PEUTERS
EN
KLEUTERS
PIONIER
JOEL KALTENECKER
MAAKT KINDEREN
VRIEND
VAN HET WATER
VERWAARLOOSDE GROEP BIJ
HET ZWEMONDERWIJS
NOTEER
BIJ
DE
RADIO
(Van onze zwemmedewerker)
DEN HAAG Iedere dag opnieuw treft men ze weer
in de dagbladen aan; kleine berichten met als kop:
KLEUTER VERDRONKEN. Al spelende zijn ze te dicht
bij de waterrand gekomen. Eén onvoorzichtige beweging
en het water heeft weer een slachtoffer geëist. Per jaar
verdrinken in Nederland ruim vierhonderd personen.
Bijna de helft van de verdrinkingsgevallen betreft jonge
kinderen. In 1965 ging het bij 193 van de 371 verdrin
kingsgevallen (50,6 procent) om kinderen onder de 10
jaar. Voor 1966 en 1967 liggen die percentages nauwelijks
gunstiger. Toen verdronken resp. 210 (48,3 procent) en
204 (47,2 procent) kleuters. Het dieptepunt ligt daarbij
in de groep van 2 tot 4 jaar.
Het trieste van deze sombere cijfer
reeks is, datdit allies had kunnen,
worden voorkomen ails de kinderen
hadden kunnen zwemmen. Ondanks
de aandacht, die in Nederland aan
zwem onderricht wordt geschonken, is
de situatie nog steeds onrustbarend.
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1963
Een groot deel van die onrust wordt
door het schoolzwemmen weggenomen,
maar nog altijd kan 47 procent van
de leerlingen, die in 1966 het lager
onderwijs verlieten, niet zwemmen,
zoals bleek uit een eind 1967 gepubli
ceerde enquête van de Vereniging van
Leraren in de Lichamelijke Opvoeding.
Voor Den Haag en omstreken gaven
de enquètecijfers een iets rooskleuriger
beeld. Dertig van de honderd kinderen
konden niet zwemmen, veertig hadden
daarentegen twee zwemdiploma's, vol
gens deskundigen de minimumeis om
de veiligheid van het kind onder nor
male omstandigheden te kunnen waar
borgen.
In het afgelopen jaar is die situatie
nauwelijks verbeterd, ook al kon voor
-ie eerste twee diploma's een stijging
van rond 20 procent worden genoteerd.
Maar nog altijd hadden 10.000 van de
in totaal 26.000 schoolzwemleerlipgen
geen enkel zwemdiploma na afloop
van het schooljaar 1967/1968.
Obstakel verwijderd
In totaal werden in 1967 ln Den Haag
31.674 diploma's a en b uitgereikt-
Daarbij waren de zwemverenigingen
naast het schoolzwemmen met
9871 diploma's de voornaamste leve
ranciers. Al deze getallen versluieren
de kern van de zaak echter enigszins.
Schoolzwemmen wordt alleen aan de
drie hoogste klassen van de lagere
school gegeven. Aan kinderen dus tus
sen de 9 en 11 jaar. Bovendien was
het tot 1 okbober bij ministerieel be
sluit niet toegestaan kinderen jonger
dan 6 jaar het eerste diploma (de
zweniproef) te Laten zwemmen en kin
deren jonger dan 8 jaar het tweede
diploma (geoefend
Dat betekent, dat peuters en kleuters
een volkomen verwaarloosde groep
zijn b(j het zwemonderwijsen
juist hier vallen de grootste klappen.
De statistieken wUzen het uit.
Het is dan ook een helt' opluchting,
dat per 1 oktobo; de leeftijdslimieten
zijn vervallen, want draarmee is het
officieel obstakel op het pad naar een
geheel nieuwe ontwikkeling verwij-
Niet iedere kleuter is zo ge
lukkig een moeder te hebben, die
al snel voor de eerste zwemlessen
zorgt. Maar die moeder hoeft ook
weer niet per se van het kaliber
van ex-zwemcraek Dawn Fraser
(foto) te zijn om haar kind voor
het water veilig te willen stellen.
Welke moeder wil dat niet
nieuwe ontwikkeling
eist
andere koers
derd: het kleuterzwemonderricht.
Ook in Den Haag is sinds kort ge
lukkig een voorzichtig begin ge
maakt met kleuter-zwemlessen. Diverse
Haagse zwemverenigingen hebben wat
ruimte vrij kunnen maken voor kleine
kleutergroepjes. Veel meer kunnen zo
niet doen. De kleutei vergt een indivi
duele en speels.? aanpak en als gevolg
daarvan veel ruimte en een grote in-
hructiestaf. Desondanks gaat er heel
wal tijd inzitten om een kicutei zw m-
men te leren. Kleuterzwemmen is dan
ook een bij grotere aantallen (nog)
financieel moeilijk haalbare zaak. Al
leen omdat de verenigingen een beroep
kunnen doen op instructeurs uit eigen
kring, drie geheel op vrijwillige (en
kosteloze) basis hun zo nut'ie werk
doeh, kunnen de clubs hun begrotingen
sluitend 'houden.
