze ons nog niet. Als we de weg vragen verstaan ze zogenaamd niets". En laten we er nu maar direct bij zeg gen, dat het overigens heel aardige jongens en meisjes waren. Ze waren verwoede Jevtoesjenkofans en moes ten niets van "het stalinisme hebben Vriendelijk is men echter inderdaad niet voor de Russen, daarvoor is er te veel gebeurd. Men heeft bovendien angst. „Want al zijn we zogenaamd neven van de Russen, ook wij kunnen nooit weten wat er in hen omgaat en hoe ze zullen reageren", zegt een jour nalist. Hij geeft er een voorbeeld van. „Een paar weken geleden was ik in een wa- groot stuk chocolade' dat hij aan het Waar ging het fout met de hervormingen in Praag, vragen dc Tsjechen zich nu af. Tijdens de eerste dagen van de bezetting hadden ze met da Russische bezetters gediscussieerd over de vraag waarom moest worden ingegrepen in een proces naar vrijheid. kindje wilde geven. De kleuter begon echter te huilen, te gillen en tenslotte zélfs te schoppen en te slaan. De chocola viel in stukken op de grond en dc moeder begon ook te huilen. Het werd een hele oploop en je zag dat de mensen zich angstig afvroegen hoe de Rus zou reageren Een paar liepen op hem toe om hem eventueel vast te houden voor het geval hij zou begin nen te slaan of iets dergelijks. Maai de man begon ineens te snikken en rende het warenhuis uit". GEEN ANTWOORDEN Hoe onberekenbaar de Russen ook zijn, de Tsjechen en Slowaken hebben nooit iets tegen de Russen gehad. Integen deel. De Tsjecho-Slowaaks-Russische vriendschap was altijd veel hechter dan bijvoorbeeld de Popis-Russische of Hongaa rs-Russi lsche Sinds de 21ste augustus is het echter uit met de vriendschap. „Minstens voor vijftig jaar, als het tenminste weer ooit vriendschap zal worden, wat ik eigen lijk ook nog betwijfel". Het is een oude communist die dit zegt. een partizaan uit de tweede wereldoorlog die boven dien een jaar in bet leger van gene raal Svoboda heeft gestreden, aan Rus sische zijde. De Tsjechen en Slowaken zijn momen teel echter te hang om hun vijandig heid tegenover de Russen duideltfk te durven tonen. 7-U grijpen weer V/rug naar SchweykmethodcK, sabotage In het klein. Russische soldaten worden door iedereen genegeerd. Komt er een Russische auto door de straat rijden dan klinkt er plotseling van overal een schel gefluit. Dc directie van café Moskva, een druk bezocht trefpunt van de Praagse bevolking. heeft hel etablissement omgedoopt in IVIoravië. De Rus>isjjhfl ambassadeur Tsjerlo- nenko heeft er al een officiële klafeht over ingediend omdat dit ook weer een teken is vancontrares solutie. De Praagse bevolking 1« i echter moe geworden, uitgeput ten gevolge van een zenuwoorlog die noi g steeds niet is afgelopen. Evenmin als vóór de 21ste augustus denkt ook nu gc ten nwna Mm De Russen mogen dan de Tsjechen als gedwongen bondgenoten hebben gewonnen, als vrienden hebben zc hen verloren. De demonstri n de jeugd legen de bezetiing liclen aan duidelijkheid nieis le wensen o\ er.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 9