Het zou natuurlijk aantrekkelijk zijn
als de kinderen schoolzwemmen kunnen
krijgen zodra zo op de kleuterschool
komen. In Zuid-Afrika gebeurt dat al-
Als een kind daar op vijfjarige leeftijd
op school komt. begint men onmid
dellijk met zwemlessen te geven.
Wel willen, niet kunnen
Vooralsnog lijkt deze situatie ln ons
land niet te verwezenlijken. Ned eiland
kampt met een schreeuwend gebrek
aan zwembaden. Daardoor kunnen
in het gunstigste geval alleen de
drie hoogste kLrssen van het lager
onderwijs in het schoolzwemmen wor
den betrokken. Voor het kleuterzwem
men is overdag eenvoudrig geen ruimte.
Voorlopig blijft men daarom nog aan
gewezen op de zwemverenigingen, die
hun eigen uren hebben. Zij willen er
ook wed meer aan doen, maar kunnen
niet De financiële lasten zijn zwaar
De post zwemgelden voimt het leeuwe
deal van de driverae 'begrotingen. Vele
trienduizenden guldens worden daaraan
per jaar gespendeerd.
Andere koers
Die druk wordt steeds sterker, want
de afgelopen jaren zijn de badpiijzen
van de p ilriculriere baden in Den Ha.ig
met ruim honderd procent toegenomen.
De gemcervtbaden staken daarbij nog
gunstig af, main ook dat gaait ver
anderen. Onlangs bereikte de Haagse
raad een voorstel van B. en W. om de
badpiijzen drastisch te verhogen, een
rogelrcchte anti-propaganda vain het
werk van de verenigingen. Gelukkig
gaat de verhoving van de kinderprijzen
in zwembad Morgenstond nriet door.
De zwemverenigingen zitten echter nog
steeds met de aanzienlijke verhoging
voor de InsU-uobiebaden aan de Es-
camplaan en in Duindorp. En juist
hier wordt zo veel zwemonderricht ge-
De gemeente zal dan ook duidelijk een
andere koens moeten inslaan. Dat hoeft
niet een verlaging van de badprijzen
te zijn. Wethouder Dankeknan voerde
bij de behandeling van de vooratellen
terecht de ooncurremtle met de par
ticuliere baden aan. De gemeente zal
het daarom in een aangepaste sub
sidieregeling moeien gaan zoeken, zo
als ook de KNZB drie al kent. De bij
de KNZB aangesloten verenigingen
ontvangen voor dik eerste diplom.i,
uitgereikt aan leden onder de 15 jaar,
het goedbedoelde, maar in wezen ri
dicule bedrag van een gulden.
TI" T- i
(Van
unedewerker)
ALPHEN AAN DEN RIJN Pionier in ons
land op het terrein van het kleuterzwenv
onderricht is Joel Kaltenecker, hoofdinstruc
teur van het zwembad De Hoorn in Alphen
aan den Rijn. In 1963 begon hij als eerste in
Nederland aan zwemonderricht, speciaal voor
kleuters. Van Amerikaanse initiatieven op dit
gebied had hij nog nooit gehoord. Het ont
stond allemaal bij toeval. „In 1963 hadden
we bij onze leerlingen een stuk of zeven
kleintjes. Al snel bleek dat het niet ging; ze
bleven ver achter bij de rest van de groep.
We zijn ze toen maar apart les gaan geven.
Dat werd zo'n succes, dat we het jaar daarop
meer aanmeldingen kregen. Gaandeweg is dal
aantal gegroeid en deze zomer hadden we in
totaal vijfhonderd peuters en kleuters tussen
de twee en vijf jaar onder onze hoede. Niet
dat die leeftijd voor ons zoveel uitmaakt. We
gaan toch uit van de capaciteiten van het
Het eerste begin is altijd de kinderen
vrij in het water te maken. Ze moeten
zich volkomen op hun gemak voelen
in het water. Alleen dan zijn ze ge
heel ontspannen. Dan beginnen we ze
langzaam één van de vermoeiendste
dingen van ons werk is het voortdu
rend herhalen de schoolslag te leren.
Eerst met bandje, vleugeltjes en plank
Je weet wel van die drijfkussentjes die
om de armen worden geschoven, en
naarmate het beter gaat, moeten ze het
meer op eigen kracht doen. Eerst gaat
de plank weg, daarna het bandje en
tenslotte de vleugeltes. Wij leren het
Jong geleerd, oud gedaan. Zwemcoach Rob Kerkhoven bezig met drie
leden van de vaderlandse top. „Mooi hoor, die prestaties, maar in wezen
sijn ze voor ons bijzaak", zegt instructeur-uit-roeping Joel Kaltenecker.
ze komen zelfs uit
amsterdam
naar
alphen aan den rijn
onze kinderen met deze zogenaamde
drijfmiddelen omdat het doodgewoon
de snelste methode is".
Op deze manier krijgen de kinderen
tijdens hel seizoen iedere dag een
kwartier les. „Als het langer duurt,
gaan ze zich maar vervelen".
Dat zijn werkwijze goed is, blijkt wel
uit de schitterende resultaten die
Kaltenecker en zijn vijf assistentes
telkenmale boeken. Geitje is daarvan
een spectaculair voorbeeld. Drie jaar
oud in december wordt hij vier
kwam Gertje deze zomer voor het
eerst in contact met het water. Hij
was al snel over zijn natuurlijke
schroom heen en aan het eind van het
seizoen was hij niet meer uit het water
weg te slaan. Volgens zijn instructeur
zou hij met gemak de eerste twee
zwemdiploma's kunnen halen. Hij illus
treert dat met het volgende voorbeeld
„Aan het eind van de zomermaanden
organiseren we altijd een prestatie
tocht voor onze leerlingetjes. Gertje
mocht daarbij 300 meter zwemmen
(bedenk wel, drie jaar oud). Toen we
hem na die afstand uit het water
wilden halen, was meneer diep ver
ontwaardigd. Hij wilde doorgaan. Zijn
zusje van vijf mocht 500 meter zwem
men en dat wilde hij ook: dat kon
hij best! We hebben hem er toch uit
gehaald. En brullen".
Een andere minici-ack is de vijfjarige
Anja. Tijdens een van de zomer ge
houden demonstratie dook ze dood
gemoedereerd van de hoge springplank.
Iets waar menige volwassene niet aan
zou beginnen. Daarnaast zwemt ze en
passant 50 meter borst- en 50 meter
rugcrawl. Natuurlijk zijn dit uitschie
ters, maar Kaltenecker kan ook pres
taties „in de breedte" tonen.
„Voordat de kinderen b(j ons naar het
diepe bassin overgaan, moeten ae een
proef afleggen: 40 meter achter elkaar
in diep water zwemmen. Van onze
vijfhonderd kleuters hebben er ruim
driehonderd deze zomer de proef afge
legd".
Gezien deze resultaten is het onbe
grijpelijk dat de commissie elementair
zwemmen van de K.N.Z.B. afwijzend
staat tegenover het vervallen van de
leeftijdlimiet van 6 jaar voor het eerste
diploma. Behalve de psychische be
zwaren is deze commissie van mening
dat het rendement hoger ligt als de
kinderen op de lagere-schoolleeftijd
zijn. Zoiets als het zich laten uitbrei
den van een brand omdat hij dan ge
makkelijker te blussen zou zijn.
Niet eens
Instructeur-uit-roeping Kaltenecker is
het volstrekt niet met de zienswijze
van de commissie eens. Hij verdedigt
zijn werk-hobby-hartstocht met het
vuur van de ware liefhebber. „Als ze
motorische bezwaren aanvoeren, dan
zeg ik oké, ze hebben gelijk. Als de
kinderen in zes maanden niet gezwom
men hebben, zijn ze er echt wel uit.
maar in twee a drie dagen is dat weei
helemaal bij. Maar we dringen er bij
de ouders dan ook sterk op aan dooi
te gaan met de lessen. Eén enkel
diploma is volgens ons ook een onvol
doende waarborg". Aan psychische
bezwaren tilt Kaltenecker niet zo
zwaar. De commissie formuleert hel
in de Zwemkroniek, het officiële or
gaan van de K.N.Z.B., aldus: de kleu
ter is zeer gebonden aan zijn eigen
vertrouwde omgeving cn situatie; ver
andering hiervan geeft angst en rem
mingen.
Kaltenecker zegt: „Vele ouders kwa
men met enthousiaste verhalen van
vakantie terug. Zonder een spoortje
„remming" waren hun Jantje, Pietje.
Klaasje in het Comomeer, het Lagu
Maggiore. enfin noem maar óp. ge
doken. Eén van de ouders vertelde,
dat ze op een steiger bij het Brasemer-
meer stonden te wachten. Hun zoontje
struikelde en viel met al zijn kleren
in het water. Paniek? Welnee. Hij
zwom doodkalm naar een trapje en
klom met druipende kleren uit het
water. Ik kan me wel voorstellen dat
de K.N.Z.B. gelijk heeft bij kinderen,
die in zo'n speciaal instructiebadje
zwemmen hebben geleerd. De kleuters
wennen daar aan een rustige omge
ving. Bij ons krijgen de kinderen les
in een altijd lawaaiig zwembad. Die
wennen wel aan drukte".
Commissie welkom
Kaltenecker onderstreept zijn woorden
met een treffend voorbeeld. „Wim van
vijf had vier dagen tevoren onze zwem-
proef afgelegd en mocht in het diepe
Op een gegeven moment is hij, onge
zien, van de plank gesprongen en
dwars door het drukke diepe bassin
naar de uiterste hoek van het bad
gezwommen. En denk nou maar niet,
dat de lieve zwemjeugd in een boogje
om zo'n jochie heen gaat. Natuurlijk
hebben we hem een standje gegeven,
maar we waren toch wel een beetje
trots op hem". Kaltenecker zit te
gnuiven bij deze woorden. Uit alles
wat hij zegt, blijkt de liefde voor zijn
HU zou dan ook het liefst willen dat
de leden van de commissie elementair
zwemmen eens op bezoek kwamen.
„Laten ze eerst eens komen k(Jken
hoe wc het hier doen. Misschien ver
anderen ze dan van mening. Ze zijn
van harte welkom".
Aan kop zeuren
De liefde voor de zwemsport stuat
centraal in Alphen. „Al die prestaties
zijn wel mooi, hoor, maar in wezen
is het voor ons bijzaak. Wat wij willen
is de kleintjes „vriend van het water"
maken. Ze moeten graag naar het
zwembad komen. Daarom geven we
ook maar een kwartier les, net vol
doende, zodat ze zich niet gaan ver
velen. Het moet zo zijn, dat ze hun
ouders de kop gek zeuren als die geen
zin hebben om naar het zwembad
te gaan".
Het gesprek wordt op dat moment
afgebroken door een vader, die voor
zijn dochtertje (Rita, ruim drie Jaar)
wat drop komt kopen. „Ja", zegt hij,
„als het aan mij gelegen had, waren
we niet naar het zwembad gegaan
(het was die ochtend guur, regenachtig
weer). Maar Rita bleef mij aan de kop
Kaltenecker kijkt glimlachend toe, een
sprekender bewijs van zijn woorden
lijkt niet mogelijk. „Hel mooie is, dat
het enthousiasme van de kinderen de
ouders meetrekt. Ze kunnen niet ach
terblijven bij hun kinderen en gaan
ook zwemles nemen". De vader van
Rita belangstellend meeluisterend
knikt beamend: „Ik moest er ook wel
aan geloven. Vopr mijn prestige, hè".
Kaltenecker haakt onmiddellijk ln:
„Hele gezinnen hebben we bij ons
op zwemles. Dat is ons Ideaal". Hij
komt nog even terug op de eerder
te berde gebrachte bezwaren tegen het
kleuterzwemmen.
„We hebben de kinderen van praktisch
alle artsen in Alphen. Die hebben geen
bezwarenEven zwijgt hij en ver
volgt dan: „Het liefst zouden we hele
maal Reen lesgeld rekenen, maar de
Nederlander is een raar type. Als hij
iets gratis krijgt, denkt hij onmiddellijk
dat het wel niet veel zaaks zal zijn.
Vandaar dat we drie gulden per seizoen
(aprilseptember) aan lesgeld vragen.
Voor het zwemmen zelf betalen de
kinderen acht gulden voor die zes
maanden. Al die baden, die er meer
voor rekenen, doen het voor de centen
In andere steden wordt ook wel
zwemonderricht aan kinderen ge-
Keven, maar men is nog niet zo ver
als in Alphen, waar peuters en
kleuters vertrouwd worden ge
maakt met het vooral voor die
leeftijd gevaarlijke water.
en dat is voor dit vak een geheel ver
keerd uitgangspunt. Je moet er zelf
helemaal achter staan".
I)at men zUn inzet apprecieert, bljfkt
uit dc locrlingcnlUst. lilt Rotterdam.
Den Haag. Zoetenneer, Woerden, Bos
koop. uit de gehele w(jdc omtrek van
Alphen komen de mennen iedere dag
trouw met hun kinderen. „Een Amster
damse moeder atapt Iedere ochtend
om zeven uur met haar kroont in de
trein om hen zwemmen te laten leren.
Maar ze heeft het er graag voor over.
Dc veiligheid van haar kleuters gaal
haar boven alles".
TOTOWEDSTRIJDEN
ElinkwUkVitesse
RC'HHelmond Sport
Sparta—SVV
NACfleracien
HeerenveenExcelsior
I.imburgiaVolendam
DWS—Go Ahead
DFCFeUcnoord
Leeds U.Tottcnh. Hotnp.
LiverpoolChelsea
SunderlandManchester U.
Eintracht Br.—Bor. Mönch.
Schalke '04—Hamburger 8V
